Hi Wihi Ntlhantlho Wa Ku Vengana Ka Tinxaka?

LE Spain, n’watimpepe u yimise ntlangu wa bolo. Ha yini? Hikuva vahlaleri a va haxa mutlangi wa le Cameroon hi nhlambha yo chavisa lerova a kala a lava ku huma erivaleni ra mintlangu. Le Rhaxiya, ku hlaseriwa ka vaaki va le Afrika, Asia ni le matikweni ya Latin Amerika se swi toloveleke ngopfu; hi 2004, swiendlo swa ku hlaseriwa ka tinxaka tin’wana etikweni rero swi engeteleke hi tiphesente ta 55, lerova hi 2005 ku ve ni swiendlakalo swo tano swa 394. Le Britain, xiphemu xa n’we-xa-nharhu xa vaaki va le Asia ni vantima lava ku vulavuriweke na vona eka nkambisiso wun’wana va vule leswaku va lahlekeriwe hi ntirho hikwalaho ka xihlawuhlawu. Leswi swi kombisa leswaku mboyamelo lowu wu khupuke maganga ni minkova wu lema misava hinkwayo.

Swiendlo swa ku vengana ka tinxaka swa siya-siyana—ku suka eka marito ya ku poyilana ku ya eka matshalatshala ya ku yayarheriwa ka rixaka ri hela. * Hi xihi xivangelo lexikulu xa ku vengana ka tinxaka? Hi nga wu papalata njhani moya wo tano? Xana hi ni xivangelo xo pfumela leswaku siku rin’wana vanhu va tinxaka hinkwato va ta tshama swin’we hi ku rhula? Bibele yi ni tinhlamulo leti tsakisaka ta swivutiso leswi.

Ntshikilelo Ni Rivengo

Bibele yi ri: “Mboyamelo wa mbilu ya munhu wu bihile ku sukela evuntshweni byakwe.” (Genesa 8:21) Kutani ku ni lava tsakisiwaka hi ku tshama van’wana enhan’wini. Bibele yi tlhela yi ku: “Waswivo, mihloti ya lava va tshikileriwaka, kambe a va nga ri na muchaveleri; naswona lava va va tshikilelaka a va ri ni matimba.”—Eklesiasta 4:1.

Nakambe Bibele yi kombisa leswaku ku vengana ka tinxaka a hi mhaka ya namuntlha. Hi xikombiso, eka lembe-xidzana ra vu-18 emahlweni ka Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, Faro wa le Egipta u rhambe Yakobe wa Muheveru ni ndyangu wakwe lowukulu leswaku va rhurhela aEgipta. Hambiswiritano, endzhaku Faro un’wana a a nga ha dyi byi rhelela loko a vona valuveri vo tala swonghasi etikweni rakwe. Hikwalaho, xiviko xi ri: “[A] byela vanhu va [yena a] ku: ‘Maswivo! Vanhu va vana va Israyele va tele ngopfu naswona va ni matimba ku hi tlula. Tanani! A hi va tlhariheleni, hikuva va nga tshuka va andza.’ . . . Hikwalaho va va vekela varhangeri va ntirho wo sindzisiwa hi xikongomelo xa ku va tshikilela emintirhweni ya vona yo nonon’hwa leyi a va yi endla.” (Eksoda 1:9-11) Vaegipta va tlhele va lerisa leswaku vana hinkwavo va majaha lava ha ku tswariwaka lava a va ri vatukulu va Yakobe va dlayiwa.—Eksoda 1:15, 16.

Hi Xihi Xivangelo-nkulu?

Ku vula ntiyiso, vukhongeri bya misava a byi pfunanga ku timela ritshwa ra ku vengana ka tinxaka. Hambileswi vanhu vo karhi va yimeke hi milenge va lwisana ni ntshikilelo, vukhongeri hi ku angarhela hakanyingi a byi yima ni vatshikileri. A swi ri tano le United States, laha ku tshikileriwa ka vantima a swi ri enawini naswona a va dlayiwa bya vusokoti, kasi milawu yo yirisa ku tekana ka vanhu va tinxaka to hambana yi hambete yi tirhisiwa ku fikela hi 1967. A swi ri tano ni le Afrika Dzonga ehansi ka mfumo wa xihlawuhlawu, laha valungu a va sirhelela xikhundlha xa vona xa le henhla hi milawu leyi a yi katsa ku yirisiwa ka ku tekana ka vanhu va tinxaka to hambana. Etimhakeni leti, van’wana lava a va pfurhetela moya wa ku venga rixaka rin’wana a va ri vanhu lava hisekaka swinene eka swa vukhongeri.

