Mhaka Ya Vutomi

Yehovha U Ri Enerise Swinene Torha Ra Mina Ra Ku Va Murhumiwa

HI KU VULA KA SHEILA WINFIELD DA CONCEIÇÃO

Murhumiwa un’wana la hi endzeleke a huma eAfrika u tshame a hi byela leswaku laha a averiweke kona vanhu hinkwavo a va n’wi amukela naswona a va rhiya ndleve loko a va byela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Hiloko ndzi ku embilwini ya mina, ‘Ndzi navela ku tirha ensin’wini yo tano!’ Bulo rero ri endle leswaku ndzi navela ku va murhumiwa, hambileswi a ndzi ri ni malembe ya 13 hi vukhale.

HAMBISWIRITANO, ndyangu wa ka hina se a wu ri ni nkarhi wu sungule ku dyondza hi Yehovha. Mixo wun’wana hi 1939, majaha mambirhi lama ambaleke kahle ma fike ma gongondza ekaya le Hemel Hempstead, ehandle ka Greater London, le Nghilandhi. A ku ri Timbhoni ta Yehovha. A ndzi va tsundzuki hikuva loko va fika a ndzi ri ni lembe rin’we. Leswaku Manana a va hlongola, u va byele leswaku swi nga endleka Tatana a tsakela rungula ra kona kambe a a ta vuya ni awara ya kaye yi bile nivusiku. U hlamale ngopfu loko a va vona va vuya vusiku byebyo! Endzhaku ko kumisisa hi xiyimo xa vona etimhakeni ta politiki ni ta vutiko, tata wa mina, Henry Winfield u va rhurhele endlwini kutani a amukela dyondzo ya Bibele. U endle nhluvuko hi ku hatlisa kutani a khuvuriwa. Endzhaku ka malembe, mana wa mina Kathleen, na yena u sungule ku hlayeriwa. U khuvuriwe hi 1946.

Hi 1948, ndzi sungule ku hlanganyela nkarhi ni nkarhi eku chumayeleni ka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Ndzi vone xilaveko xo va ni wachi leswaku ndzi ta kota ku vika nkarhi lowu faneleke lowu ndzi wu heteke ndzi ri evutirhelini. Loko hi tikhome kahle, hina vana a hi kuma tisente ta tsevu hi Mugqivela wun’wana ni wun’wana. Ndzi hlengelete tisente ta mina malembe mambirhi leswaku ndzi ta xava wachi yo  chipa ku tlula hinkwato leti a ti kumeka hi nkarhi wolowo. Hambiswiritano, Ray, un’wana wa tindzisana ta mina timbirhi ta xinuna, a a tshamela ku kombela swingwece swimbirhi leswi endlaka tisente tinharhu ha xin’we eka Tatana, ematshan’weni ya xingwece xin’we lexi endlaka tisente ta tsevu. Siku rin’wana u sindzise hi matimba leswaku a nyikiwa swingwece swimbirhi lerova Tatana a kala a nyangatseka. Ray u sungule ku rila a vula leswaku u lava swingwece swimbirhi leswi endlaka tisente tinharhu ha xin’we, hikwalaho ka xihundla lexi tiviwaka hi yena na Yehovha. Eku heteleleni Ray u hlamuserile: “Xingwece xin’we lexi endlaka tisente tinharhu xi fanele xi hoxiwa ebokisini ra munyikelo, kasi lexin’wana i xa mina.” Manana u khavaxele mihloti ya ntsako, hiloko Tatana a hatla a lava swingwece swimbirhi, kutani ndzi dyondze nkoka wo seketela ntirho wa Mfumo hi timali.

