Rhandza Xikwembu Tanihi Leswi Xi Ku Rhandzaka
Rhandza Xikwembu Tanihi Leswi Xi Ku Rhandzaka
“U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.”—MATEWU 22:37.
1, 2. I yini lexi nga vaka xi vange ku vutisiwa ka xivutiso xa malunghana ni xileriso lexikulu eka hinkwaswo?
XIVUTISO lexi vutisiweke xi vonaka onge i mhaka leyi a ku kanetaniwa ngopfu ha yona exikarhi ka Vafarisi va le nkarhini wa Yesu. Eka milawu leyi tlulaka 600 leyi vumbaka Nawu wa Muxe, hi wihi lowu a wu ri wa nkoka swinene? Xana a ku ri nawu lowu a wu katsa ku endla xitlhavelo? Entiyisweni, switlhavelo a swi endleriwa ku rivaleriwa swidyoho ni ku nkhensa Xikwembu. Kumbe, xana nawu lowukulu a ku ri wa ku yimba? Na wona a wu ri wa nkoka, hikuva ku yimba a ku ri mfungho wa ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na Abrahama.—Genesa 17:9-13.
2 Hi hala tlhelo, swi tikomba onge vanhu lava sihalalaka a va anakanya leswaku, leswi nawu wun’wana ni wun’wana lowu Xikwembu xi wu nyikeke wu nga wa nkoka—hambiloko yin’wana yi vonaka yi nga ri ya nkoka ngopfu—a swi ta va swi hoxile ku tlakusa nawu hambi wu ri wihi eka yin’wana. Vafarisi va endle xiboho xo vutisa Yesu xivutiso xexo xo tika. A va ehleketa leswaku a a ta vula nchumu lowu a wu ta n’wi siya a nga ha ri na xindzhuti. Un’wana wa vona u ye eka Yesu kutani a vutisa a ku: “Hi xihi xileriso lexikulu eka hinkwaswo eNawini?”—Matewu 22:34-36.
3. Hi xihi xileriso lexi Yesu a nga vula leswaku hi xona lexikulu eka hinkwaswo?
3 Nhlamulo ya Yesu i ya nkoka swinene eka hina namuntlha. Loko a hlamula u katsakanye nchumu lowu ku sukela eku sunguleni a wu ri xilaveko-nkulu naswona a wu ta hambeta wu va xilaveko-nkulu evugandzerini bya ntiyiso. Loko a tshaha eka Deteronoma 6:5, Yesu u te: “‘U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.’ Lexi hi xona xileriso lexikulu ni xo sungula eka hinkwaswo.” Hambileswi Mufarisi a a vutise hi ta xileriso xin’we ntsena, Yesu u n’wi nyike ni xin’wana. Loko a tshaha eka Levhitika 19:18, u te: “Xa vumbirhi, lexi fanaka na xona, xi ri, ‘U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.’” Kutani Yesu u kombise leswaku milawu leyi yimbirhi i xisekelo xa vugandzeri bya ntiyiso. Leswaku a sivela ku komberiwa ku xaxameta milawu leyin’wana hinkwayo hi ku ya hi ntikelo wa yona, u gimete a ku: “Nawu hinkwawo ni Vaprofeta swi titshege hi swileriso leswi swimbirhi.” (Matewu 22:37-40) Eka xihloko lexi, hi ta tlhuvutsa xileriso lexikulu eka leswi swimbirhi. Ha yini hi fanele hi rhandza Xikwembu? Xana hi swi kombisa njhani leswaku ha xi rhandza? Naswona, xana hi nga ri hlakulela njhani rirhandzu ro tano? I swa nkoka leswaku hi tiva tinhlamulo ta swivutiso leswi, hikuva loko hi lava ku tsakisa Yehovha, hi fanele hi n’wi rhandza hi mbilu ya hina hinkwayo, hi moya-xiviri wa hina hinkwawo na hi mianakanyo ya hina hinkwayo.
Nkoka Wa Ku Va Ni Rirhandzu
4, 5. (a) Ha yini Mufarisi a nga hlamarisiwanga hi leswi Yesu a swi vuleke? (b) Hi wihi nchumu wa nkoka swinene eka Xikwembu ku tlula switlhavelo ni magandzelo?
