Tinhlamulo Leti Tirhaka!

SWITSUNDZUXO swo tala leswi kumekaka etibukwini to tala ta ku tihlayela leti nga kona namuntlha swi dzike ngopfu eku pfuneni ka vanhu lava vutomi bya vona byi nga tsakisiki. Bibele a yi tano. Hambileswi ndzayo ya Bibele yi nga pfunaka lava nga ni gome, a yi heleli kwalaho. Xitsundzuxo xa yona xi pfuna munhu leswaku a papalata swihoxo leswi nga n’wi tikiselaka vutomi swi nga fanelanga.

Bibele yi “nyika vutlhari eka lava nga riki na ntokoto, [yi] nyika jaha vutivi ni vuswikoti byo ehleketa.” (Swivuriso 1:4) Loko u tirhisa leswi Bibele yi vulaka swona, “vuswikoti byo ehleketa byi ta ku rindza, ku twisisa ku ta ku hlayisa, ku ku kutsula endleleni yo biha.” (Swivuriso 2:11, 12) Xiya swikombiso swo karhi swa ndlela leyi ku yingisa switsundzuxo swa Bibele swi nga ku pfunaka ha yona leswaku u sirhelela rihanyo ra wena, u antswisa vutomi bya ndyangu wa wena naswona u va mutirhi kumbe muthori wo antswa.

U Nga Nwi Byala Ku Tlula Mpimo

Bibele a yi swi yirisi ku nwa byala hi ku ringanisela. Muapostola Pawulo u kombise leswaku vhinyo yi nga pfuna erihanyweni loko a tsundzuxa Timotiya lontsongo a ku: “Tirhisa vhinyo yitsongo hikwalaho ka khwiri ra wena ni hikwalaho ka ku vabya ka wena ka nkarhi ni nkarhi.” (1 Timotiya 5:23) Tindzimana tin’wana ta Bibele ti kombisa leswaku Xikwembu a xi nga lavi vhinyo yi va murhi ntsena kambe nileswaku yi nwiwa. Vhinyo yi hlamuseriwa yi ri leyi “tsakisaka mbilu ya munhu wa nyama.” (Pisalema 104:15) Hambiswiritano, Bibele yi tsundzuxa leswaku munhu a nga vi ‘hlonga ra vhinyo yo tala.’ (Tito 2:3) Yi ri: “U nga vi exikarhi ka lava va nwaka ngopfu vhinyo, exikarhi ka lava va dyaka nyama hi makolo. Hikuva xidakwa ni munhu wa makolo va ta va ni vusiwana.” (Swivuriso 23:20, 21) Xana vuyelo byi va byihi loko ndzayo leyi yinene yi honisiwa? Xiya tinhla tin’wana leti humaka ematikweni yo hlayanyana.

Global Status Report on Alcohol 2004 ya Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo yi ri: “Swiphiqo leswi vangiwaka hi vudakwa swi koxa vanhu va le Ireland mali ya kwalomu ka €2,4 wa tibiliyoni [R22 500 000 000] hi lembe.” Leswi katsekaka eka ntsengo lowu wo chavisa i “mali ya vutshunguri (€279 wa timiliyoni [R2 600 000 000]), mali ya makhombo ya le magondzweni (€315 wa timiliyoni [R3 000 000 000]), mali leyi koxiweke hi milandzu ya vudakwa (€100 wa timiliyoni [R938 wa timiliyoni]), mali leyi lahlekeke hileswi vanhu va xweke emintirhweni hikwalaho ka  vudakwa (€1034 wa timiliyoni [R9 700 000 000]),” ku vula xiviko xa kona.

Nchumu wa nkoka ku tlula mali leyi lahlekeke hikwalaho ka vudakwa i ku xaniseka ka vanhu. Hi xikombiso, le Australia hi tin’hweti ta 12 ntsena, vanhu vo tlula 500 000 va xanisiwe hi vanhu lava dakweke. Le Furwa, vudakwa byi vanga madzolonga ya le kaya ya tiphesente ta kwalomu ka 30. Hikwalaho ka sweswo, xana xitsundzuxo xa Bibele malunghana ni swakunwa swa xihoko a xi amukeleki eka wena?

