Wanuna Ni Wansati—Va Ni Mintirho Yo Hlawuleka

YEHOVHA XIKWEMBU u rhange a vumba Adamu ivi a landzela hi Evha. Loko Evha a nga si vumbiwa, Adamu u dyondze swo tala evuton’wini. Hi nkarhi wolowo, Yehovha u n’wi nyike swileriso swo karhi. (Genesa 2:15-20) Leswi a a ri muvulavuleri wa Xikwembu, Adamu a a fanele a hundzisela swileriso sweswo eka nsati wakwe. Kutani hilaha ku faneleke, a a ta rhangela etimhakeni hinkwato ta vugandzeri.

Evandlheni ra Vukreste ku tirhisiwa lunghiselelo leri fanaka, kutani hi nga vuyeriwa loko hi ri kambisisa. Muapostola Pawulo u tsarile: “A ndzi n’wi pfumeleli wansati leswaku . . . a lawula wanuna, kambe a a miyele. Hikuva ku rhange Adamu a vumbiwa ivi ku landzela Evha.” (1 Timotiya 2:12, 13) Leswi a swi vuli swona leswaku wansati u fanele a miyela hi ku helela eminhlanganweni ya le vandlheni ra Vukreste. Swi vula leswaku a nga fanelanga a kanetana ni wanuna. A nga fanelanga a xi tekela ehansi xikhundlha lexi wanuna a vekiweke eka xona kumbe ku endla matshalatshala yo lava ku dyondzisa evandlheni. Vavanuna va nyikiwe xiavelo xo rhangela ni xo dyondzisa vandlha, kambe vavasati va hoxa xandla swinene eminhlanganweni ya Vukreste hi ku hlanganyela eka yona hi tindlela to hambana-hambana.

Loko a hi hlamusela mintirho ya wanuna ni ya wansati eka lunghiselelo ra Xikwembu, muapostola Pawulo u tsarile: “Wanuna a nga humi eka wansati, kambe i wansati la humaka eka wanuna . . . Handle ka sweswo, mayelana ni Hosi wansati a nga vi kona handle ka wanuna, ni wanuna a nga vi kona handle ka wansati [un’wana u titshege hi un’wanyana]. Hikuva tanihi leswi wansati a humaka eka wanuna, ni wanuna u kona hikwalaho ka wansati; kambe swilo hinkwaswo swi huma eka Xikwembu.”—1 Vakorinto 11:8-12.

Vavasati Va Nyikiwe Mintirho Leyinene

Ehansi ka Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke Vaisrayele, vavasati a va nyikiwe mintirho yo tala naswona a va ntshunxekile ku endla swilo swin’wana handle ko kombela mpfumelelo. Hi xikombiso, Swivuriso 31:10-31 yi vulavula hi “wansati la fanelekaka” la xavaka nguvu leyinene kutani a endlela vandyangu wakwe swiambalo leswinene. Phela “u endle ni tinguvu ta le ndzeni kutani a ti xavisa”! (Tindzimana 13, 21-24) Ku “fana ni swikepe swa mubindzuri,” wansati loyi lonene u kuma swakudya leswinene hambiloko a boheka ku swi kuma etindhawini ta le kule. (Ndzimana 14) “U vone nsimu kutani a yi xava,” naswona “u rime nsimu ya vhinya.” (Ndzimana 16) Leswi ‘bindzu rakwe ri nga rinene,’ mintirho ya yena ya vuyerisa. (Ndzimana 18) Handle ko “languta leswi endlekaka eka vandyangu wakwe,” wansati loyi loyi a hisekaka naswona a chavaka Yehovha u pfuna van’wana hi musa. (Tindzimana 20, 27) A swi hlamarisi leswi a dzunisiwaka!—Ndzimana 31.

