Ntirho Lowukulu Wa Ernst Glück

EKA malembe lama tlulaka 300 lama hundzeke, Ernst Glück u sungule ntirho lowu vanhu vo tala ematin’wini hinkwawo va chaveke ku wu sungula. U endle xiboho xo hundzuluxela Bibele hi ririmi leri a a nga ri tivi.

Glück u velekiwe hi 1654 exidorobanini xa Wettin, ekusuhi ni le Halle, eJarimani. Tata wakwe a a ri mufundhisi wa kereke ya Lutere, kutani nsusumeto wa vukhongeri lowu a wu ri kona ekaya wu endle leswaku Ernst loyi a a ha ri mufana, a tsakela ku dyondza hi Xikwembu. U hete tidyondzo takwe ta vukhongeri eJarimani loko a ri ni malembe ya 21, kutani a rhurhela etikweni leri sweswi ri vuriwaka Latvia. Hi nkarhi wolowo, vanhu vo tala va kwalaho a va nga dyondzekanga, naswona a ti nga talanga tibuku ta ririmi ra vona. Glück u tsarile a ku: “Loko ndzi fika etikweni leri ndza ha ri muntshwa, ndzi xiye leswaku kereke ya Latvia a yi nga ri na yona Bibele . . . Leswi swi ndzi susumetele ku endla xiboho emahlweni ka Xikwembu xo dyondza ririmi leri kutani ndzi ri tiva kahle.” A a tiyimisele ku nyika vanhu va le Latvia Bibele hi ririmi ra vona.

Malunghiselelo Yo Hundzuluxela

Ndhawu leyi Glück a a tshama eka yona a yi vuriwa Livonia hi nkarhi wolowo naswona a yi fumiwa hi tiko ra Sweden. Muyimeri wa hosi ya le Sweden wa kwalaho a ku ri Johannes Fischer. A a tsakela ku hluvukisa xiyimo xa dyondzo etikweni ni ku tiendlela mali. Glück u vulavule na Fischer malunghana ni ku hundzuluxela Bibele hi Xilatvia. Fischer a a ri ni ndhawu yo gandlisela eka yona le Riga, ku nga ntsindza wa tiko. Hi ku gandlisa Bibele ya Xilatvia, a a ta yisa emahlweni ntirho wakwe wa ku hluvukisa dyondzo naswona hi nkarhi lowu fanaka, kumbexana a tikumela mali. Fischer u kombele Hosi Charles wa Vukhume-n’we wa le Sweden leswaku a pfumelela ntirho lowu wa ku hundzuluxela. Hosi yi pfumerile naswona yi vule leswaku yi ta wu hakelela. Xiboho lexi sayiniweke  hi Hosi xa August 31, 1681, xi pfumelele ku va ntirho wa ku hundzuluxela wu sungula.

Hi nkarhi wolowo, Glück a a ri karhi a tilunghiselela. Leswi a a tiva Xijarimani, a a ta va a tirhise vuhundzuluxeri bya Martin Luther tanihi masungulo ya Bibele ya Xilatvia. Kambe Glück a a lava ku humesa vuhundzuluxeri lebyinene ngopfu kutani u gimete hileswaku leswi swi lava leswaku a hundzuluxela ku suka eka Xiheveru ni Xigriki xo sungula. Leswi Glück a nga ti tivi kahle tindzimi leti Bibele yi tsariweke ha tona, u ye eHamburg, le Jarimani leswaku a ya dyondza Xiheveru ni Xigriki. Loko a ri kwalaho, swi tikomba onge mufundhisi wa le Livonia la vuriwaka Jānis Reiters u n’wi pfunile ku dyondza Xilatvia swin’we ni Xigriki lexi tirhisiweke eBibeleni.

Malembe Yo Tirha Ni Yo Rindza

Loko Glück a hete ku dyondzela tindzimi hi 1680, u tlhelele etikweni ra Latvia kutani a sungula ku va mufundhisi. Hi ku hatlisa u sungule ntirho wakwe wa ku hundzuluxela. Hi 1683, Glück u kume xikhundlha lexintshwa xa ku va mufundhisi emugangeni lowukulu wa Alūksne lowu nga ni kereke ya wona ni mufundhisi wa wona, ku nga ndhawu leyi tiviweke tanihi leyi a hundzuluxeleke a ri eka yona.

Hi nkarhi wolowo, Xilatvia a xi nga ri na wona marito yo tala ni tidyondzo leti nga eBibeleni. Hikwalaho, Glück u tirhise marito man’wana ya Xijarimani eka vuhundzuluxeri byakwe. Kambe u endle hinkwaswo leswi nga ematimbeni yakwe leswaku a hundzuluxela Rito ra Xikwembu hi Xilatvia, naswona swidyondzi swa pfumela leswaku vuhundzuluxeri byakwe i bya xiyimo xa le henhla. Glück u kale a vumba marito lamantshwa naswona marito yo tala lawa a tisunguleleke wona ma tirhisiwa hi xitalo sweswi eka Xilatvia. Marito ya kona ma katsa marito ya Xilatvia lama vulaka “xikombiso,” “nkhuvo,” “lexikulu,” “ku kambela” ni “ku nyikela vumbhoni.”