Hi nkarhi wolowo Tatana u endle malunghiselelo yo ya laha ku nga ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo. Hi 1949, u xavise purasi ra yena ni ndhawu yo xavisela sava kutani a sungula ku phayona, a va muchumayeri wa nkarhi hinkwawo wa Timbhoni ta Yehovha. Mina ndzi khuvuriwe hi September 24, 1950, ndzi kombisa ku tinyiketela ka mina eka Yehovha. Ku sukela hi nkarhi wolowo, loko swikolo swi pfarile hi ximumu a ndzi teka vuphayona bya nkarhinyana, ndzi heta tiawara ta 100 hi n’hweti ndzi chumayela. Kambe sweswo a ko va masungulo ntsena. Hi ku hatlisa ndzi sungule ku navela ku endla leswi engetelekeke leswaku ndzi ndlandlamuxa vugandzeri bya ntiyiso.

Ndzi Navela Ku Va Murhumiwa

Hi 1951, Tatana u averiwe eBideford, eDevon N’walungu. Endzhakunyana ka ku va hi fikile kwalaho, murhumiwa loyi a a tirha eAfrika u endzele vandlha ra ka hina, hilaha ndzi vuleke hakona eku sunguleni. Endzhaku ka sweswo, ku navela ka mina ku va murhumiwa hi kona a ku lawula swiboho swa mina hinkwaswo. Vadyondzisi exikolweni a va tiva pakani ya mina naswona va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va ndzi tshikisa, va ri ni ntshembo wa leswaku ndzi ta tsutsumisa ntirho wo tihanyisa. Hambiswiritano, hi siku ra mina ro hetelela exikolweni loko ndzi ya ekamareni ra vadyondzisi ndzi va nkhensa ni ku va lela, un’wana wa vona u te: “Ndzi ku navelela mikateko! Hi wena ntsena eka swichudeni hinkwaswo loyi a tivaka leswi a swi lavaka evuton’wini. Ha tshemba u ta yi fikelela pakani ya wena.”

Endzhakunyana ndzi kume xikoropo, naswona hi December 1, 1955, ndzi sungule ku va phayona ra nkarhi hinkwawo. Hi ku famba ka nkarhi, Manana na vamakwavo wa mina na vona va ve maphayona. Kutani hinkwerhu ekaya hi ve maphayona ya nkarhi hinkwawo malembe yo hlaya.

Ndzi Ya eIreland

Endzhaku ka lembe ndzi kume xirhambo xo ya tirha eIreland. Leri a ku ri goza leri a ri ndzi tshineta eka pakani ya mina yo va murhumiwa. Hi February 1957, ndzi fike eCork, edzongeni wa Ireland, ndzi ri ni maphayona mambirhi, ku nga June Napier na Beryl Barker lava ha riki vantshwa.

Nsimu ya le Ireland a yi nonon’hwa. Kereke ya Rhoma Khatoliki a yi nga lavi ku twa nchumu. Hi dyondze ku tiyiseka leswaku ku ni laha hi nga balekelaka kona loko swi tshuka swi lava hi baleka. A  hi tala ku fihla swikanyakanya swa hina ekule, kambe hakanyingi un’wana a swi kuma kutani a boxa mathayere.

Siku rin’wana loko mina na Beryl hi ri karhi hi endzela vanhu lava tshamaka emuakweni lowukulu lowu hirhiwaka, ntlawa wa vana wu sungule ku hi haxa hi nhlamba wu tlhela wu hi hoxetela hi maribye. Hiloko hi nghena evhengeleni leri a ri khomane ni yindlu ya n’wini wa rona, laha a ku xavisiwa ntswamba. Hiloko ntshungu lowu wu tala ehandle ka vhengele. Leswi Beryl a a tirhandzela ntswamba, u nwe tinghilazi timbirhi kumbe tinharhu a tiketlile a ehleketa leswaku ntshungu wu ta hangalaka. A wu hangalakanga. Hiloko jaha leri nga mufundhisi ri nghena evhengeleni. Tanihi leswi a ri ehleketa leswaku hi vavalangi va ndhawu, ri vule leswaku ri ta tsakela ku hi valangisa. Hambiswiritano, ri sungule hi ku hi nghenisa ekamareni rin’wana ra laha a hi ri kona, laha loko ha ha tshamile ri sunguleke ku khongelela mukhalabye loyi a a ri kusuhi ni ku fa. Endzhaku ka sweswo hi humile endlwini yoleyo ni mufundhisi. Loko ntshungu wu hi vona hi tibulela ni mufundhisi wu sungule ku hangalaka.

