Tintsumi—Ndlela Leyi Ti Pfunaka Vanhu Ha Yona

“Endzhaku ka swilo leswi ndzi vona ntsumi yin’wana yi xika hi le tilweni, yi ri ni matimba lamakulu . . . Kavaloko yi huwelela hi rito ra matimba, yi ku: ‘U wile! Babilona Lonkulu u wile!’”—NHLAVUTELO 18:1, 2.

1, 2. I yini lexi kombisaka leswaku Yehovha u tirhisa tintsumi eku hetisiseni ka ku rhandza ka yena?

LOKO muapostola Yohane loyi se a a dyuharile a ri evuhlongeni exihlaleni xa Patmosi, u kombiwe swivono swa vuprofeta. U vone swiendlakalo leswi tsakisaka loko “hi ku huhuteriwa” a ve “esikwini ra Hosi.” Siku rero ri sungule loko Yesu Kreste a vekiwe exiluvelweni hi 1914 naswona ri ta chaputa loko ku hela Mfumo wa yena wa Gidi ra Malembe.—Nhlavutelo 1:10.

² Yehovha Xikwembu a nga hundziselanga nhlavutelo leyi eka Yohane hi ku kongoma. U tirhise ndlela yo karhi. Nhlavutelo 1:1 yi ri: “Nhlavutelo ya Yesu Kreste, leyi a yi nyikiweke hi Xikwembu, leswaku a komba mahlonga yakwe swilo leswi faneleke ku endleka hi ku hatlisa. Kutani u rhume ntsumi yakwe, a yi nyikela yi ri swikombiso eka hlonga ra yena Yohane.” Yehovha, hi ku tirhisa Yesu, u rhume ntsumi yi ya tivisa Yohane swilo swo hlamarisa malunghana ni ‘siku ra Hosi.’ Nakambe Yohane u tshame a “vona ntsumi yin’wana yi xika hi le tilweni, yi ri ni matimba lamakulu.” Ntsumi leyi a yi fanele yi endla yini? “Yi huwelel[e] hi rito ra matimba, yi ku: ‘U wile! Babilona Lonkulu u wile!’” (Nhlavutelo 18:1, 2) Ntsumi leyi ya matimba yi ve ni lunghelo ra ku tivisa hi ta ku wa ka Babilona Lonkulu, mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku Yehovha u tirhisa tintsumi hi ndlela ya nkoka leswaku ti endla ku rhandza ka yena. Loko hi nga si kambisisa hi vuenti ntirho lowu tintsumi ti wu endlaka exikongomelweni xa Xikwembu ni ndlela leyi ti hi pfunaka ha yona, a hi kambisiseni masungulo ya swivumbiwa leswi swa moya.

Tintsumi Ti Huma Kwihi?

3. I mavonelo wahi lama hoxeke lawa vanhu vo tala va nga na wona malunghana ni tintsumi?

³ Vanhu va timiliyoni namuntlha va pfumela leswaku tintsumi ti kona. Kambe vo tala va ni mavonelo lama hoxeke malunghana na tona ni lomu ti humaka kona. Hi xikombiso, vanhu van’wana lava nghenaka kereke va anakanya leswaku loko munhu loyi va n’wi rhandzaka a fa, u vitaniwile leswaku a ya tshama ni Xikwembu kutani a hundzuka ntsumi. Xana Rito ra Xikwembu ri dyondzisa sweswo hi tintsumi?

4. Matsalwa ma hi byela yini malunghana ni lomu tintsumi ti humaka kona?

⁴ Ntsumi leyi nga ni matimba ni vulawuri lebyikulu—ntsumi leyikulu—yi vitaniwa Mikayele. (Yudha 9) I Yesu Kreste. (1 Vatesalonika 4:16) Khale ka khaleni loko Yehovha a sungula ntirho wa yena tanihi Muvumbi, u rhange a vumba N’wana wa yena loyi a nga ntsumi. (Nhlavutelo 3:14) Endzhakunyana, hi ku tirhisa N’wana loyi wa mativula, Yehovha u vumbe swivumbiwa leswin’wana hinkwaswo swa moya. (Vakolosa 1:15-17) Loko a vulavula hi swivumbiwa leswi swa moya tanihi vana va yena, Yehovha u vutise mupatriyaka Yobo a ku: “A wu ri kwihi loko ndzi simeka misava? Ndzi byele, loko u ri ni ku twisisa. . . . I mani la vekeke ribye ra yona ra le yinhleni, loko tinyeleti ta nimixo ti huwelela hi ntsako, ni vana va Xikwembu hinkwavo va huwelela va dzunisa?” (Yobo 38:4, 6, 7) Swi le rivaleni leswaku tintsumi ti vumbiwe hi Xikwembu naswona ti ve kona khale swinene vanhu va nga si va kona.

