“Mi Nga Tlheriseli Swo Biha Hi Swo Biha Hambi Eka Mani”
“Mi Nga Tlheriseli Swo Biha Hi Swo Biha Hambi Eka Mani”
“Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani. Endlani swilo leswi nga swinene emahlweni ka vanhu hinkwavo.”—VARHOMA 12:17.
1. I mukhuva wa muxaka muni lowu tolovelekeke evanhwini?
LOKO n’wana a susumetiwa hi makwavo, hakanyingi lexi a xi endlaka i ku n’wi susumeta na yena. Lexi vavisaka hileswaku moya wo tano wa ku rihisela a wu kombisiwi hi vana ntsena. Ni vatswatsi vo tala va endla tano. Loko un’wana a va khunguvanyisile, va lava tindlela ta ku rihisela. Hambiswiritano, vatswatsi vo tala a va nge susumetani ku fana ni vana, kambe hakanyingi va rihisela hi tindlela leti tumbeleke. Kumbexana va nga lumeka ritshwa ro hleva munhu loyi a va khunguvanyiseke kumbe va kuma tindlela ta ku endla leswaku swilo swi nga n’wi fambeli kahle. Ku nga khathariseki ndlela leyi va yi tirhisaka, xikongomelo xa vona i xin’we ntsena—i ku rihisela.
2. (a) Ha yini Vakreste va ntiyiso va lwisana ni moya wa ku rihisela? (b) Hi swihi swivutiso ni ndzima ya Bibele leswi hi nga ta swi kambisisa?
2 Hambileswi moya wa ku rihisela wu dzikeke swinene, Vakreste va ntiyiso a va wu pfumeleli. Ku ri na sweswo, va ringeta hi matimba va namarhela xitsundzuxo xa muapostola Pawulo lexi nge: “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani.” (Varhoma 12:17) I yini lexi nga ta hi susumetela ku namarhela nsinya wa nawu wo tano lowu tlakukeke? Ngopfu-ngopfu i vamani lava hi nga fanelangiki hi tirihisela eka vona? Hi ta vuyeriwa hi yini loko hi papalata ku rihisela? Leswaku hi hlamula swivutiso sweswo, a hi kambisiseni mongo wa marito ya Pawulo kutani hi vona ndlela leyi Varhoma ndzima 12 yi swi kombisaka ha yona leswaku ku papalata ku rihisela i nchumu lowu faneleke, swi kombisa leswaku u ni rirhandzu naswona wa titsongahata. Hi ta kambisisa tinhla leti tinharhu ha yin’we-yin’we.
“Hikwalaho Ndza Mi Kombela”
3, 4. (a) Pawulo u vulavula hi yini ku sukela eka Varhoma ndzima 12, naswona ha yini a tirhise rito leri nge “hikwalaho”? (b) Tintswalo ta Xikwembu a ti fanele ti va khumbe njhani Vakreste va le Rhoma?
3 Ku sukela eka ndzima 12, Pawulo u vulavula hi timhaka ta mune leti yelanaka leti khumbaka vutomi bya Mukreste. U hlamusela vuxaka bya hina na Yehovha, vapfumeri-kulorhi, vanhu lava nga riki vapfumeri ni valawuri va tihulumendhe. Pawulo u kombisa leswaku ku ni xivangelo lexi twalaka xo lwisana ni mimboyamelo yo biha, ku katsa ni moya wa ku rihisela, loko a ku: “Hikwalaho ndza mi kombela vamakwerhu, hi tintswalo ta Xikwembu.” (Varhoma 12:1) Xiya rito leri nge “hikwalaho,” leri vulaka leswaku “hi ku ya hi leswi nga laha henhla.” Hi marito man’wana, Pawulo a a vula leswaku, ‘Hi ku ya hi leswi ndza ha ku mi hlamuselaka swona, ndza mi kombela leswaku mi endla leswi ndzi nga ta mi byela swona sweswi.’ Xana Pawulo a a va hlamusele yini Vakreste volavo va le Rhoma?
4 Eka tindzima to sungula ta 11 ta papila rakwe, Pawulo u hlamusele lunghelo lerinene leri a ri pfulekele Vayuda ni Vamatiko leswaku va fuma na Kreste eMfun’weni wa Xikwembu, ku nga ntshembo lowu Vaisrayele va tsandzekeke ku wu amukela. (Varhoma 11:13-36) Lunghelo rero ra risima ri ve kona hikwalaho ka “tintswalo ta Xikwembu.” Xana Vakreste a va fanele va titwisa ku yini hi musa lowukulu ngopfu lowu Xikwembu xi va kombiseke wona? Timbilu ta vona a ti fanele ti tala ku tlangela lerova va susumeteleka ku endla leswi Pawulo a swi vuleke loko a ku: “Mi nyikela mimiri ya n’wina yi va xitlhavelo lexi hanyaka, xo kwetsima ni lexi amukelekaka eka Xikwembu, ku nga ntirho wo kwetsima, hi matimba ya n’wina ya ku anakanya.” (Varhoma 12:1) Kambe, xana Vakreste volavo a va ta tinyikela hi ndlela yihi va va “xitlhavelo” eka Xikwembu?
