Vadyuhari I Nkateko Eka Lavatsongo
Vadyuhari I Nkateko Eka Lavatsongo
“Oho Xikwembu, u nga ndzi tshiki ku fikela emalembeni ya ku dyuhala ni ya ku va mpunga, ku fikela loko ndzi vulavula hi voko ra wena exitukulwaneni lexi taka, eka hinkwavo lava taka, hi matimba ya wena.”—PISALEMA 71:18.
1, 2. I yini leswi malandza ya Xikwembu lama dyuhaleke ma faneleke ma swi lemuka, naswona hi ta kambisisa yini sweswi?
NKULU la nga Mukreste wa le Afrika Vupela-dyambu u endzele makwerhu wa mutotiwa loyi a dyuhaleke, ivi a fika a n’wi pfuxela a ku, “Mi pfuke njhani?” Makwerhu loyi u angule a ku, “Ndzi kota ku tsutsuma, ndzi kota ku tlula-tlula,” a vulavula a ri karhi a ringeta ku swi endla. U ye emahlweni a ku: “Kambe lexi ndzi tsandzaka i ku haha.” Leswi a a vula swona a swi ri erivaleni. ‘Leswi ndzi swi kotaka ndza tsaka ku swi endla, kambe leswi ndzi nga swi kotiki a ndzi swi endli.’ Nkulu loyi a endzeleke makwerhu loyi sweswi u ni malembe ya va-80, naswona a nga n’wi rivali makwerhu loyi hikwalaho ka mukhuva wakwe wo veka mhaka hi ndlela yo hlekisa ni hikwalaho ka ku tshembeka ka yena.
2 Loko munhu la kuleke a kombisa timfanelo letinene, van’wana va nga dyondza swo tala eka yena. Ina, malembe ya munhu ya ri woxe a ma endli leswaku a va ni vutlhari ni timfanelo to fana ni ta Kreste hi ntumbuluko. (Eklesiasta 4:13) Bibele yi ri: “Misisi ya mpunga i harhi ya ku saseka loko yi kumeka endleleni ya ku lulama.” (Swivuriso 16:31) Loko u dyuharile, xana wa swi lemuka leswaku marito ni swiendlo swa wena swi nga va pfuna njhani van’wana? Xiya swikombiso swi nga ri swingani swa le Bibeleni swa ndlela leyi vadyuhari va veke nkateko wa xiviri ha yona eka lavatsongo.
Ripfumelo Leri Vuyeriseke Vo Tala
3. Ku tshembeka ka Nowa ku ni vuyelo byihi eka hinkwavo lava hanyaka namuntlha?
3 Ripfumelo ra Nowa ni ku tshembeka ka yena swi endle leswaku na hina hi vuyeriwa namuntlha. Nowa a a ri kusuhi ni ku hlanganisa malembe ya 600 loko a aka ngalava, a hlengeleta swiharhi ni ku chumayela vaakelani vakwe. (Genesa 7:6; 2 Petro 2:5) Tanihi leswi a a chava Xikwembu, Nowa u pone Ndhambi leyikulu swin’we ni ndyangu wakwe, kutani a va kokwa wa vanhu hinkwavo lava hanyaka emisaveni namuntlha. Kunene, Nowa u hanye enkarhini lowu vanhu hi ku angarhela a va hanya malembe yo tala. Kambe hambiloko se a dyuharile swinene, Nowa u tshame a tshembekile, naswona sweswo swi n’wi tisele mikateko leyikulu. Njhani?
4. Ku tshembeka ka Nowa ku ma pfune njhani malandza ya Xikwembu namuntlha?
4 Nowa a a ri ni malembe ya kwalomu ka 800 loko Nimrodo a sungula ku aka Xihondzo xa Babele, a lwisana ni nawu wa Yehovha wo “tata misava.” (Genesa 9:1; 11:1-9) Hambiswiritano, Nowa a nga hlanganyelanga eku xandzukeni ka Nimrodo. Xisweswo, ririmi rakwe ri fanele ri nga cincanga loko ku pfilunganyiwa ra vaxandzuki. Xisweswo, ripfumelo ra Nowa ni ku tshembeka kakwe, leswi a swi kombiseke evuton’wini byakwe hinkwabyo, ku nga ri loko a dyuharile ntsena, hi leswi malandza ya Xikwembu hinkwawo ma faneleke ma swi tekelela hakunene.—Vaheveru 11:7.
Xikhutazo Xa Vona Lexinene eNdyangwini
5, 6. (a) Loko Abrahama a ri ni malembe ya 75 hi vukhale, i yini leswi Yehovha a n’wi byeleke leswaku a swi endla? (b) Abrahama u angurise ku yini eka xileriso xa Xikwembu?
