Xana U Ta ‘Hambeta U Famba Hi Moya’?
Xana U Ta ‘Hambeta U Famba Hi Moya’?
“Hambetani mi famba hi moya kutani a mi nge ku hetisisi ku navela ka nyama nikatsongo.”—VAGALATIYA 5:16.
1. Ku chava ku dyohela moya ku nga herisiwa njhani?
KU NI ndlela ya ku herisa ku chava leswaku hi nga ha dyohela moya lowo kwetsima wa Yehovha. Ndlela ya kona i ku endla leswi muapostola Pawulo a swi vuleke: “Hambetani mi famba hi moya kutani a mi nge ku hetisisi ku navela ka nyama nikatsongo.” (Vagalatiya 5:16) Loko hi pfumelela moya wa Xikwembu wu hi kongomisa, a hi nge hluriwi hi ku navela ko biha ka nyama.—Varhoma 8:2-10.
2, 3. Loko hi hambeta hi famba hi moya, hi ta khumbeka njhani?
2 Loko hi ‘hambeta hi famba hi moya,’ matimba lama tirhaka ya Yehovha ma ta hi susumetela ku n’wi yingisa. Hi ta tekelela timfanelo takwe loko hi ri ensin’wini, evandlheni, ekaya ni le tindhawini tin’wana. Mihandzu ya moya yi ta vonaka loko hi tirhisana ni munghana wa hina wa vukati, vana va hina, vapfumeri-kulorhi ni van’wana.
3 Ku hanya “hi tlhelo ra moya hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu” swi hi endla leswaku hi tshika ku dyoha. (1 Petro 4:1-6) Loko hi kongomisiwa hi moya, a hi nge endli xidyoho lexi nga rivaleriwiki. Kambe hi ta khumbiwa hi tindlela tihi tin’wana letinene loko hi hambeta hi famba hi moya?
Tshama U Ri Ekusuhi Ni Xikwembu Na Kreste
4, 5. Ku famba ka hina hi moya ku yi khumba njhani ndlela leyi hi tekaka Yesu ha yona?
4 Hi kota ku hlayisa vuxaka bya hina lebyikulu na Xikwembu ni N’wana wa xona hikuva hi famba hi moya lowo kwetsima. Loko Pawulo a tsala malunghana ni tinyiko ta moya, u byele vapfumeri-kulobye eKorinto a ku: “Ndzi lava [khale ka vagandzeri va swifaniso] mi tiva leswaku a ku na munhu loyi loko a vulavula hi moya wa Xikwembu, a vulaka a ku: ‘Yesu a a rhukaniwe,’ naswona a ku na munhu loyi a nga vulaka a ku: ‘Yesu i Hosi,’ loko ku nga ri hi moya lowo kwetsima.” (1 Vakorinto 12:1-3) Moya wihi na wihi lowu susumetelaka vanhu ku rhukana Yesu wu fanele wu huma eka Sathana Diyavulosi. Kambe, leswi hi nga Vakreste lava fambaka hi moya lowo kwetsima, ha khorwiseka leswaku Yehovha u pfuxe Yesu eka lava feke naswona u n’wi endle a va ehenhla ka swivumbiwa leswin’wana hinkwaswo. (Vafilipiya 2:5-11) Hi ni ripfumelo egandzelweni ra nkutsulo ra Kreste naswona hi amukela Yesu tanihi Hosi leyi vekeriweke hina hi Xikwembu.