Ndzi Ya eGiliyadi

Hi 1958, a ku ta va ni Ntsombano wa Matiko lowu nge Ku Rhandza Ka Xikwembu eNew York. Tatana a a ya, naswona a ndzi swi lava ku ya na mina kambe a ndzi nga ri na mali. Hiloko kokwana wa xisati a fa hi nga swi rindzelanga a ndzi siyela dzana ra tipondho. Ku ya ni ku vuya a ku laveka 96 wa tipondho, hiloko ndzi buka xihaha-mpfhuka hi ku hatlisa.

Endzhakunyana ka sweswo, muyimeri wa rhavi ra le Britain ra Timbhoni ta Yehovha u hi endzerile kutani a rhamba maphayona hinkwawo yo hlawuleka lawa a ma ya entsombanweni leswaku ma endla xikombelo xo leteriwa vurhumiwa eXikolweni xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower. A ndzi swi kholwanga leswi a ndzi swi twa! Hinkwavo u va nyike tifomo to endla xikombelo handle ka mina. A ndza ha ri ntsongo swinene. Ndzi kombele ku katsiwa, ndzi hlamusela leswaku ana se ndzi sukile etikweni ra rikwerhu naswona kahle-kahle se ndzi le ntirhweni wa vurhumiwa. Hi ku vona ku tiyimisela ka mina, u ndzi nyike fomo. Ndzi khongele swinene leswaku xikombelo xa mina xi amukeriwa! Nhlamulo yi vuye hi xihatla naswona ndzi rhambiwe ku ya exikolweni xa Giliyadi.

A ku ri ntsako eka mina ku rhamberiwa ku ya eka ntlawa wa vu-33 wa Giliyadi, xikan’we ni maphayona man’wana ya 81 lama humaka ematikweni ya 14. Tin’hweti ta ntlhanu ta dyondzo ti hele hi ku hatlisa. Loko xikolo xi ya eku heleni, Makwerhu Nathan H. Knorr u nyikele nkulumo leyi khutazaka ya tiawara ta mune. U khutaze lava va nga swi kotaka ku tshama va nga tekanga kumbe ku tekiwa leswaku va endla tano. (1 Vakorinto 7:37, 38) Kambe hina lava navelaka ku cata eka rin’wana ra masiku, u ringanyete leswaku hi endla nxaxamelo wa swilaveko leswi munhu loyi hi nga ta tekana na yena a faneleke a swi fikelela. Kutani, loko ku tshuka ku va ni munhu loyi u n’wi rhandzaka, a wu ta n’wi languta hi ku ya hi swilaveko sweswo.

 Nxaxamelo wa mina wa swilaveko eka loyi a nga ta va nuna wa mina a wu katsa leswi landzelaka: U fanele a va murhumiwa naswona a rhandza Yehovha, a tiva Bibele ku ndzi tlula, a tiyimiserile ku va ni vana endzhaku ka Armagedoni leswaku hi ta ya emahlweni hi ri varhumiwa, a vulavula Xinghezi kahle naswona a ri lonkulu eka mina. Nxaxamelo lowu wu ndzi pfunile swinene tanihi leswi a ndzi ri kusuhi ni ku kuma xiavelo xa mina xo ya tirha etikweni ra le kule, ndza ha ri ni malembe ya 20.

