“Vuthlari I Xisirhelelo”

SWIVURISO 16:16 yi ri: “Ku kuma vutlhari swa antswa swinene ku tlula ku kuma nsuku! Naswona ku kuma ku twisisa ku fanele ku hlawuriwa ematshan’weni ya ku kuma silivhere.” Hikwalaho ka yini vutlhari byi ri bya nkoka? Hikuva “vutlhari i xisirhelelo ku fana nileswi mali yi nga xisirhelelo; kambe mpfuno wa vutivi hileswaku vutlhari hi byoxe byi londzovota vini va byona va hanya.” (Eklesiasta 7:12) Kambe, vutlhari byi va londzovota njhani vini va byona va hanya?

Ku kuma vutlhari bya Xikwembu, ku nga ku kuma vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, ni ku hanya hi ku pfumelelana na byona, swi hi pfuna ku famba endleleni leyi Yehovha a yi amukelaka. (Swivuriso 2:10-12) Hosi Solomoni wa le Israyele wa khale u te: “Gondzo lerikulu ra lavo lulama i ku fularhela swo biha. Loyi a hlayisaka ndlela yakwe u hlayisa moya-xiviri wakwe.” (Swivuriso 16:17) Ina, vutlhari byi kutsula vini va byona etindleleni to biha kutani byi va londzovota va hanya! Swiga swo koma swa vutlhari leswi nga eka Swivuriso 16:16-33 swi kombisa vuyelo lebyinene lebyi vutlhari bya Xikwembu byi nga vaka na byona eka vumunhu, mavulavulelo ni swiendlo swa hina. *

‘Vana Ni Moya Wo Rhula’

Loko vutlhari byi vulavula onge i munhu byi ri: “Ndzi swi vengile ku titlakusa, ku tinyungubyisa.” (Swivuriso 8:13) Ku titlakusa swi hambane swinene ni vutlhari. Hi fanele hi endla swilo hi vutlhari naswona hi tivonela leswaku hi nga ngheniwi hi moya wa ku titlakusa. Hi fanele hi tivonela, ngopfu-ngopfu loko swilo swi hi fambela kahle evuton’wini kumbe loko hi byarhisiwe xikhundlha xo karhi xa vutihlamuleri evandlheni ra Vukreste.

Swivuriso 16:18 ya hi tsundzuxa: “Ku tinyungubyisa ku le kusuhi ni ku wa, ni moya lowu titlakusaka wu le kusuhi ni ku khunguvanyeka.” Xiya ku wa lokukulu swinene loku endlekeke evuakweni hinkwabyo—ku lahlekeriwa hi xikhundlha ka n’wana wa Xikwembu wa moya la hetisekeke la tiendleke Sathana Diyavulosi. (Genesa 3:1-5; Nhlavutelo 12:9) Xana a nga kombisanga moya wo titlakusa emahlweni ka ku wa ka yena? Bibele yi vulavula hi moya wa Diyavulosi wo titlakusa yi kombisa leswaku munhu la ha ku hundzukaka a nga fanelanga a vekiwa exikhundlheni  xa vulanguteri evandlheni ra Vukreste “hi ku chava leswaku a nga tikukumuxa hi ku tinyungubyisa kutani a wela eku avanyisiweni loku Diyavulosi a avanyisiweke ha kona.” (1 Timotiya 3:1, 2, 6) Hakunene i swa nkoka leswaku hi tivonela leswaku hi nga khutazi moya wo titlakusa eka van’wana swin’we ni ku nga wu pfumeleli leswaku wu hi nghena!

