Ha Yini U Fanele U Vulavula Ntiyiso?

LOKO a ri ni malembe ya 18 hi vukhale, Manfred u dyondzisiwe ntirho wa le hofisini. * Khampani leyi a yi tirhelaka yi hlele leswaku yena ni vatirhi van’wana vo hlayanyana lavantshwa va ya exikolweni xo dyondzela ntirho masiku mambirhi hi vhiki. Siku rin’wana xikolo xi hatle xi huma. Hi ku ya hi milawu ya khampani, vatirhi lava a va fanele va tlhelela entirhweni loko va hatle va huma exikolweni. Ku ri na sweswo, hinkwavo va tiyele etindhawini ta vona va ya titsakisa, handle ka Manfred, loyi a tlheleleke entirhweni. Mulanguteri wa khampani loyi vatirhi lava yisiweke exikolweni va nga ehansi ka yena u lo na swi pfuketana o hundza hi laha ku tirhiwaka kona. Loko a vona Manfred, u vutisile a ku: “Ha yini u nga yanga exikolweni namuntlha? Naswona va kwihi lavan’wana?” Xana Manfred a a ta angula njhani?

Xiphiqo xa Manfred xi tolovelekile. Xana a a ta vula ntiyiso, kumbe, xana a a ta sirhelela vatirhi-kulobye hi ku vulavula mavunwa? Ku vula ntiyiso a swi ta nghenisa van’wana ekhombyeni ivi va n’wi venga. Xana swi fanerile ku hemba ehansi ka swiyimo swo tano? Xana wena a wu ta endla yini? Hi ta tlhela hi vulavula hi Manfred endzhakunyana, kambe a hi sunguleni hi kambisisa leswi katsekaka loko swi lava leswaku hi endla xiboho xa ku boxa ntiyiso kumbe e-e.

Ntiyiso Ni Mavunwa—A Swi Hlangani Nikatsongo

Loko ku tumbuluxiwa vanhu, swilo hinkwaswo a swi sekeriwe entiyisweni. Ntiyiso a wu tshama wu ri ntiyiso naswona a swi nga koteki ku wu soholota. Yehovha Muvumbi i “Xikwembu xa ntiyiso.” Rito ra yena i ntiyiso; a nga hembi; naswona u venga ku hemba ni vahembi.—Pisalema 31:5; Yohane 17:17; Tito 1:2.

Loko swi ri tano, xana mavunwa ma sungule njhani? Yesu Kreste u nyikele nhlamulo leyi nga kanakanisiki loko a byela vakaneti vakwe va vukhongeri lava a va lava ku n’wi dlaya, a ku: “N’wina mi huma eka tata wa n’wina Diyavulosi, naswona mi navela ku endla ku navela ka tata wa n’wina. Yena a a ri mudlayi wa vanhu ku sukela eku sunguleni, naswona a nga yimanga a tiyile entiyisweni, hikuva ntiyiso a wu kona eka yena. Loko a vulavula vunwa, u vulavula hi ku landza mboyamelo wa yena, hikuva i muhembi ni tata wa mavunwa.” (Yohane 8:44) Ina, Yesu a a vulavula hi leswi swi endlekeke entangeni wa Edeni  loko Sathana a yenga vatekani vo sungula leswaku va tlula nawu wa Xikwembu ivi va dyoha kutani vuyelo bya kona ku va rifu.—Genesa 3:1-5; Varhoma 5:12.

Marito ya Yesu ma swi veka erivaleni leswaku Sathana i “tata wa mavunwa,” musunguri wa mavunwa. Sathana wa ha ri muhaxi lonkulu wa mavunwa, naswona kahle-kahle u “[xisa] misava hinkwayo leyi akiweke.” Hi yena a nga ni vutihlamuleri lebyikulu bya maxangu lawa vanhu va ma vonaka namuntlha hikwalaho ka vunwa lebyi a byi hangalaseke.—Nhlavutelo 12:9.