5. (a) Munhu a nga tinyikela njhani eka Xikwembu a va “xitlhavelo”? (b) Hi wihi nsinya wa nawu lowu faneleke wu kongomisa mahanyelo ya Mukreste?
5 Pawulo u ye emahlweni a ku: “Tshikani ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo, kambe mi hundzuka hi ku hundzula mianakanyo ya n’wina, leswaku mi ta tiyiseka hi ku rhandza ka Xikwembu loku nga kunene ni loku amukelekaka ni loku hetisekeke.” (Varhoma 12:2) Ematshan’weni yo tshika moya wa misava wu lawula mianakanyo ya vona, a va fanele va hundzula mianakanyo ya vona yi fana ni ya Kreste. (1 Vakorinto 2:16; Vafilipiya 2:5) Nsinya wolowo wa nawu a wu fanele wu kongomisa mahanyelo ya siku na siku ya Vakreste hinkwavo va ntiyiso, ku katsa na hina namuntlha.
6. Hi ku ya hi nhlamuselo ya Pawulo leyi nga eka Varhoma 12:1, 2, i yini lexi hi susumetelaka ku papalata ku rihisela?
6 Xana nhlamuselo ya Pawulo leyi nga eka Varhoma 12:1, 2 yi hi pfuna njhani? Ku fana ni Vakreste va le Rhoma lava totiweke hi moya, hi ti tlangela swinene tintswalo leti Xikwembu xi hi kombiseke tona hi tindlela to hambana-hambana ni leti xi hambetaka xi hi kombisa tona evuton’wini bya hina bya siku ni siku. Hikwalaho, timbilu leti phuphumaka hi ku tlangela ti hi susumetela ku tirhela Xikwembu hi ntamu wa hina hinkwawo, hi tirhisa rifuwo ra hina ni vuswikoti bya hina hinkwabyo. Nakambe, ku navela koloko loku humaka embilwini ku hi susumetela ku endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi nga ehleketi ku fana ni misava, kambe hi ehleketa ku fana na Kreste. Naswona ku va ni mianakanyo ya Kreste ku khumba ndlela leyi hi hanyisanaka ni van’wana ha yona—vapfumeri-kulorhi ni lava nga riki vapfumeri. (Vagalatiya 5:25) Hi xikombiso: Loko hi ehleketa ku fana na Kreste, hi ta lwisana ni moya wa ku rihisela.—1 Petro 2:21-23.
“Rirhandzu Ra N’wina Ri Nga Vi Na Vukanganyisi”
7. I rirhandzu ra muxaka muni leri hlamuseriwaka eka Varhoma ndzima 12?
7 Hi papalata ku rihisela hileswi ku nga nchumu lowu faneleke ni hileswi swi kombisaka rirhandzu. Xiya ndlela leyi muapostola Pawulo a wu hlamuseleke ha yona nsusumeto wa rirhandzu. Ebukwini ya Varhoma, Pawulo u tirhisa rito “rirhandzu” (a·gaʹpe hi Xigriki) minkarhi yo hlayanyana loko a vulavula hi rirhandzu ra Xikwembu ni ra Kreste. (Varhoma 5:5, 8; 8:35, 39) Hambiswiritano, eka ndzima 12, Pawulo u tirhisa a·gaʹpe hi ndlela yin’wana—a vulavula hi rirhandzu leri kombisiwaka vanhu-kulobye. Endzhaku ko hlamusela leswaku tinyiko ta moya ta hambana naswona vapfumeri van’wana va na tona, Pawulo u vulavule hi mfanelo leyi Vakreste hinkwavo va faneleke va yi hlakulela. U te: “Rirhandzu ra n’wina ri nga vi na vukanganyisi.” (Varhoma 12:4-9) Rirhandzu ri fungha Vakreste va ntiyiso. (Marka 12:28-31) Pawulo wa hi khutaza leswaku hi tiyiseka leswaku rirhandzu leri hi ri kombisaka tanihi Vakreste i ra ntiyiso.