5 Vanhu van’wana va lembe-xidzana ro sungula C.E. lava a va tivula Vakreste va landzurile leswaku Yesu u tile a ri wa nyama. (2 Yohane 7-11) Ku amukela langutelo rero ra mavunwa swi endle leswaku van’wana va fularhela tidyondzo ta ntiyiso malunghana na Yesu, ku nga Mesiya. (Marka 1:9-11; Yohane 1:1, 14) Ku famba hi moya lowo kwetsima swi hi sivela leswaku hi nga byi amukeli vugwinehi byo tano. Kambe loko hi tshama hi xalamukile hi tlhelo ra moya hi kona hi nga hambetaka hi kuma musa lowu nga hi faneriki wa Yehovha kutani hi “tama [hi] famba entiyisweni.” (3 Yohane 3, 4) Hikwalaho a hi tiyimiseleni ku fularhela vugwinehi hinkwabyo leswaku hi ta tshama hi ri ni vuxaka lebyikulu na Tata wa hina wa le tilweni.
6. Hi tihi timfanelo leti moya wa Xikwembu wu endlaka leswaku lava fambaka hi moya va va na tona?
6 Pawulo u xaxamete vugwinehi bya ku gandzela swifaniso ni mimpambukwa exikarhi ka “mintirho ya nyama” yo tanihi vumbhisa ni ku tikhoma ko biha. Kambe u hlamuserile: “Lava va nga va ka Kreste Yesu va belele nyama swin’we ni ku tshwa ni ku navela ka yona. Loko hi hanya hi moya, nakambe a hi hambeteni hi famba hilaha ku hlelekeke hi moya.” (Vagalatiya 5:19-21, 24, 25) Hi tihi timfanelo leti matimba lama tirhaka ya Xikwembu ma endlaka leswaku lava hanyaka va tlhela va famba hi moya va va na tona? Pawulo u tsarile: “Mihandzu ya moya i rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku va ni mbilu yo leha, musa, vunene, ripfumelo, ku olova, ku tikhoma.” (Vagalatiya 5:22, 23) A hi kambisiseni mihandzu leyi ya moya.
‘A Hi Rhandzaneni’
7. Rirhandzu i yini, naswona hi swihi swihlawulekisi swa rona swin’wana?
7 Rirhandzu—mbhandzu wun’wana wa moya—hakanyingi ri katsa ku rhandza van’wana swinene ni ku va khathalela handle ka vutianakanyi swin’we ni ku va ni vuxaka lebyikulu na vona. Matsalwa ma vula leswaku “Xikwembu i rirhandzu” hikuva i xikombiso lexikulu xa mfanelo yoleyo. Rirhandzu lerikulu ra Xikwembu ni ra N’wana wa xona eka vanhu ri kombisiwe hi gandzelo ra nkutsulo ra Yesu Kreste. (1 Yohane 4:8; Yohane 3:16; 15:13; Varhoma 5:8) Tanihi valandzeri va Yesu, hi tiviwa hi rirhandzu leri hi rhandzanaka ha rona. (Yohane 13:34, 35) Entiyisweni, hi lerisiwa leswaku hi “rhandzana.” (1 Yohane 3:23) Naswona Pawulo u vula leswaku rirhandzu ri ni mbilu yo leha ni musa. A ri na mavondzo, naswona a ri tikurisi, a ri tikhomi hi ndlela leyi nga tengangiki, kumbe ku lava leswi vuyerisaka rona ntsena. Rirhandzu a ri hlundzuki kumbe ri hlayisa mhaka yo biha. Ri tsaka ni ntiyiso, a ri tsaki hi leswi nga lulamangiki. Rirhandzu ri byarha, ri kholwa, ri va ni ntshembo ri tlhela ri tiyisela swilo hinkwaswo. Ku tlula kwalaho, a ri heli.—1 Vakorinto 13:4-8.