Nyimpi leyikulu exikarhi ka ntiyiso ni mavunwa, leyi lumekiweke hi Sathana Diyavulosi, ya ha hisa ni sweswi. Ku hisa ka yona ku twiwa hi munhu un’wana ni un’wana. Ndlela leyi munhu a hanyaka ha yona yi n’wi veka etlhelweni ra ntiyiso kumbe ra mavunwa. Lava va nga etlhelweni ra Xikwembu va hanya hi ku landza ntiyiso wa Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele. Mani na mani loyi a nga landzeliki ndlela ya ntiyiso u lawuriwa hi Sathana, hambi wa swi tiva kumbe a nga swi tivi, hikuva “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.”—1 Yohane 5:19; Matewu 7:13, 14.

Ha Yini Vanhu Va Rhandza Ku Hemba?

Tanihi leswi “misava hinkwayo” yi nga ehansi ka Sathana, a swi hlamarisi leswi vanhu vo tala va rhandzaka ku hemba. Kambe hi nga tivutisa, ‘Ha yini Sathana, “tata wa mavunwa,” a endle sweswo?’ Sathana a a swi tiva leswaku Yehovha i Mulawuri la faneleke wa hinkwaswo leswi A swi vumbeke, ku katsa ni mpatswa wo sungula. Kambe Sathana a a navela xikhundlha xexo xa le henhla ni lexi hlawulekeke, ku nga nchumu lowu a a nga ri na mfanelo ya ku va na wona. Hikwalaho ka makwanga ni ku tinavelela swa le henhla, u luke mano yo vutla xikhundlha xa Yehovha. Leswaku a endla tano, Sathana u tirhise mavunwa ni vukanganyisi.—1 Timotiya 3:6.

Ku vuriwa yini namuntlha? Xana a wu pfumeli leswaku makwanga ni ku tinavelela swa le henhla swa ha susumetela vanhu vo tala ku hemba ni sweswi? Mabindzu, minhlangano ya tipolitiki ni vukhongeri bya mavunwa swi tele vukanganyisi, mavunwa ni ku soholota timhaka. Ha yini? Hakanyingi swi vangiwa hileswi vanhu va susumetiwaka hi makwanga ni ku tinavelela swa le henhla leswaku va humelela kumbe va kuma rifuwo, matimba kumbe xikhundlha lexi nga va faneriki. Mufumi wo tlhariha, Hosi Solomoni wa tiko ra khale ra Israyele u lemukise a ku: “Loyi a hatliselaka ku kuma rifuwo a nge tshami a nga ri na nandzu.” (Swivuriso 28:20) Naswona muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Ku rhandza mali i rimitsu ra mixaka hinkwayo ya swilo swo biha.” (1 Timotiya 6:10) Ku nga vuriwa leswi fanaka hi ku hisekela swikhundlha.

Xin’wana lexi vangaka ku hemba i ku chava—ku chava vuyelo bya ku boxa ntiyiso kumbe leswi van’wana va nga swi ehleketaka loko u endle tano. Hi ntumbuluko munhu u lava ku rhandziwa kumbe ku amukeriwa hi van’wana. Hambiswiritano, sweswo swi nga n’wi susumetela ku soholota ntiyiso, hambi ko va katsongo ntsena, leswaku a fihla-fihla swihoxo, timhaka leti nga ta n’wi susa xindzhuti kumbe leswaku a sala a vonaka a ri munhu lonene. Hikwalaho, Solomoni u tsale a ku: “Ku chava vanhu swi veka ntlhamu, kambe loyi a tshembaka Yehovha u ta sirheleriwa.”—Swivuriso 29:25.

Ku Tshembeka Eka Xikwembu Lexi Nga Ni Ntiyiso

Xana Manfred u xi hlamule njhani xivutiso xa mufambisi wa khampani? Manfred u lo vula ntiyiso. U te: “Namuntlha mudyondzisi u hatlise a hi ntshunxa, kutani mina ndzi lo namba ndzi ta entirhweni. Lavan’wana vona va ta tivulavulela. Kumbexana u nga vutisa vona.”