Milawu ya Yehovha leyi kumiweke hi ku tirhisa Muxe yi nyike vavasati lunghelo lerikulu ro kula hi tlhelo ra moya. Hi xikombiso, eka Yoxuwa 8:35 ha hlaya: “A ku vanga na rito ni rin’we eka hinkwawo lawa Muxe a ma leriseke lawa Yoxuwa a nga ma hlayelangiki ehenhla emahlweni ka nhlengeletano hinkwayo ya Israyele, swin’we ni  vavasati ni vana ni valuveri lava a va ri exikarhi ka vona.” Loko Bibele yi vulavula hi Ezra lowa muprista, yi ri: “A tisa nawu emahlweni ka nhlengeletano ya vavanuna ni vavasati ni hinkwavo lava nga kotaka ku yingisa, hi siku ro sungula ra n’hweti ya vunkombo. A wu hlayela ehenhla emahlweni ka ntsendzele lowu wu nga emahlweni ka Nyangwa ya Mati, ku sukela hi vurhonga ku fikela ninhlikanhi, emahlweni ka vavanuna ni vavasati ni van’wana lava nga twisisaka; tindleve ta vanhu hinkwavo a ti yingise buku ya nawu.” (Nehemiya 8:2, 3) Vavasati a va vuyeriwa loko Nawu wolowo wu hlayiwa. A va tlhela va tlangela minkhuvo ya vukhongeri. (Deteronoma 12:12, 18; 16:11, 14) Xa nkoka swinene, vavasati va le Israyele wa khale a va swi kota ku va ni vuxaka bya munhu hi yexe na Yehovha Xikwembu ni ku khongela eka yena.—1 Samuwele 1:10.

Hi lembe-xidzana ro sungula C.E., vavasati lava chavaka Xikwembu va ve ni lunghelo ro tirhela Yesu. (Luka 8:1-3) Wansati un’wana u tote nhloko ni milenge ya Yesu hi mafurha loko a ri eku dyeni ka swakudya swo lalela ha swona eBetaniya. (Matewu 26:6-13; Yohane 12:1-7) Van’wana va lava Yesu a humeleleke eka vona endzhaku ka loko a pfuxiwile a ku ri vavasati. (Matewu 28:1-10; Yohane 20:1-18) Endzhaku ka loko Yesu a tlhandlukele etilweni, exikarhi ka ntlawa wa vanhu va kwalomu ka 120 lava a va hlanganile a ku ri ni “vavasati van’wana na Mariya mana wa Yesu.” (Mintirho 1:3-15) A swi kanakanisi leswaku vavasati vo tala kumbe hinkwavo ka vona a va ri ekamareni ra le henhla eYerusalema hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E., loko moya lowo kwetsima wu rhumeriwa kutani vadyondzisiwa va Yesu va vulavula tindzimi to hambana-hambana hi singita.—Mintirho 2:1-12.

Vavanuna ni vavasati va vone ku hetiseka ka Yuwele 2:28, 29 hilaha yi tshahiweke hakona hi muapostola Petro hi siku ra Pentekosta loko a te: “[Mina Yehovha] ndzi ta chululela mpimo wo karhi wa moya wa mina ehenhla ka nyama ya muxaka wun’wana ni wun’wana, naswona vana va n’wina va xinuna ni vana va n’wina va vanhwanyana va ta profeta . . . Hambi ku ri ehenhla ka mahlonga ya mina ya xinuna ni le ka mahlonga ya mina ya xisati ndzi ta chulula mpimo wo karhi wa moya wa mina emasikwini wolawo.” (Mintirho 2:13-18) Ku ringana nkarhi wo karhi endzhaku ka Pentekosta ya 33 C.E., vavasati lava nga Vakreste va nyikiwe tinyiko ta nkoka ta moya. Va vulavule tindzimi timbe va tlhela va profeta, a va nga vuli swilo leswi nga siki endlekaka kambe a va vulavula ntiyiso wa Matsalwa.

Eka papila ra yena leri yaka eka Vakreste va le Rhoma, muapostola Pawulo u vulavule kahle hi “Febe makwerhu wa xisati eka [hina],” a n’wi bumabumela eka vona. U tlhele a vulavula hi Trayifina na Trayifosa, a vula leswaku i “vavasati lava tirhaka hi matimba eHosini.” (Varhoma 16:1, 2,  12) Hambileswi vavasati lava a va nga ri na swikhundlha evandlheni ro sungula ra Vukreste, vona ni vavasati van’wana vo tala va ve ni lunghelo ro hlawuriwa hi Xikwembu leswaku va fuma swin’we ni N’wana wa xona Yesu Kreste eMfun’weni wa le tilweni.—Varhoma 8:16, 17; Vagalatiya 3:28, 29.