Swivuriso 16:19 yi ri: “Swa antswa ku va ni moya wo rhula ni swisiwana ematshan’weni yo avelana leswi phangiweke ni lava va titlakusaka.” Leswaku ndzayo leyi i ya vutlhari hi swi vona emhakeni ya Hosi Nebukadnetsara wa le mutini wa le Babilona wa khale. Hi ku titlakusa u veke xifaniso lexikulu—kumbexana a xi yimela yena—erivaleni ra Dura. Swi nga ha endleka leswaku xifaniso lexi a xi tlhomiwe ehenhla ka phuphu leyi tlakukeke swinene lerova a xi lehe timitara ta 27 ku sukela ehansi. (Daniyele 3:1) Xifaniso lexi lexikulu a xi endleriwe ku va mfungho lowu hlamarisaka emfun’weni wa Nebukadnetsara. Hambileswi swilo swo leha—swo tanihi xifaniso xexo, swin’we ni tiphuphu ta matlhelo ya mune, swihondzo ni miako yo leha swinene—swi nga ha va tsakisaka vanhu kambe a swi xi tsakisi Xikwembu. Mupisalema u yimbelerile a ku: “Yehovha u tlakukile, hambiswiritano wa n’wi vona la titsongahata[ka]; kambe la titlakusaka u n’wi tivela ekule.” (Pisalema 138:6) Entiyisweni, “lexi tlakukeke exikarhi ka vanhu i xilo lexi nyenyetsaka emahlweni ka Xikwembu.” (Luka 16:15) Swa antswa ku va hi ‘fambisana swin’we ni swilo swa xiyimo xa le hansi’ ku ri ni ku va hi ‘tikarhatela swilo leswi tlakukeke.’—Varhoma 12:16.

Vulavula Hi Ku “Twisisa” Ni “Ku Khorwiseka”

Ku kuma vutlhari ku ma khumba njhani mavulavulelo ya hina? Hosi yo tlhariha yi hi byela leswi: “Loyi a nga ni ku twisisa emhakeni u ta kuma leswinene, naswona wa tsaka la tshembaka Yehovha. Loyi a tlhariheke embilwini u ta vitaniwa la nga ni ku twisisa, naswona loyi a nga ni milomu leyi tsokombelaka u engetela ku khorwiseka. Ku twisisa i xihlovo xa vutomi eka vini va byona; naswona ndzayo ya swiphukuphuku i vuphukuphuku. Mbilu ya lowo tlhariha yi endla leswaku nomu wakwe wu kombisa ku twisisa, naswona yi engetela ku khorwiseka emilon’wini yakwe.”—Swivuriso 16:20-23.

Vutlhari byi hi pfuna ku vulavula hi ku twisisa ni hi ku khorwiseka. Hikwalaho ka yini? Hikuva munhu loyi a tlhariheke u ringeta ku “kuma leswinene” emhakeni naswona u ‘tshemba Yehovha.’ Loko hi endla matshalatshala yo kuma leswinene eka van’wana hi ta vulavula kahle hi vona. Ematshan’weni yo vulavula hi ndlela yo kariha kumbe hi holova, marito ya hina ma fanele ma tsokombela ma tlhela ma khorwisa. Ku tiva swiyimo swa van’wana swi hi pfuna ku twisisa leswaku va langutane ni maxangu yo tanihi kwihi ni leswaku va ma tiyisela njhani.

Nakambe ku vulavula hi vutlhari i swa nkoka loko hi chumayela hi Mfumo ni le ntirhweni wo endla vadyondzisiwa. Loko hi dyondzisa van’wana Rito ra Xikwembu, xikongomelo xa hina a hi ku va byela rungula ra Matsalwa ntsena. Xikongomelo xa hina i ku fikelela timbilu ta vanhu. Leswi swi lava leswaku hi vulavula hi ku khorwiseka. Muapostola Pawulo u khutaze munghana wakwe Timotiya leswaku a tshama eka swilo leswi a “susumetelekeke ku swi pfumela.”—2 Timotiya 3:14, 15.

 An Expository Dictionary of New Testament Words, ya W. E. Vine, yi vula leswaku rito ra Xigriki leri nge “susumeteleka” ri vula “ku byela munhu mhaka lerova a hundzula ndlela leyi a ehleketaka ha yona.” Ku vulavula timhaka leti khorwisaka leti endlaka leswaku muyingiseri wa hina a cinca mianakanyo swi lava leswaku hi twisisa ndlela leyi a anakanyaka ha yona, leswi a swi tsakelaka, swiyimo swa yena ni ndlela leyi a kurisiweke ha yona. Hi nga ku kuma njhani ku twisisa koloko? Mudyondzisiwa Yakobo wa hlamula: “U fanele [u] hatlisa emhakeni yo twa, [u] nonoka emhakeni yo vulavula.” (Yakobo 1:19) Hi nga tiva leswi nga embilwini ya muyingiseri hi ku n’wi vutisa swivutiso kutani hi nyikela nyingiso eka leswi a swi vulaka.

