Vavasati—Xiximani Vanuna Va N’wina Hi Xichavo Lexi Enteke

“Vavasati [tivekeni] ehansi ka vanuna va [n’wina].”—VAEFESA 5:22.

1. Ha yini hakanyingi swi tika ku xixima wanuna?

EMATIKWENI yo tala loko mpatswa wu tekana, mutekiwa wa hlambanya, a tshembisa leswaku u ta n’wi xixima swinene nuna wa yena. Hambiswiritano, ku humelela kumbe ku tsandzeka ka xiboho xexo swi titshege hi ndlela leyi vavanuna vo tala va khomaka vasati va vona ha yona. Kambe, vukati a byi ri ni masungulo lamanene. Xikwembu xi teke rimbambu eka Adamu, wanuna wo sungula, kutani xi vumba wansati. Adamu u te: “Eku heteleleni leri i rhambu ra marhambu ya mina ni nyama ya nyama ya mina.”—Genesa 2:19-23.

2. Langutelo ra vavasati hi vukati ri cince njhani masiku lawa?

² Ku nga khathariseki masungulo wolawo lamanene, ku sunguriwe nhlangano lowu vuriwaka ntshunxeko wa vavasati—matshalatshala ya vavasati yo ntshunxeka eka ku lawuriwa hi vavanuna—eku sunguleni ka va-1960 le United States. Hi nkarhi wolowo, vavanuna va kwalomu ka 300 va sukele mindyangu ya vona loko va ringanisiwa ni wansati un’we la sukeleke ndyangu wa yena. Eku heleni ka va-1960, xiringaniso xolexo a xi cincile xi va vavanuna va 100 eka wansati un’we. Sweswi swi tikomba onge vavasati va rhuketela, va nwa, va dzaha naswona va ni mahanyelo yo biha ku fana ni vavanuna. Kambe xana vavasati va tsakile? Doo! Ematikweni man’wana, kwalomu ka hafu ya vanhu lava nghenelaka vukati va hetelela va tharile. Xana matshalatshala ya vavasati van’wana yo antswisa xiyimo xa vona evukatini ma antswise swilo kumbe ma lo swi nyanyisa?—2 Timotiya 3:1-5.

3. I yini xiphiqo lexikulu lexi khumbaka vukati?

³ Xiphiqo xa kona lexikulu i yini? Hi mpimo wo karhi i xiphiqo lexi veke kona ku sukela loko Evha a kanganyisiwe hi ntsumi leyi xandzukeke, “nyoka ya khale, leyi vuriwaka Diyavulosi na Sathana.” (Nhlavutelo 12:9; 1 Timotiya 2:13, 14) Sathana u swi tekele ehansi leswi Xikwembu xi swi dyondzisaka. Hi xikombiso, Diyavulosi u endle leswaku vukati byi vonaka onge byi ni swipimelo swo tala naswona bya tika. Rungula ra mavunwa leri a ri kondletelaka hi ku tirhisa swihaxa-mahungu swa misava leyi—leyi a nga mufumi wa yona—ri endleriwe ku endla leswaku swiletelo swa Xikwembu swi vonaka swi nga lulamanga naswona swi hundzeriwe hi nkarhi. (2 Vakorinto 4:3, 4) Hambiswiritano, loko hi kambisisa hi vukheta leswi Xikwembu xi swi vulaka malunghana ni xiphemu xa wansati evukatini, hi ta swi xiya leswaku leswi vuriwaka hi Rito ra Xikwembu swa twala naswona swa tirha.

Xitsundzuxo Eka Lava Nghenelaka Vukati

4, 5. (a) Ha yini wansati a fanele a va ni vukheta loko a anakanya ku nghenela vukati? (b) Wansati u fanele a endla yini loko a nga si pfumela ku tekiwa?