Mawaku lunghelo ra nkoka ni leri xiximekaka leri vavasati lava chavaka Xikwembu va nga na rona namuntlha! Pisalema 68:11 yi ri: “Yehovha u vula marito lawa; vavasati lava vulaka mahungu lamanene i vuthu lerikulu.” Vavasati volavo va fanele va bumabumeriwa. Hi xikombiso, ndlela leyi va dyondzisaka hi vutshila ha yona eka tidyondzo ta Bibele ta le kaya yi susumetela vanhu vo tala leswaku va amukela tidyondzo ta ntiyiso leti tsakisaka Xikwembu. Vavasati lava tekiweke lava nga Vakreste lava pfunaka vana va vona leswaku va va vapfumeri naswona va seketelaka vanuna va vona lava nga ni mintirho yo tala evandlheni na vona va faneriwa hi ku dzunisiwa. (Swivuriso 31:10-12, 28) Vavasati lava nga siki nghenelaka vukati na vona va ni xiphemu xa risima elunghiselelweni ra Xikwembu, kutani vavanuna lava nga Vakreste va tsundzuxiwa leswaku va “khongotel[a] . . . vaxisati lava kuleke tanihi vamanana, vaxisati lavatsongo tanihi vamakwenu vaxisati hi vutengi hinkwabyo.”—1 Timotiya 5:1, 2.

Swiavelo Swo Hambana-hambana Swa Wanuna

Wanuna la nga Mukreste u ni xiphemu lexi a averiweke xona hi Xikwembu naswona ku languteriwe leswaku a xi hetisisa. Pawulo u te: “Ndzi lava mi tiva leswaku nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana i Kreste; kasi nhloko ya wansati i wanuna; kasi nhloko ya Kreste i Xikwembu.” (1 Vakorinto 11:3) Wanuna na yena u ni nhloko—ku nga Kreste. Ina, wanuna u ta tihlamulela eka Kreste naswona eku heteleleni u ta tihlamulela eka Xikwembu. Naswona Xikwembu xi langutele leswaku wanuna a tirhisa vunhloko byakwe hi ndlela ya rirhandzu. (Vaefesa 5:25) Sweswo swi tano ku sukela hi mpfhuka vanhu va vumbiwile.

Bibele yi kombisa leswaku Xikwembu xi nyike wanuna swiavelo hi ku ya hi xikhundlha xakwe xa vunhloko. Hi xikombiso, Yehovha u lerise wanuna la vuriwaka Nowa ku aka ngalava leswaku vanhu va ponisiwa hi nkarhi wa Ndhambi. (Genesa 6:9–7:24) Abrahama u tshembisiwe leswaku mindyangu hinkwayo ni tinxaka hinkwato ta misava a swi ta tikatekisa hi mbewu yakwe. Xiphemu lexikulu xa mbewu yoleyo i Kreste Yesu. (Genesa 12:3; 22:18; Vagalatiya 3:8-16) Xikwembu xi hlawule wanuna la vuriwaka Muxe leswaku a rhangela Vaisrayele va huma aEgipta. (Eksoda 3:9, 10, 12, 18) Yehovha u nyike Muxe milawu leyi tiviwaka tanihi ntwanano wa Nawu, kumbe Nawu wa Muxe. (Eksoda 24:1-18) Vatsari hinkwavo va Bibele a ku ri vavanuna.

Leswi a nga Nhloko ya vandlha ra Vukreste, Yesu “u nyike tinyiko leti nga vanhu.” (Vaefesa 1:22; 4:7-13) Loko a longoloxa timfanelo ta valanguteri, Pawulo a a vulavula hi vavanuna. (1 Timotiya 3:1-7; Tito 1:5-9) Kutani mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha ma rhangeriwa hi vavanuna lava nga valanguteri, kumbe vakulu ni vavanuna lava nga malandza ya vutirheli. (Vafilipiya 1:1, 2; 1 Timotiya 3:8-10, 12) I vavanuna ntsena lava faneleke ku va varisi evandlheni ra Vukreste. (1 Petro 5:1-4) Hambiswiritano, hilaha se hi swi xiyeke hakona, vavasati va ni mintirho ya nkoka leyi va averiweke yona hi Xikwembu.

Va Tsaka Hi Swiavelo Swa Vona

Vavanuna ni vavasati va tsaka loko va hetisisa swiavelo swa vona leswi va nyikiweke swona hi Xikwembu. Evukatini ku va ni ntsako loko wanuna ni wansati va tekelela xikombiso xa Kreste ni xa vandlha rakwe. Pawulo u tsarile: “Vavanuna, hambetani mi rhandza vasati va n’wina, hilaha Kreste na yena a rhandzeke vandlha hakona kutani a tinyiketa hikwalaho ka rona . . . Un’wana ni un’wana wa n’wina a a rhandze nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona.” (Vaefesa 5:25-33) Hikwalaho, ku languteriwe leswaku vavanuna va kombisa vunhloko bya vona hi ndlela ya rirhandzu ku nga ri hi vutianakanyi. Vanhu lava vumbaka vandlha ra Kreste a va hetisekanga. Kambe Yesu wa ri rhandza a tlhela a ri khathalela. Hi ndlela leyi fanaka, nuna la nga Mukreste u fanele a rhandza a tlhela a khathalela nsati wakwe.