4 Swi vonaka onge nhlamulo leyi Mufarisi a yi kumeke eka Yesu a yi n’wi hlamarisanga. A a swi tiva leswaku ku rhandza Xikwembu i mhaka ya nkoka evugandzerini bya ntiyiso, hambileswi vo tala va tsandzekeke ku endla tano. Le masinagogeni, a swi tolovelekile ku endla xikhongelo xa Shema hi rito leri tlakukeke, naswona xikhongelo xexo a xi katsa ndzimana leyi kumekaka eka Deteronoma 6:4-9, leyi Yesu a tshaheke eka yona. Hi ku ya hi xiviko lexi fanaka, lexi nga eka Marka, Mufarisi endzhaku u hlamule Yesu a ku: “Mudyondzisi, u vulavule kahle hi ku fambisana ni ntiyiso, ‘I Un’we, naswona a nga kona un’wana handle ka Yena’; ku n’wi rhandza hi mbilu hinkwayo ni hi ku twisisa hinkwako ni hi ntamu hinkwawo ni ku rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza swi hlawuleke ngopfu ku tlula magandzelo hinkwawo lama heleleke yo hisiwa ni switlhavelo.”—Marka 12:32, 33.
5 Entiyisweni, hambileswi magandzelo yo hisiwa ni switlhavelo a swi koxiwa hi Nawu, leswi nga swa nkoka ngopfu eka Xikwembu i rirhandzu leri humaka embilwini ra malandza ya xona. Xindzingiri lexi nyikeriweke eka Xikwembu hi rirhandzu ni hi ku tinyiketela a xi ri xa nkoka swinene ku tlula magidi ya makhuna lama nyikeriweke hi nsusumeto lowu hoxeke. (Mikiya 6:6-8) Tsundzuka mhaka ya noni leyi pfumalaka leyi Yesu a yi voneke etempeleni ya le Yerusalema. Swingwece swimbirhi leswitsongo leswi noni yi swi hoxeke ebokisini ra mali a swi nga xavi hambi ku ri xindzingiri xin’we. Kambe, munyikelo wolowo, lowu nyikeriweke eka Yehovha swi huma embilwini, a wu ri wa nkoka swinene eka yena ku tlula minyikelo yo tala leyi nyikeriweke hi vanhu va swigwili, va pambula eka leswi va taleleke. (Marka 12:41-44) Kunene swa khutaza ku tiva leswaku Yehovha u ri tlangela swinene rirhandzu ra hina, ku nga mfanelo leyi un’wana ni un’wana wa hina a nga ni vuswikoti bya ku n’wi kombisa yona, ku nga khathariseki xiyimo xakwe!
6. Pawulo u tsale yini malunghana ni nkoka wa rirhandzu?
6 Loko a kandziyisa nkoka wa ku va ni rirhandzu evugandzerini bya ntiyiso, muapostola Pawulo u tsarile: “Loko ndzi vulavula hi tindzimi ta vanhu ni ta tintsumi, kambe ndzi nga ri na rirhandzu, ndzi hundzuka xingelengele lexi baka pongo kumbe xiphambati lexi ketlaketlaka. Niloko ndzi ri ni nyiko ya ku profeta naswona ndzi tolovelane ni swihundla hinkwaswo swo kwetsima ni vutivi hinkwabyo, niloko ndzi ri ni ripfumelo leri hetisekeke, lerova ndzi nga simula ni ku simeka tintshava, kambe ndzi nga ri na rirhandzu, a ndzi nchumu. Niloko ndzi humesa leswi nga swa mina hinkwaswo ndzi phamela van’wana, niloko ndzi nyiketa miri wa mina, leswaku ndzi ta tibuma, kambe ndzi nga ri na rirhandzu, a ndzi pfuneki nikatsongo.” (1 Vakorinto 13:1-3) Swi lo dlaa, leswaku rirhandzu i ra nkoka loko vugandzeri byi ta va lebyi tsakisaka eka Xikwembu. Kambe, hi swi kombisa njhani leswaku ha n’wi rhandza Yehovha?
