Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

Leswi Ku Rhandza Warikwerhu Swi Vulaka Swona

Leswi Ku Rhandza Warikwerhu Swi Vulaka Swona

Leswi Ku Rhandza Warikwerhu Swi Vulaka Swona

“U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.”—MATEWU 22:39.

1. Hi swi kombisa njhani leswaku hi rhandza Xikwembu?

XANA Yehovha u langutele yini eka lava n’wi gandzelaka? Hi marito ma nga ri mangani lama nga ni ntikelo, Yesu u katsakanye nhlamulo ya yena. U vule leswaku xileriso lexikulu eka hinkwaswo, i ku rhandza Yehovha hi mbilu ya hina hinkwayo, hi moya-xiviri wa hina hinkwawo, hi mianakanyo ya hina hinkwayo ni hi ntamu wa hina hinkwawo. (Matewu 22:37; Marka 12:30) Hilaha hi swi voneke hakona eka xihloko lexi hundzeke, ku rhandza Xikwembu swi katsa ku xi yingisa ni ku hlayisa swileriso swa xona hikwalaho ka rirhandzu leri xi hi kombiseke rona. Eka lava va rhandzaka Xikwembu, ku endla ku rhandza ka xona a hi ndzhwalo; swi va tisela ntsako.—Pisalema 40:8; 1 Yohane 5:2, 3.

2, 3. Hikwalaho ka yini hi fanele hi yingisa xileriso xo rhandza warikwerhu, naswona i swivutiso swihi leswi tlakukaka?

2 Yesu u vule leswaku xileriso xa vumbirhi lexikulu xi fambisana ni xo sungula, hikuva xi ri: “U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” (Matewu 22:39) Sweswi hi lava ku vulavula hi xileriso lexi naswona hi xivangelo lexi twalaka. Eminkarhini leyi hi hanyaka eka yona ku ni vanhu vo tala lava kombisaka rirhandzu ra vutianakanyi, leri soholotekeke. Eka marito ya yena lama huhuteriweke, muapostola Pawulo u vulavule hi ‘masiku yo hetelela,’ a tsala leswaku vanhu va ta va lava tirhandzaka, ematshan’weni yo rhandza van’wana, naswona va ta rhandza mali ni mintsako. Vo tala a va nga ta va “na xinakulobye xa ntumbuluko,” kumbe hilaha vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele byi swi vekaka hakona, a va ta “pfumala xinakulobye xa ntumbuluko eka swirho swa ndyangu.” (2 Timotiya 3:1-4) Yesu Kreste u vule ka ha ri emahlweni a ku: “Vo tala . . . va ta xengana va tlhela va vengana. . . . Rirhandzu ra vo tala ri ta hola.”—Matewu 24:10, 12.

3 Hambiswiritano, xiya leswaku Yesu a nga vulanga leswaku rirhandzu ra un’wana ni un’wana ri ta hola. Ku sukela eku sunguleni ku ve ni vanhu lava kombisaka rirhandzu leri Yehovha a ri languteleke ni leri n’wi faneleke, naswona va ta tshama va ri kona. Lava rhandzaka Yehovha hakunene va ta lwela ku teka van’wana hilaha yena a va tekaka hakona. Kambe, i mani warikwerhu loyi hi faneleke hi n’wi rhandza? Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku ha n’wi rhandza warikwerhu? Matsalwa ma nga hi pfuna ku hlamula swivutiso leswi swa nkoka.

Xana Warikwenu I Mani?

