Ku Humelela Hi Tlhelo Ra Moya Niloko U Dyuharile
Ku Humelela Hi Tlhelo Ra Moya Niloko U Dyuharile
“Lava va byariweke endlwini ya Yehovha . . . va ta hambeta va humelela niloko va ri timpunga.”—PISALEMA 92:13, 14.
1, 2. (a) Hi ntolovelo vudyuhari byi hlamuseriwa njhani? (b) Matsalwa ma tshembisa yini malunghana ni vuyelo bya xidyoho xa Adamu?
VUDYUHARI—xana rito leri ri ku tsundzuxa yini? Nhlonge yo khwanyana? Ku fa tindleve? Ku tsana emirini? Kumbe, xana ku nga va swin’wana leswi fambisanaka ni “masiku ya khombo” leswi hlamuseriweke hi vuxokoxoko eka Eklesiasta 12:1-7? Loko swi ri tano, i swa nkoka ku tsundzuka leswaku nhlamuselo leyi nga eka Eklesiasta ndzima ya 12 yi vulavula hi vudyuhari lebyi vanhu va vangeriweke byona hi xidyoho xa Adamu, kutani a yi vuli swona leswaku xexo a xi ri xikongomelo xa Muvumbi, Yehovha Xikwembu.—Varhoma 5:12.
2 Vudyuhari hi byoxe a hi ndzhukano, hikuva ko va xikombiso xa leswaku munhu u ni malembe a ri karhi a hanya. Kahle-kahle, ku kula i nchumu lowu tsakisaka eka swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka. Vuyelo byo biha bya malembe ya tsevu wa magidi ya xidyoho ni ku nga hetiseki lebyi hi byi vonaka hinkwako-nkwako byi ta hela ku nga ri khale, naswona vanhu hinkwavo lava yingisaka va ta tsakela vutomi va nga kayakayisiwi hi maxangu lama vangiwaka hi ku dyuhala ni rifu, hilaha a swi fanele swi ve hakona ku sukela eku sunguleni. (Genesa 1:28; Nhlavutelo 21:4, 5) Enkarhini wolowo, “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” (Esaya 33:24) Vadyuhari va ta tlhelela emasikwini ya ‘matimba ya vuntshwa’ bya vona, naswona nyama ya vona yi ta va “yintshwa ku tlula evuntshweni.” (Yobo 33:25) Hambiswiritano, namuntlha hinkwerhu hi fanele hi tshwimbirisana ni maxangu lawa hi ma kumeke eka Adamu. Kambe malandza ya Yehovha ma kuma mikateko yo hlawuleka loko ma dyuhala.
3. Vakreste va nga swi kotisa ku yini ku “hambeta va humelela niloko va ri timpunga”?
3 Rito ra Xikwembu ra hi tiyisekisa leswaku “lava va byariweke endlwini ya Yehovha . . . va ta hambeta va humelela niloko va ri timpunga.” (Pisalema 92:13, 14) Hi ririmi ro fanekisela, mupisalema u hlamusele ntiyiso wa leswaku malandza ya Xikwembu lama tshembekaka ma nga hambeta ma endla nhluvuko hi tlhelo ra moya hambiloko ma dyuhele. Ku ni swikombiso swo tala swa le Bibeleni ni swa manguva lawa leswi tiyisekisaka mhaka leyi.
“A A Nga Kali”
4. Xana Ana muprofeta wa xisati la dyuhaleke u swi kombise njhani leswaku a a tinyiketele eka Xikwembu, naswona u katekisiwe hi ndlela yihi?