Ku Ya eBrazil

Hi Sonto, August 2, 1959, hi thwasile naswona hi tivisiwe hi ta swiavelo swa hina. Mina na Vehanouch Yazedjian, Sarah Greco, Ray na Inger Hatfield, Sonia Springate na Doreen Hines, hi averiwe ku ya eBrazil. A hi nga tikoti hi ntsako. Hi mahlo ya mianakanyo a ndzi vona makhwati, tinyoka, misinya yo endla rhaba ni Maindiya ya ndhawu. Hambiswiritano, loko ndzi fika ndzi hlamarisiwile! Ematshan’weni ya khwati leri tlhumeke swinene ra Amazon, ndzi vone Rio de Janeiro, doroba ra manguva lawa leri kumaka masana ya dyambu hi xitalo, leri hi nkarhi wolowo a ri ri rona ntsindza wa tiko.

Ntlhontlho wo sungula lowu hi langutaneke na wona a ku ri ku dyondza Xiputukezi. En’hwetini ya hina yo sungula a hi dyondza tiawara ta 11 hi siku. Endzhaku ko chumayela eRio ni ku tshamanyana erhavini ra Timbhoni ta Yehovha ra kwalaho, ndzi rhumeriwe ekaya ra varhumiwa le Piracicaba, eXifundzheni xa São Paulo, ivi hi ku famba ka nkarhi ndzi ya ekaya ra varhumiwa ra le Porto Alegre, le Xifundzheni xa Rio Grande do Sul.

Kutani eku sunguleni ka 1963, ndzi kume xirhambo xo ya tirha erhavini eNdzawulweni ya Vuhundzuluxeri. Floriano Ignez da Conceição, loyi a hi dyondziseke Xiputukezi loko ha ha ku fika, hi yena a a langutela ndzawulo. U dyondze ntiyiso hi 1944, loko ka ha ri ni Timbhoni ta kwalomu ka 300 ntsena eBrazil, naswona a a ri un’wana wa lava rhambiweke entlaweni wa vu-22 wa Giliyadi. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani siku rin’wana, Makwerhu Conceição u ndzi kombele leswaku ndzi sala hi nkarhi wo wisa ninhlikanhi hikuva a a lava ku vulavula na mina. Eku sunguleni a ndzi karhatekile. Xana ku ni leswi ndzi swi onheke? Loko nsimbi ya swakudya swa ninhlikanhi yi ba, ndzi n’wi vutisile leswaku u lava ku ndzi byela yini. Loko a hlamula u te, “Ndzi kombela leswaku hi tekana.” A ndzi swi kholwanga. Ndzi kombele nkarhi wa leswaku ndzi ehleketa ha swona, hiloko ndzi tsutsumela eswakudyeni swa ninhlikanhi.

Floriano a a nga ri wo sungula ku kombela leswaku hi tekana. Hambiswiritano, a a nga ri kona loyi a a fikelela swilaveko swa mina swa munghana wa vukati la fanelekaka. Ndza tshemba leswaku nxaxamelo wa mina wu ndzi pfune ku papalata ku endla xiboho lexi hoxeke. Kambe sweswi swilo a swi ri hi yin’wana ndlela. Floriano a a fikelela swilaveko swa mina hinkwaswo! Kutani hi May 15, 1965 hi tekanile.

Ku Langutana Ni Ntlhontlho Wa Mavabyi

Vukati bya mina na Floriano a byi tsakisa, ku nga khathariseki swiphiqo leswi hi langutaneke na swona. Xin’wana xa swona a ku ri mavabyi ya Floriano lama tumbulukeke emahlweninyana ko va hi tekana. Emalembeni lama hundzeke, hahu ra yena ra ximatsi ri file, kutani se a ri sungule ku n’wi karhata. Hikwalaho ka sweswo hi sukile eBethele naswona hi averiwe ku ya va maphayona yo hlawuleka edorobeni ra Teresópolis endhawini ya tintshava eXifundzheni xa Rio de Janeiro. A hi ri ni ntshembo wa leswaku maxelo ya kwalaho ma ta n’wi pfuna leswaku a hlakarhela.