4. Hi ku ya hi Levhitika ndzima 19, i vamani lava a va fanele va rhandziwa hi Vayuda?

4 Loko a byela Mufarisi leswaku xileriso lexikulu xa vumbirhi i ku rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza, Yesu a a vulavula hi nawu wo karhi lowu nyikiweke Vaisrayele. Wu tsariwe eka Levhitika 19:18. Eka ndzima yoleyo, Vayuda a va byeriwe leswaku va fanele va languta ni van’wana va ri varikwavo, ku nga ri Vaisrayele-kulobye ntsena. Ndzimana 34 yi ri: “Muluveri la luvelaka eka n’wina u fanele a va tanihi munhu la tumbulukeke eka n’wina; mi fanele mi n’wi rhandza kukota n’wina, hikuva mi ve valuveri etikweni ra Egipta.” Kutani, hambi ku ri lava nga riki Vayuda, ngopfu-ngopfu vamatiko lava amukeleke Vayuda, a va fanele va rhandziwa.

5. Xana Vayuda a va tiva swi vula yini ku rhandza warikwavo?

5 Hambiswiritano, varhangeri va Vayuda va le sikwini ra Yesu a va ri ni vonelo rin’wana hi mhaka leyi. Van’wana a va dyondzisa leswaku marito lama nge “nakulorhi” na “warikwerhu” a ma tirha eka Vayuda ntsena. Lava nga riki Vayuda a va fanele va vengiwa. Vadyondzisi volavo a va vula leswaku lava gandzelaka Xikwembu va fanele va nyenya lava nga xi gandzeriki. Buku yin’wana yi ri: “Hikwalaho ka moya lowu, a swi boha leswaku rivengo ri va kona. A ku ri ni swivangelo swo tala swo byala rivengo.”

6. Hi tihi tinhla timbirhi leti Yesu a ti kandziyiseke loko a vulavula hi ku rhandza warikwerhu?

6 Eka Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni, Yesu u vulavule hi mhaka leyi, a kombisa leswaku i mani loyi a faneleke a kombisiwa rirhandzu. U te: “Mi swi twile leswaku ku vuriwe va ku, ‘U fanele u rhandza warikwenu u venga nala wa wena.’ Hambiswiritano, mina ndzi ri eka n’wina: Hambetani mi rhandza valala va n’wina, mi khongelela lava mi xanisaka; leswaku mi tikombisa mi ri vana va Tata wa n’wina la nge matilweni, tanihi leswi a tsuvukisaka dyambu ra yena eka vanhu vo homboloka ni lavanene naswona a nisaka mpfula yakwe ehenhla ka vanhu lava lulameke ni lava nga lulamangiki.” (Matewu 5:43-45) Laha Yesu u vulavule hi tinhla timbirhi. Yo sungula, Yehovha u ni malwandla ni musa eka lavanene ni lavo biha. Ya vumbirhi, hi fanele hi tekelela xikombiso xa yena.

7. Xana hi dyondza yini eka xifaniso xa Musamariya wa musa?

7 Siku rin’wana, Muyuda la dyondzekeke hi tlhelo ra Nawu u vutise Yesu: “Xana kahle-kahle warikwerhu i mani?” Yesu u hlamule hi ku hlamusela xifaniso xa Musamariya la kumeke wanuna wa Muyuda a hlaseriwe hi swigevenga a tekeriwa leswi a a ri na swona. Hambileswi hi ntolovelo Vayuda a va nyenya Vasamariya, Musamariya loyi u bohelele timbanga ta wanuna loyi kutani a n’wi yisa endlwini ya vaendzi, leswaku a hlakarhela kona. Hi dyondza yini? Rirhandzu leri hi nga rona eka vanhu-kulorhi ri fanele ri ndlandlamuxeriwa ni le ka vanhu lava nga riki va rixaka ra hina, tiko kumbe vukhongeri.—Luka 10:25, 29, 30, 33-37.