Manfred ingi a hlamule hi ndlela ya vutlhari, leyi hambukisaka, kutani a tsakeriwa hi vatirhi-kulobye. Kambe a a ri ni swivangelo leswi twalaka swa ku lwela ku vula ntiyiso. Manfred i Mbhoni ya Yehovha. Ku tshembeka ka yena ku endle leswaku a tshama a ri ni ripfalo lerinene. Nakambe swi endle leswaku a tshembiwa hi muthori  wakwe. Manfred u averiwe ku ya tirha exiyengeni xa swin’wetsin’wetsi hi nkarhi wa ku leteriwa ka yena, kasi a swi nga tolovelekanga leswaku munhu a ya tirha kona a ha leteriwa. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 15 loko Manfred a tlakuseriwa exikhundlheni xa le henhla ekhampanini leyi a tirhaka eka yona, mufambisi luya wa khampani u n’wi bele riqingho a n’wi hoyozela ivi a n’wi tsundzuxa xiendlakalo xexo xa ku lwela ku vula ntiyiso.

Tanihi leswi Yehovha a nga Xikwembu xa ntiyiso, mani na mani loyi a rhandzaka ku va ni vuxaka lebyinene na yena u fanele a ‘cukumeta mavunwa’ kutani a ‘vulavula ntiyiso.’ Nandza wa Xikwembu u fanele a rhandza ntiyiso. Wanuna wo tlhariha u tsale a ku: “Mbhoni yo tshembeka hi leyi yi nga ta ka yi nga vulavuli vunwa.” Kambe, xana mavunwa i yini?—Vaefesa 4:25; Swivuriso 14:5.

Xana Mavunwa I Yini?

Mavunwa hinkwawo i mhaka leyi nga riki yona, kambe a swi vuli leswaku timhaka hinkwato leti nga riki tona i mavunwa. Ha yini? Xihlamusela-marito xi vula leswaku mavunwa i “ku kandziyisa mhaka leyi munhu a swi tivaka kumbe a tiyisekaka leswaku a hi ntiyiso, a swi endla hi xikongomelo xo kanganyisa van’wana.” Ina, ku hemba swi katsa ku tiyimisela ku kanganyisa munhu. Hikwalaho, ku vulavula swilo leswi nga riki ntiyiso hi xihoxo—tanihi ku nyika munhu marungula kumbe tinhlayo leti hoxeke u nga swi xiyanga—a swi fani ni ku vula mavunwa.

Ku tlula kwalaho, hi fanele hi xiya loko munhu loyi a lavaka rungula ro karhi a fanele a nyikiwa rona hakunene. Hi xikombiso, a hi nge Manfred u vutisiwe swivutiso leswi fanaka hi mufambisi wa khampani yin’wana. Xana Manfred a a ta boheka ku n’wi byela vuxokoxoko hinkwabyo? Doo! Tanihi leswi mufambisi yoloye a nga riki na mfanelo yo kuma rungula ro tano, Manfred a a nga ta boheka ku n’wi nyika rona. Kambe ni le mhakeni leyi a a ta va a hoxisile loko a hemba kunene.

Xana Yesu Kreste u veke xikombiso xihi malunghana ni mhaka leyi? Siku rin’wana Yesu a a vulavula ni vanhu van’wana lava a va rhandza ku nghenelela etimhakeni ta ku famba-famba ka yena. Va n’wi tsundzuxile va ku: “Hundza u ya eYudiya.” Xana Yesu u va hlamule njhani? “N’wina tlhandlukelani enkhubyeni [eYerusalema]; mina a ndzi si tlhandlukela enkhubyeni lowu, hikuva nkarhi wa mina lowu faneleke a wu si fika hi ku helela.” Endzhakunyana ka sweswo, Yesu u yile enkhubyeni le Yerusalema. Ha yini a hlamule hi ndlela yoleyo? A va nga ri na mfanelo ya ku tiva vuxokoxoko bya lomu a nga kona. Kutani, hambileswi Yesu a nga vulangiki mavunwa, u va nyike nhlamulo leyi kayivelaka leswaku a nga tikumi a tivangele khombo kumbe a pete valandzeri vakwe ekhombyeni. Sweswo a ku nga ri ku hemba, hikuva muapostola Petro u tsale malunghana na Kreste a ku: “A nga xi endlanga xidyoho, hambi vuxisi a byi kumiwanga enon’wini wakwe.”—Yohane 7:1-13; 1 Petro 2:22.