4 Anakanya hi Ana, muprofeta wa xisati wa lembe-xidzana ro sungula. Loko a ri ni malembe ya 84, “a a nga kali etempeleni, a a endla ntirho wo kwetsima vusiku ni nhlikanhi a ri karhi a titsona swakudya, a endla ni swikombelo.” Tanihi wansati loyi tata wakwe a a ri “wa nyimba ya Asere,” naswona a a nga ri Mulevhi, a swi nga ta koteka leswaku Ana a tshama etempeleni hi yoxe. Anakanya matshalatshala lawa a faneleke a ma endlile leswaku a ya etempeleni siku ni siku, ku sukela loko ku endliwa ntirho wa nimixo ku fikela loko ku endliwa ntirho wa nimadyambu! Hambiswiritano, Ana u katekisiwile swinene hikwalaho ka ku tinyiketela ka yena. U ve ni nkateko wo vona Yesu loyi a a ha ku velekiwa loko Yosefa na Mariya va n’wi tisa etempeleni leswaku a nyikeriwa eka Yehovha hi ku ya hi Nawu. Loko a vona Yesu, Ana “a sungula ku yisa minkhenso eka Xikwembu ni ku vulavula hi n’wana eka hinkwavo lava rindzeleke ku kutsuriwa ka Yerusalema.”—Luka 2:22-24, 36-38; Tinhlayo 18:6, 7.
5, 6. Vadyuhari vo tala namuntlha va wu kombisa njhani moya wo fana ni wa Ana?
5 Vadyuhari vo tala exikarhi ka hina namuntlha va fana na Ana hi ku va kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni, hi swikhongelo swa vona swa ku kombela leswaku vugandzeri bya ntiyiso byi ya emahlweni, ni hi ku swi navela hi mbilu hinkwayo ku chumayela mahungu lamanene. Makwerhu loyi a nga ni malembe ya va-80 loyi a vaka kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni ya Vukreste kun’we ni nsati wa yena u ri: “Hi titolovete ku ya eminhlanganweni nkarhi na nkarhi. A hi lavi ku tikuma hi ri etindhawini tin’wana. Laha vanhu va Xikwembu va nga kona, hi laha na hina hi lavaka ku va kona. Loko hi ri kona hi titwa hi ri ekaya.” Xexo i xikombiso lexinene swonghasi eka hina hinkwerhu!—Vaheveru 10:24, 25.
6 “Loko ku va ni ntirho wo karhi lowu katsaka vugandzeri bya ntiyiso, lowu ndzi nga hoxaka xandla eka wona, ndzi wu endla hi mbilu hinkwayo.” Xexo i xiboho xa Jean, noni ya Mukreste leyi nga ni malembe ya va-80. U ya emahlweni a ku: “I ntiyiso, minkarhi yin’wana ndzi va ni gome, kambe a ndzi rhandzi ku vona van’wana va ri ni gome hikwalaho ko twela mina.” Hi mahlo lama vangamaka, u phofule ndlela leyi a tsakaka ha yona loko a ya ematikweni man’wana eminhlanganweni ya timhaka ta moya. Ku nga ri khale loko a ri eriendzweni rakwe, u byele lava a a famba na vona a ku: “A ndza ha lavi ku famba ndzi valanga; ndzi lava ku ya chumayela!” Hambileswi a a nga ri tivi ririmi ra kwalaho, Jean u kote ku pfuna vanhu leswaku va tsakela rungula ra Bibele. Ku tlula kwalaho, u hete malembe yo hlayanyana a pfuneta evandlheni leri a ri lava mpfuno, hambileswi sweswo a swi koxa leswaku a dyondza ririmi lerintshwa ni ku heta awara hinkwayo eriendzweni ra ku ya eminhlanganweni ntsena.