Leswi Ku Rhandza Warikwerhu Swi Vulaka Swona

8. Xana Levhitika ndzima 19 yi vula leswaku rirhandzu a ri fanele ri kombisiwa njhani?

8 Ku rhandza warikwerhu, ku fana ni ku rhandza Xikwembu, a ko va mhaka ya nomu ntsena; swi katsa swiendlo. Swa pfuna ku wu kambisisa hi vuenti mongo wa xileriso lexi rhekhodiweke eka Levhitika 19 lexi khutazaka vanhu va Xikwembu ku rhandza varikwavo kukota loko va tirhandza. Kwalaho hi hlaya leswaku Vaisrayele a va lerisiwe ku pfumelela lava pfumalaka ni valuveri leswaku va hlanganyela entshovelweni. Ku yiva, ku kanganyisa kumbe vuxisi a swi nga pfumeleriwi. Loko ku tiwa etimhakeni ta vuavanyisi Vaisrayele a va fanele va nga yi hi nghohe. Hambileswi a va fanele va tshinya van’wana loko swi fanela, kambe a va byeriwe hi ku kongoma: “U nga tshuki u venga makwenu embilwini ya wena.” Swileriso leswi ni swin’wana swo tala swi katsakanyiwe hi marito lawa: “U fanele u rhandza munhu-kuloni kukota loko u tirhandza.”—Levhitika 19:9-11, 15, 17, 18.

9. Hikwalaho ka yini Yehovha a lerise Vaisrayele leswaku va nga tihlanganisi ni matiko man’wana?

9 Hambileswi Vaisrayele a va fanele va rhandza vanhu van’wana, nakambe a va fanele va tihambanisa ni lava va gandzelaka swikwembu swa hava. Yehovha u va lemukise hi makhombo ni vuyelo byo va ni vanghana vo biha. Hi xikombiso, malunghana ni matiko lawa Vaisrayele a va ta ma teka, Yehovha u va lerise leswi: “U nga tshuki u endla ntwanano wa ku tekelana na wona. U nga tshuki u nyika n’wana wa wena wa nhwanyana eka n’wana wakwe wa jaha, naswona n’wana wakwe wa nhwanyana u nga tshuki u n’wi tekela n’wana wa wena wa jaha. Hikuva yena u ta hambukisa n’wana wa wena wa jaha, a nga ha ndzi landzeli, kunene va ta tirhela swikwembu swin’wana; kutani ku hlundzuka ka Yehovha ku ta va kukulu ehenhla ka n’wina.”—Deteronoma 7:3, 4.

10. I yini leswi hi faneleke hi swi papalata?

10 Hilaha ku fanaka, Vakreste va papalata ku endla vunghana ni lava va nga tsanisaka ripfumelo ra vona. (1 Vakorinto 15:33) Ha tsundzuxiwa: “Mi nga paniwi ni lava va nga riki vapfumeri,” lava nga riki swirho swa vandlha ra Vukreste. (2 Vakorinto 6:14) Ku engetela kwalaho, Vakreste va tsundzuxiwa leswaku va teka “eHosini ntsena.” (1 Vakorinto 7:39) Hambiswiritano, hi nga tshuki hi hlekula vanhu lava nga pfumeriki eka Yehovha. Kreste u fele vadyohi, naswona vo tala lava a va endla swilo swo biha va hundzukile kutani va vuyelelana ni Xikwembu.—Varhoma 5:8; 1 Vakorinto 6:9-11.

11. Hi yihi ndlela yo antswa swinene yo kombisa rirhandzu eka vanhu lava nga tirheliki Yehovha, naswona ha yini?

11 Loko swi ta emhakeni yo rhandza vanhu lava nga tirheliki Xikwembu, hi fanele hi tekelela Yehovha hi byakwe. Hambileswi a vengaka vubihi, u kombisa tintswalo ta rirhandzu eka vanhu hinkwavo hi ku va nyika nkarhi wa ku tshika mikhuva ya vona yo biha kutani va kuma vutomi lebyi nga heriki. (Ezekiyele 18:23) Yehovha ‘u navela leswaku hinkwavo va hundzuka.’ (2 Petro 3:9) U rhandza leswaku “vanhu va mixaka hinkwayo va ponisiwa naswona va fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso.” (1 Timotiya 2:4) Hi yona mhaka leyi Yesu a leriseke valandzeri vakwe leswaku va chumayela ni ku dyondzisa ni ku “endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa.” (Matewu 28:19, 20) Loko hi hlanganyela entirhweni lowu, hi ta va hi kombisa leswaku hi rhandza Xikwembu ni varikwerhu, ku katsa ni valala va hina!