Hambiswiritano, Bibele yi paluxa xivangelo-nkulu xa ku vengana ka tinxaka. Yi kombisa leswaku ha yini vanhu va rixaka rin’wana va tshikelela van’wana. Yi ri: “Loyi a nga riki na rirhandzu a nga tivi Xikwembu, hikuva Xikwembu i rirhandzu. Loko mani na mani a ku: ‘Ndzi rhandza Xikwembu,’ kasi u venga makwavo, i muhembi.  Hikuva loyi a nga rhandziki makwavo, la n’wi vonaka, a nge swi koti ku rhandza Xikwembu lexi a nga si tshamaka a xi vona.” (1 Yohane 4:8, 20) Nhlamuselo leyi yi kombisa xivangelo-nkulu xa ku vengana ka tinxaka. Vanhu va endla tano hileswi va nga tiviki Xikwembu nileswi va nga xi rhandziki—hambi va tivula vangheni va kereke kumbe e-e.

Ku Tiva Xikwembu Swi Endla Leswaku Tinxaka Ti Va Ni Vun’we

Swi tisa ku yini leswaku ku tiva Xikwembu ni ku xi rhandza swi endla leswaku tinxaka ti va ni vun’we? Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku i vutivi bya muxaka muni lebyi hi sivelaka ku endla vanhu va rixaka rin’wana nsele? Bibele yi kombisa leswaku Yehovha i Tata wa vanhu hinkwavo. Yi ri: “Kahle-kahle eka hina ku ni Xikwembu xin’we, ku nga Tatana, loyi swilo hinkwaswo swi humaka eka yena.” (1 Vakorinto 8:6) Nakambe yi ri: “Hi munhu un’we xi endle matiko hinkwawo ya vanhu.” (Mintirho 17:26) Kutani vanhu hinkwavo kahle-kahle i vamakwavo.

Vanhu va tinxaka hinkwato va tsaka hileswi Xikwembu xi va nyikeke vutomi, kambe hinkwavo ku ni leswi va nga tsakiki ha swona malunghana ni vakokwa wa vona. Pawulo mutsari wa Bibele u te: “Xidyoho xi [nghene] emisaveni hi munhu un’we.” Xisweswo, “hinkwavo va dyohile, naswona va kayivela ku vangama ka Xikwembu.” (Varhoma 3:23; 5:12) Yehovha i Xikwembu lexi tsakisiwaka hi ku hambana ka swilo—a swi kona swivumbiwa swimbirhi leswi fanaka hi ku kongoma. Kambe a nga nyikanga rixaka ro karhi xisekelo xa ku titwa ri hlawulekile. Moya lowu hangalakeke swinene wa leswaku rixaka ro karhi ri antswa ku tlula tinxaka tin’wana wu lwisana ni leswi Matsalwa ma swi vulaka. Kunene, vutivi lebyi hi byi kumaka eka Xikwembu byi kondletela vun’we exikarhi ka tinxaka.

Leswi Xikwembu Xi Swi Tekaka Swi Ri Swa Nkoka Eka Matiko Hinkwawo

Van’wana va tivutisa loko Xikwembu xi nga kondletelanga moya wa ku vengana ka tinxaka loko xi hlawule Vaisrayele xi va lerisa leswaku va tihambanisa ni matiko man’wana. (Eksoda 34:12) Khale Xikwembu a xi hlawule Vaisrayele va va vanhu va xona vo hlawuleka hileswi Abrahama tata wa vona a kombiseke ripfumelo lerikulu. Xikwembu a xi fuma Vaisrayele va khale hi xoxe, xi va hlawulela valawuri xi tlhela xi va nyika milawu. Loko Vaisrayele va amukela lunghiselelo leri, vanhu va matiko man’wana va vone vuyelo bya ku fumiwa hi Xikwembu lebyi hambanaka ni bya ku fumiwa hi vanhu. Nakambe Yehovha u dyondzise Vaisrayele va nkarhi wolowo malunghana ni xilaveko xa gandzelo leri a ri ta endla leswaku vanhu va va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Kutani vuxaka bya Yehovha na Vaisrayele byi vuyerise tinxaka hinkwato. Sweswo a swi fambisana ni leswi a swi byeleke Abrahama a ku: “Tinxaka hinkwato  ta misava ti ta tikatekisa hi mbewu ya wena hikwalaho ka leswi u yingiseke rito ra mina.”—Genesa 22:18.

