Xana Hakunene Hi Hanya “eMasikwini Yo Hetelela”?

KU NI swiendlakalo swimbirhi leswi hi pfunaka ku twisisa nkarhi lowu Bibele yi wu vulaka masiku yo hetelela. Matsalwa ma profete hi ta swiendlakalo leswi a swi ta humelela enkarhini wa “makumu ya mafambiselo ya swilo.” (Matewu 24:3) Bibele yi tlhela yi vulavula hi ndlela leyi ku tikhoma ni swiendlo swa vanhu lava hanyaka “emasikwini yo hetelela” a swi ta cinca ha yona.—2 Timotiya 3:1.

Swiendlakalo swa misava, ku tikhoma ni mikhuva ya vanhu swi kombisa leswaku hi hanya emasikwini yo hetelela, ni leswaku ku nga ri khale Mfumo wa Xikwembu wu ta tisa mikateko leyi nga heriki eka lava rhandzaka Xikwembu. Hi ta sungula hi ku kambisisa swilo swinharhu leswi Yesu a vuleke leswaku a swi ta va xikombiso xa masiku yo hetelela.

“Ku Sungula Ka Switlhavi Swa Maxangu”

Yesu u te: “Tiko ri ta pfukela tiko rin’wana ni mfumo wu ta pfukela mfumo wun’wana, kutani ku ta va ni ku kayivela ka swakudya ni ku tsekatseka ka misava ku suka endhawini yin’wana ku ya eka yin’wanyana.” U engeterile a ku: “Swilo leswi hinkwaswo i ku sungula ka switlhavi swa maxangu.” (Matewu 24:7, 8) A hi kambisiseni “swilo leswi” ha xin’we-xin’we.

Vanhu vo tala va dlayiwe etinyimpini ni le ka timholovo ta tinxaka leti veke kona eka lembe-xidzana leri hundzeke. Xiviko xa xidyondzi xin’wana lexi kumekaka eka Worldwatch Institute xi ri: “Nhlayo ya vanhu lava feke enyimpini hi lembe-xidzana [ra vu-20] yi phindhiwa kanharhu loko yi ringanisiwa ni ya lava feke eka tinyimpi hinkwato leti veke kona ku sukela hi lembe-xidzana ro sungula AD ku ya eka 1899.” Ebukwini ya yena leyi nge Humanity—A Moral History of the Twentieth Century, Jonathan Glover wa tsala: “Ku ringanyetiwa leswaku vanhu va 86 wa timiliyoni va dlayiwile enyimpini exikarhi ka 1900 na 1989. . . . Nhlayo ya vanhu lava dlayiweke enyimpini hi lembe-xidzana ra vu-20 yi tlakuke hi mpimo lowu nga twisisekiki. Nhlayo yin’wana ni yin’wana leyi ringanyetiwaka a yi fambisani nikatsongo ni nhlayo leyi kongomeke ya lava dlayiweke, tanihi leswi ku dlayiweke vanhu lava endlaka mbirhi-xa-nharhu (58 wa timiliyoni) etinyimpini timbirhi ta misava. Kambe loko vanhu volavo a va fe hi ku landzelelana ku ringana lembe-xidzana hinkwaro ra vu-20, a ku ta va ku dlayiwe vanhu va kwalomu ka 2 500 hi siku enyimpini, leswi vulaka leswaku a ku ta va ku fe vanhu lava tlulaka 100 hi awara, ku ringana malembe ya 90.” Sweswo swi fanele swi vangele timiliyoni ta maxaka ni vanghana va vanhu lava feke nhlomulo lowukulu!

Hambileswi misava yi humesaka swakudya swo tala, kambe nchumu wun’wana lowu nga xikombiso xa leswaku hi hanya emasikwini yo hetelela i ku kayivela ka swakudya. Vakambisisi va vula leswaku emalembeni lama tlulaka 30 lama hundzeke, a ku tshoveriwa swakudya swo tala ku tlula vaaki lava nga kona. Nilokoswiritano, tindhawu to tala emisaveni ti kayivela swakudya hileswi vanhu vo tala va nga riki na yona ndhawu leyi eneleke yo byala swilo kumbe mali leyi ringaneke yo xava swakudya. Ematikweni lama hluvukaka, vanhu lava nga endlaka 1,2 wa tibiliyoni va hanya hi mali leyi ringanaka dolara (ya le United States) kumbe leyi nga ehansi ka yona hi siku. Eka vanhu volavo, lava endlaka kwalomu ka 780 wa timiliyoni va sika hi ndlala. Hi ku ya hi Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo, lembe ni lembe vana lava tlulaka ntlhanu wa timiliyoni va fa hikwalaho ko sika hi ndlala.