Ku Rhandza Vakreste-kulorhi

12. Xana muapostola Yohane u tsale a ku yini malunghana ni ku rhandza makwerhu?

12 Muapostola Pawulo u tsarile: “A hi endleleni hinkwavo leswi nga swinene, kambe ngopfu-ngopfu lava nga swin’we na hina eripfumelweni.” (Vagalatiya 6:10) Tanihi Vakreste hi ni vutihlamuleri byo kombisa rirhandzu eka lava hi nga swin’we na vona eripfumelweni—ku nga vamakwerhu va moya. I ra nkoka ku fikela kwihi rirhandzu leri? Loko a kandziyisa yinhla leyi ya nkoka swinene, muapostola Yohane u tsarile: “Mani na mani la vengaka makwavo i mudlayi . . . Loko mani na mani a ku: ‘Ndzi rhandza Xikwembu,’ kasi u venga makwavo, i muhembi. Hikuva loyi a nga rhandziki makwavo, la n’wi vonaka, a nge swi koti ku rhandza Xikwembu lexi a nga si tshamaka a xi vona.” (1 Yohane 3:15; 4:20) Lawa i marito ya nkoka. Yesu Kreste u vule leswaku Sathana Diyavulosi i “mudlayi” ni “muhembi.” (Yohane 8:44) A hi swi lavi ku vitaniwa hi mavito wolawo!

13. Hi tihi tindlela leti hi nga kombisaka ha tona leswaku ha va rhandza vapfumeri-kulorhi?

13 Vakreste va ntiyiso va “dyondzisiwa hi Xikwembu leswaku [va] rhandzana.” (1 Vatesalonika 4:9) Hi fanele hi rhandzana, “ku nga ri hi marito kumbe ririmi, kambe hi swiendlo ni ntiyiso.” (1 Yohane 3:18) Rirhandzu ra hina ri fanele “ri nga vi na vukanganyisi.” (Varhoma 12:9) Rirhandzu ri hi susumetela ku va ni musa, ntwela-vusiwana, ku rivalelana, ku lehiselana mbilu, kutani hi papalata mavondzo, ku tikukumuxa, ku titiva ni vutianakanyi. (1 Vakorinto 13:4, 5; Vaefesa 4:32) Ri hi susumetela ku “[tirhelana] tanihi mahlonga.” (Vagalatiya 5:13) Yesu u byele vadyondzisiwa va yena leswaku va rhandzana hilaha a va rhandzeke hakona. (Yohane 13:34) Hikwalaho, Mukreste u fanele a tiyimisela hambi ku ri ku fela vapfumeri-kulobye loko swi laveka.

14. Hi nga ri kombisa njhani rirhandzu endyangwini?

14 Rirhandzu ri fanele ri kombisiwa endyangwini wa Vakreste, ngopfu-ngopfu exikarhi ka nuna ni nsati. Vuxaka bya vona i byikulu swinene lerova Pawulo u te: “Vavanuna va fanele ku rhandza vasati va vona ku fana ni mimiri ya vona.” U engeterile: “Loyi a rhandzaka nsati wakwe wa tirhandza.” (Vaefesa 5:28) Hi kuma Pawulo a phindha xitsundzuxo lexi eka ndzimana 33. Wanuna loyi a rhandzaka nsati wakwe, a nge tekeleli Vaisrayele va le sikwini ra Malakiya lava a va kanganyisa vanghana va vona va vukati. (Malakiya 2:14) U ta n’wi khathalela. U ta n’wi rhandza hilaha Kreste a rhandzeke vandlha hakona. Hilaha ku fanaka rirhandzu ri ta susumetela wansati ku xixima nuna wakwe.—Vaefesa 5:25, 29-33.