8. Ha yini hi fanele hi rhandza vanhu lava hi gandzelaka Yehovha na vona?
8 Loko hi pfumelela moya wa Xikwembu leswaku wu hi endla hi va ni rirhandzu, mfanelo yoleyo yi ta va kona eka vuxaka bya hina ni Xikwembu ni vaakelani. (Matewu 22:37-39) Muapostola Yohane u tsarile: “Loyi a nga rhandziki u tshama eku feni. Mani na mani la vengaka makwavo i mudlayi, naswona ma swi tiva leswaku a ku na mudlayi loyi vutomi lebyi nga heriki byi tshamaka eka yena.” (1 Yohane 3:14, 15) Munhu la dlayeke a a ta kuma nsirhelelo emutini wa vuchavelo wa Vaisrayele loko ntsena a a nga vengi loyi a n’wi dlayeke. (Deteronoma 19:4, 11-13) Loko hi kongomisiwa hi moya lowo kwetsima, hi ta rhandza Xikwembu, vagandzeri-kulorhi ni van’wana.
“Ntsako Wa Yehovha I Khokholo Ra N’wina”
9, 10. Ntsako i yini, naswona hi swihi swilo swin’wana leswi hi tiselaka ntsako?
9 Ntsako i ku khana lokukulu. Yehovha i “Xikwembu lexi tsakeke.” (1 Timotiya 1:11; Pisalema 104:31) N’wana u tsakela ku endla ku rhandza ka Tata wa yena. (Pisalema 40:8; Vaheveru 10:7-9) Naswona “ntsako wa Yehovha i khokholo ra [hina].”—Nehemiya 8:10.
10 Ntsako lowu humaka eka Xikwembu wu hi tisela ku eneriseka lokukulu loko hi endla ku rhandza ka Xikwembu hambiloko hi ri emaxangwini, emahlomulweni kumbe eku xanisiweni. “Vutivi bya Xikwembu” byi hi tisela ntsako hakunene! (Swivuriso 2:1-5) Vuxaka bya hina lebyi tsakisaka ni Xikwembu byi sekeriwe eka vutivi lebyi kongomeke ni ku va ni ripfumelo eka xona ni le gandzelweni ra nkutsulo ra Yesu. (1 Yohane 2:1, 2) Ku va xiphemu xa vamakwerhu va ntiyiso va le misaveni hinkwayo i xihlovo xin’wana xa ntsako. (Sofaniya 3:9; Hagayi 2:7) Ntshembo wa hina wa Mfumo ni lunghelo lerikulu ra ku twarisa mahungu lamanene swi hi endla hi tsaka. (Matewu 6:9, 10; 24:14) Ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki wa hi tsakisa. (Yohane 17:3) Leswi hi languteleke swilo sweswo leswi hlamarisaka, hi fanele hi “tsaka hilaha ku heleleke.”—Deteronoma 16:15.
Vanani Lava Rhuleke Mi Tlhela Mi Va Ni Mbilu Yo Leha
11, 12. (a) Ku rhula i yini? (b) Ku rhula ka Xikwembu ku ni vuyelo byihi eka hina?
11 Ku rhula—ku nga mbhandzu wun’wana wa moya—i ku tshamiseka ni ku nga karhateki. Tata wa hina wa le tilweni i Xikwembu xa ku rhula, naswona hi nyikiwa xitiyisekiso lexi: “Yehovha u ta katekisa vanhu vakwe hi ku rhula.” (Pisalema 29:11; 1 Vakorinto 14:33) Yesu u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Ndzi mi siyela ku rhula, ndzi mi nyika ku rhula ka mina.” (Yohane 14:27) Xana ku rhula koloko a ku ta va pfuna njhani valandzeri va yena?
12 Ku rhula loku Yesu a ku nyikeke vadyondzisiwa va yena ku wisise timbilu ta vona ni mianakanyo ya vona kutani ku hunguta ku chava ka vona. Va ve ni ku rhula ngopfu-ngopfu loko va amukele moya lowo kwetsima lowu a va tshembisiwe wona. (Yohane 14:26) Loko hi kongomisiwa hi moya wolowo hi tlhela hi hlamuriwa swikhongelo swa hina namuntlha, hi va ni “ku rhula ka Xikwembu” loku nga ringanisiwiki na nchumu, loku wisisaka timbilu ni mianakanyo ya hina. (Vafilipiya 4:6, 7) Ku tlula kwalaho, moya wa Yehovha wa hi pfuna leswaku hi va ni ku rhula ni vapfumeri-kulorhi ni van’wana.—Varhoma 12:18; 1 Vatesalonika 5:13.