Ku tlula kwalaho, Vayuda va ve ni lunghelo ro kuma rungula ro hlawuleka ro huma eka Xikwembu va tlhela va va tiko leri Mesiya a a ta huma eka rona. Kambe ni sweswo a swi endleriwa leswaku ku vuyeriwa matiko hinkwawo. Matsalwa ya Xiheveru lama nyikiweke Vayuda ma ni nhlamuselo leyinene ya nkarhi lowu ha wona tinxaka hinkwato a ti ta kuma mikateko leyikulu: “Matiko yo tala ma ta ya, ma ku: ‘Tanani, a hi tlhandlukeleni entshaveni ya Yehovha ni le ndlwini ya Xikwembu xa Yakobe; kutani u ta hi letela tindlela ta yena, hi ta famba emintileni ya yena’ . . . A va nge ri tlakusi banga, tiko rin’wana ku lwa ni tiko rin’wana, naswona a va nge he dyondzi nyimpi. Entiyisweni va ta tshama, un’wana ni un’wana ehansi ka murhi wakwe wa vhinya ni le hansi ka nkuwa wakwe, a ku nge vi na munhu loyi a va chavisaka.”—Mikiya 4:2-4.

Hambileswi Yesu Kreste a chumayeleke Vayuda hi byakwe, nakambe u tlhele a ku: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo.” (Matewu 24:14) A ku na tiko leri a ri ta hundziwa hi mahungu lamanene. Hikwalaho, Yehovha u veke xikombiso lexinene ngopfu xa ku khoma tinxaka hinkwato hi ndlela leyi fanaka. “Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe eka tiko rin’wana ni rin’wana munhu loyi a xi chavaka a tlhela a endla ku lulama wa amukeleka eka xona.”—Mintirho 10:34, 35.

Milawu leyi Xikwembu xi yi nyikeke tiko ra khale ra Israyele na yona yi kombisa leswaku xa khathala hi tinxaka hinkwato. Xiya ndlela leyi Nawu a wu swi khutaza ha yona ku khathaleriwa ka vanhu lava nga riki Vaisrayele lava tshamaka etikweni rero, loko wu ku: “Muluveri la luvelaka eka n’wina u fanele a va tanihi munhu la tumbulukeke eka n’wina; mi fanele mi n’wi rhandza kukota n’wina, hikuva mi ve valuveri etikweni ra Egipta.” (Levhitika 19:34) Milawu yo tala ya Xikwembu a yi dyondzisa Vaisrayele leswaku va va ni musa eka valuveri. Hi xikombiso, loko Bowasi, kokwa wa Yesu, a vona wansati wa tiko rimbe la pfumalaka, a ri eku khwajeni, u endle leswi Xikwembu xi n’wi dyondziseke swona, a lerisa vatshoveri vakwe leswaku va siyela wansati loyi ntshovelo wo tala.—Rhuti 2:1, 10, 16.

Yesu A Dyondzisa Ku Kombisa Musa

Yesu u paluxe vutivi bya Xikwembu ku tlula mani na mani. U hlamusele valandzeri vakwe tindlela leti va nga kombisaka musa ha tona eka vanhu va rixaka rimbe. Siku rin’wana u sungule ku bula ni wansati wa Musamariya. Vasamariya a va ri rixaka leri vengiwaka hi Vayuda vo tala, kutani wansati loyi a a hlamele. Loko va ri karhi va bula, Yesu u kombise wansati loyi musa hi ku n’wi pfuna ku twisisa ndlela leyi a nga byi kumaka ha yona vutomi lebyi nga heriki.—Yohane 4:7-14.