5. Tintsumi ti hleriwe njhani?

⁵ Vakorinto vo Sungula 14:33 yi ri: “Xikwembu  a hi Xikwembu xa mpfilumpfilu, kambe i xa ku rhula.” Hikwalaho, Yehovha u hlele vana va yena va moya hi mintlawa yinharhu: (1) tiserafi, leti tirhaka tanihi valanguteri exiluvelweni xa Xikwembu, ti twarisa ku kwetsima ka xona naswona ti hlayisa vanhu va xona va basile hi tlhelo ra moya; (2) makerubu, ma seketela vuhosi bya Yehovha; ni (3) tintsumi tin’wana leti endlaka ku rhandza ka yena. (Pisalema 103:20; Esaya 6:1-3; Ezekiyele 10:3-5; Daniyele 7:10) Hi tihi tindlela tin’wana leti swivumbiwa leswi swa moya swi pfunaka vanhu ha tona?—Nhlavutelo 5:11.

Hi Wihi Ntirho Wa Tintsumi?

6. Yehovha u ma tirhise njhani makerubu entangeni wa Edeni?

⁶ Swivumbiwa leswi swa moya ku vulavuriwa hi swona ro sungula hi ku kongoma eka Genesa 3:24, laha hi hlayaka leswi: “[Yehovha] a hlongolela munhu ehandle, a veka evuxeni bya ntanga wa Edeni makerubu ni banga leri pfurhaka malangavi, leri a ri tshama ri ndziwika leswaku ri rindza ndlela leyi yaka emurhini wa vutomi.” Makerubu lawa ma endle leswaku Adamu na Evha va nga swi koti ku tlhela va nghena entangeni lowu a wu ri kaya ra vona ro sungula. Sweswo swi humelele eku sunguleni ka matimu ya vanhu. Hi wihi ntirho lowu endliweke hi tintsumi ku sukela hi nkarhi wolowo?

7. Nhlamuselo ya marito ya tindzimi to sungula lama vulaka “ntsumi” yi kombisa yini hi wun’wana wa mintirho leyi endliwaka hi tintsumi?

⁷ Tintsumi ku vulavuriwa hi tona minkarhi leyi nga vaka 400 eBibeleni. Rito ra Xiheveru ni ra Xigriki leri vulaka “ntsumi” ri nga hundzuluxeriwa ri va “murhumiwa.” Hikwalaho Xikwembu a xi vulavurisana ni vanhu hi ku tirhisa tintsumi. Hilaha swi kombisiweke hakona eka tindzimana timbirhi to sungula exihlokweni lexi, Yehovha u tirhise tintsumi leswaku ti yisa rungula ra yena eka muapostola Yohane.

8, 9. (a) Maendzo ya ntsumi ma n’wi khumbe njhani Manowa ni nsati wa yena? (b) Ku endzeriwa ka Manowa hi ntsumi ya Xikwembu ku nga va dyondzisa yini vatswari?

⁸ Nakambe tintsumi ti tirhisiwa ku seketela ni ku khutaza malandza ya Xikwembu emisaveni. Hi xikombiso, enkarhini wa Vaavanyisi va le Israyele, Manowa ni nsati wa yena wa mhika a va lava n’wana hi mbilu ya vona hinkwayo. Yehovha u rhumele ntsumi ya yena leswaku yi ya byela nsati wa Manowa leswaku a a ta va ni n’wana. Xiviko xa kona xi ri: “Waswivo, u ta tika, kunene u ta veleka n’wana wa jaha, rikari ri nga tshuki ri hundza enhlokweni yakwe, hikuva loko n’wana a huma ekhwirini, u ta va Munaziri wa Xikwembu; naswona hi yena la nga ta rhanga emahlweni a ponisa Israyele evokweni ra Vafilisita.”—Vaavanyisi 13:1-5.