8. Hi nga ri kombisa njhani rirhandzu ro pfumala vutianakanyi?
8 Nakambe, Pawulo u hlamusela ndlela leyi rirhandzu ro pfumala vutianakanyi ri kombisiwaka ha yona a ku: “Nyenyani leswi hombolokeke, mi namarhela leswi nga swinene.” (Varhoma 12:9) ‘Nyenya’ na “namarhela” i marito ya matimba. ‘Ku nyenya’ swi nga vula “ku venga hi ku helela.” A hi fanelanga hi venga vuyelo bya leswo biha ntsena, kambe hi fanele hi venga ni vubihi hi byoxe. (Pisalema 97:10) Rito “namarhela” ri hundzuluxeriwe ri suka eka riendli ra Xigriki leri hi ku kongoma ri vulaka “ku hlanganisa hi glu.” Mukreste loyi a nga ni rirhandzu ra ntiyiso u namarhelane swinene ni vunene lerova a byi suki eka yena.
9. Hi xihi xitsundzuxo lexi Pawulo a xi vuleke hi ku phindha-phindha?
9 Pawulo u boxe xikombiso xin’wana xa rirhandzu hi ku phindha-phindha. U te: “Hambetani mi katekisa vaxanisi; mi katekisa, mi nga rhukani.” “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani.” “Mi nga tirihiseli, varhandziwa.” “U nga pfumeli ku hluriwa hi swo biha, kambe hambeta u hlula swo biha hi leswinene.” (Varhoma 12:14, 17-19, 21) Marito ya Pawulo ma swi veka erivaleni leswaku hi fanele hi va khoma njhani lava nga riki vapfumeri, hambi ku ri lava hi kanetaka.
“Hambetani Mi Katekisa Vaxanisi”
10. Hi nga va katekisa njhani vakaneti va hina?
10 Xana hi nga xi hetisisa njhani xikhutazo xa Pawulo lexi nge: “Hambetani mi katekisa vaxanisi”? (Varhoma 12:14) Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Hambetani mi rhandza valala va n’wina, mi khongelela lava mi xanisaka.” (Matewu 5:44; Luka 6:27, 28) Kutani ndlela yin’wana leyi hi nga katekisaka lava hi xanisaka ha yona i ku va khongelela, hi kombela Yehovha leswaku loko ku ri ni lava va hi kanetaka hi ku pfumala vutivi, a va pfula mahlo leswaku va vona ntiyiso. (2 Vakorinto 4:4) Kunene, ku kombela Xikwembu leswaku xi katekisa mukaneti yi nga twala yi ri mhaka yo hlamarisa. Hambiswiritano, loko mianakanyo ya hina yi fana ni ya Kreste, hi ta kota ku kombisa rirhandzu eka valala va hina. (Luka 23:34) Byi nga va byihi vuyelo bya ku kombisa rirhandzu ro tano?
11. (a) Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Stefano? (b) Vaxanisi van’wana va nga cinca mukhuva wa vona hi ndlela yihi, hilaha swi endlekeke hakona eka Pawulo?
11 Stefano u khongelele vaxanisi vakwe, naswona xikhongelo xakwe xi yingisiwile. Hi ku hatlisa endzhaku ka Pentekosta ya 33 C.E., Stefano u khomiwile hi vanhu lava a va kaneta vandlha ra Vukreste, va n’wi hudulela ehandle ka muti wa Yerusalema ivi va n’wi khandla hi maribye. Loko a nga si fa u te: “Yehovha, u nga va voni nandzu hi xidyoho lexi.” (Mintirho 7:58–8:1) Un’wana wa vanhu lava Stefano a va khongeleleke siku rero i Sawulo, loyi a voneke ku dlayiwa ka Stefano a tlhela a tsaka ha swona. Loko Yesu a pfuxiwe eku feni, u humelele eka Sawulo. Khale ka muxanisi yoloye u ve mulandzeri wa Kreste ivi a va muapostola Pawulo, mutsari wa papila leri yaka eka Varhoma. (Mintirho 26:12-18) Ku pfumelelana ni xikhongelo xa Stefano, swi le rivaleni leswaku Yehovha u rivalele Pawulo xidyoho xa ku va muxanisi. (1 Timotiya 1:12-16) A swi hlamarisi leswi Pawulo a khutazeke Vakreste a ku: “Hambetani mi katekisa vaxanisi”! A a swi tiva leswaku vaxanisi van’wana va nga hetelela va ri malandza ya Xikwembu. Enkarhini wa hina, vaxanisi van’wana va ve vapfumeri hikwalaho ka leswi malandza ya Yehovha ma kombiseke moya wo rhula.