15. Xana ku vona mintirho ya rirhandzu ra vamakwerhu swi susumetele van’wana ku vula ni ku endla yini?

15 Entiyisweni, rirhandzu ra muxaka lowu i mfungho wa Vakreste va ntiyiso. Yesu u te: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Ku rhandzana ka hina swi tshineta vanhu eka Xikwembu lexi hi xi rhandzaka ni ku xi yimela. Hi xikombiso, xiya xiviko lexi landzelaka lexi humaka eMozambhiki, lexi vulavulaka hi ndyangu wa Timbhoni. “A hi nga si tshama hi vona swo fana ni leswi. Nindzhenga ku sungule xidzedze xi heleketiwa hi mpfula ya matimba ni xihangu. Xidzedze lexi xi wise yindlu ya hina ya tinhlanga, naswona mazinghi ya lwangu ma hahlukile. Loko vamakwerhu va mavandlha ya le kusuhani va ta hi pfuna ku aka yindlu ya hina hi vuntshwa, vaakelani lava hlamaleke va te: ‘Vukhongeri bya n’wina byi kahle swinene. A hi si tshama hi kuma mpfuno wo fana ni lowu ekerekeni ya hina.’ Hi va pfulele Bibele hi va komba Yohane 13:34, 35. Vaakelani va hina vo tala se va dyondza Bibele.”

Ku Rhandza Munhu Hi Ku Kongoma

16. Xana swi hambane kwihi ku rhandza ntlawa wa vanhu ni ku rhandza munhu hi ku kongoma?

16 Ku rhandza vaakelani va hina hi ku angarhela a swi tiki. Hambiswiritano, ku rhandza munhu hi ku kongoma ku nga va mhaka yin’wana. Hi xikombiso, van’wana va kombisa rirhandzu ra vona eka vaakelani hi ku nyikela eka minhlangano yo pfuna vapfumari ntsena. Kunene swi olove ngopfu ku vula leswaku hi rhandza warikwerhu ku ri ni ku rhandza mutirhi-kulorhi loyi a nga riki na mhaka na hina, munhu la siringaka la akelaneke na hina kumbe munghana la hi khomisaka tingana.

17, 18. Xana Yesu u ri kombise njhani rirhandzu eka munhu hi ku kongoma, naswona sweswo a a swi endla hi xikongomelo xihi?

17 Emhakeni leyi yo rhandza munhu hi ku kongoma, hi dyondza eka Yesu la kombiseke timfanelo ta Xikwembu hi ku hetiseka. Hambileswi a teke emisaveni ku ta herisa xidyoho, u kombise rirhandzu eka munhu hi ku kongoma—eka wansati la vabyaka, eka munhu wa nhlokonho ni le ka n’wana. (Matewu 9:20-22; Marka 1:40-42; 7:26, 29, 30; Yohane 1:29) Hilaha ku fanaka, hi kombisa leswaku hi rhandza varikwerhu hi ndlela leyi hi va khomaka ha yona vanhu lava hi hlanganaka na vona siku ni siku.

18 Hambiswiritano, hi nga tshuki hi rivala leswaku ku rhandza warikwerhu swi fambisana ni ku rhandza Xikwembu. Hambileswi Yesu a pfuneke swisiwana, a hanyisa lava vabyaka ni ku phamela lava twaka ndlala, lexi n’wi susumeteke ku endla hinkwaswo leswi ku katsa ni ku dyondzisa mintshungu, a ku ri ku pfuna vanhu va vuyelelana na Yehovha. (2 Vakorinto 5:19) Yesu u endle hinkwaswo leswaku a vangamisa Xikwembu, a nga rivali leswaku u yimela Xikwembu lexi a xi rhandzaka. (1 Vakorinto 10:31) Loko hi tekelela xikombiso xa Yesu, na hina hi nga kombisa rirhandzu ra xiviri eka warikwerhu, hi hala tlhelo hi tshama hi nga ri xiphemu xa misava ya vanhu vo homboloka.