Papalata Mikhuva Leyi Thyakisaka Miri

Le ndzhaku hi 1942, loko ku dzaha fole swa ha tekiwa ku ri fexeni, magazini lowu wu pfune vahlayi va wona va twisisa leswaku ku dzaha fole swi lwisana ni misinya ya milawu ya Bibele naswona swi fanele ku papalatiwa. Xihloko lexi kandziyisiweke hi lembe rero xi hlamusele leswaku lava va lavaka ku tsakisa Xikwembu va fanele va landzela xileriso xa Bibele xo “[tibasisa] eka swilo hinkwaswo leswi nyamisaka nyama ni moya.” (2 Vakorinto 7:1) Hambileswi se ku hundzeke malembe ya 65, xana ndzayo leyi, leyi sekeriweke eBibeleni a hi ya vutlhari ni sweswi?

Hi 2006, Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo ri hlamusele fole tanihi “nchumu lowukulu wa vumbirhi lowu dlayaka vanhu vo tala emisaveni.” Lembe ni lembe, vanhu va kwalomu ka timiliyoni ta ntlhanu va fa hikwalaho ko dzaha fole. Hi xiringaniso, vanhu va kwalomu ka timiliyoni tinharhu va fa hikwalaho ka HIV/AIDS lembe na lembe. Hi lembe-xidzana ra vu-20, ku dzaha fole ku dlaye vanhu va kwalomu ka dzana ra timiliyoni, ku nga nhlayo leyi lavaka ku ringana ni ya vanhu lava dlayiweke hi tinyimpi hinkwato ta lembe-xidzana rero. I ntiyiso leswaku vo tala se va pfumela leswaku fole ri fanele ri papalatiwa.

“Balekelani Vumbhisa”

A va talanga vanhu lava amukelaka leswi Bibele yi swi vulaka hi timhaka ta rimbewu. Ku hambana ni leswi vo tala va dyondzisiweke swona, Bibele a yi soli vuxaka bya rimbewu hinkwabyo. Kambe yi nyikela xitsundzuxo lexi twisisekaka malunghana ni ndlela leyi vanhu va faneleke va languta rimbewu ha yona. Bibele yi dyondzisa leswaku vuxaka bya rimbewu byi pfumeleriwe eka wanuna ni wansati lava tekaneke ntsena. (Genesa 2:24; Matewu 19:4-6; Vaheveru 13:4) Vuxaka bya rimbewu byi endla leswaku vanghana va vukati va kombisana rirhandzu ni xinakulobye lexikulu. (1 Vakorinto 7:1-5) N’wana un’wana ni un’wana la tswariwaka hi mpatswa lowu tekaneke wa vuyeriwa hi ku va ni vatswari vambirhi lava khathalelanaka.—Vakolosa 3:18-21.

Malunghana ni vudlakuta, Bibele yi ri: “Balekelani vumbhisa.” (1 Vakorinto 6:18) Hi xihi xivangelo xa kona? Ndzimana leyi yi ya emahlweni yi ku: “Xidyoho xin’wana ni xin’wana lexi munhu a nga xi endlaka xi le handle ka miri wa yena, kambe loyi a hanyaka hi vumbhisa u dyohela miri wa yena n’wini.” Hi byihi vuyelo lebyi vaka kona loko ku honisiwa xitsundzuxo lexi xa Bibele malunghana ni mhaka ya rimbewu?

 Xiya leswi humelelaka eUnited States. Sweswi tiko rero ri ni nhlayo ya le henhla ku tlula ya matiko hinkwawo lama hluvukeke ya vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava tikaka—hi xiringaniso va endla 850 000 hi lembe. Vana vo tala lava nga dlayiwangiki hi ku humesa khwiri va velekiwa hi vamanana lava nga tekiwangiki. Handle ko kanakana, vamanana lava, lava ha riki vatsongo va tirha hi matimba leswaku va kurisa vana va vona hi rirhandzu ni ku va tshinya naswona van’wana va humelela. Hambiswiritano, lexi khomisaka gome, hakanyingi vana va vafana lava tswariwaka hi vamanana lava vo pfumala ntokoto va hetelela va pfaleriwe ekhotsweni kasi vana va vanhwanyana na vona va tswala vana. Endzhaku ko pfuxeta tinhlayo ta makume ya malembe lama hundzeke, mulavisisi Robert Lerman u tsarile: “Ku andza ka mindyangu leyi nga ni mutswari un’we swi nga va swi hoxe xandla eka swiphiqo swin’wana leswi kulaka, swo tanihi ku va vana va tshika xikolo, va dakwa, va tirhisa swidzidzirisi, va tika va ha ri vatsongo, va kuma vana va ha ri vatsongo ni ku tsema mibya.”