Ku vuriwa yini hi Petro hi byakwe? Hi vusiku lebyi Yesu a nga khomiwa ha byona, xana Petro a  nga hembanga kanharhu a vula leswaku a nga n’wi tivi Yesu? Ina, Petro u hluriwe hi ku chava vanhu kutani a hemba. Kambe xikan’we-kan’we u “[rile] hi xiviti,” a tisola ivi a rivaleriwa xidyoho xa yena. Ku tlula kwalaho, u dyondzile eka xihoxo xa yena. Endzhaku ka masikunyana, u vulavule erivaleni malunghana na Yesu, naswona a nga tshikanga ku chumayela loko a xungetiwa hi valawuri va Vayuda eYerusalema. Ina, ku wa ka Petro swa nkarhinyana ni ku hatla a hlakarhela swi fanele swi hi khutaza hinkwerhu ka hina, tanihi leswi hi nga hatlisaka hi hluriwa hi ku tsana ni ku khunguvanyisa van’wana hi leswi hi swi vulaka kumbe ku swi endla.—Matewu 26:69-75; Mintirho 4:18-20; 5:27-32; Yakobo 3:2.

Ntiyiso Wu Ta Tshama Hi Masiku

Swivuriso 12:19 yi ri: “Nomu wa ntiyiso wu ta simekiwa wu tiya hi masiku, kambe ririmi ra mavunwa a ri nge tlhaveriwi hi dyambu.” Ina, mhaka leyi nga ntiyiso a yi hundzuki naswona yi tshama hi masiku. Naswona vuxaka bya vanhu bya tiya ni ku phyuphyisa swinene loko va tikarhatela ku vulavula ntiyiso ni ku hanya ha wona. Kunene, ku vulavula ntiyiso swi ni vuyelo bya xihatla. Byona byi katsa ripfalo leri tengeke, ndhuma leyinene ni vuxaka lebyi tiyeke evukatini, endyangwini, exikarhi ka vanghana, hambi ku ri etimhakeni ta mabindzu.

Hi hala tlhelo, mavunwa ma hetelela ma paluxekile. Ririmi ra mavunwa ri nga kanganyisa swa xinkarhana, kambe mavunwa ma hatla ma kuma ndzhuti ma yima. Ku tlula kwalaho, Yehovha Xikwembu lexi nga ni ntiyiso xi hlaye masiku ya mavunwa ni lava va byi vulaka. Bibele yi tshembisa leswaku Yehovha u ta herisa nkucetelo hinkwawo wa Sathana Diyavulosi, tata wa mavunwa loyi a xisaka misava hinkwayo leyi akiweke. Ku nga ri khale Yehovha u ta herisa mavunwa ni vahembi hinkwavo.—Nhlavutelo 21:8.

Swi ta tsakisa swinene loko eku heteleleni “nomu wa ntiyiso” wu simekiwa wu tiya hi masiku!

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]

Makwanga ni ku tinavelela swa le henhla hi swona swi susumetelaka vanhu vo tala ku hemba

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

Mavunwa hinkwawo i timhaka leti nga riki tona, kambe a swi vuli leswaku timhaka hinkwato leti nga riki tona i mavunwa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Ku va Petro a landzule Kreste swi hi dyondzisa yini?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ku vulavula ntiyiso swi aka vuxaka lebyi tiyeke ni lebyi phyuphyisaka