Ndlela Leyi Hi Kombisaka Ha Yona Leswaku Hi Rhandza Yehovha
7, 8. Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha n’wi rhandza Yehovha?
7 Vo tala va pfumela leswaku rirhandzu i ntlhaveko lowu hi nga kotiki ku wu lawula; vanhu va vulavula hi ku fa hi rirhandzu. Kambe, rirhandzu ra xiviri a ko va ndlela leyi hi titwaka ha yona ntsena. Ri kombisiwa hi swiendlo, ku nga ri marito. Bibele yi vula leswaku rirhandzu i “ndlela leyi tlakukeke” naswona i nchumu lowu hi wu ‘lavisisaka.’ (1 Vakorinto 12:31; 14:1) Vakreste va khutaziwa leswaku va nga rhandzani “hi marito kumbe ririmi, kambe hi swiendlo ni ntiyiso.”—1 Yohane 3:18.
8 Ku rhandza Xikwembu swi hi susumetela ku endla leswi tsakisaka eka xona ni ku lwela vuhosi bya xona, hi marito na hi swiendlo. Ri hi susumetela ku papalata ku rhandza misava ni tindlela ta yona leti nga fambisaniki na Xikwembu. (1 Yohane 2:15, 16) Lava rhandzaka Xikwembu va venga swilo swo biha. (Pisalema 97:10) Nakambe ku rhandza Xikwembu swi katsa ku rhandza warikwenu, leswi hi nga ta swi tlhuvutsa eka xihloko lexi landzelaka. Ku tlula kwalaho, ku rhandza Xikwembu swi lava leswaku hi xi yingisa. Bibele yi ri: “Ku rhandza Xikwembu, hi kona ku hlayisa swileriso swa xona.”—1 Yohane 5:3.
9. Yesu u swi kombise njhani leswaku u rhandza Xikwembu?
9 Yesu u swi kombise kahle leswi swi vulaka swona ku rhandza Xikwembu. Rirhandzu ri n’wi susumetele ku sukela kaya rakwe ra le tilweni a ta tshama emisaveni a ri munhu wa nyama. Ri n’wi susumetele leswaku a vangamisa Tata wakwe hi leswi a swi endleke ni hi leswi a a dyondzisa swona. Rirhandzu ri n’wi susumetele leswaku “a yingisa ku ya fika eku feni.” (Vafilipiya 2:8) Ku yingisa koloko—ku nga xikombiso xa rirhandzu rakwe—ku pfulele vanhu vo tshembeka ndlela ya leswaku va va lava lulameke eka Xikwembu. Pawulo u tsarile: “Leswi vo tala va veke vadyohi hi ku ka munhu un’we [Adamu] a nga yingisanga, hi ku fanana, vo tala va ta va lava lulameke hikwalaho ka ku yingisa ka munhu un’we [Kreste Yesu].”—Varhoma 5:19.
10. Ha yini ku rhandza Xikwembu swi katsa ku yingisa?
10 Ku fana na Yesu, hi kombisa leswaku hi rhandza Xikwembu hi ku xi yingisa. Yohane muapostola la rhandzekaka wa Yesu u tsarile a ku: “Rirhandzu ri vula leswi, ku famba hi ku ya hi swileriso [swa Xikwembu].” (2 Yohane 6) Lava va rhandzaka Yehovha hakunene va lava nkongomiso wa yena. Leswi va swi xiyaka leswaku va nga ka va nga yi kongomisi hi ku helela mikondzo ya vona, va tshemba vutlhari bya Xikwembu naswona va amukela nkongomiso wa xona wa rirhandzu. (Yeremiya 10:23) Va fana ni vanhu va mianakanyo yo hluteka va le Beriya ya khale, lava amukeleke rungula ra Xikwembu hi ‘mapfundza ya mianakanyo,’ naswona a va swi navela hi mbilu hinkwayo ku endla ku rhandza ka Xikwembu. (Mintirho 17:11) Va kambisise Matsalwa hi vukheta leswaku va twisisa ku rhandza ka Xikwembu hi vuenti, leswi nga va pfuna leswaku va kombisa rirhandzu hi swiendlo swin’wana leswi kombisaka ku yingisa.