Ku Tshama U Xalamukile eMianakanyweni
7. Loko a dyuhele, Muxe u ku phofule njhani ku navela ka yena ku va ni vuxaka lebyikulu ni Xikwembu?
7 Munhu u kuma ntokoto wa vutomi loko malembe ma ya ma hundza. (Yobo 12:12) Hi hala tlhelo, nhluvuko wa moya a wu titeli ntsena loko munhu a dyuhala. Kutani, ematshan’weni yo titshega hi vutivi lebyi kumiweke enkarhini lowu hundzeke, malandza lama tshembekaka ya Xikwembu ma ringeta ku “engetela ku dyondza” loko malembe ma ya ma hundza. (Swivuriso 9:9) Loko Yehovha a n’wi rhuma, Muxe a a ri ni malembe ya 80. (Eksoda 7:7) Enkarhini wa yena, swi tikomba onge ku hanya ku fikela emalembeni wolawo a swi nga tolovelekanga, hikuva u tsale a ku: “Masiku ya malembe ya hina i malembe ya 70; loko ku ri hikwalaho ka matimba yo hlawuleka i malembe ya 80.” (Pisalema 90:10) Kambe Muxe a nga kalanga a anakanya leswaku a a dyuhele ngopfu lerova a nge he koti ku dyondza nchumu. Endzhaku ko heta malembe yo tala a ri karhi a tirhela Xikwembu, naswona a ri ni malunghelo yo tala, ni ku byarha vutihlamuleri byo tika, Muxe u kombele Yehovha a ku: “Ndzi kombela u ndzi tivisa tindlela ta wena, ndzi ku tiva.” (Eksoda 33:13) Muxe a a tshama a ri ni torha ra ku aka vuxaka lebyikulu na Yehovha.
8. Daniyele u endle yini leswaku a tshama a xalamukile emianakanyweni hambiloko a ri ni malembe ya va-90, naswona vuyelo byi ve byihi?
8 Muprofeta Daniyele, a a kambisisa matsalwa yo kwetsima, hambiloko kumbexana a ri ni malembe ya va-90. Leswi a swi twisiseke loko a ri karhi a hlaya “tibuku”—kumbexana to tanihi Levhitika, Esaya, Yeremiya, Hosiya na Amosi—swi n’wi susumetele ku lavisisa Yehovha hi xikhongelo xo huma embilwini. (Daniyele 9:1, 2) Xikhongelo xa kona xi hlamuriwe hi ku tirhisa rungula leri huhuteriweke ra malunghana ni ku ta ka Mesiya ni vumundzuku bya vugandzeri lebyi tengeke.—Daniyele 9:20-27.
9, 10. I yini leswi van’wana va swi endleke leswaku va tshama va xalamukile emianakanyweni?
9 Ku fana na Muxe na Daniyele, hi nga ringeta ku endla leswaku mianakanyo ya hina yi tshama yi xalamukile hi ku yi dzikisa etimhakeni ta moya, loko ha ha ri ni matimba yo endla tano. Vo tala va endla sweswo. Worth, nkulu evandlheni ra Vukreste loyi a nga emalembeni ya va-80, u ringeta hi matimba ku hlaya minkandziyiso leyintshwa ya timhaka ta moya leyi lunghiseleriwaka hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” (Matewu 24:45) U ri: “Ntiyiso ndza wu rhandza swinene, naswona ndza tsaka ku vona ndlela leyi ku vonakala ka ntiyiso ku yaka ku vangama ha yona.” (Swivuriso 4:18) Hilaha ku fanaka, Fred, loyi a heteke malembe yo tlula 60 a ri evutirhelini bya nkarhi hinkwawo, wa khutazeka swinene hi ku vulavula ni vapfumeri-kulobye hi timhaka ta le Bibeleni. U ri: “Ndzi endla leswaku Bibele yi tshama yi ri karhi yi hanya emianakanyweni ya mina. Loko wo kota ku endla leswaku Bibele yi hanya—yi va ya nkoka eka wena—ni loko u kota ku nghenisa leswi u swi dyondzeke eka ‘ntila wa marito lama nga ni rihanyo,’ kutani a wu nge tivi timhaka to karhi ntsena leti nga hlanganiki. U kota ku vona ndlela leyi mhaka yo karhi yi hlanganaka ha yona ni timhaka letin’wana.”—2 Timotiya 1:13.