Muapostola Pawulo a a ri ni vuswikoti byo hlamarisa byo kota ku khorwisa van’wana. (Mintirho 18:4) Hambi ku ri un’wana wa vakaneti vakwe, Demetriyo, mufuri wa silivhere, u pfumerile a ku: “Pawulo [u khorwise] ntshungu lowukulu . . . kutani a wu hambukisela eka mavonelo man’wana . . . ku nga ri aEfesa ntsena kambe ni le ndhawini leyikulu ya muganga wa Asiya.” (Mintirho 19:26) Xana Pawulo a a tibuma hi vuswikoti bya yena byo kota ku pfuna vanhu entirhweni wo chumayela? Nikatsongo. A a languta ntirho wa yena wo chumayela ku ri “ku kombisiwa ka moya ni matimba [ya Xikwembu].” (1 Vakorinto 2:4, 5) Na hina hi pfuniwa hi moya lowo kwetsima wa Yehovha. Leswi hi tshembaka Yehovha, ha tiyiseka leswaku u ta hi pfuna tanihi leswi hi endlaka matshalatshala yo vulavula hi ku twisisa ni ku khorwiseka evutirhelini bya hina.

A swi hlamarisi leswi “loyi a tlhariheke embilwini” a vuriwaka “la nga ni ku twisisa”! (Swivuriso 16:21) Ina, ku twisisa i “xihlovo xa vutomi” eka lava va nga na kona. Kambe ku vuriwa yini hi swiphukuphuku? Swi ‘langutela ehansi vutlhari ni ndzayo.’ (Swivuriso 1:7) I vuyelo byihi lebyi swi byi kumaka hi leswi swi alaka ndzayo leyi humaka eka Yehovha? Hilaha swi vuriweke hakona laha henhla, Solomoni u ri: “Ndzayo ya swiphukuphuku i vuphukuphuku.” (Swivuriso 16:22) Swi kuma ndzayo leyi engetelekeke, leyi hakanyingi yi taka yi ri nxupulo lowu vavaka swinene. Nakambe xiphukuphuku xi nga ha tivangela maxangu, tingana, mavabyi hambi ku ri ku fa hi xitshuketa.

Loko hosi ya le Israyele yi hambeta yi vulavula hi vuyelo lebyinene byo vulavula hi ndlela ya vutlhari yi ri: “Marito lamanene i xihlenge xa vulombe, ma tsokombela eka moya-xiviri naswona ma hanyisa marhambu.” (Swivuriso 16:24) Tanihi leswi vulombe byi tsokombelaka naswona byi hatlaka byi xurhisa munhu la khomiweke hi ndlala, marito lamanene ma khutaza ma tlhela ma phyuphyisa. Nakambe vulombe byi ni rihanyo naswona bya tirhisiwa ku tshungula mavabyi man’wana. Swi tano ni hi marito lamanene; ma hanyisa hi tlhelo ra moya.—Swivuriso 24:13, 14.

Tivonele Eka “Ndlela Leyi Langutekaka Yi Ri Yinene”

Solomoni u te: “Ku ni ndlela leyi lulameke emahlweni ka munhu, kambe endzhaku ka sweswo makumu ya yona i tindlela ta rifu.” (Swivuriso 16:25) Lexi i xilemukiso malunghana ni mianakanyo leyo biha ni ku famba hi ndlela leyi lwisanaka ni nawu wa Xikwembu. Ndlela yo karhi yi nga ha vonaka yi lulamile hi ku ya hi langutelo ra munhu la nga hetisekangiki kambe yi nga  ha va yi lwisana swinene ni misinya ya milawu leyinene ya Rito ra Xikwembu. Ku tlula kwalaho, Sathana a nga ha hlohlotela vuxisi byebyo leswaku munhu a susumeteleka ku teka ndlela leyi a ehleketaka leswaku yi lulamile, kasi entiyisweni yi yisa eku feni.