Nakambe lava endlaka vunghwavava va le khombyeni ro khomiwa hi mavabyi, emirini ni le mianakanyweni. Hi xikombiso, magazini lowu nge Pediatrics wa vika: “Ndzavisiso wu kombisa leswaku vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava endlaka vunghwavava va le khombyeni ro khomiwa hi vuvabyi bya ntshikilelo wa mianakanyo ni ra ku tidlaya.” Malunghana ni makhombo man’wana ya mavabyi, Vandla ra Rihanyo ra le Amerika ri ri: “Vanhu vo tlula tiphesente ta 50 [eUnited States] va ta khomiwa hi vuvabyi lebyi tluletiwaka hi rimbewu ([STD] sexually transmitted disease) evuton’wini bya vona.” Anakanya hi mbitsi ni maxangu, ku nga swilo leswi a swi ta va swi papalatiwile loko a ku lo tirhisiwa xitsundzuxo lexinene xa Bibele malunghana ni rimbewu!

Aka Vuxaka Lebyi Tiyeke Bya Ndyangu

Bibele a yi tsundzuxi hi ku papalata mikhuva leyi onhaka ntsena. Xiya xitsundzuxo xa yona lexi pfunaka xa ndlela yo antswisa vutomi bya ndyangu.

Rito ra Xikwembu ri ri: “Vavanuna va fanele ku rhandza vasati va vona ku fana ni mimiri ya vona.” (Vaefesa 5:28) Ematshan’weni yo tekela vasati va vona ehansi, vavanuna va khutaziwa ku tshama na vona “hi ku ya hi vutivi, [va] va xixima leswi va nga xibya xo tsana swinene, xa xisati.” (1 Petro 3:7) Malunghana ni timholovo leti nga ha pfukaka, vavanuna lava tekeke va khutaziwa: “Tshamani mi ri karhi mi rhandza vasati va n’wina naswona mi nga va hlundzukeli ku tlula mpimo.” (Vakolosa 3:19) Xana a wu pfumeli leswaku wanuna la tekeke loyi a tirhisaka xitsundzuxo lexi u ta rhandziwa ni ku xiximiwa hi nsati wakwe?

Eka vavasati lava tekiweke, Bibele yi nyikela nkongomiso lowu: “Vavasati a va tiveke ehansi ka vanuna va vona hilaha va endlaka hakona eHosini, hikuva wanuna i nhloko ya nsati wakwe tanihi leswi Kreste na yena a nga nhloko ya vandlha . . . Wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:22, 23, 33) Xana a wu pfumeli leswaku wansati loyi a landzelaka xitsundzuxo lexi loko a vulavula ni nuna wakwe kumbe loko a vulavula ha yena u endla leswaku a n’wi rhandza swinene?

Malunghana ni ku letela vana, xitsundzuxo xa Bibele eka n’wina vatswari hileswaku mi vulavula ni vana va n’wina ‘loko mi tshama endlwini ya n’wina, loko mi famba egondzweni, loko mi etlela niloko mi pfuka.’ (Deteronoma 6:7) Vatatana ngopfu-ngopfu va tsundzuxiwa ku nyika vana va vona ndzayo ya mahanyelo ni ku va tshinya hi rirhandzu. Rito ra Xikwembu ri ri: “Vatatana, mi nga karhati vana va n’wina, kambe hambetani mi va kurisa hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Hilaha ku fanaka, vana va byeriwa leswi: “Yingisani vatswari va n’wina,” naswona ‘xiximani vatata wa n’wina ni vamana wa n’wina.’ *—Vaefesa 6:1, 2.