⁹ Eku heteleleni nsati wa Manowa u veleke n’wana wa jaha, ku nga Samsoni, loyi ku vulavuriweke ha yena swinene ematin’wini ya Bibele. (Vaavanyisi 13:24) Loko n’wana a nga si velekiwa, Manowa u kombele ntsumi leswaku yi tlhela yi vuya yi ta va letela ndlela leyi va faneleke va n’wi kurisa hi yona n’wana loyi. Manowa u vutisile a ku: “Xana n’wana loyi u ta hanya hi ndlela yihi naswona ntirho wakwe wu ta va yini?” Ntsumi ya Yehovha yi phindhe swiletelo leswi yi swi byeleke nsati wa Manowa. (Vaavanyisi 13:6-14) Manowa u fanele a titwe a khutazekile hakunene! Tintsumi a ta ha va endzeli vanhu hi ndlela leyi fanaka namuntlha, kambe, ku fana na Manowa, vatswari va nga lava swiletelo swa Yehovha  loko va dyondzisa vana va vona.—Vaefesa 6:4.

10, 11. (a) Elixa ni mutirheli wa yena va khumbiwe njhani hi vuthu ra Vasiriya leri a ri tele ku ta va hlasela? (b) Hi nga vuyeriwa njhani hi ku anakanyisisa hi mhaka leyi?

¹⁰ Enkarhini wa muprofeta Elixa ku ve ni xikombiso lexi tsakisaka xa ku pfuniwa hi tintsumi. Elixa a a tshama eDotani, muti lowu a wu ri eIsrayele. Siku rin’wana loko mutirheli wa Elixa a pfuka nimixo kutani a languta ehandle, u vone muti wu rhendzeriwe hi tihanci ni makalichi ya nyimpi. Hosi ya Siriya a yi rhumele vuthu ra nyimpi ra matimba leswaku ri ya khoma Elixa. Mutirheli wa Elixa u titwise ku yini? Leswi a a chava kumbexana a tsemeke nhlana, u huwelerile a ku: “Oho n’wini wanga! Hi ta endla yini?” A a nga ha ri na ntshembo. Kambe Elixa u hlamurile a ku: “U nga chavi, hikuva va tele lava va nga na hina ku tlula lava va nga na vona.” Xana a a vula yini?—2 Tihosi 6:11-16.

¹¹ Elixa a a swi xiya leswaku a ku ri ni tintsumi to tala leti a ti ta n’wi pfuna. Hambiswiritano, mutirheli wa yena a a nga voni nchumu. Hiloko “Elixa a sungula ku khongela, a ku: ‘Oho Yehovha, ndzi kombela u pfula mahlo yakwe leswaku a vona.’ Hi ku hatlisa Yehovha a pfula mahlo ya mutirhi loyi, a vona; kutani waswivo, ndhawu leyi ya tintshava a yi tele hi tihanci ni makalichi ya nyimpi ya ndzilo matlhelo hinkwawo ya Elixa.” (2 Tihosi 6:17) Kutani mutirheli loyi u sungule ku vona tintsumi to tala swinene. Loko hi ri ni ku twisisa ka moya, na hina hi nga swi vona leswaku tintsumi, leti hinkwato ka tona ti kongomisiwaka hi Yehovha na Kreste, ti pfuna vanhu va Yehovha ti tlhela ti va sirhelela.

Ku Seketeriwa Hi Tintsumi eNkarhini Wa Kreste

12. Mariya u kume nseketelo wihi lowu humaka eka ntsumi Gabriyele?

¹² Xiya nseketelo lowu Mariya wanhwana wa Muyuda a veke na wona loko a twa mahungu lawa: “U ta tika embelekweni wa wena, u ta veleka n’wana wa jaha, vito ra yena u ta n’wi thya Yesu.” Loko yi nga si vula rungula leri hlamarisaka, ntsumi Gabriyele, leyi a yi rhumiwe hi Xikwembu yi n’wi byele leswi: “U nga chavi, Mariya, hikuva Xikwembu xi ku tsakerile.” (Luka 1:26, 27, 30, 31) Mariya u fanele a khutazekile ni ku tiyisiwa hi marito lawa lama n’wi tiyisekiseke leswaku wa amukeleka eka Xikwembu!