5 Xikhutazo lexinene lexi vadyuhari va nga vaka na xona eka ripfumelo ra swirho swa ndyangu wa vona xi nga voniwa evuton’wini bya vakokwa wa hina lava hanyeke endzhaku ka Nowa. Abrahama a a ri ni malembe ya kwalomu ka 75 loko Xikwembu xi n’wi byela xi ku: “Huma etikweni ra rikwenu ni le maxakeni ya wena ni le ndlwini ya tata wa wena, u ya etikweni leri ndzi nga ta ku komba rona; ndzi ta endla tiko lerikulu ha wena ndzi ku katekisa.”—Genesa 12:1, 2.
6 Anakanya u byeriwa leswaku u siya kaya ra wena, vanghana va wena, tiko leri u velekeriweke eka rona ni maxaka ya wena, u ya etikweni leri u nga ri tiviki. Abrahama u byeriwe ku endla sweswo. U vuye a “famba hilaha Yehovha a n’wi byeleke hakona,” naswona vutomi byakwe hinkwabyo, u hanye emitsongeni a ri muluveri ni mutsendzeleki etikweni ra Kanana. (Genesa 12:4; Vaheveru 11:8, 9) Hambileswi Yehovha a byeleke Abrahama leswaku u ta va “tiko lerikulu,” wanuna yoloye u fe rixaka rakwe ri nga si tala. Sara nsati wa Abrahama u tswale n’wana ku nga Isaka, loko se va ri ni malembe ya 25 va ri etikweni ra xitshembiso. (Genesa 21:2, 5) Kambe Abrahama a nga phirhekanga a tlhelela eka rikwavo. Vona xikombiso lexinene swonghasi xa ripfumelo ni ku tiyisela!
7. Ku tiyisela ka Abrahama ku ve ni vuyelo byihi eka n’wana wakwe Isaka, naswona vanhu hi ku angarhela va vuyeriwe njhani?
7 Ku tiyisela ka Abrahama ku ve ni vuyelo lebyinene ngopfu eka Isaka, loyi a heteke vutomi byakwe hinkwabyo—malembe ya 180—a ri muluveri etikweni ra Kanana. Isaka a a tiyisela hikwalaho ka ripfumelo rakwe eka xitshembiso xa Xikwembu, ripfumelo leri a ri tekeleleke eka vatswari vakwe lava dyuhaleke ivi endzhaku ri tiyisiwa hi marito lawa Yehovha a n’wi byeleke wona. (Genesa 26:2-5) Ku tshembeka ka Isaka ku hoxe xandla swinene eku hetisiseni ka xitshembiso xa Yehovha xa leswaku “mbewu” leyi vanhu hinkwavo a va ta katekisiwa ha yona a yi ta huma eka ndyangu wa Abrahama. Endzhaku ka madzana ya malembe, Yesu Kreste, xirho-nkulu xa “mbewu” yoleyo, u endle leswaku vanhu hinkwavo lava kombisaka ripfumelo eka yena va tlhelela eka Xikwembu kutani va va ni ntshembo wo hanya hi masiku.—Vagalatiya 3:16; Yohane 3:16.
8. Yakobe u ri kombise njhani ripfumelo leri tiyeke, naswona vuyelo byi ve byihi?
8 Isaka na yena u pfune n’wana wakwe Yakobe leswaku a va ni ripfumelo ro tiya leri n’wi pfuneke leswaku a tshama a tshembekile ku fikela loko a dyuhala. Yakobe a a ri ni malembe ya 97 loko a tshwimbirisana ni ntsumi vusiku hinkwabyo leswaku a kuma mikateko. (Genesa 32:24-28) Emahlweni ka ku fa kakwe a ri ni malembe ya 147, Yakobe u kume matimba lama eneleke leswaku a katekisa vana vakwe va 12 ha un’we-un’we. (Genesa 47:28) Marito ya vuprofeta lawa a ma vuleke, lawa sweswi ma kumekaka eka Genesa 49:1-28, ma hetisekile naswona ma ha ya emahlweni ma hetiseka ni namuntlha.