13, 14. I yini ku lehisa mbilu, naswona ha yini hi fanele hi ku kombisa?
13 Ku va ni mbilu yo leha ku fambisana ni ku va la rhuleke, hikuva i ku tiyisela ka hina hi ku lehisa mbilu loko hi pfukiwa kumbe loko hi dyoheriwa hi ri ni ntshembo wa leswaku xiyimo xi ta antswa. Xikwembu xi lehisa mbilu. (Varhoma 9:22-24) Yesu na yena u kombisa mfanelo leyi. Na hina hi nga kombisiwa mfanelo leyi, hikuva Pawulo u tsarile: “Xivangelo xa ku kombisiwa ka mina tintswalo, hileswaku ha mina loyi ndzi nga exiyin’weni xo rhanga, Kreste Yesu a ta komba ku va ni mbilu yo leha kakwe hinkwako, sweswo swi va xikombiso eka lava va nga ta veka ripfumelo ra vona eka yena leswaku va kuma vutomi lebyi nga heriki.”—1 Timotiya 1:16.
14 Ku lehisa mbilu swi hi pfuna ku tiyisela loko van’wana va vula kumbe va endla swilo swo biha kumbe swa tihanyi. Pawulo u khutaze Vakreste-kulobye a ku: “Vanani ni mbilu yo leha eka hinkwavo.” (1 Vatesalonika 5:14) Leswi hinkwerhu ka hina hi nga hetisekangiki naswona hi endlaka swihoxo, hakunene hi lava leswaku vanhu va hi lehisela mbilu loko hi va endlela swihoxo. Hikwalaho a hi tikarhateleni ku “va ni mbilu yo leha hi ntsako.”—Vakolosa 1:9-12.
Kombisa Musa Ni Vunene
15. Hlamusela leswaku musa i yini u tlhela u nyikela swikombiso swa wona.
15 Hi kombisa musa loko hi tsakela van’wana hi ku va khutaza ni ku va pfuna. Yehovha u ni musa, kasi ni N’wana wa yena u na wona. (Varhoma 2:4; 2 Vakorinto 10:1) Malandza ya Xikwembu ni ya Kreste ma fanele ma va ni musa. (Mikiya 6:8; Vakolosa 3:12) Ni van’wana lava nga riki na vuxaka na Xikwembu va kombise “musa lowu nga tolovelekangiki wa vumunhu.” (Mintirho 27:3; 28:2) Hikwalaho, hi nga kombisa musa loko hi “[hambeta hi] famba hi moya.”
16. Hi swihi swiyimo swin’wana leswi faneleke swi hi susumetela ku kombisa musa?
16 Hi nga kombisa musa hambiloko hi ri ni xivangelo xa ku hlundzuka hikwalaho ka marito lama hi twiseke ku vava lama vuriweke hi un’wana kumbe hikwalaho ka swiendlo swa nsele leswi endliweke hi un’wana. Pawulo u te: “Karihani, kambe mi nga dyohi; dyambu ri nga peli ma ha ri eka xiyimo xa ku kariha, mi nga nyiki Diyavulosi ndhawu. . . . Kombanani musa, mi tsetselelana swinene, mi rivalelana hi ku ntshunxeka tanihi leswi Xikwembu na xona xi mi rivaleleke hi ku ntshunxeka hi Kreste.” (Vaefesa 4:26, 27, 32) Ngopfu-ngopfu swa fanela ku kombisa musa eka lava nga le ku ringiweni. Ina, nkulu la nga Mukreste u ta va a nga kombisi musa loko a nga nyikeli ndzayo ya le Matsalweni hileswi a nga laviki ku twisa munhu un’wana ku vava loyi swi nga erivaleni leswaku u le khombyeni ro fularhela ndlela ya “vunene ni ku lulama ni ntiyiso.”—Vaefesa 5:9.