13. Tintsumi ti n’wi seketele njhani Yesu?

¹³ Xikombiso xin’wana xa nseketelo wa tintsumi xi humelele endzhaku ka loko Yesu a hlule miringo yinharhu leyi Sathana a N’wi ringeke hi yona emananga. Xiviko xa kona xi hi byela leswaku endzhaku ka miringo yoleyo, “Diyavulosi a n’wi siya, waswivo, tintsumi ti ta kutani ti n’wi tirhela.” (Matewu 4:1-11) Ku humelele nchumu lowu fanaka hi vusiku lebyi Yesu a feke ha byona. Hikwalaho ka nhlomulo, Yesu u nkhinsame hi  matsolo kutani a sungula ku khongela a ku: “‘Tatana, loko u swi rhandza, susa xinwelo lexi eka mina. Nilokoswiritano, ku nga endleki ku rhandza ka mina, kambe a ku endleke ka wena.’ Kutani ntsumi leyi humaka etilweni yi humelela eka yena, yi n’wi tiyisa.” (Luka 22:42, 43) Kambe tintsumi ti hi seketela njhani namuntlha?

Nseketelo Wa Tintsumi Manguva Lawa

14. Timbhoni ta Yehovha ti boheke ku tiyisela nxaniso wihi manguva lawa, naswona vuyelo byi ve byihi?

¹⁴ Loko hi kambisisa matimu ya manguva lawa ya ntirho wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha, ha swi xiya leswaku tintsumi ta hi seketela. Hi xikombiso, vanhu va Yehovha va kote ku tiyisela minhlaselo ya Manazi eJarimani ni le Yuropa Vupela-dyambu emahlweni ni hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava (1939-45). Ehansi ka mfumo wa Vufasisi lowu a wu fambisiwa hi Makhatoliki le Italy, Spain, ni le Portugal, va boheke ku tiyisela ku xanisiwa nkarhi wo leha. Naswona ku ringana makume ya malembe va tiyisele nxaniso le khale ka Soviet Union swin’we ni le matikweni lama nga ehansi ka yona. Xikombiso xin’wana i nxaniso lowu Timbhoni ti wu tiyiseleke ematikweni man’wana ya laha Afrika. * Ku nga ri khale ngopfu, malandza ya Yehovha ma xanisiwe hi ndlela ya tihanyi etikweni ra Georgia. Sathana u endle hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya yena leswaku a herisa ntirho wa Timbhoni ta Yehovha. Kambe, tanihi nhlengeletano ti tiyisele nkaneto wolowo ti tlhela ti andza. Xin’wana lexi vangeke sweswo i nsirhelelo wa tintsumi.—Pisalema 34:7; Daniyele 3:28; 6:22.

15, 16. Timbhoni ta Yehovha ti seketeriwa hi tintsumi entirhweni wa tona wa misava hinkwayo hi ndlela yihi?

¹⁵ Timbhoni ta Yehovha ti wu teka wu ri wa nkoka ntirho wa tona wo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu emisaveni hinkwayo ni wa ku endla vadyondzisiwa hi ku dyondzisa vanhu lava tsakelaka kwihi na kwihi ntiyiso wa le Bibeleni. (Matewu 28:19, 20) Hambiswiritano,  ti swi tiva kahle leswaku a ti nge wu endli ntirho lowu handle ko seketeriwa hi tintsumi. Hikwalaho, leswi tsariweke eka Nhlavutelo 14:6, 7 swi hambete swi va xikhutazo lexikulu eka tona. Eka tindzimana toleto hi hlaya leswi: “[Mina muapostola Yohane] ndzi vona ntsumi yin’wana yi haha empfhukeni, yi ri ni mahungu lamanene lama nga heriki leswaku yi ma vula tanihi marungula lama tsakisaka eka lava tshamaka emisaveni, ni le ka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni tindzimi hinkwato ni vanhu hinkwavo, yi vula hi rito lerikulu yi ku: ‘Chavani Xikwembu mi xi vangamisa, hikuva nkarhi wa ku avanyisiwa hi xona wu fikile, gandzelani Loyi a endleke tilo ni misava ni lwandle ni minseledyana ya mati.’”