Nsirhelelo lowunene ngopfu eka ku tixisa i mbilu leyi tlhariheke ni leyi twisisaka ni ripfalo leri leteriweke hi vutivi bya Rito ra Xikwembu. Loko hi endla swiboho evuton’wini—hambi ku ri malunghana ni mhaka ya mahanyelo, ya vugandzeri kumbe ya swilo swin’wana—ndlela leyinene ngopfu yo tisirhelela eka ku tixisa i ku va hi kongomisiwa hi milawu ya Xikwembu ya leswinene ni leswi hoxeke.

“Munhu Loyi A Tirhaka, Ú Susumetiwa Hi Ndlala”

Hosi yo tlhariha yi ya emahlweni yi ku: “Moya-xiviri wa munhu la tirhaka hi matimba wu n’wi tirhele hi matimba, hikuva nomu wakwe wu n’wi susumete hi matimba.” (Swivuriso 16:26) Solomoni u vula leswaku ku navela swakudya ka mutirhi ‘ku nga n’wi tirhela hi matimba’ hikuva ndlala ya yena ‘yi n’wi susumeta hi matimba.’ Bibele—Mahungu Lamanene yi ri: “Munhu loyi a tirhaka, ú susumetiwa hi ndlala, i khwiri leri n’wi sindzisaka.” Ku navela ka ntumbuluko, ko tanihi ku lava ku dya swakudya, ku nga hi susumetela ku tirha hi matimba. Ku navela ko tano ka vuyerisa. Hambiswiritano, ku vuriwa yini loko ku navela lokunene ku tshikiwa ku kula ngopfu lerova ku hundzuka makwanga? Vuyelo bya kona bya fana ni leswi endlekaka loko ndzilo wo sweka swakudya wu hundzuka ritshwa leri hisaka nhova leyikulu. Makwanga i ku navela loku nga lawulekiki naswona ku ni khombo. Hikwalaho ko xiya khombo leri, munhu wo tlhariha u lawula ni ku navela ka yena lokunene.

U Nga “Fambi Endleleni Leyi Nga Riki Yinene”

Marito lama humaka emilon’wini ya hina ma nga va lama lovisaka ku fana ni ndzilo lowukulu. Loko Solomoni a hlamusela ndlela leyi swi nga ni khombo ha yona ku xopaxopa swihoxo swa van’wana ni ku vulavula ha swona, u ri: “Munhu la nga pfuniki nchumu u cela swo biha, naswona emilon’wini yakwe, swi fana niloko ku ri ni ndzilo lowu vavulaka. Munhu wa mano u hambeta a vanga mholovo, naswona mulumbeti u hambanisa lava tolovelaneke.”—Swivuriso 16:27, 28.

Munhu loyi a ringetaka ku onha vito ra munhu-kulobye i “munhu la nga pfuniki nchumu.” Hi fanele hi ringeta ku lava leswinene eka van’wana ni ku vulavula swilo leswi nga ta endla leswaku va xiximiwa. Ku vuriwa yini hi ku yingisa lava hangalasaka rihlevo leri vavisaka? Marito ya vona ma nga hatla ma vanga leswaku ku va ni ku nga tshembani loku nga riki na xisekelo, ma hambanisa vanghana ma tlhela ma vanga ku avana evandlheni. Vutlhari byi ta hi susumetela leswaku hi nga va yingisi.

Loko Solomoni a hi tsundzuxa hi ta matimba lama kanganyisaka lama nga endlaka leswaku munhu a landzela ndlela yo biha, u ri: “Munhu wa madzolonga u ta kanganyisa munhu-kulobye, entiyisweni a n’wi fambisa  endleleni leyi nga riki yinene. U tsopeta mahlo leswaku a boha kungu ra mano. A pfala milomu yakwe hi matimba, entiyisweni u hetisisa mano yakwe yo biha.”—Swivuriso 16:29, 30.