⁴ Bibele yi nyikela xitsundzuxo. Yi vula leswaku emisaveni leyi leyi fumiwaka hi Diyavulosi, hambi lava swilo swi va fambelaka kahle evukatini va ta va ni “nhlomulo.” Hikwalaho, hambileswi vukati byi nga lunghiselelo ra Xikwembu, Bibele yi va nyika xitsundzuxo lava byi nghenelaka. Mutsari un’wana wa Bibele la huhuteriweke u vule leswi landzelaka malunghana ni wansati loyi nuna wa yena a feke, loyi se a ntshunxekeke ku tlhela a nghenela vukati: “Wa tsaka swinene loko a tshamisa sweswo.” Yesu na yena u khutaze ku titshamela wexe eka lava nga “swi amukelaka.” Hambiswiritano, loko munhu a hlawula ku nghenela vukati, u fanele a tekana ni loyi a n’wi lavaka “eHosini,” hileswaku, hi mugandzeri wa Xikwembu la tinyiketeleke a tlhela a khuvuriwa.—1 Vakorinto 7:28, 36-40; Matewu 19:10-12.

⁵ Xivangelo lexi endlaka leswaku wansati ku  va yena a faneleke a kambisisa leswaku u tekiwa hi mani i xitsundzuxo lexi, lexi humaka eBibeleni: “Wansati loyi a tekiweke u bohiwa hi nawu eka nuna wa yena.” U “ntshunxek[a] enawini wa nuna wa yena” ntsena loko nuna yoloye a fa kumbe a endla vuoswi ivi va thalana hikwalaho ka byona. (Varhoma 7:2, 3) Rirhandzu leri mi veke na rona loko mi vonana ro sungula ri nga ha va ri ringene ku va mi rhandzana hi ndlela leyi tsakisaka, kambe a hi xisekelo lexi eneleke xa vukati lebyi tsakisaka. Hikwalaho, wansati la nga si nghenelaka vukati u fanele a tivutisa, ‘Xana ndzi tiyimiserile ku nghenela lunghiselelo leri nga ta endla leswaku ndzi va ehansi ka nawu wa wanuna loyi?’ Munhu u fanele a anakanyisisa hi xivutiso lexi loko a nga si nghenela vukati ku nga ri endzhaku ka loko a byi nghenerile.

6. I xiboho xihi lexi vavasati vo tala va nga xi endlaka namuntlha, naswona ha yini xi ri xa nkoka?

⁶ Etindhawini to tala namuntlha, wansati wa tihlawulela ku pfumela wanuna la lavaka ku n’wi teka kumbe ku n’wi ala. Kambe, ku endla xiboho xa vutlhari ku nga ha va nchumu wo tika swinene lowu nga endliwaka hi wansati, tanihi leswi ku navela ka yena ku rhandziwa evukatini ku nga ha vaka kukulu. Mutsari un’wana u te: “Loko hi ya hi lava ku endla nchumu wo karhi—ku nga ha va ku nghenela vukati kumbe ku khandziya ntshava yo karhi—hi tala ku ehleketa leswaku swiyimo swa kona i swinene naswona hi yingisela ntsena leswi hi lavaka ku twa swona.” Loko munhu o ya khandziya ntshava a nga endlanga xiboho lexi twalaka a nga ha lahlekeriwa hi vutomi bya yena; ni ku hlawula munghana wa vukati hi ndlela leyi nga riki ya vutlhari swi nga va ni khombo.

7. Hi yihi ndzayo ya vutlhari leyi nyikeriweke malunghana ni ku lava munghana wa vukati?

⁷ Wansati u fanele a anakanyisisa swinene hi leswi nga ha katsekaka eka ku va ehansi ka nawu wa wanuna loyi a lavaka ku n’wi teka. Malembe lama hundzeke, nhwanyana un’wana wa le Indiya u tshame a pfumela hi ku titsongahata a ku: “Vatswari va hina va kurile va tlhela va tlhariha, naswona a va kanganyisiwi hi ku olova ku fana na hina. . . . Mina ndzi nga endla xihoxo hi ku olova.” Mpfuno lowu humaka eka vatswari ni van’wana i wa nkoka. Mutsundzuxi un’wana la tlhariheke u khutaze vantshwa ku ringana malembe yo tala leswaku va tolovela vatswari va munhu loyi va lavaka ku tekana na yena va tlhela va xiya ndlela leyi a khomaka vatswari va yena ni swirho leswin’wana swa ndyangu ha yona.