Yesu u tlhele a hi dyondzisa ndlela leyi hi faneleke hi hanyisana ha yona ni vanhu va tinxaka tin’wana loko a tirhisa xifaniso xa Musamariya lonene. Musamariya wa kona u vone Muyuda loyi a vavisekeke swinene hi ku hlaseriwa hi swigevenga. A swi ta olova leswaku Musamariya loyi a ku: ‘Ndzi tikarhatela yini ndzi pfuna Muyuda? Vayuda va venga vanhu va ka hina.’ Kambe Yesu u hlamusele leswaku Musamariya loyi a a ri ni vonelo leri hambaneke hi vanhu vambe. Hambileswi  vahundzi van’wana va ndlela va papalateke wanuna la vavisekeke, Musamariya loyi u fike “a n’wi twela vusiwana” kutani a n’wi pfuna. Yesu u gimete xifaniso lexi hi ku vula leswaku mani na mani loyi a rhandzaka ku amukeriwa hi Xikwembu u fanele a endla leswi fanaka.—Luka 10:30-37.

Muapostola Pawulo u dyondzise lava rhandzaka ku tsakisa Xikwembu leswaku va hundzula vumunhu bya vona, va tekelela ndlela leyi Xikwembu xi khomaka vanhu ha yona. Pawulo u tsarile a ku: “Hluvulani vumunhu bya khale ni mikhuva ya byona, kutani mi tiambexa vumunhu lebyintshwa, lebyi hi vutivi lebyi kongomeke byi endliwaka byi va byintshwa hi ku ya hi xifaniso xa Loyi a byi tumbuluxeke, laha ku nga riki na Mugriki kumbe Muyuda, la yimbeke kumbe la nga yimbangiki, munhu wumbe, Muskita . . . Kambe, handle ka swilo leswi hinkwaswo, ambalani rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.”—Vakolosa 3:9-14.

Xana Ku Tiva Xikwembu Swa Va Hundzula Vanhu?

Xana ku tiva Yehovha Xikwembu hakunene swi cinca ndlela leyi vanhu va hanyisanaka ha yona ni vanhu va tinxaka tin’wana? Xiya ntokoto wa wansati loyi a rhurheke le Asia a ya tshama eCanada, loyi a hetiweke matimba hileswi a a nga rhandziwi etikweni rero. U hlangane ni Timbhoni ta Yehovha, kutani ti sungula ku dyondza na yena Bibele. Endzhaku u ti tsalele papila ra ku tlangela, a ku: ‘Hambileswi mi nga valungu mi ni vumunhu swinene. Loko ndzi xiye leswaku mi hambanile ni valungu lavan’wana, ndzi tivutise xivangelo xa kona. Ndzi anakanye ndzi dzika hi mhaka leyi kutani ndzi tibyela leswaku mi fanele mi ri Timbhoni ta Xikwembu. Ku fanele ku ri ni lexi mi khumbeke eBibeleni. Eminhlanganweni ya n’wina ndzi vone valungu, vantima ni vanhu va tinxaka tin’wana lava timbilu ta vona ti nga ta muxaka wun’we—ti basile—hikuva hinkwavo i vamakwavo. Se ndza swi tiva leswaku i mani a endleke leswaku mi va vanhu lavanene swonghasi. I Xikwembu xa n’wina.’

Rito ra Xikwembu ri vulavula hi nkarhi lowu “misava yi [nga] ta tala hi ku tiva Yehovha.” (Esaya 11:9) Hambi ku ri sweswi, vuprofeta byebyo bya Bibele bya hetiseka, tanihi leswi ntshungu lowukulu lowu hlayiwaka hi timiliyoni wo “huma eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato” wu hanyisanaka hi vun’we evugandzerini bya ntiyiso. (Nhlavutelo 7:9) Wu swi langutele hi mahlo-ngati ku vona rivengo ri siviwa hi rirhandzu emisaveni hinkwayo ku nga ri khale, loko ku hetiseka xikongomelo xa Yehovha lexi a xi byeleke Abrahama loko a ku: “Mindyangu hinkwayo ya misava yi ta katekisiwa.”—Mintirho 3:25.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Nawu wa Xikwembu a wu dyondzisa Vaisrayele ku rhandza valuveri

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Hi nga dyondza yini eka xifaniso xa Musamariya lonene?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Xikwembu a xi nyikanga rixaka ro karhi xisekelo xa ku titwa ri hlawulekile