Ku engetela kwalaho, hi December 1965, ndzi kume xiviko xa leswaku Manana u khomiwe hi vuvabyi bya khensa, naswona se a ku ri phulaphulani. A hi tsalelana nkarhi ni nkarhi na Manana, kambe se a ku ri ni malembe ya nkombo hi nga si tshama hi vonana. Kutani u hi xavele mathikithi leswaku hi ya n’wi vona le Nghilandhi. Manana u endliwe vuhandzuri kambe madokodela ma tsandzekile ku n’wi susa khensa. Hambileswi a a tshama a etlele naswona a a vabya swinene, ku navela ka yena ku hlanganyela entirhweni wo chumayela a ku helanga. A a ri ni muchini wo thayipa ekamareni ra yena, leswaku a ta kombela ku tsaleriwa mapapila. Nakambe a a chumayela swa xinkarhana eka vanhu lava n’wi endzelaka. U file hi November 27, 1966. Hi n’hweti yoleyo, u vike tiawara ta khume ta ntirho wa nsimu! Tatana u ye emahlweni a tshembekile entirhweni wa yena wo phayona ku fikela loko a fa hi 1979.

Endzhaku ka ku va Manana a file, mina na Floriano hi tlhelele eBrazil laha hi nga tirha kona eXifundzheni xa Rio de Janeiro. Eku sunguleni a hi averiwe ntirho wo endzela mavandlha entsindza  wa tiko, kambe ntsako wa kona wu va wa xinkarhana tanihi leswi Floriano a vabyeke swinene. Kutani hi tlhelele eTeresópolis hi ya va maphayona yo hlawuleka.

Hi 1974, endzhaku ka vutshunguri lebyi vavaka lebyi heteke malembe, madokodela ma hetelele ma suse hahu ra ximatsi ra Floriano. Hi nkarhi wolowo, a a nga swi koti ku endla ntirho wakwe tanihi mulanguteri la ungamelaka kumbe phayona ro hlawuleka, kambe a a swi kota ku fambisa tidyondzo ta Bibele hi nkarhi wa ku endzeriwa ka vavabyi exibedlhele—laha yin’wana ya tidyondzo teto a a yi fambisa hi Xinghezi na Bob, Muamerika loyi a humeke phexeni. Bob u amukele ntiyiso naswona hi ku famba ka nkarhi u khuvuriwile. Floriano u hlakarhele hakatsongo-tsongo naswona u tirhe tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo ku sukela enkarhini wolowo.

Yehovha U Katekise Vutirheli Bya Mina

Se ndzi ni malembe ndzi ri karhi ndzi ya emahlweni ndzi ri phayona ro hlawuleka naswona Yehovha u katekise ntirho wa mina. Le Teresópolis, ndzi ve ni lunghelo lerinene ngopfu ro pfuna vanhu lava tlulaka 60 leswaku va tinyiketela eka Yehovha. Exikarhi ka vona ku ni wansati loyi a vuriwaka Jupira, loyi ndzi n’wi dyondziseke ni ku hlaya. Hi ku famba ka nkarhi ndzi dyondze ni vana va yena va nhungu lava kuleke. Hikwalaho ka sweswo Jupira ni swirho swa ndyangu leswi tlulaka 20 ni maxaka va tirhela Yehovha namuntlha. Un’we i nkulu, vanharhu i malandza ya vutirheli naswona vambirhi i maphayona.