9. Ku nga vuriwa yini hi xikhutazo lexi vadyuhari lava vupfeke emoyeni va nga vaka xona emindyangwini ya vona?
9 Swi le rivaleni leswaku malandza yo tshembeka ya Xikwembu lama dyuhaleke ma nga va xikhutazo lexinene eka swirho swa mindyangu ya wona. Vuleteri bya Matsalwa loko byi fambisana ni xitsundzuxo xa vutlhari ni xikombiso xa ku tiyisela byi nga pfuna swinene ku vona loko muntshwa a ta kula a ri ni ripfumelo ro tiya. (Swivuriso 22:6) Vadyuhari a va fanelanga va kohleka leswaku va nga va xikhutazo lexinene ngopfu emindyangwini ya vona.
Xikhutazo Lexinene Eka Vagandzeri-kulobye
10. A xi ri xihi “xileriso [xa Yosefa] malunghana ni marhambu yakwe,” naswona vuyelo byi ve byihi?
10 Vadyuhari va nga va xikhutazo lexinene ni le ka vagandzeri-kulobye. Loko a dyuhele, Yosefa n’wana wa Yakobe u kombise ripfumelo hi ndlela yo karhi, naswona vuyelo bya kona byi khumbe vagandzeri va ntiyiso va timiliyoni, lava hanyeke endzhaku ka yena. A a ri ni malembe ya 110 loko “a nyika xileriso malunghana ni marhambu yakwe,” xa leswaku loko Vaisrayele va hetelela va humile aEgipta, va fanele va famba ni marhambu yakwe. (Vaheveru 11:22; Genesa 50:25) Xileriso xexo xi nyike Vaisrayele ntshembo lowukulu loko va kombiwa maxangu evuhlongeni malembe yo tala endzhaku ka ku fa ka Yosefa, xi va tiyisekisa leswaku a va ta kutsuriwa hakunene.
11. I xikhutazo xa njhani lexi Muxe la dyuhaleke a faneleke a ve xona eka Yoxuwa?
11 Un’wana loyi a tiyisiweke hi xikombiso xa ripfumelo ra Yosefa i Muxe. Loko Muxe a ri ni malembe ya 80, u ve ni lunghelo ro famba ni marhambu ya Yosefa loko va huma etikweni ra Egipta. (Eksoda 13:19) Hi nkarhi wolowo, u tolovelane na Yoxuwa, loyi a a ri ntsongo swinene eka yena. Eka malembe ya 40 lama landzeleke, Yoxuwa u ve mutirheli wa Muxe. (Tinhlayo 11:28) U helekete Muxe loko a tlhandlukela eNtshaveni ya Sinayi naswona u n’wi hlanganisile loko a rhelela a khome swiphepherhele swa Vumbhoni. (Eksoda 24:12-18; 32:15-17) Muxe la dyuhaleke u fanele a nyike Yoxuwa switsundzuxo swa vutswatsi ni marito yo tala ya vutlhari!
12. Yoxuwa u tikombe a ri xikhutazo lexinene etikweni ra Israyele hi ndlela yihi loko a ha hanya?
12 Yoxuwa na yena u khutaze tiko ra Israyele loko a ha hanya. Vaavanyisi 2:7 yi ri: “Vanhu va ya emahlweni va tirhela Yehovha emasikwini hinkwawo ya Yoxuwa ni le masikwini hinkwawo ya vakulukumba lava va engeteleke masiku ya vona endzhaku ka Yoxuwa, ni lava va voneke ntirho hinkwawo lowukulu wa Yehovha lowu a wu endleleke Israyele.” Kambe loko Yoxuwa ni vakulukumba van’wana va file, ku hundze malembe ya 300 tiko ri ri karhi ri pfuvapfuva vugandzeri bya ntiyiso ni bya mavunwa, ku fikela enkarhini wa Samuwele lowa muprofeta.
Samuwele ‘U Endle Leswo Lulama’
13. Samuwele u endle yini leswaku a ‘yisa vululami emahlweni’?
13 Bibele a yi vuli leswaku Samuwele u fe a ri ni malembe mangani, kambe swiendlakalo swa buku ya Samuwele wo Sungula swi hlanganisa malembe 102, naswona Samuwele u vone vunyingi bya swona. Eka Vaheveru 11:32, 33, hi hlaya leswaku vaavanyisi ni vaprofeta vo lulama a va “endla ku lulama.” Ina, Samuwele u khutaze vanhu va le nkarhini wakwe leswaku va papalata ndlela yo biha kumbe va yi tshika. (1 Samuwele 7:2-4) Njhani? U tshame a tshembekile eka Yehovha vutomi byakwe hinkwabyo. (1 Samuwele 12:2-5) A nga chavanga ku tshinya hambi yi ri hosi. (1 Samuwele 15:16-29) Ku tlula kwalaho, Samuwele loyi se a a “kurile naswona [a ri] mpunga,” u veke xikombiso lexinene hi ku khongelela van’wana. U vule leswaku ‘a hi swinene leswaku a dyohela Yehovha hi ku tshika ku khongelela’ Vaisrayele-kulobye.—1 Samuwele 12:2, 23.