 Ku nga vuriwa yini hi ku tsekatseka ka misava loku profetiweke? Hi ku ya hi Geological Survey ya le United States, ku tsekatseka ka misava loku nga ni matimba ya ku mbundzumuxa miako ku endleke minkarhi ya 17 hi xiringaniso hi lembe ku sukela hi 1990 ntsena. Hi xiringaniso, ku tsekatseka lokukulu ka misava loku nga mbundzumuxaka miako ku endleke kan’we hi lembe. Buku yin’wana yi ri: “Ku tsekatseka ka misava ku dlaye madzana ya magidi ya vanhu eka malembe ya 100 lama hundzeke.” Xivangelo xin’wana xa leswi hileswaku ku sukela hi 1914 vanhu vo tala va tshama etindhawini leti misava ya kona yi tsekatsekaka.

Swiendlakalo Swin’wana Leswi Xiyekaka

Yesu u te: “Ku ta va ni mintungu.” (Luka 21:11) Sayense ya swa vutshunguri yi hluvuke ngopfu namuntlha ku tlula rini na rini. Hambiswiritano, vanhu va ha kombiwa maxangu hi mavabyi ya khale ni lamantshwa. Papila ra National Intelligence Council ya le United States ri ri: “Mavabyi ya 20 lama tivekaka ngopfu—ku katsa ni rifuva (TB), dari ni kholera—ma tlhele ma humelela kumbe ma hangalaka etindhawini to tala swinene ku sukela hi 1973, naswona hakanyingi ma ni matimba ngopfu lerova ni mirhi ya ku ma sivela a ya ha pfuni. Ku kumiwe mavabyi ya kwalomu ka 30 lawa a ma nga tiviwi ku sukela hi 1973, ku katsa na HIV, Ebola, hepatitis C na Nipah virus, lawa ku nga riki na murhi wo ma tshungula.” Hi ku ya hi xiviko xa Red Cross xa June 28, 2000, hi lembe leri hundzeke nhlayo ya vanhu lava dlayiweke hi mavabyi lama tlulelanaka a yi tlakuke hi minkarhi leyi nga kwalomu ka 160 ku tlula nhlayo ya lava feke hikwalaho ka timhangu ta ntumbuluko.

Nchumu wun’wana lowu xiyekaka lowu a wu ta va xikombiso xa masiku yo hetelela i “ku engeteleka ka ku kala nawu.” (Matewu 24:12) Namuntlha etindhawini to tala emisaveni, vanhu va lotlela tiyindlu ta vona naswona loko va famba exitarateni nivusiku va titwa va nga sirhelelekanga. Naswona ku vuriwa yini hi nthyakiso wa moya, wa mati ni wa mbango lowu hakanyingi wu vangiwaka hi swiendlo leswi nga riki enawini? Swilo leswi na swona swi hetisisa vuprofeta bya Bibele. Buku ya Nhlavutelo yi vulavula hi nkarhi lowu vekiweke wa Xikwembu wa “ku lovisa lava onhaka misava.”—Nhlavutelo 11:18.

Ndlela Leyi Vanhu Va Le Masikwini Yo Hetelela Va Nga Xiswona

Hi kombela u pfula Bibele ya wena eka 2 Timotiya 3:1-5 kutani u yi hlaya. Muapostola Pawulo wa tsala: “Emasikwini yo hetelela ku ta fika minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” Kutani u longoloxe mikhuva leyi ringanaka 20 leyi a yi ta vonaka eka vanhu lava nga hanyiki hi ku ya hi misinya ya milawu ya Xikwembu. Xana se u yi xiyile yin’wana ya mikhuva leyi eka lava tshamaka endhawini ya ka n’wina? Xiya leswi vuriweke eminkarhini ya sweswinyana malunghana ni vanhu va namuntlha.

“Lava tirhandzaka.” (2 Timotiya 3:2) “[Vanhu va] tiyimisele ku endla swilo hi ndlela ya vona ku tlula rini na rini. [Va] va swikwembu, naswona va langutela leswaku va khomiwa hi ndlela yoleyo.”—Financial Times, phepha-hungu ra le Nghilandhi.

“Varhandzi va mali.” (2 Timotiya 3:2) “Eminkarhini ya sweswinyana moya wa vutianakanyi wa ku rhandza swilo leswi vonakaka wu tele ku tlula moya wa xichavo. Vutomi bya wena a byi pfuni nchumu handle ka loko u tekiwa tanihi munhu la fuweke.”—Jakarta Post, phepha-hungu ra le Indonesia.