Ndzi dyondze ku va ni langutelo lerinene malunghana ni ntshembo wa leswaku munhu a nga dyondza ntiyiso. Siku rin’wana a ndzi dyondza Bibele ni wansati la vuriwaka Alzemira, loko nuna wa yena Antônio, a ndzi tshembisa ku ndzi lumisa hi timbyana timbirhi letikulu loko ndzi nga humi hi ku hatlisa endlwini ya vona. Endzhaku ka sweswo, a ndzo tshuka ndzi vonane na Alzemira ku fikela loko ndzi kume mpfumelelo eka Antônio wo dyondza na yena nakambe endzhaku ka malembe ya kwalomu ka nkombo. Hambiswiritano, u ndzi alerile leswaku ndzi vulavula na yena hi Bibele. Hambiswiritano, siku rin’wana ku ri karhi ku na mpfula, ndzi rhambe Antônio leswaku a ta hlanganyela eka dyondzo. Hiloko ndzi kuma leswaku xiphiqo xa yena a ku ri ku tsandzeka ku hlaya ni ku tsala. Ku sukela kwalaho, Floriano ni van’wana va dyondze na yena va tlhela va n’wi dyondzisa ku hlaya. Namuntlha Alzemira na Antônio va khuvuriwile. Antônio u pfuna swinene evandlheni naswona u famba ni vantshwa vo tala ensin’wini.

Leyi hi yin’wana ya mintokoto leyi hi yi kumeke eka malembe lama tlulaka 20 hi tirha eTeresópolis. Eku sunguleni ka 1988 hi kume xiavelo lexintshwa—edorobeni ra Niterói, laha hi tirheke malembe ya ntlhanu lama landzeleke emahlweni ko hundzela eSanto Aleixo. Kutani hi rhurhiseriwe eVandlheni ra Japuíba entsindza wa xifundzha naswona hi ve ni lunghelo ro sungula Vandlha ra Ribeira.

Vutomi Byo Olova Kambe Lebyi Vuyerisaka

Eka malembe lawa hinkwawo mina na Floriano hi ve ni lunghelo ro pfuna vanhu vo tlula 300 leswaku va tinyiketela eka Yehovha. Sweswi van’wana va vona va tirha erhavini, van’wana i maphayona, vakulu ni malandza ya vutirheli. Ndzi nkhensa ndzi vuyelela hileswi Xikwembu xi tirhiseke moya wa xona lowo kwetsima leswaku wu hi susumetela ku pfuna vanhu vo tarisa leswi!—Marka 10:29, 30.

I ntiyiso leswaku Floriano u langutane ni mavabyi yo tika swinene. Ku nga khathariseki xiyimo xa yena, ni sweswi wa ha tiyile eripfumelweni, u tsakile naswona u titshega hi Yehovha. U tala ku vula a ku: “Namuntlha ntsako a wu kumiwi hi ku va ni vutomi byo pfumala swiphiqo. Wu kumiwa hi ku pfuniwa hi Yehovha eku lwisaneni ni swiphiqo swa hina.”—Pisalema 34:19.

Hi 2003, ku kumeke leswaku ndzi ni vuvabyi bya khensa etihlweni ra mina ra ximatsi. Ndzi endliwe vuhandzuri naswona tihlo ra mina ri siviwe hi ro endliwa kunene leri ri faneleke ri hlantswiwa nkarhi ni nkarhi. Ku nga khathariseki xiyimo lexi, Yehovha u ndzi nyika matimba yo ya emahlweni ndzi n’wi tirhela tanihi phayona ro hlawuleka.

Malunghana ni swilo leswi vonakaka, ndzi tihanyela vutomi byo olova. Kambe Yehovha u ndzi katekisile exiavelweni xa mina naswona u ndzi fuwisile hi tlhelo ra moya. Marito lama vuriweke hi murhumiwa malunghana ni ntirho wo chumayela eAfrika ma vonake ma ri ntiyiso ni le xiavelweni xa hina xa le Brazil. Hakunene, Yehovha u ku enerise swinene ku navela ka mina ku va murhumiwa!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Ndzi ri ni ndyangu wa ka hina hi 1953

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Ndzi ri eku chumayeleni eIreland hi 1957

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ndzi ri ni varhumiwa-kulorhi eBrazil hi 1959. Ku suka eximatsini ku ya exineneni: Mina, Inger Hatfield, Doreen Hines na Sonia Springate

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ndzi ri na nuna wa mina