Ndlela Leyi Yesu A Kombiseke Ku Titsongahata Ha Yona

8, 9. (a) Yesu a a ku teka njhani ku titsongahata kakwe eka Xikwembu? (b) Ku va ni vuyelo byihi loko munhu a titsongahata?

⁸ Hambileswi ku titsongahata swi nga ha tikaka, vavasati va nga ku teka tanihi loku xiximekaka, hilaha Yesu a endleke hakona. Hambileswi ku titsongahata ka yena eka Xikwembu a ku katsa ku xaniseka ni rifu emhandzini ya nxaniso, u swi tsakerile ku titsongahata eka Xikwembu. (Luka 22:41-44; Vaheveru 5:7, 8; 12:3) Vavasati va nga tekelela xikombiso xa Yesu, hikuva Bibele yi ri: “Nhloko ya wansati i wanuna; kasi nhloko ya Kreste i Xikwembu.” (1 Vakorinto 11:3) Hambiswiritano, xa nkoka swinene vavasati a va sunguli ku  va ehansi ka vunhloko bya wanuna loko va tekiwa ntsena.

⁹ Bibele yi hlamusela leswaku vavasati, ku nga khathariseki leswaku va tekiwile kumbe a va tekiwanga, va fanele va titsongahatela vunhloko bya vavanuna lava fanelekaka hi tlhelo ra moya lava langutelaka vandlha ra Vukreste. (1 Timotiya 2:12, 13; Vaheveru 13:17) Loko vavasati va landzela nkongomiso wa Xikwembu wo titsongahata, va vekela tintsumi xikombiso eka ndlela leyi Xikwembu xi hleleke swilo ha yona. (1 Vakorinto 11:8-10) Ku engetela kwalaho, vavasati lava kuleke lava tekiweke loko va veka xikombiso lexinene va tlhela va nyikela swiringanyeto leswi pfunaka, va dyondzisa vavasati lava ha riki vatsongo ku “tiveka ehansi ka vanuna va vona.”—Tito 2:3-5.

10. Yesu u xi veke njhani xikombiso emhakeni ya ku titsongahata?

¹⁰ Yesu u wu xiyile nkoka wa ku titsongahata loku faneleke. U tshame a nyika muapostola Petro mali kutani a n’wi rhuma leswaku a ya hakela xibalo xa vona vambirhi eka valawuri. Endzhakunyana Petro u tsarile: “Hikwalaho ka Hosi tivekeni ehansi ka xivumbiwa xin’wana ni xin’wana lexi nga munhu.” (1 Petro 2:13; Matewu 17:24-27) Malunghana ni xikombiso xa Yesu lexi hlamarisaka swinene xa ku titsongahata, ha hlaya: “U tichulurile kutani a teka xivumbeko xa hlonga, a fana ni vanhu. Ku tlula sweswo, loko a tikuma a ri eka xiyimo lexi fanaka ni xa munhu, u titsongahatile kutani a yingisa ku ya fika eku feni.”—Vafilipiya 2:5-8.

11. Ha yini Petro a khutaze vavasati leswaku va titsongahata hambi ku ri eka vavanuna lava nga riki vapfumeri?

¹¹ Loko a khutaza Vakreste leswaku va titsongahata hambi ku ri eka valawuri lava nga ni tihanyi, lava nga lulamangiki va misava leyi, Petro u hlamuserile: “Entiyisweni, mi vitaneriwe endleleni leyi, hikuva hambi Kreste u xanisekele n’wina, a mi siyela ntila leswaku mi landzelerisisa mikondzo yakwe.” (1 Petro 2:21) Endzhaku ko hlamusela ndlela leyi Yesu a xanisekeke ha yona ni ndlela leyi a tiyiseleke ha yona hi ku titsongahata, Petro u khutaze vavasati lava vanuna va vona va nga riki vapfumeri a ku: “Hi mukhuva lowu fanaka, n’wina vavasati lava tekiweke, tivekeni ehansi ka vanuna va n’wina, leswaku, loko ku ri ni lava nga yingisiki rito, va ta kokiwa handle ka rito hi ku tikhoma ka vasati va vona, hikwalaho ka leswi va veke timbhoni leti ti ku voneke hi mahlo ku tikhoma ka n’wina loku tengeke swin’we ni xichavo lexi enteke.”—1 Petro 3:1, 2.