14, 15. Vadyuhari namuntlha va nga n’wi tekelela njhani Samuwele emhakeni ya xikhongelo?
14 Leswi hinkwaswo i xikombiso xa leswaku vadyuhari va nga va xikhutazo lexinene eka malandza-kulobye ya Yehovha. Ku nga khathariseki ku tsana loku vangiweke hi rihanyo ni swiyimo swin’wana, lava va dyuhaleke va nga swi kota ku khongelela van’wana. N’wina vadyuhari, xana ma yi xiya ndlela leyi swikhongelo swa n’wina swi pfunaka vandlha ha yona? Hikwalaho ka ripfumelo ra n’wina engatini leyi halatiweke ya Kreste, mi vanhu lava amukelekaka emahlweni ka Yehovha, naswona hikwalaho ka matimu ya n’wina ya ku tshembeka, ripfumelo ra n’wina ri fikelele “mfanelo leyi ringiweke.” (Yakobo 1:3; 1 Petro 1:7) Mi nga tshuki mi rivala: “Xikombelo xa munhu la lulameke, loko xi endliwa, xi ni matimba lamakulu.”—Yakobo 5:16.
15 Swikhongelo swa n’wina swa ku seketela ntirho wa Mfumo wa Yehovha i swa nkoka. Vamakwerhu van’wana va le khotsweni hikwalaho ka vukala-tlhelo bya vona bya Vukreste. Van’wana va weriwe hi timhangu ta ntumbuluko, va khumbekile hikwalaho ka tinyimpi ta matiko ni ta xin’wana-manana. Van’wanyana emavandlheni ya ka hina va langutane ni miringo ni nkaneto. (Matewu 10:35, 36) Lava va rhangelaka entirhweni wo chumayela ni le ku languteleni ka mavandlha na vona va lava leswaku mi va khongelela nkarhi ni nkarhi. (Vaefesa 6:18, 19; Vakolosa 4:2, 3) Mi endla kahle hakunene loko mi boxa vapfumeri-kuloni eswikhongelweni swa n’wina, hilaha Epafrasi a endleke hakona!—Vakolosa 4:12.
Ku Dyondzisa Xitukulwana Lexi Taka
16, 17. I yini leswi profetiweke eka Pisalema 71:18, naswona swi hetiseke njhani?
16 Ku hlanganyela ni lava “ntlhambinyana” lava tshembekaka, ku nga lava rhamberiweke ku ya hanya etilweni, swi endle leswaku lava “tinyimpfu tin’wana” lava nga ni ntshembo wa ku hanya hi masiku emisaveni, va kuma vuleteri bya risima. (Luka 12:32; Yohane 10:16) Sweswo swi profetiwe eka Pisalema 71:18, leyi nge: “Oho Xikwembu, u nga ndzi tshiki ku fikela emalembeni ya ku dyuhala ni ya ku va mpunga, ku fikela loko ndzi vulavula hi voko ra wena exitukulwaneni lexi taka, eka hinkwavo lava taka, hi matimba ya wena.” Lava totiweke hi moya va we va pfuka va letela vapfuneti va vona lava nga tinyimpfu tin’wana, leswaku va byarha vutihlamuleri lebyi engetelekeke, va nga si va siya va ya kuma xikhundlha lexi tlakukeke swin’we na Yesu Kreste.
17 Kahle-kahle, leswi Pisalema 71:18 yi swi vulaka malunghana ni ku letela “lava taka” swi nga tirhisiwa ni le ka tinyimpfu tin’wana, leti leteriwaka hi vatotiwa va Xikwembu. Yehovha u byarhise vadyuhari lunghelo ra ku chumayela ha yena eka lava sweswi va amukelaka vugandzeri bya ntiyiso. (Yuwele 1:2, 3) Tinyimpfu tin’wana ti vona ti katekile hi leswi ti swi dyondzeke eka vatotiwa, naswona ti susumeteleka ku avelana vutivi bya tona bya Matsalwa ni van’wana lava navelaka ku tirhela Yehovha.—Nhlavutelo 7:9, 10.
18, 19. (a) Hi rihi rungula ra nkoka leri nga kumiwaka eka malandza yo tala yo tshembeka ya Yehovha? (b) I yini lexi vadyuhari lava nga Vakreste va faneleke va tiyiseka ha xona?