“Vanani Ni Ku Rhula Ni Vanhu Hinkwavo”
12. Marito ya xitsundzuxo lama kumekaka eka Varhoma 12:9, 17 ma yelana njhani?
12 Endzhaku Pawulo u tsundzuxe hi ndlela yo hanyisana ha yona ni vapfumeri ni lava nga riki vapfumeri a ku: “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani.” Marito wolawo ma kombisa vuyelo bya leswi a swi vuleke eku sunguleni loko a ku: “Nyenyani leswi hombolokeke.” Phela, munhu a nge vuli leswaku u venga leswi hombolokeke kumbe swo biha hakunene loko a tirhisa tindlela to biha ta ku tirihisela eka van’wana. Ku endla sweswo swi ta va swi hambana ni ku va ni rirhandzu ‘ro pfumala vukanganyisi.’ Kutani Pawulo u te: “Endlani swilo leswi nga swinene emahlweni ka vanhu hinkwavo.” (Varhoma 12:9, 17) Xana hi nga ma tirhisa njhani marito wolawo?
13. Hi fanele hi tikhoma njhani “emahlweni ka vanhu hinkwavo”?
13 Eka papila rakwe ro sungula leri yaka eka Vakorinto, Pawulo u tsale hi ta ku xanisiwa ka vaapostola. U te: “Hi ve xihlekiso endlwini ya mintlango emisaveni, ni le ka tintsumi ni le vanhwini. . . . Loko hi tseketseriwa, ha katekisa; loko hi xanisiwa, ha tiyisela; loko hi susiwa xindzhuti, ha khongotela.” (1 Vakorinto 4:9-13) Hilaha ku fanaka, Vakreste va ntiyiso namuntlha va langutiwe hi vanhu va misava leyi. Loko vanhu lava hi hanyaka na vona va vona swilo leswinene leswi hi swi endlaka hambiloko hi khomiwa hi ndlela yo biha, swi nga endleka va amukela rungula ra hina ra Vukreste.—1 Petro 2:12.
14. Hi fanele hi endla matshalatshala yo tanihi kwihi leswaku hi kondletela ku rhula?
14 Kambe hi fanele hi endla matshalatshala yo tanihi kwihi leswaku hi kondletela ku rhula? Hi fanele hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka. Pawulo u byele vamakwavo va Vakreste a ku: “Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.” (Varhoma 12:18) Xiga lexi nge “loko swi koteka” ni lexi nge “swi titshege hi n’wina” swi kombisa leswaku a swi nge koteki minkarhi hinkwayo ku kondletela ku rhula ni van’wana. Hi xikombiso, a hi nge tluli nawu wa Xikwembu leswaku hi va ni ku rhula ni munhu wo karhi. (Matewu 10:34-36; Vaheveru 12:14) Hambiswiritano, hi fanele hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi va ni ku rhula ni “vanhu hinkwavo,” ntsendze loko hi nga tluli misinya ya milawu leyi lulameke.
“Mi Nga Tirihiseli”
15. Hi xihi xivangelo xa ku papalata ku rihisela lexi kumekaka eka Varhoma 12:19?
15 Pawulo u nyikela xivangelo xin’wana xa matimba xa ku papalata ku rihisela; sweswo swi kombisa ku titsongahata. U te: “Mi nga tirihiseli, varhandziwa, kambe kendlukelani vukarhi; hikuva ku tsariwile: ‘Ku rihisela i ka mina; hi mina ndzi nga ta tlherisela, ku vula Yehovha.’” (Varhoma 12:19) Mukreste loyi a ringetaka ku tirihisela wa tikurisa. U endla leswi faneleke swi endliwa hi Xikwembu. (Matewu 7:1) Ku tlula kwalaho, loko a endla sweswo u kombisa leswaku a nga xi tshembi xitiyisekiso xa Yehovha lexi nge: “Hi mina ndzi nga ta tlherisela.” Ku hambana ni sweswo, Vakreste va ntiyiso va tshemba leswaku Yehovha u ta “[endla] leswaku ku endliwa vululami eka vahlawuriwa va [yena].” (Luka 18:7, 8; 2 Vatesalonika 1:6-8) Hi ku titsongahata va tshika Xikwembu xi rihisela.—Yeremiya 30:23, 24; Varhoma 1:18.
16, 17. (a) Swi vula yini ku “fumba makala lama pfurhaka” enhlokweni ya munhu? (b) Xana wena u tshame u vona munhu loyi a nga riki mupfumeri a olovisa mbilu yakwe hileswi a khomiweke kahle? Loko swi ri tano, nyika xikombiso.