10 Ku dyuhala a swi endli leswaku munhu a nga ha swi koti ku dyondza timhaka letintshwa ni leti dzikeke. Vanhu va le malembeni ya va-60, ya va-70 hambi ku ri ya va-80 va dyondze ku hlaya ni ku tsala hambi ku ri ririmi lerintshwa. Timbhoni ta Yehovha tin’wana ti endle tano hi xikongomelo xo chumayela mahungu lamanene eka vanhu va matiko mambe. (Marka 13:10) Harry ni nkatakwe a va ri emalembeni ya le ku heleni ka va-60 loko va endla xiboho xa ku ya pfuneta ku chumayela ensin’wini ya Xiputukezi. Harry u ri: “Ku vula ntiyiso, ntirho wun’wana ni wun’wana lowu u wu endlaka u dyuharile wa tika.” Kambe hi ku tikarhata ka vona ni ku phikelela, va kote ku fambisa tidyondzo ta Bibele hi Xiputukezi. Hi malembe yo tala, Harry u nyikele tinkulumo emintsombanweni ya miganga hi ririmi lerintshwa.
11. Ha yini hi vulavula hi leswi vadyuhari lava tshembekaka va koteke ku swi endla?
11 Ina, rihanyo kumbe swiyimo swa van’wana a swi va pfumeleli ku endla swilo swo tano. Kutani, ha yini hi vulavula hi leswi vadyuhari van’wana va koteke ku swi endla? Xikongomelo xa kona a hi ku ringanyeta leswaku hinkwerhu hi fanele hi endla leswi fanaka. Ku ri na sweswo, swi hlamuseriwa hi moya lowu muapostola Pawulo a a ri na wona loko a tsalela Vakreste va Vaheveru malunghana ni vakulu va vandlha lava tshembekaka: “Loko mi ri karhi mi xiyisisa vuyelo bya ku tikhoma ka vona, mi tekelela ripfumelo ra vona.” (Vaheveru 13:7) Loko hi anakanya hi vadyuhari vo tano lava kombiseke ku hiseka, na hina hi nga khutazeka leswaku hi tekelela ripfumelo leri tiyeke leri va nyikaka matimba leswaku va ya emahlweni va tirhela Xikwembu. Loko a hlamusela leswi n’wi khutazaka, Harry, loyi sweswi a nga ni malembe ya 87 hi vukhale, u ri: “Malembe lawa ma nga ndzi salela ndzi lava ku ma tirhisa hi vutlhari naswona ndzi lava ku hlanganyela swinene hilaha swi nga kotekaka hakona entirhweni wa Yehovha.” Fred, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, wa tsaka swinene hi ntirho lowu a wu endlaka eBethele. U ri: “Munhu u fanele a kuma ndlela leyi a nga tirhelaka Yehovha ku antswa ha yona, ivi a yi namarhela.”
Va Phikelela Hambiloko Swiyimo Swi Cinca
12, 13. Barizilayi u ku kombise njhani ku tinyiketela ka yena eka Xikwembu hambileswi a a dyuhele?
12 Ku pfumela leswaku se u dyuharile swi nga tika. Hambiswiritano, swa koteka ku kombisa leswaku u rhandza Xikwembu hambiloko u dyuharile. Barizilayi wa Mugiliyadi i xikombiso lexinene emhakeni leyi. Loko a ri ni malembe ya 80 hi vukhale, u kombise malwandla lamakulu eka Davhida ni vuthu ra yena, a va nyika swakudya ni byetlelo hi nkarhi wa nxandzuko wa Absalomu. Loko Davhida a ri karhi a tlhelela eYerusalema, Barizilayi u helekete vaendzi lava vakwe a ya fika eNambyeni wa Yordani. Davhida u ringanyete leswaku Barizilayi a ya tshama na yena endlwini yakwe ya vuhosi. Xana Barizilayi u angurise ku yini? “Namuntlha ndzi ni malembe ya 80 hi vukhale. Xana nandza wa wena a nga nantswa leswi ndzi swi dyeke nileswi ndzi swi nweke, kumbe ndzi nga ha tlhela ndzi yingisa rito ra vayimbeleri vaxinuna kumbe vaxisati? . . . Nandza wa wena Kimihama hi loyi. A a pele ni hosi yanga leyi nga mufumi; n’wi endle leswi nga swinene ematihlweni ya wena.”—2 Samuwele 17:27-29; 19:31-40.