17, 18. Vunene byi hlamuseriwa njhani, naswona mfanelo leyi yi fanele yi hetisisa xiphemu xihi evuton’wini bya hina?
17 Vunene i ku va ni vumunhu. Xikwembu xi ni vunene hi ndlela leyi hetisekeke. (Pisalema 25:8; Zakariya 9:17) Yesu u ni vunene naswona u ni vumunhu. Kambe, u arile ku pfumela leswaku hi “Lonene” tanihi xithopo loko a vuriwa “Mudyondzisi Lonene.” (Marka 10:17, 18) Swi le rivaleni leswaku leswi a swi vangiwa hi leswi a a teka Xikwembu tanihi xikombiso lexinene ngopfu xa vunene.
18 Xidyoho lexi hi tswariweke na xona xi endla leswaku hi nga swi koti kahle ku endla leswinene. (Varhoma 5:12) Nilokoswiritano, hi nga kombisa mfanelo leyi loko hi khongelela leswaku Xikwembu xi hi ‘dyondzisa vunene.’ (Pisalema 119:66) Pawulo u byele vapfumeri-kulobye eRhoma a ku: “Mina ndza khorwiseka hi n’wina vamakwerhu, leswaku n’wina hi n’wexe mi tele vunene, tanihi leswi mi teleke vutivi hinkwabyo.” (Varhoma 15:14) Mulanguteri la nga Mukreste u fanele “a rhandza vunene.” (Tito 1:7, 8) Loko hi kongomisiwa hi moya wa Xikwembu, hi ta tiviwa hi vunene naswona Yehovha u ta ‘hi tsundzuka, hi vunene lebyi hi byi endleke.’—Nehemiya 5:19; 13:31.
‘Ripfumelo Leri Nga Riki Na Vukanganyisi’
19. Hlamusela leswaku ripfumelo i yini hi ku pfumelelana na Vaheveru 11:1.
19 Ripfumelo—leri na rona ri nga mbhandzu wa moya—“i ku langutela loku tiyisekisiweke ka swilo leswi tshembiwaka, vumbhoni lebyi tiyeke bya leswi nga swa xiviri hambiloko swi nga voniwi.” (Vaheveru 11:1) Loko hi ri ni ripfumelo, ha tiyiseka leswaku hinkwaswo leswi Yehovha a swi tshembiseke swi ta hetiseka hakunene. Vumbhoni lebyi khorwisaka bya swilo swa xiviri leswi nga siki voniwaka byi tiyile swinene lerova ku vuriwa leswaku ripfumelo ri fana na byona. Hi xikombiso, ku va kona ka swilo leswi vumbiweke ka hi khorwisa leswaku ku ni Muvumbi. Loko hi hambeta hi famba hi moya hi ta kombisa muxaka wolowo wa ripfumelo.
20. I yini “xidyoho lexi hi phasaka hi ku olova,” naswona hi nga xi papalata njhani xona ni mintirho ya nyama?
20 Ku pfumala ripfumelo i “xidyoho lexi hi phasaka hi ku olova.” (Vaheveru 12:1) Hi fanele hi titshega hi moya wa Xikwembu leswaku hi ta papalata mintirho ya nyama, ku hlongorisa swilo leswi vonakaka ni tidyondzo ta mavunwa leti nga dlayaka ripfumelo ra hina. (Vakolosa 2:8; 1 Timotiya 6:9, 10; 2 Timotiya 4:3-5) Moya wa Yehovha wu endla leswaku malandza ya Yena ya manguva lawa ma va ni ripfumelo leri fanaka ni ra timbhoni ta le mahlweni ka Vukreste ni van’wana lava ku vulavuriwaka hi vona eBibeleni. (Vaheveru 11:2-40) Naswona ‘ripfumelo ra hina leri nga riki na vukanganyisi’ ri nga ha tiyisa ra van’wana.—1 Timotiya 1:5; Vaheveru 13:7.