“Lava nga yingisiki vatswari.” (2 Timotiya 3:2) “Vatswari va hlamala loko n’wana wa vona la nga ni malembe ya mune a va nyika swileriso onge hiloko a ri Hosi, kumbe n’wana wa vona la nga ni malembe ya nhungu a huwelela a ku, ‘Ndza mi venga!’”—American Educator, magazini wa le United States.

“Lava nga tshembekiki.” (2 Timotiya 3:2) “Nhlayo leyi andzaka ngopfu ya vavanuna lava tshikaka vasati va vona ni vana hi vomu i nchumu wun’wana lowukulu lowu kombisaka leswaku mahanyelo ya vanhu ma cincile [emalembeni ya 40 lama hundzeke].”—Wilson Quarterly, magazini wa le United States.

“Lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko.” (2 Timotiya 3:3) “Madzolonga endyangwini i tshamelo-maxelo evuton’wini bya siku ni siku bya vanhu emisaveni hinkwayo.”—Journal of the American Medical Association, magazini wa le United States.

“Lava nga tikhomiki.” (2 Timotiya 3:3) “Timhaka to tala leti humelelaka eka maphepha-hungu  siku ni siku ti vulavula hi vanhu lava nga tikhomiki, lava nga hanyiki hi ku ya hi misinya ya milawu ya mahanyelo ni lava nga riki na ntwela-vusiwana eka vanhu-kulobye ni le ka vona vini. . . . Loko vanhu vo hambeta va rhandza vukarhi hi ndlela leyi va byi rhandzaka ha yona sweswi, hi ku hatlisa va ta va vanhu lava nga riki na mahanyelo.”—Bangkok Post, phepha-hungu ra le Thailand.

“Lava nga ni tihanyi.” (2 Timotiya 3:3) “Ku hlundzuka ni ku kariha ku tlula mpimo [swi] vonaka eka vachayeri, eka swirho swa ndyangu leswi kombanaka maxangu, . . . kun’we [ni le] ka madzolonga ya nsele lawa hakanyingi ma fambisanaka ni vugevenga. Madzolonga ma endleka hi xitshuketa naswona vanhu va sala va khunguvanyekile naswona va titwa va nga sirhelelekanga.”—Business Day, phepha-hungu ra le Afrika Dzonga.

“Lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.” (2 Timotiya 3:4) “Vanhu va lwela ku kuma ntshunxeko etimhakeni ta vuxaka bya rimbewu, hikwalaho a va lavi ku byeriwa nchumu hi mahanyelo ya Vukreste.”—Boundless, magazini wa le ka Internet.

“Va ri ni xivumbeko xa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu kambe va tikomba va nga tshembeki eka matimba ya kona.” (2 Timotiya 3:5) “[Wansati un’wana wa le Netherlands loyi a a ri nghwavava] wa pfumela leswaku mintlawa ya vukhongeri hi yona leyi ku seketelaka ngopfu ku lweriwa ka leswaku [vunghwavava] byi va enawini. U miyerilenyana kutani a vulavula a ri karhi a n’wayitela a ku loko a ha ri nghwavava, varhangeri vo tala va [vukhongeri] hi vona lava a va ta eka yena nkarhi na nkarhi. U vule leswi a ri karhi a hleka: ‘Tinghwavava ti vula leswaku minkarhi hinkwayo vanhu lava a va tala ku fika eka tona i swirho swa vukhongeri.’”—National Catholic Reporter, phepha-hungu ra le United States.

Ku Ta Humelela Yini Enkarhini Lowu Taka?

Namuntlha misava yi taleriwe hi swiphiqo hilaha Bibele yi profeteke hakona. Hambiswiritano, vuprofeta lebyi vulavulaka hi “xikombiso xa vukona bya [Kreste] ni xa makumu ya mafambiselo ya swilo” byi vulavula hi nchumu lowu tsakisaka. Yesu u te: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo.” (Matewu 24:3, 14) Mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ma chumayeriwa ematikweni lama tlulaka 230. Vanhu lava tlulaka tsevu wa timiliyoni lava humaka “eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato” va hlanganyela hi ku hiseka entirhweni wa ku chumayela hi Mfumo. (Nhlavutelo 7:9) Leswi va hisekaka entirhweni wa vona, xana i yini leswi va koteke ku swi hetisisa? Hi leswi: Rungula ra leswi Mfumo wu nga swona, leswi wu nga ta swi endla ni leswaku munhu un’wana ni un’wana emisaveni a nga yi kuma mikateko ya wona. Hakunene, ‘vutivi bya ntiyiso byi andzile enkarhini wa makumu.’—Daniyele 12:4.