18 Malandza ya Yehovha lama dyuhaleke, lama nga vatotiwa kumbe tinyimpfu tin’wana, ma pfunetile swinene eka swiendlakalo swa nkoka swa nkarhi lowu hundzeke. Va nga ri vangani lava ha hanyaka a va ri kona eminkombisweni ya “Photo-Drama of Creation.” Van’wana va va tiva kahle vamakwerhu lava a va rhangerile, lava pfaleriweke hi 1918. Van’wana va hlanganyerile eka vuhaxi bya xitichi xa xiya-ni-moya xa Watchtower lexi vuriwaka WBBR. Vo tala va ha tsundzuka loko ku lweriwa ntshunxeko wa vukhongeri wa Timbhoni ta Yehovha etihubyeni letikulu. Van’wana va lwele vugandzeri bya ntiyiso va ri ematikweni lama fumiwaka hi vanhu lava tshikilelaka. Xin’wana, vadyuhari va nga hlamusela ndlela leyi matwisiselo ya ntiyiso ma hambeteke ma antswisiwa ha yona hakatsongo-ntsongo. Bibele yi hi khutaza leswaku hi pfuneka eka ntokoto wa vona wa risima.—Deteronoma 32:7.
19 Vakreste lava dyuhaleke va khutaziwa leswaku va va swikombiso leswinene eka lavatsongo. (Tito 2:2-4) Kumbexana sweswi a wu byi voni vuyelo bya ku tiyisela, swikhongelo ni ndzayo ya wena eka van’wana. Nowa, Abrahama, Yosefa, Muxe ni van’wana va fanele va nga swi tivanga hi xitalo leswaku ku tshembeka ka vona a ku ta va ni vuyelo byihi eka switukulwana leswi va landzeleke. Kambe ripfumelo ni ku tshembeka ka vona leswi va swi siyeleke van’wana i swa nkoka swinene; swi tano na hi wena.
20. Hi yihi mikateko leyi nga ta kumiwa hi lava va hlayisaka ntshembo wa vona wu ri lowu tiyeke ku fikela emakumu?
20 Ku nga khathariseki leswaku u ta hanya u kala u ya pona “nhlomulo lowukulu” kumbe u pfuxiwa hi nkarhi wa ku pfuxiwa ka vafi, u ta byi tsakela hakunene ‘vutomi bya xiviri’! (Matewu 24:21; 1 Timotiya 6:19) Anakanya hi nkarhi wa Mfumo wa Kreste wa Gidi ra Malembe loko Yehovha a herisa vudyuhari ni mabibi ya byona. Ematshan’weni yo hambeta hi hlakala emirini, siku na siku hi ta pfuka hi titwa hi antswa ku tlula tolo—hi ri ni matimba lama engetelekeke, hi kota ku vona ku antswa, hi twa ku antswa, hi tlhela hi languteka ku antswa! (Yobo 33:25; Esaya 35:5, 6) Lava nga ta kuma nkateko wa ku hanya emisaveni leyintshwa ya Xikwembu va ta tshama va ri lavantshwa, tanihi leswi va nga ta va nga ha dyuhali hi masiku. (Esaya 65:22) Hikwalaho, onge hinkwerhu ka hina hi nga hlayisa ntshembo wa hina wu ri lowu tiyeke ku fikela emakumu, hi hambeta hi tirhela Yehovha hi moya-xiviri hinkwawo. A hi tiyisekeni leswaku Yehovha u ta swi hetisisa hinkwaswo leswi a swi tshembiseke, naswona leswi a nga ta swi endla swi ta tlula hinkwaswo leswi hi nga vaka hi swi languterile.—Pisalema 37:4; 145:16.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
• Ku tshembeka ka Nowa niloko a dyuharile swi ve ni vuyelo lebyinene hi ndlela yihi eka vanhu hinkwavo?
• Ripfumelo ra vakokwa wa hina ri ve ni vuyelo byihi eka switukulwana swa vona?
• Yosefa, Muxe, Yoxuwa na Samuwele va tiyise vagandzeri-kulobye hi ndlela yihi loko va dyuharile?
• Hi yihi ndzhaka leyi vadyuhari va nga yi hundziselaka eka van’wana?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
Ku tiyisela ka Abrahama ku ve ni vuyelo lebyinene eka Isaka
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Xitsundzuxo xa vutswatsi xa Muxe xi khutaze Yoxuwa
[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]
Ku khongelela van’wana swi nga va ni vuyelo lebyinene ngopfu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]
Vantshwa va vuyeriwa hi ku yingisela vadyuhari lava tshembekeke