12. Ku titsongahata ka Yesu ku ve ni vuyelo byihi?

¹² Ku titsongahata loko u hlekuriwa ni ku rhukaniwa swi nga ha tekiwa tanihi xikombiso xa ku tsana. Kambe, yoleyo a hi ndlela leyi Yesu a a ku teka hi yona. Petro u tsarile: “Loko a tseketseriwa, a nga tlheriselanga hi ku tseketsela. Loko a xanisiwa, a nga xungetanga.” (1 Petro 2:23) Van’wana lava voneke Yesu loko a xaniseka va ve vapfumeri hi ndlela yo karhi, ku katsa ni xigevenga lexi a xi beleriwe emhandzini etlhelo ka yena kun’we ni ndhuna ya masocha leyi a yi hlalerile loko a dlayiwa. (Matewu 27:38-44, 54; Marka 15:39; Luka 23:39-43) Hilaha ku fanaka, Petro u kombise leswaku vavanuna van’wana lava nga riki vapfumeri—ni lava nga va khomiki kahle vasati va vona—va ta va Vakreste loko va vone ku titsongahata ka vasati va vona. Hi byi vonile vumbhoni bya leswi byi humelela namuntlha.

Ndlela Leyi Vavasati Va Nga Va Kokaka Ha Yona Vanuna Va Vona

13, 14. Ku titsongahata eka vavanuna lava nga riki vapfumeri swi ve ni vuyelo byihi?

¹³ Vavasati lava veke vapfumeri va koke vanuna va vona hi ku tikhoma ka vona loku fanaka ni ka Kreste. Entsombanweni wa muganga wun’wana wa Timbhoni ta Yehovha lowu wa ha ku vaka kona, wanuna un’wana u vule leswi landzelaka malunghana ni nsati wa yena la nga Mukreste: “Ndzi anakanya leswaku a ndzi n’wi khome hi tihanyi. Kambe a a ndzi xixima swinene. A nga si tshama a ndzi delela. A a nga ringeti ku ndzi sindzisa ku yingisa tidyondzo ta vukhongeri bya yena. A a ndzi khathalela hi ndlela ya rirhandzu. Loko a ta ya enhlengeletanweni, a a tirha hi matimba a ndzi lunghiselela swakudya hi nkarhi ni ku suka a endle ntirho wa le ndlwini. Ndlela leyi a a endla swilo ha yona yi sungule ku endla leswaku ndzi tsakela Bibele. Namuntlha se ndzi Mbhoni!” Ina, entiyisweni u ‘kokiwe handle ka rito’ hi ku tikhoma ka nsati wa yena.

¹⁴ Hilaha Petro a kandziyiseke hakona, leswi endlaka leswaku ku va ni vuyelo lebyinene a hi  leswi wansati a swi vulaka kambe hi leswi a swi endlaka. Leswi swi kombisiwe hi wansati un’wana la dyondzeke ntiyiso wa le Bibeleni naswona a a tiyimisele ku ya eminhlanganweni ya Vukreste. Nuna wa yena u huwelerile a ku: “Agnes, loko wo huma hi nyangwa wolowo u nga ha vuyi!” A nga humanga hi “nyangwa wolowo” kambe u hume hi wun’wana. Hi siku ra nhlangano lowu landzelaka, u n’wi xungetile a ku: “Loko u vuya u ta kuma ndzi fambile.” A a fambile—kambe u lo famba swa masiku manharhu. Loko a vuya, nsati wa yena u n’wi vutise hi musa a ku: “Ndzi ku lunghiselela swakudya?” Agnes u tshame a tinyiketerile eka Yehovha. Nuna wa yena u hetelele a pfumele ku dyondzeriwa Bibele, a nyiketela vutomi bya yena eka Xikwembu, naswona endzhakunyana u ve mulanguteri la nga ni vutihlamuleri byo tala.