¹⁶ Marito lawa ma swi kombisa kahle leswaku ntirho lowukulu wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha lowu endliwaka emisaveni hinkwayo wu seketeriwa wu tlhela wu kongomisiwa hi tintsumi. Yehovha u tirhisa tintsumi ta yena leswaku a kongomisa vanhu va timbilu letinene eka Timbhoni ta yena. Tintsumi ti tlhele ti kongomisa Timbhoni eka vanhu lava fanelekaka. Ku va Timbhoni ta Yehovha hi ku phindha-phindha ti hlangana ni munhu loyi a langutaneke ni xiphiqo lexikulu naswona a lava mpfuno hi tlhelo ra moya, swi kombisa leswaku a hi mhaka ya ku kotlana ka swilo.

Tintsumi Ti Ta Endla Ntirho Lowukulu Ku Nga Ri Khale

17. Ku humelele yini eka Vaasiriya loko va hlaseriwe hi ntsumi yin’we ntsena?

¹⁷ Handle ko va varhumiwa ni ku va mpfuno lowu tiyisaka eka vagandzeri va Yehovha, tintsumi ti hetisisa xikongomelo xin’wana. Eminkarhini leyi hundzeke, ti tise ku avanyisa ka Xikwembu. Hi xikombiso, hi lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., Yerusalema a wu xungetiwa hi vuthu lerikulu ra Vaasiriya. Yehovha u angurise ku yini? U te: “Ndzi ta lwela muti lowu ndzi wu ponisa hikwalaho ka mina ni hikwalaho ka Davhida nandza wa mina.” Xiviko xa le Bibeleni xi hi byela leswi endlekeke: “Evusikwini byebyo ntsumi ya Yehovha yi huma yi ya dlaya vanhu va 185 000 enxaxeni wa Vaasiriya. Loko vanhu va pfuka nimpundzu, waswivo, hinkwavo a va ri mitsumbu.” (2 Tihosi 19:34, 35) Hakunene mavuthu ya vanhu a hi nchumu loko ma ringanisiwa ni matimba ya ntsumi yin’we ntsena!

18, 19. I ntirho wihi lowukulu lowu tintsumi ti nga ta wu endla ku nga ri khale, naswona sweswo swi ta va khumba njhani vanhu?

¹⁸ Ku nga ri khale, tintsumi ti ta va mavuthu ya Xikwembu lama nga ta tisa ku avanyisa. Ku nga ri khale, Yesu u ta ta “ni tintsumi takwe ta matimba a ri endzilweni lowu pfurhaka malangavi.” Xikongomelo xa vona ku ta va ku “tisa ndzihiselo eka lava va nga xi tiviki Xikwembu ni lava va nga ma yingisiki mahungu lamanene malunghana ni Hosi ya hina Yesu.” (2 Vatesalonika 1:7, 8) Xiendlo lexi xi ta tisa vuyelo lebyikulu evanhwini! Lava alaka ku amukela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu lawa sweswi ma twarisiwaka emisaveni hinkwayo va ta lovisiwa. Lava lavaka Yehovha, ku lulama ni ku rhula, hi vona ntsena va nga ta “tumbetiwa esikwini ra ku hlundzuka ka Yehovha” naswona va nge vavisiwi.—Sofaniya 2:3.

¹⁹ Hi nga tsaka leswi Yehovha a tirhisaka tintsumi ta yena ta matimba leswaku a seketela ni ku tiyisa vagandzeri va yena emisaveni. Ku twisisa ka hina ntirho lowu endliwaka hi tintsumi exikongomelweni xa Xikwembu swa chavelela swinene, tanihi leswi ku nga ni tintsumi leti xandzukeleke Yehovha naswona ti rhangeriwaka hi Sathana. Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela leswaku hi wahi magoza lawa Vakreste va ntiyiso va nga ma tekaka leswaku va tisirhelela eka nkucetelo lowu nga ni matimba wa Sathana Diyavulosi ni madimona yakwe.

[Nhlamuselo ya le hansi]

U Dyondze Yini?

• Tintsumi ti huma kwihi?

• Tintsumi a ti tirhisiwa njhani eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele?

• Nhlavutelo 14:6, 7 yi paluxa yini malunghana ni ntirho wa tintsumi namuntlha?

• Tintsumi ti ta endla ntirho wihi lowukulu ku nga ri khale?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Manowa ni nsati wakwe va khutaziwe hi ntsumi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

“Va tele lava va nga na hina ku tlula lava va nga na vona”