16 Ku tirihisela eka nala wa wena swi nga endla leswaku a sihalala ni ku tlurisa, kambe loko u va ni musa eka yena a nga verhamisa mbilu yakwe. Ha yini? Xiya marito lawa Pawulo a ma tsaleleke Vakreste va le Rhoma. U te: “Loko nala wa wena a ri ni ndlala, n’wi phamele; loko a ri ni torha, n’wi nyike swakunwa; hikuva loko u endla leswi, u ta va u fumba makala lama pfurhaka enhlokweni ya yena.” (Varhoma 12:20; Swivuriso 25:21, 22) Swi vula yini sweswo?
17 Ku “fumba makala lama pfurhaka enhlokweni ya yena” i xiga-ririmi lexi fambisanaka ni ndlela leyi nsimbi a yi n’okisiwa ha yona enkarhini wa ku tsariwa ka Bibele. Nsimbi a yi nghenisiwa ehontweni, kutani ku vekiwa makala ehansi ni le henhla ka yona. Makala lama tlhandlekiweke ehenhla a ma engetela nkahelo leswaku nsimbi yi n’oka ivi thyaka ri huma eka yona. Hilaha ku fanaka, loko hi endla leswinene eka mukaneti, hi nga “n’okisa” ku sihalala ka yena lerova a kombisa timfanelo letinene. (2 Tihosi 6:14-23) Kahle-kahle, vo tala lava sweswi va nga swirho swa vandlha ra Vukreste va rhandze vugandzeri bya ntiyiso hikwalaho ka leswi malandza ya Yehovha ma va khomeke kahle.
Lexi Endlaka Leswaku Hi Nga Rihiseli
18. Ha yini ku papalata ku rihisela swi fanerile naswona swi kombisa rirhandzu ni ku titsongahata ka munhu?
18 Eka nkambisiso lowu wo koma wa Varhoma ndzima 12, hi vone swivangelo swo hlayanyana swa nkoka swa ku ka hi nga “tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani.” Xo sungula, ku papalata ku rihisela i nchumu lowu faneleke. Tanihi leswi Xikwembu xi veke ni ntwela-vusiwana eka hina, swi fanerile leswaku hi tinyiketela eka Yehovha kutani hi yingisa milawu yakwe hi ku titsongahata—ku katsa ni nawu wa ku rhandza valala va hina. Xa vumbirhi, ku papalata ku rihisela swi kombisa leswaku hi ni rirhandzu. Loko hi papalata ku rihisela ivi hi kondletela ku rhula, hi va ni ntshembo wo pfuna ni vakaneti lavakulu leswaku va va vagandzeri va Yehovha. Xa vunharhu, ku papalata ku rihisela swi kombisa leswaku ha titsongahata. Ku rihisela swi kombisa manyunyu, hikuva Yehovha u ri: “Ku rihisela i ka mina.” Nakambe Rito ra Xikwembu ra hi lemukisa: “Xana ku tikukumuxa ku fikile? Kutani tingana ti ta fika; kambe vutlhari byi ni lava va titsongahataka.” (Swivuriso 11:2) Loko hi tshika Xikwembu ku va xona xi rihiselaka hi ta va hi kombisa leswaku ha titsongahata.
19. I yini leswi hi nga ta swi kambisisa eka xihloko lexi landzelaka?
19 Pawulo u katsakanya nhlamuselo yakwe ya ndlela leyi hi faneleke hi khoma van’wana ha yona. U khutaze Vakreste a ku: “U nga pfumeli ku hluriwa hi swo biha, kambe hambeta u hlula swo biha hi leswinene.” (Varhoma 12:21) Hi swihi swilo swo biha leswi hi langutanaka na swona namuntlha? Hi nga swi hlula njhani? Tinhlamulo ta swivutiso leswi ni swin’wana ti kumeka eka xihloko lexi landzelaka.
U Nga Hlamusela Xana?
• Eka Varhoma ndzima 12, i xitsundzuxo xihi lexi nyikeriwaka hi ku phindha-phindha?
• I yini lexi nga ta hi susumetela ku papalata ku rihisela?
• Ku ta va ni vuyelo byihi eka hina ni le ka van’wana loko hi nga “tlheriseli swo biha hi swo biha”?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Bokisi leri nga eka tluka 22]
Varhoma ndzima 12 yi hlamusela vuxaka bya Mukreste na
• Yehovha
• vapfumeri-kulobye
• lava nga riki vapfumeri
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Papila leri Pawulo a ri tsaleleke Varhoma ri nyika Vakreste ndzayo leyi kongomeke
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa mudyondzisiwa Stefano?