15. I “ku tisasekisa” ka muxaka muni loku bumabumeriwaka eka vavasati lava nga Vakreste?

¹⁵ Muapostola Petro u bumabumele nchumu wun’wana lowu vavasati lava boxiweke laha henhla va wu kombiseke, ku nga “ku tisasekisa,” ku nga ri hi ku khathala swinene hi “ku horha misisi” kumbe “ku ambala tinguvu ta le handle.” Ku ri na sweswo, Petro u te: “[Ku tisasekisa ka n’wina] a ku ve ka munhu la nge xihundleni wa mbilu, la ambaleke swiambalo leswi nga onhakiki swa moya wo rhula ni wo olova, lowu nga ni risima lerikulu emahlweni ka Xikwembu.” Moya lowu wu kombisiwa hi ndlela leyinene leyi wansati a vulavulaka hi yona ematshan’weni yo tlhontlha kumbe ku sindzisa. Hikwalaho wansati la nga Mukreste u kombisa xichavo lexi enteke eka nuna wa yena.—1 Petro 3:3, 4.

Swikombiso Leswi Hi Nga Dyondzaka Eka Swona

16. Sara i xikombiso lexinene eka vavasati lava nga Vakreste hi ndlela yihi?

¹⁶ Petro u tsarile: “Eku sunguleni, na vona vavasati vo kwetsima lava a va tshemba Xikwembu a va tisasekisa, va tiveka ehansi ka vanuna va vona.” (1 Petro 3:5) Vavasati volavo va swi xiyile leswaku ku tsakisa Yehovha hi ku yingisa ndzayo ya yena swi ta hetelela swi tise ntsako endyangwini ni ku tisa hakelo ya vutomi lebyi nga heriki. Petro u vulavule hi Sara, nsati wo saseka wa Abrahama, a vula leswaku “a a yingisa Abrahama, a n’wi vitana ‘hosi.’” Sara a a n’wi seketela nuna wa yena la chavaka Xikwembu, loyi Xikwembu a xi n’wi avele ku ya tirha etikweni ra le kule. U tshike ku hanya vutomi bya xiyimo xa le henhla a kala a nghenisa ni vutomi bya yena ekhombyeni. (Genesa 12:1, 10-13) Petro u bumabumele Sara hikwalaho ka xikombiso xa yena xa xivindzi, a ku: “Se mi vana va yena, ntsena loko mi hamba mi endla leswinene naswona mi nga chavi nchumu lexi chavisaka.”—1 Petro 3:6.

17. Ha yini swi nga ha endlekaka leswaku Petro a a anakanya hi Abigayele tanihi xikombiso eka vavasati lava nga Vakreste?

¹⁷ Abigayele i wansati un’wana la nga ni xivindzi loyi a a tshemba Xikwembu, naswona swi nga ha endleka leswaku Petro a a anakanya hi yena. “A a tlharihile swinene,” kambe nuna wa  yena Nabali “a a karhata naswona swiendlo swakwe a swi bihile.” Loko Nabali a arile ku pfuna Davhida ni vavanuna va yena, va tilunghiselele ku ya lovisa Nabali ni vandyangu wa yena hinkwavo. Kambe Abigayele u teke goza leswaku a ponisa vandyangu wa yena. U rhwale swakudya swo tala hi timbhongolo kutani a ya hlangana na Davhida tanihi leswi yena ni vavanuna va yena lava hlomeke a va ri endleleni. Loko a vona Davhida, u xikile embhongolweni, a wela emahlweni ka yena kutani a n’wi kombela leswaku a nga teki goza hi magugu. Sweswo swi n’wi khumbe swinene Davhida. U te: “A a dzunisiwe Yehovha Xikwembu xa Israyele loyi a ku rhumeke esikwini leri leswaku u ta hlangana na mina! Nakambe a ku katekisiwe ku twisisa ka wena.”—1 Samuwele 25:2-33.

18. Vavasati va nga anakanyisisa hi xikombiso xihi loko va ringiwa leswaku va rhandzana ni vavanuna van’wana, naswona ha yini?