11. Xana swi vula yini ku rhandza Xikwembu hi mbilu ya hina hinkwayo, mianakanyo ya hina hinkwayo, moya-xiviri wa hina hinkwawo na hi ntamu wa hina hinkwawo?
11 Hilaha Yesu a vuleke hakona, ku rhandza Xikwembu swi katsa mbilu ya hina hinkwayo, mianakanyo ya hina hinkwayo, moya-xiviri wa hina hinkwawo ni ntamu wa hina hinkwawo. (Marka 12:30) Rirhandzu ro tano ri huma embilwini, ku katsa ni mintlhaveko ya hina, ku navela ka hina ni mianakanyo ya hina, naswona hi swi navela hi mbilu hinkwayo ku tsakisa Yehovha. Nakambe hi kombisa rirhandzu hi ku tirhisa vuswikoti bya hina byo ehleketa. Ku tinyiketela ka hina ku fambisana ni vutivi; se ha n’wi tiva Yehovha—timfanelo ta yena, minkongomiso ya yena ni swikongomelo swa yena. Hi tirhisa moya-xiviri wa hina, miri wa hina hinkwawo na vutomi lebyi hi nga na byona, leswaku hi n’wi tirhela ni ku n’wi dzunisa. Nakambe hi tirhisa ntamu wa hina leswaku hi n’wi tirhela ni ku n’wi dzunisa.
Xivangelo Xa Ku Va Hi Fanele Hi Rhandza Yehovha
12. Ha yini Xikwembu xi lava leswaku hi xi rhandza?
12 Xivangelo xin’wana xa ku va hi fanele hi rhandza Yehovha hileswi a lavaka leswaku hi kombisa timfanelo ta yena. Xikwembu i xihlovo tlhelo xikombiso lexikulu xa rirhandzu. Yohane muapostola la huhuteriweke u tsarile a ku: “Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:8) Vanhu va tumbuluxiwe hi xifaniso xa Xikwembu; hi endliwe hi ri ni nyiko ya ku kombisa rirhandzu. Entiyisweni, vuhosi bya Yehovha byi sekeriwe erirhandzwini. U lava leswaku malandza ya yena ma n’wi tirhela hileswi ma n’wi rhandzaka naswona ma tsakelaka ndlela leyinene leyi a fumaka ha yona. Kunene, rirhandzu ri pfuna ku kondletela ku rhula ni ntwanano exikarhi ka swivumbiwa hinkwaswo.
13. (a) Ha yini Vaisrayele va byeriwe leswi: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena”? (b) Ha yini swi twala leswi Yehovha a languteleke leswaku hi n’wi rhandza?
13 Xivangelo xin’wana xa ku rhandza Yehovha hileswi hi tlangelaka leswi a hi endleleke swona. Tsundzuka leswaku Yesu u byele Vayuda a ku: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena.” Xikwembu lexi a va fanele va xi rhandza a xi nga ri munhu wa le kule ngopfu na vona, loyi ni ku n’wi tiva va nga n’wi tiviki. A va fanele va rhandza Munhu loyi a va kombiseke leswaku wa va rhandza. Yehovha a a ri Xikwembu xa vona. Hi Yena loyi a va humeseke aEgipta a va yisa eTikweni leri Tshembisiweke, Loyi a va sirheleleke, a va wundla ni ku va rhandza, Loyi a va tshinyeke hi ndlela ya rirhandzu. Ninamuntlha, Yehovha i Xikwembu xa hina, loyi a nyikeleke hi N’wana wakwe tanihi nkutsulo leswaku hi va ni vutomi lebyi nga heriki. Kunene swa twala leswi Yehovha a languteleke leswaku na hina hi n’wi rhandza! Rirhandzu ra hina i ro angula; hi khutaziwa ku rhandza Xikwembu hileswi xi hi rhandzaka. Rirhandzu ra hina hi ri kombisa eka Loyi a nga ‘sungula a hi rhandza.’—1 Yohane 4:19.