Xana Hi Va Rhandza Njhani Varikwerhu Kukota Loko Hi Tirhandza?

19, 20. Swi vula yini ku rhandza warikwerhu kukota loko hi tirhandza?

19 Yesu u te: “U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” I swa ntumbuluko leswaku hi karhateka hi hina vini ni ku tixixima hi xiringaniso xo karhi. Loko sweswo a swi nga ri tano, xileriso lexi a xi ta va xi nga ri xa nkoka. Ku tirhandza loku a ku fanelanga ku tekiwa ku ri ku tirhandza loku hundzeletiweke loku boxiweke hi muapostola Pawulo eka 2 Timotiya 3:2. Kambe i ku titwa u ri munhu. Mukambisisi un’wana wa Bibele u swi hlamusele tanihi “ku tirhandza loku ringaniseriweke, laha munhu a papalataka ku tibyela a ku, ‘Ndzi tlakukile’ kumbe a titekela ehansi ngopfu lerova a ku, ‘Ndzi xikangalafula.’”

20 Ku rhandza van’wana kukota loko hi tirhandza swi vula leswaku hi languta van’wana hi ndlela leyi hi lavaka ku langutiwa ha yona, ni ku khoma van’wana hi ndlela leyi hi nga lavaka leswaku hi khomiwa ha yona. Yesu u te: “Hikokwalaho, swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.” (Matewu 7:12) Xiya leswaku Yesu a nga vulanga leswaku hi fukamela leswi hi tshameke hi endliwa swona enkarhini lowu hundzeke kutani hi phindhisela hi ndlela leyi fanaka. Ematshan’weni ya sweswo, hi fanele hi ehleketa leswaku hi lava ku khomiwa njhani, kutani hi endla leswi fanaka. Nakambe xiya leswaku Yesu a a nga vulavuli hi vanghana ni vamakwerhu ntsena. U tirhise rito leri nge “vanhu,” kumbexana a kombisa leswaku hi fanele hi endla sweswo eka vanhu hinkwavo lava hi hlanganaka na vona.

21. Loko hi rhandza van’wana, hi va hi kombisa yini?

21 Loko hi rhandza varikwerhu hi ta papalata ku endla swo biha. Muapostola Pawulo u tsarile: “Nxaxamelo wa milawu leyi nge, ‘U nga tshuki u endla vuoswi, U nga tshuki u dlaya hi vomu, U nga tshuki u yiva, U nga tshuki u navela,’ ni xileriso xin’wana ni xin’wana lexi nga kona, swi katsakanyiwa hi rito leri ri nge, ‘U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u [tirhandza].’ Rirhandzu a ri endli leswo biha eka warikwavo.” (Varhoma 13:9, 10) Rirhandzu ri ta hi susumetela ku lava tindlela to endlela van’wana leswinene. Loko hi rhandza vanhu-kulorhi hi kombisa leswaku hi rhandza ni loyi a vumbeke munhu hi xifaniso xa Yena, Yehovha Xikwembu.—Genesa 1:26.

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

• I vamani lava hi faneleke hi va rhandza, naswona ha yini?

• Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha va rhandza vanhu lava nga n’wi tirheliki Yehovha?

• Bibele yi ri hlamusela njhani rirhandzu leri hi faneleke hi va na rona eka vamakwerhu?

• Xana swi vula yini ku rhandza warikwerhu kukota loko hi tirhandza?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

“Xana kahle-kahle warikwerhu i mani?”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Yesu a a kombisa rirhandzu rakwe ni le ka munhu hi ku kongoma