Johannes Fischer u ye emahlweni a tivisa hosi ya le Sweden leswaku ntirho wa vuhundzuluxeri a wu famba njhani, naswona mapapila lawa a va tsalelana wona ma paluxa leswaku hi 1683, Glück se a a hundzuluxele Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki. U hete Bibele hinkwayo hi 1689, a heta ntirho wakwe lowukulu hi malembe ya nhungu ntsena. * Swi hlwela-hlwerile ku yi kandziyisa, kambe hi 1694 u fikelele pakani yakwe—hulumendhe yi pfumelele leswaku Bibele ya Xilatvia yi averiwa vanhu.

Van’wamatimu van’wana va vutisile loko Bibele ya Glück yi hundzuluxeriwe hinkwayo hi yena a ri  yexe. A swi kanakanisi leswaku kun’wana a a tirhisa vuhundzuluxeri bya Luther naswona u endle mindzulamiso yin’wana eka matsalwa yakwe a tirhisa tibuku tin’wana ta Bibele leti se a ti ri kona hi ririmi ra Xilatvia. Hambiswiritano, tindhawu teto ti endla xiphemu xitsongo ntsena xa vuhundzuluxeri bya yena. Xana u hundzuluxele ni vahundzuluxeri van’wana? Glück a a ri na yena munhu loyi a a n’wi pfuna loko a ri karhi a hundzuluxela, naswona van’wana va n’wi pfune ku xopelela swihoxo eka vuhundzuluxeri byakwe. Kambe swi tikomba onge a va n’wi pfunanga ku hundzuluxela hi ku kongoma. Kutani swi nga endleka leswaku Glück hi yena ntsena loyi a a hundzuluxela.

Vuhundzuluxeri bya Glück a ku ri xiendlakalo xa nkoka swinene xo hluvukisa ku tsariwa ka ririmi ra Xilatvia, kambe a ku ri ni vuyelo lebyikulu swinene ku tlula byebyo. Eku heteleleni, vanhu va le tikweni ra Latvia a va ta swi kota ku hlaya Rito ra Xikwembu hi ririmi ra vona kutani va twisisa tidyondzo leti nyikaka vutomi. A va swi rivalanga leswi Ernst Glück a va endleleke swona. Ku tlula 300 ya malembe, vanhu va le mugangeni wa Alūksne va khathalele mirhi yimbirhi ya oak leyi vitaniwaka Glika ozoli, kumbe mirhi ya oak ya Glück. Glück u yi byalele ku tlangela Bibele ya Xilatvia. Ku ni muziyamu leyitsongo emugangeni wa le Alūksne leyi nga ni vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya Bibele, eka vuhundzuluxeri byebyo ku ni kopi ya vuhundzuluxeri byo sungula ku gandlisiwa bya Glück. Mfungho wa muganga wa Alūksne wu kombisa Bibele swin’we ni lembe ra 1689, loko Glück a heta ntirho wakwe.

Ntirho Lowu A Wu Endleke Endzhaku Ka Nkarhi

Hi ku hatlisa endzhaku ka loko a fike etikweni ra Latvia, Glück u sungule ku dyondza Xirhaxiya. Hi 1699 u tsale leswaku u le ku hetisiseni ka nchumu wun’wana lowu a a wu navela—ku hundzuluxela Bibele hi ririmi rero. Eka papila leri a ri tsaleke hi 1702, u tsale leswaku se a a sungurile ku endla mpfuxeto wa Bibele ya Xilatvia. Kambe swilo swi sungule ku yima hi nhloko lerova ntirho wo hundzuluxela Bibele wu kavanyeteka. Endzhaku ka malembe yo tala ya ku rhula, tiko ra Latvia ri ve puwa ra tinyimpi. Hi 1702 vuthu ra le Rhaxiya ri hlule tiko ra Sweden kutani ri sungula ku lawula muganga wa Alūksne. Glück ni ndyangu wakwe va yisiwe evukhumbini eRhaxiya. * Eminkarhini yoleyo ya mpfilumpfilu, Glück u lahlekeriwe hi matsalwa ya voko ya Bibele yakwe leyintshwa ya Xilatvia ni ya vuhundzuluxeri byakwe bya Xirhaxiya. U fele eMoscow hi 1705.

Ku lahleka ka vuhundzuluxeri byebyo lebyi tsariweke endzhaku ka nkarhi hi Xilatvia ni hi Xirhaxiya a ku ri ku lahlekeriwa lokukulu. Kambe ku fikela namuntlha un’wana ni un’wana la hlayaka Bibele hi Xilatvia wa vuyeriwa eka vuhundzuluxeri byo sungula bya Glück.

Ernst Glück i wun’wana wa vanhu vo tala lava sunguleke ntirho lowukulu wa ku hundzuluxela Bibele hi tindzimi ta xintu. Hikwalaho, kwalomu ka mintlawa hinkwayo emisaveni yi nga hlaya Rito ra Xikwembu kutani yi twisisa mati ya risima ya ntiyiso. Ina, Yehovha u ya emahlweni a titivisa eka vanhu etindhawini hinkwato hi ku tirhisa Tibibele leti hundzuluxeriweke hi tindzimi leti tlulaka 2 000.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Vuhundzuluxeri bya Glück

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Timbhoni ta Yehovha ti dyondzisa Bibele edorobeni leri Glück a hundzuluxeleke Bibele a ri eka rona