14. Xana rirhandzu leri Yehovha a nga na rona ri fana njhani ni ra mutswari wa rirhandzu?
14 Rirhandzu leri Yehovha a nga na rona eka vanhu ri fana ni leri mutswari a nga na rona eka vana vakwe. Hambileswi va nga hetisekangiki, vatswari lava nga ni rirhandzu, va tirha malembe yo tala va ri karhi va khathalela vana va vona, va endla tano hi ku tirhisa timali to tala ni swin’wana. Vatswari va dyondzisa, va khutaza, va seketela ni ku tshinya vana va vona hikuva va lava leswaku va tsaka ni ku kula kahle. Xana i yini leswi vatswari va swi lavaka eka vana va vona? Va lava vana va vona va va rhandza nileswaku va hlayisa leswi va va dyondziseke swona. Xana a swi twali leswi Tata wa hina la hetisekeke wa le tilweni a languteleke leswaku hi tlangela swilo hinkwaswo leswi a hi endleleke swona?
Ku Hlakulela Ku Rhandza Xikwembu
15. Hi rihi goza ro sungula eku hlakuleleni ka ku rhandza Xikwembu?
15 A hi si tshama hi vona Xikwembu kumbe ku twa rito ra xona. (Yohane 1:18) Kambe, xa hi rhamba leswaku hi va ni vuxaka na xona. (Yakobo 4:8) Hi nga swi endla njhani sweswo? Hi rhanga hi ku tiva munhu hi nga si n’wi rhandza; a swi olovi ku rhandza munhu loyi hi nga n’wi tiviki. Yehovha u hi nyike Rito rakwe, ku nga Bibele, leswaku hi kota ku dyondza ha yena. Hi yona mhaka leyi Yehovha, hi ku tirhisa nhlengeletano yakwe a hi khutazaka leswaku hi hlaya Bibele nkarhi ni nkarhi. Bibele hi yona yi hi dyondzisaka hi Xikwembu, hi timfanelo ta xona, vumunhu bya xona na hi ndlela leyi xi tirhisaneke ha yona ni vanhu eka magidi ya malembe lama hundzeke. Loko hi ri karhi hi gayela hi timhaka teto, hi ta n’wi twisisa hi tlhela hi n’wi rhandza swinene.—Varhoma 15:4.
16. Xana ku anakanya hi vutirheli bya Yesu swi ri antswisa njhani rirhandzu ra hina eka Xikwembu?
16 Ndlela ya nkoka leyi hi nga ri antswisaka ha yona rirhandzu leri hi nga na rona eka Yehovha i ku anakanyisisa hi vutomi ni vutirheli bya Yesu. Entiyisweni, Yesu u tekelele Tata wakwe hi ku helela lerova u te: “Loyi a ndzi voneke u vone na Tatana.” (Yohane 14:9) Xana a wu ku khumbi ntwela-vusiwana lowu Yesu a wu kombiseke hi ku pfuxa n’wana la tswariweke a ri swakwe wa noni? (Luka 7:11-15) Xana a swi tsakisi ku tiva leswaku N’wana wa Xikwembu tlhelo nghwazi leyi tshameke yi hanya, u titsongahatile a hlambisa vadyondzisiwa vakwe milenge? (Yohane 13:3-5) Xana a swi ku tsakisi ku tiva leswaku hambileswi a a ri nghwazi naswona a a tlharihe ku tlula vanhu hinkwavo, u tiendle a tshineleleka eka vanhu hinkwavo, ku katsa ni vana? (Marka 10:13, 14) Loko hi ri karhi hi anakanyisisa hi swilo leswi hi moya wa ku tlangela, hi ta fana ni Vakreste lava Petro a tsaleke ha vona a ku: “Hambileswi mi nga si tshamaka mi n’wi vona [Yesu], ma n’wi rhandza.” (1 Petro 1:8) Loko rirhandzu leri hi nga na rona eka Yesu ri kula, na Yehovha hi ta ya hi n’wi rhandza swinene.
17, 18. Hi wahi malunghiselelo ya rirhandzu ya Yehovha lama nga kurisaka rirhandzu ra hina eka yena loko hi anakanyisisa ha wona?