Nsati la nga Mukreste “u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:33) Emhakeni leyi, nsati loyi a nga tekelela xikombiso xa vandlha. Vaefesa 5:21-24 yi ri: “Tivekeni  ehansi ka van’wana hi ku chava Kreste. Vavasati a va tiveke ehansi ka vanuna va vona hilaha va endlaka hakona eHosini, hikuva wanuna i nhloko ya nsati wakwe tanihi leswi Kreste na yena a nga nhloko ya vandlha, leswi yena a nga muponisi wa miri lowu. Entiyisweni, tanihi leswi vandlha ri tivekaka ehansi ka Kreste, ni vavasati a va tiveke ehansi ka vanuna va vona eka swilo hinkwaswo.” Hambileswi minkarhi yin’wana swi nga n’wi nonon’hwelaka wansati ku tiveka ehansi ka nuna wa yena, kambe leswi swa “fanel[a] eHosini.” (Vakolosa 3:18) Ku tiveka ehansi ka nuna wakwe swi ta olova loko a tsundzuka leswaku sweswo swa n’wi tsakisa Hosi Yesu Kreste.

Hambiloko nuna wa yena a nga ri mupfumeri, nsati la nga Mukreste u fanele a titsongahatela vunhloko byakwe. Muapostola Petro u ri: “N’wina vavasati lava tekiweke, tivekeni ehansi ka vanuna va n’wina, leswaku, loko ku ri ni lava nga yingisiki rito, va ta kokiwa handle ka rito hi ku tikhoma ka vasati va vona, hikwalaho ka leswi va veke timbhoni leti ti ku voneke hi mahlo ku tikhoma ka n’wina loku tengeke swin’we ni xichavo lexi enteke.” (1 Petro 3:1, 2) Sara loyi a a xixima nuna wakwe Abrahama, u ve ni lunghelo ro veleka Isaka kutani a va kokwana wa xisati wa Yesu Kreste. (Vaheveru 11:11, 12; 1 Petro 3:5, 6) Vavasati lava tikhomaka hi ndlela leyi Sara a tikhomeke ha yona va nga tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta va katekisa.

Loko vavanuna ni vavasati va hetisisa swiavelo swa vona leswi va swi nyikiweke hi Xikwembu va tshama va ri ni ku rhula ni ntwanano. Sweswo swi endla leswaku va eneriseka va tlhela va tsaka. Ku tlula kwalaho, ku endla swilo hi ku ya hi swilaveko swa Matsalwa swi endla leswaku ha un’we wa vona a va ni xindzhuti lexi fambisanaka ni ku va ni xiphemu xa risima elunghiselelweni ra Xikwembu.

[Bokisi leri nga eka tluka 7]

Ndlela Leyi Va Titwaka Ha Yona Hi Ntirho Lowu Va Wu Nyikiweke Hi Xikwembu

Susan u ri: “Nuna wa mina u kombisa vunhloko bya yena hi rirhandzu ni hi musa. Hi ntolovelo ha vulavurisana hi swilo swo karhi leswi hi lavaka ku swi endla, kutani loko a teka xiboho malunghana ni leswi hi nga ta swi endla ni leswi hi nga ta ka hi nga swi endli, ndza swi tiva leswaku swi ta hi vuyerisa. Lunghiselelo ra Yehovha hi vavasati lava nga Vakreste ra ndzi tsakisa hakunene naswona ri endla leswaku vukati bya hina byi tiya. Ha rhandzana naswona hi tirha swin’we leswaku hi fikelela tipakani ta moya.”

Wansati la vuriwaka Mindy u ri: “Ntirho lowu Yehovha a wu nyikeke malandza ya yena ya xisati i xitiyisekiso xa leswaku wa hi rhandza. Ndza swi tiva leswaku ku fundzha ni ku xixima nuna wa mina swin’we ni ku n’wi seketela eka mintirho ya yena ya le vandlheni i ndlela leyi ndzi kombisaka Yehovha ha yona leswaku ndza ri tlangela lunghiselelo leri.”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]

Malunghana ni xikhundlha xa wanuna xa vunhloko, Xikwembu xi nyike Nowa, Abrahama na Muxe swiavelo swo hambana-hambana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

“Vavasati lava vulaka mahungu lamanene i vuthu lerikulu”