Xana madzolonga ma nga tirhisa matimba ya wona lama kanganyisaka eka vagandzeri va ntiyiso? Vanhu vo tala namuntlha va yengiwe ku “boha kungu ra mano.” Va hlohlotela swiendlo swa madzolonga. Swi nga ha hi olovela ku papalata ku hlanganyela hi ku kongoma eka madzolonga. Kambe ku vuriwa yini loko ma ku koka mahlo hi tindlela ta wona leti tumbeleke? Xana timiliyoni ta vanhu a ti yengiwangi ku hlalela vuhungasi kumbe mintlangu leyi ndhundhuzelaka madzolonga? Xitsundzuxo xa Matsalwa xi le rivaleni: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” (Swivuriso 13:20) Mawaku nsirhelelo lowu vutlhari bya Xikwembu byi wu nyikelaka!

Ku nga vuriwa yini hi munhu loyi a hanyeke vutomi byakwe hinkwabyo hi vutlhari ni hi ku twisisa naswona ‘a nga fambangiki endleleni leyi nga riki yinene’? Munhu la endleke sweswo hi vutomi byakwe i wa risima swinene eka Xikwembu naswona u faneriwa hi ku xiximiwa. Swivuriso 16:31 yi ri: “Misisi ya mpunga i harhi ya ku saseka loko yi kumeka endleleni ya ku lulama.”

Hi hala tlhelo, ku hlundzuka loku nga lawulekiki ku bihile. Kayini, n’wana wa jaha wa mativula wa Adamu na Evha u ‘n’wi hlundzukele ngopfu’ makwavo wakwe Avele hiloko ‘a n’wi hlasela a tlhela a n’wi dlaya.’ (Genesa 4:1, 2, 5, 8) Hambileswi ku nga ha vaka ni minkarhi leyi hi nga vaka ni xivangelo xo hlundzuka, hi fanele hi tivonela leswaku hi nga pfumeleli ku hlundzuka ka hina ku hi lawula. Swivuriso 16:32 yi ri: “Loyi a hlwelaka ku hlundzuka wa antswa ku ri ni wanuna wa matimba, ni loyi a lawulaka moya wakwe ku ri ni loyi a tekaka muti.” Ku hlundzuka loku nga lawulekiki a ku kombisi leswaku hi ni matimba hambi ku ri vunene. I ku tsana loku nga endlaka leswaku munhu a ‘famba endleni leyi nga riki yinene.’

Loko ‘Xiboho Xin’wana Ni Xin’wana Xi Huma Eka Yehovha’

Hosi ya le Israyele yi te: “Vuhlolotwana byi hoxiwa exifuveni, kambe xiboho xin’wana ni xin’wana xa byona xi huma eka Yehovha.” (Swivuriso 16:33) Le Israyele wa khale, minkarhi yin’wana Yehovha a a tirhisa vuhlolotwana leswaku a tivisa vanhu ku rhandza ka yena. Vuhlolotwana a ku ri swiribyana swa xirhendzevutana kumbe swiphepherhele swa ntsandza. Xo sungula, a ku endliwa xikombelo eka Yehovha leswaku a endla xiboho hi mhaka yo karhi. Kutani, vuhlolotwana a byi hoxiwa eka mimpetso ya nguvu kutani byi lahleriwa ehansi. Vuyelo bya kona a byi tekiwa byi huma eka Xikwembu.

Yehovha a nga ha tirhisi vuhlolotwana leswaku a tivisa vanhu leswi a swi anakanyaka. U hlavutele ku rhandza ka yena eRitweni ra yena, ku nga Bibele. Vutivi lebyi kongomeke bya leswi tsariweke eBibeleni i bya nkoka leswaku hi kuma vutlhari bya Xikwembu. Hikokwalaho, a hi fanelanga hi pfumela leswaku siku ri hundza hi nga hlayanga Matsalwa lama huhuteriweke.—Pisalema 1:1, 2; Matewu 4:4.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Ha yini vutlhari byi antswa ku tlula nsuku?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

I yini lexi engetelaka ku khorwiseka emilon’wini ya wena loko u ri evutirhelini?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

“Munhu la nga pfuniki nchumu u cela swo biha”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Ku hlundzuka loku nga lawulekiki ku nga endla leswaku munhu a ‘famba endleleni leyi nga riki yinene’

[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

Madzolonga ma ni matimba yo kanganyisa