17 Ndlela yin’wana leyi hi nga kurisaka rirhandzu ra hina eka Xikwembu ha yona i ku anakanyisisa hi malunghiselelo ya rirhandzu lawa xi ma endleke leswaku hi tsakela vutomi—ku nga ku saseka ka ntumbuluko, swakudya swo nandziha swa ntsandza-vahlayi, xinakulobye lexinene ni vanghana lavanene ni swilo swin’wana swo tala leswi hi tsakisaka ni ku hi enerisa. (Mintirho 14:17) Loko hi ya hi dyondza hi Xikwembu xa hina, hi ta va ni swivangelo swo tala swa ku tlangela tintswalo ni malwandla ya xona lamakulu. Anakanya hi swilo hinkwaswo leswi Yehovha a ku endleleke swona. Xana a wu pfumeli leswaku u fanele u n’wi rhandza?
18 Yin’wana ya tinyiko to tala leti humaka eka Xikwembu i lunghelo leri hi nga na rona ra ku vulavula na xona hi xikhongelo nkarhi wun’wana ni wun’wana, hi ri karhi hi tiva leswaku xa hi yingisa tanihi leswi xi nga “Mutwi wa xikhongelo.” (Pisalema 65:2) Yehovha u nyike N’wana wakwe la rhandzekaka mfanelo ya ku fuma ni ku avanyisa. Hambiswiritano, vutihlamuleri byo yingisa swikhongelo a nga byi nyikanga munhu, hambi ku ri N’wana wa yena. Swikhongelo swa hina u swi yingisa hi yexe. Nkhathalelo wa rirhandzu lowu Yehovha a hi kombisaka wona hi ku yingisa swikhongelo swa hina wu hi tshineta eka yena.
19. I switshembiso swihi swa Yehovha leswi hi tshinetaka eka yena?
19 Nakambe hi tshinetiwa eka Yehovha loko hi kambisisa leswi a nga ta swi endlela vanhu enkarhini lowu taka. U tshembise leswaku u ta herisa mavabyi, maxangu ni rifu. (Nhlavutelo 21:3, 4) Loko se vanhu va endliwe va hetiseka, a nga kona loyi a nga ta va ni ntshikilelo wa mianakanyo, gome kumbe ku weriwa hi khombo. Ndlala, vusweti ni nyimpi a swi nge he vi kona. (Pisalema 46:9; 72:16) Misava yi ta hundzuriwa paradeyisi. (Luka 23:43) Yehovha u ta tisa mikateko leyi, ku nga ri hileswi a bohekaka, kambe hileswi a hi rhandzaka.
20. Muxe u vule yini malunghana ni vuyelo bya ku rhandza Yehovha?
20 Hikokwalaho, hi ni swivangelo leswi twalaka swa ku rhandza Xikwembu xa hina ni ku kurisa rirhandzu ra hina eka xona. Xana u ta hambeta u hlakulela rirhandzu ra wena eka Xikwembu, u xi pfumelela xi kongomisa tindlela ta wena? Swi le ka wena leswaku u hlawula yini. Muxe u xiye vuyelo byo hambeta a hlakulela rirhandzu ra yena eka Yehovha. Loko a byela Vaisrayele va khale, Muxe u te: “Mi fanele mi hlawula vutomi leswaku mi ta ya emahlweni mi hanya, n’wina ni vana va n’wina, hi ku rhandza Yehovha Xikwembu xa n’wina, hi ku yingisa rito rakwe ni ku n’wi namarhela, hikuva yena i vutomi bya n’wina ni ku leha ka masiku ya n’wina.”—Deteronoma 30:19, 20.
Wa Tsundzuka Xana?
• Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi rhandza Yehovha?
• Hi nga swi kombisa njhani leswaku ha xi rhandza Xikwembu?
• I swivangelo swihi leswi hi nga na swona swa ku rhandza Yehovha?
• Hi nga ri hlakulela njhani rirhandzu ra hina eka Xikwembu?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Yehovha u ri tlangela swinene rirhandzu ra hina, ku nga mfanelo leyi un’wana ni un’wana wa hina a nga ni vuswikoti bya ku n’wi kombisa yona
[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]
“Loyi a ndzi voneke u vone na Tatana.”—Yohane 14:9