U ni xivangelo lexi twalaka xo tikumela vutivi lebyi. Xiya leswi nga ta humelela endzhaku ka loko mahungu lamanene ma chumayeriwe hi ndlela leyi Yehovha a enerisekaka ha yona. Yesu u te: “Hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14) Hi nkarhi wolowo, Xikwembu xi ta herisa vubihi hinkwabyo emisaveni. Swivuriso 2:22 yi ri: “Loko ku ri lavo homboloka, va ta dlayiwa emisaveni; kasi loko ku ri vaxengi, va ta tsuvuriwa eka yona.” Ku ta humelela yini hi Sathana ni madimona yakwe? Va ta lahleriwa ekheleni ro enta, laha va nga ta ka va nga ha swi koti ku hambukisa matiko. (Nhlavutelo 20:1-3) Kutani ‘lavo lulama ni lava pfumalaka xisandzu hi vona lava nga ta sala’ emisaveni. Naswona va ta tiphina hi mikateko leyinene ya Mfumo.—Swivuriso 2:21; Nhlavutelo 21:3-5.

Xana U Nga Endla Yini?

A swi kanakanisi nikatsongo leswaku makumu ya mafambiselo ya Sathana ma tshinele. Lava honisaka vumbhoni bya leswaku hi hanya emasikwini yo hetelela a va nge xiyi nchumu loko makumu ma fika. (Matewu 24:37-39; 1 Vatesalonika 5:2) Hikokwalaho, Yesu u byele vayingiseri vakwe a ku: “Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tshuki ti tshikileriwa hi ku dya ngopfu ni ku nwa ngopfu ni ku vilela hi vutomi, kutani hi xitshuketa siku rero ri mi wela hi xihatla ku fana ni ntlhamu. Hikuva ri ta wela hinkwavo lava tshamaka emisaveni hinkwayo. Kutani, hitekani nkarhi hinkwawo mi endla xikombelo leswaku mi ta humelela loko mi balekela swilo leswi hinkwaswo leswi nga ta humelela, ni ku yima emahlweni ka N’wana wa munhu.”—Luka 21:34-36.

Lava nga ta va ni ntshembo wa ku pona makumu ya mafambiselo lawa ya swilo hi lava nga exiyin’weni  lexi amukelekaka emahlweni ka N’wana wa munhu, ku nga Yesu. Hakunene i swa nkoka leswaku hi tirhisa nkarhi lowu seleke leswaku hi tikarhatela ku amukeriwa hi Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste! Loko Yesu a khongela eka Xikwembu, u te: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Kutani, hi ta va hi endla hi vutlhari loko hi dyondza leswi engetelekeke hi Yehovha Xikwembu ni leswi a swi languteleke eka hina. Timbhoni ta Yehovha ta le ndhawini ya ka n’wina ti ta swi tsakela ku ku pfuna leswaku u twisisa leswi Bibele yi swi dyondzisaka. Wa rhambiwa leswaku u vulavula na tona kumbe u tsalela vakandziyisi va magazini lowu.

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

SWIENDLAKALO SWA MASIKU YO HETELELA

SWIENDLAKALO LESWIKULU:

▪ Tinyimpi.—Matewu 24:6, 7.

▪ Ku kayivela ka swakudya.—Matewu 24:7.

▪ Ku tsekatseka ka misava.—Matewu 24:7.

▪ Mintungu.—Luka 21:11.

▪ Ku engeteleka ka ku kala nawu.—Matewu 24:12.

▪ Ku onhiwa ka misava.—Nhlavutelo 11:18.

VANHU:

▪ Lava tirhandzaka.—2 Timotiya 3:2.

▪ Varhandzi va mali.—2 Timotiya 3:2.

▪ Lava titlakusaka.—2 Timotiya 3:2.

▪ Lava nga yingisiki vatswari.—2 Timotiya 3:2.

▪ Lava nga nkhensiki.—2 Timotiya 3:2.

▪ Lava nga tshembekiki.—2 Timotiya 3:2.

▪ Lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko.—2 Timotiya 3:3.

▪ Lava nga tikhomiki.—2 Timotiya 3:3.

▪ Lava nga ni tihanyi.—2 Timotiya 3:3.

▪ Lava rhandzaka mintsako.—2 Timotiya 3:4.

▪ Swirho swa vukhongeri leswi nga ni vukanganyisi.—2 Timotiya 3:5.

VAGANDZERI VA NTIYISO:

▪ Va ni vutivi byo tala.—Daniyele 12:4.

▪ Va chumayela mahungu lamanene emisaveni hinkwayo.—Matewu 24:14.

[Xihlovo Xa Kona]

UNITED NATIONS/Photo by F. GRIFFING