13 Hambileswi a a dyuharile, Barizilayi u endle hinkwaswo leswi a nga swi kotaka leswaku a seketela hosi leyi vekiweke hi Yehovha. Hambileswi a a swi tiva leswaku a a nga ha ku twi kahle ku nandziha ka swakudya naswona a a nga ha twi kahle etindleveni, sweswo a swi n’wi hlundzukisanga. Ematshan’weni ya sweswo, Barizilayi u kombise leswi mbilu ya yena yi nga xiswona, hi ku ringanyeta leswaku tinyiko leti lunghiseleriweke yena ti nyikiwa Kimihama. Ku fana na Barizilayi, vadyuhari vo tala namuntlha va kombisa moya wa ku pfumala vutianakanyi naswona va ni malwandla. Va endla leswi va nga swi kotaka leswaku va seketela vugandzeri bya ntiyiso, hi ku tiva leswaku “Xikwembu xi tsakisiwa swinene hi switlhavelo swo tano.” I nkateko lowukulu ku va ni vanhu lava tshembekaka exikarhi ka hina!—Vaheveru 13:16.
14. Vukhale bya Davhida byi endla leswaku marito ya Pisalema 37:23-25 ma va ya ntikelo hi ndlela yihi?
14 Hambileswi swiyimo swa Davhida swi cinca-cinceke ko tala emalembeni yo karhi, minkarhi hinkwayo a a tiyiseka leswaku Yehovha a nga tshiki ku khathalela malandza yakwe lama tshembekaka. Loko a ri kusuhi ni ku fa, Davhida u qambhe risimu leri namuntlha ri vuriwaka Pisalema 37. Vona Davhida hi mahlo ya mianakanyo a ri karhi a tsundzuka ta khale, a yimbelela marito lama landzelaka a ri karhi a chaya haripa: “Yehovha u lunghiselele milenge ya munhu la tiyeke emirini, naswona U tsakisiwa hi ndlela yakwe. Hambiloko o wa, a nge lahleriwi ehansi, hikuva Yehovha u seketela voko rakwe. A ndzi ri jaha, kambe se ndzi dyuhele, kambe a ndzi si tshama ndzi vona munhu la lulameke a tshikiwa hi ku helela, hambi ku ri vana vakwe va lava xinkwa.” (Pisalema 37:23-25) Yehovha u vone swi fanerile ku nghenisa vukhale bya Davhida eka pisalema leyi. Marito wolawo lama humaka embilwini ma phyuphyisa swinene!
15. Muapostola Yohane u xi veke njhani xikombiso lexinene xa ku tshembeka hambiloko swiyimo swi cincile naswona a dyuharile?
15 Muapostola Yohane i xikombiso xin’wana lexinene xa munhu la tshembekeke hambiloko swiyimo swakwe swi cincile ni loko a dyuharile. Endzhaku ko tirhela Xikwembu malembe ya kwalomu ka 70, Yohane u yisiwe evuhlongeni exihlaleni xa Patmosi “hikwalaho ka ku vulavula hi Xikwembu ni ku nyikela vumbhoni mayelana na Yesu.” (Nhlavutelo 1:9) Kambe ntirho wakwe a wu nga si hela. Kahle-kahle, timhaka hinkwato ta le Bibeleni leti tsariweke hi Yohane ti tsariwe emalembeni yo hetelela ya vutomi byakwe. Loko a ri le Patmosi, u kombiwe xivono xo chavisa xa Nhlavutelo, ivi a xi tsala ehansi hi vukheta. (Nhlavutelo 1:1, 2) Vo tala va anakanya leswaku u humesiwe evuhlongeni hi nkarhi wa ku fuma ka Hosi Nerva wa le Rhoma. Endzhaku ka sweswo, kwalomu ka 98 C.E., loko kumbexana a ri ni malembe ya 90 kumbe 100, Yohane u tsale Evhangeli ni mapapila manharhu lama nga ni vito rakwe.