Xana u anakanya leswaku mindyangu yi ta vuyeriwa loko yi tirhisa xitsundzuxo lexi? U nga ha ku: ‘Ina, swi twala swi ri dyondzo leyinene, kambe xana swa tirha hakunene?’ Ha ku rhamba leswaku u endzela Holo ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha endhawini ya ka n’wina. Kwalaho u ta hlangana ni mindyangu leyi endlaka matshalatshala yo tirhisa xitsundzuxo xa vutlhari xa le Bibeleni. Vulavula na vona. Languta ndlela leyi swirho  swa ndyangu swi tirhisanaka ha yona. U ta swi vona hi ku kongoma leswaku ku hanya hi misinya ya milawu ya Bibele hakunene swi tisa ntsako emindyangwini!

Mutirhi Wa Migingiriko Ni Muthori Wo Tshembeka

Xana Bibele yi ri yini malunghana ni ntlhontlho wo hlayisa ntirho? Yi vula leswaku mutirhi loyi a endlaka ntirho wakwe hi vutshila wa tlangeriwa ni ku kuma hakelo. Hosi Solomoni wo tlhariha u vutisile: “Xana u n’wi vonile munhu la nga ni vuswikoti entirhweni wakwe? U ta yima emahlweni ka tihosi.” (Swivuriso 22:29) Hi hala tlhelo, “munhu wo loloha” u dyisa mbitsi ku fana ni “musi ematihlweni” ya muthori wakwe. (Swivuriso 10:26) Bibele yi khutaza vatirhi leswaku va tshembeka ni ku gingiriteka. “Muyivi a nga ha tlheli a yiva, kambe ematshan’weni ya sweswo a a tirhe hi matimba, a endla ntirho lowunene hi mavoko yakwe.” (Vaefesa 4:28) Xitsundzuxo lexi xa tirha niloko muthori a nga ri kona. “Eka xin’wana ni xin’wana yingisani lava nga vini va n’wina hi tlhelo ra nyama, ku nga ri hi ku tirha loko mi vekiwe tihlo, ku fana ni lava tsakisaka vanhu, kambe hi mbilu yo tshembeka, hi ku chava Yehovha.” (Vakolosa 3:22) Loko u ri muthori, xana a wu nge n’wi tsakeli mutirhi loyi a tirhisaka xitsundzuxo lexi?

Eka vathori, Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexi: “Mutirhi u faneriwa hi hakelo yakwe.” (1 Timotiya 5:18) Nawu wa Xikwembu eka Vaisrayele wu lerise leswaku vathori va hatlisa va hakela vatirhi va vona hi ku tshembeka. Muxe u tsarile: “U nga tshuki u dyelela munhu-kuloni naswona u nga tshuki u kanganyisa. Hakelo ya mutirhi la thoriweke yi nga tshuki yi tshama vusiku hinkwabyo na wena ku fika nimixo.” (Levhitika 19:13) Xana a wu nga ta swi tsakela ku tirhela muthori loyi a yingisaka nkongomiso lowu wa Bibele, a hatlisa a ku hakela hi ku tshembeka?

Xihlovo Lexi Tlakukeke Xa Vutlhari

Xana swa ku hlamarisa leswi Bibele yi nga buku ya khale kambe yi ri ni ndzayo leyi tirhaka namuntlha? Lexi endleke leswaku Bibele yi hambeta yi pfuna loko tibuku to tala ti nga ha pfuni nchumu hileswi yi nga tamelangiki rito ra vanhu, kambe yi tamele “rito ra Xikwembu.”—1 Vatesalonika 2:13.

Ha ku khutaza leswaku u tinyika nkarhi wo tolovelana ni Rito ra Xikwembu. Loko u endla tano, u ta sungula ku tsakela Mutsari wa Bibele, ku nga Yehovha Xikwembu. Tirhisa ndzayo leyi a yi nyikelaka kutani u ta swi xiya leswaku ya ku sirhelela ni ku ku pfuna ku antswisa vutomi bya wena. Loko u endla tano, u ta ‘tshinela eka Xikwembu, kutani na xona xi ta tshinela eka wena.’ (Yakobo 4:8) A yi kona buku yin’wana leyi nga ku pfunaka hi ndlela leyi.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Xana u anakanya leswaku langutelo ra Bibele hi matirhiselo ya swakunwa swa xihoko ra pfuna?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Xana u pfumelelana ni xitsundzuxo lexi sekeriweke eBibeleni xo papalata ku dzaha fole?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ku landzela xitsundzuxo xa Bibele swi antswisa vutomi bya ndyangu

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 5]

Globe: Based on NASA photo