¹⁸ Xikombiso xin’wana lexinene eka vavasati i xa nhwanyana wa Muxulami la tshembekeke eka murisi wa xiyimo xa le hansi loyi a a tshembise ku tekana na yena. A a n’wi rhandza swinene hambileswi hosi leyi fumeke a yi lava ku rhandzana na yena. Loko a susumeteleke ku phofula ndlela leyi a a titwa ha yona hi jaha rero ra murisi, u te: “Ndzi veke ndzi va mfungho embilwini ya wena, ndzi va mfungho evokweni ra wena; hikuva rirhandzu ri ni matimba ku fana ni rifu . . . Mati yo tala a ma swi koti ku tima rirhandzu, hambi ku ri milambu a yi nge ri khukhuli.” (Risimu Ra Solomoni 8:6, 7) Onge vavasati hinkwavo lava pfumelaka ku tekiwa va nga tiyimisela ku tshembeka eka vanuna va vona ni ku va ni xichavo lexi enteke eka vona.

Ndzayo Leyi Engetelekeke Leyi Humaka Eka Xikwembu

19, 20. (a) Vavasati va fanele va titsongahata eka vanuna va vona hikwalaho ka xivangelo xihi? (b) Vavasati va vekeriwe xikombiso xihi lexinene?

¹⁹ Xo hetelela, xiya mongo wa ndzimana leyi xihloko xa hina xi sekeriweke eka yona: “Vavasati [tivekeni] ehansi ka vanuna va [n’wina].” (Vaefesa 5:22) Ha yini swi fanerile ku titsongahata hi ndlela yoleyo? Ndzimana leyi landzelaka yi ya emahlweni yi ku: “Hikuva wanuna i nhloko ya nsati wakwe tanihi leswi Kreste na yena a nga nhloko ya vandlha.” Hikwalaho vavasati va khutaziwa: “Tanihi leswi vandlha ri tivekaka ehansi ka Kreste, ni vavasati a va tiveke ehansi ka vanuna va vona eka swilo hinkwaswo.”—Vaefesa 5:23, 24, 33.

²⁰ Leswaku va yingisa xileriso lexi, vavasati va fanele va dyondza va tlhela va tekelela xikombiso xa vandlha ra Kreste ra valandzeri lava totiweke. Hi kombela u hlaya 2 Vakorinto 11:23-28 xisweswo u xiya leswi xirho xin’wana xa vandlha, ku nga muapostola Pawulo, xi swi tiyiseleke tanihi leswi a xi tshembekile eka Nhloko ya xona, Yesu Kreste. Ku fana na Pawulo, vavasati swin’we ni vandlha hinkwaro va fanele va tshama va ri karhi va titsongahata hi ku tshembeka eka Yesu. Vavasati va kombisa sweswo hi ku titsongahata eka vanuna va vona.

21. I yini leswi nga susumetelaka vavasati ku titsongahata eka vanuna va vona?

²¹ Hambileswi vavasati vo tala namuntlha va nga ha nyangatsiwaka hi mhaka ya ku titsongahata, wansati wo tlhariha u ta anakanyisisa hi vuyelo bya kona lebyinene. Hi xikombiso, emhakeni ya wanuna loyi a nga riki mupfumeri, ku titsongahatela vunhloko bya yena etimhakeni hinkwato leti nga laviki ku tlula milawu kumbe misinya ya milawu ya Xikwembu swi nga ha tisa vuyelo lebyi tsakisaka bya ku kota ku ‘ponisa nuna wa yena.’ (1 Vakorinto 7:13, 16) Ku tlula kwalaho, a nga eneriseka hi ku tiva leswaku Yehovha Xikwembu wa yi tsakela ndlela ya yena naswona u ta n’wi hakela hi ndlela leyikulu hikwalaho ka leswi a tekeleleke xikombiso xa N’wana wa yena la rhandzekaka.

Wa Tsundzuka Xana?

• Ha yini swi nga ha n’wi tikelaka wansati ku xixima nuna wa yena?

• Ha yini ku pfumela ku tekiwa hi munhu wo karhi ku ri mhaka ya nkoka?

• Yesu u ve xikombiso lexinene eka vavasati hi ndlela yihi, naswona ku landzela xikombiso xa yena swi nga ha va ni vuyelo byihi?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Ha yini ku endla xiboho xa ku pfumela ku tekiwa hi munhu wo karhi ku ri mhaka ya nkoka?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Vavasati va nga dyondza yini eka xikombiso xa vanhu lava ku vulavuriwaka hi vona eBibeleni vo tanihi Abigayele?