Matimu Lama Hanyaka Ya Ku Tiyisela
16. Lava va nga ha swi kotiki kahle ku vulavula va swi kombisa njhani leswaku va tinyiketele eka Yehovha?
16 Swiphiqo swa miri evanhwini a swi fani. Hi xikombiso, van’wana a va ha swi koti kahle ni ku vulavula. Hambiswiritano, va ha tsaka swinene loko va anakanya hi rirhandzu ni musa wa Xikwembu lowu nga va faneriki. Hambiloko va nga swi koti kahle ku vulavula, etimbilwini ta vona va byela Yehovha va ku: “Ndzi wu rhandza swinene nawu wa wena! Ndzi anakanya ha wona siku hinkwaro.” (Pisalema 119:97) Yehovha u tiva lava va “anakanyaka hi vito ra yena,” naswona wa swi lemuka leswaku va hambanile swinene ni vanhu vo tala, lava nga riki na mhaka ni tindlela ta yena. (Malakiya 3:16; Pisalema 10:4) Swa chavelela swinene ku tiva leswaku Yehovha u tsakisiwa hi leswi timbilu ta hina ti dzikeke eka swona!—1 Tikronika 28:9; Pisalema 19:14.
17. Hi wihi nchumu wo hlawuleka lowu kumiweke hi lava ku nga khale va ri malandza ya Yehovha?
17 Xin’wana lexi hi nga fanelangiki hi xi honisa hi leswaku lava va heteke makume ya malembe va ri karhi va tirhela Yehovha hi ku tshembeka va fikelele nchumu wo hlawuleka swinene lowu swi nga kotekiki ku wu kuma hi ndlela yin’wana—ku nga matimu lama hanyaka ya ku tiyisela. Yesu u te: “Hi ku tiyisela ka n’wina mi ta londzovota mimoya-xiviri ya n’wina.” (Luka 21:19) I swa nkoka ku tiyisela leswaku hi ta kuma vutomi lebyi nga heriki. N’wina lava mi “[endleke] ku rhandza ka Xikwembu,” lava mi kombiseke ku tshembeka ka n’wina hi ndlela leyi mi hanyeke vutomi bya n’wina ha yona, mi nga swi langutela hi mahlo-ngati ku kuma “ku hetiseka ka xitshembiso” lexi.—Vaheveru 10:36.
18. (a) I yini lexi Yehovha a tsakaka loko a xi vona eka vadyuhari? (b) Hi ta kambisisa yini eka xihloko lexi landzelaka?
18 Yehovha wa wu tlangela ntirho lowu u wu endlaka hi moya-xiviri hinkwawo, ku nga khathariseki leswaku u endla swo tanihi kwihi. Ku nga khathariseki leswi nga vaka swi endleka eka ‘munhu wa le handle’ loko u ri karhi u dyuhala, ‘munhu wa le ndzeni’ a nga pfuxetiwa siku ni siku. (2 Vakorinto 4:16) A swi kanakanisi leswaku Yehovha u tlangela leswi u swi endleke enkarhini lowu hundzeke, kambe swi le rivaleni hakunene leswaku u swi tlangela swinene leswi u swi endlaka sweswi hikwalaho ka vito ra yena. (Vaheveru 6:10) Eka xihloko lexi landzelaka, hi ta kambisisa vuyelo lebyikulu bya ku tshembeka ko tano.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
• Hi xihi xikombiso lexinene lexi Ana a xi vekeleke Vakreste lava dyuhaleke namuntlha?
• Ha yini vukhale byi nga hiki leswi munhu a nga swi endlaka minkarhi hinkwayo?
• Vadyuhari va nga hambeta va ku kombisa njhani ku tinyiketela ka vona eka Xikwembu?
• Yehovha u wu teka njhani ntirho lowu vadyuhari va n’wi endlelaka wona?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Daniyele la dyuhaleke u swi twisise hi ku pfuniwa hi “tibuku” leswaku tiko ra Yuda a ri ta heta nkarhi wo tanihi kwihi ri ri evuhlongeni
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Vadyuhari vo tala va veka xikombiso hi ku tshama va ri kona eminhlanganweni, va chumayela hi ku hiseka ni ku chivirikela ku dyondza