Kombisa Ku Olova Ni Ku Tikhoma
21, 22. Ku olova ku hlamuseriwa njhani, naswona ha yini hi fanele hi ku kombisa?
21 Ku olova i ku va ni vumunhu ni mahanyelo yo rhula. Yin’wana ya timfanelo ta Xikwembu i ku olova. Leswi ha swi tiva hikuva Yesu, loyi a a ri munhu la nga ni moya wo rhula, u kombise vumunhu bya Yehovha hi ku hetiseka. (Matewu 11:28-30; Yohane 1:18; 5:19) Kutani, ku languteriwe yini eka hina tanihi malandza ya Xikwembu?
22 Leswi hi nga Vakreste ku languteriwe leswaku hi ‘kombisa ku rhula eka vanhu hinkwavo.’ (Tito 3:2) Hi kombisa ku olova loko hi ri ensin’wini. Lava nga ni timfanelo ta moya va tsundzuxiwa leswaku va ololoxa Mukreste la dyoheke “hi moya wo rhula.” (Vagalatiya 6:1) Hinkwerhu hi nga kondletela vun’we bya Vukreste ni ku rhula hi ku va ni ‘mianakanyo yo titsongahata ni ku rhula.’ (Vaefesa 4:1-3) Hi nga kombisa ku olova loko hi tshamela ku famba hi moya hi tlhela hi tikhoma.
23, 24. I yini ku tikhoma, naswona ku hi pfuna njhani?
23 Ku tikhoma ku endla leswaku hi lawula mianakanyo ya hina, mavulavulelo ya hina ni swiendlo swa hina. Yehovha u “hambete [a] tikhoma” loko a tirhisana ni Vababilona lava a va ta lovisa muti wa Yerusalema. (Esaya 42:14) N’wana wa yena ‘u hi siyele ntila’ hileswi a tikhomeke loko a xanisiwa. Naswona muapostola Petro u tsundzuxe Vakreste-kulobye leswaku va ‘engetela ku tikhoma eka vutivi bya vona.’—1 Petro 2:21-23; 2 Petro 1:5-8.
24 Vakulu lava nga Vakreste ku languteriwe leswaku va tikhoma. (Tito 1:7, 8) Entiyisweni, hinkwavo lava kongomisiwaka hi moya lowo kwetsima va nga kombisa ku tikhoma xisweswo va nga papalata mahanyelo yo biha, nhlambha, kumbe nchumu wihi na wihi lowu nga endlaka leswaku va nga tsakeriwi hi Yehovha. Loko hi pfumelela moya wa Xikwembu leswaku wu endla hi tikhoma, leswi swi ta vonaka eka van’wana hikwalaho ka mavulavulelo ni ku tikhoma ka hina.
Hambetani Mi Famba Hi Moya
25, 26. Ku famba hi moya ku ta byi khumba njhani vuxaka lebyi hi nga na byona ni vanhu van’wana sweswi swin’we ni ntshembo wa hina wa nkarhi lowu taka?
25 Loko hi famba hi moya, hi ta va vahuweleri va Mfumo lava hisekaka. (Mintirho 18:24-26) Hi ta va vanghana lava tsakeriwaka, naswona ngopfu-ngopfu vanhu lava tinyiketeleke eka Xikwembu va ta tsakela ku va vanghana va hina. Tanihi lava kongomisiwaka hi moya lowo kwetsima, hi ta tlhela hi va swihlovo swa xikhutazo xa moya eka vanhu lava hi gandzelaka Yehovha na vona leswaku va hambeta va famba hi moya. (Vafilipiya 2:1-4) Vakreste hinkwavo va lava ku va tano.
26 Emisaveni leyi leyi lawuriwaka hi Sathana, a swi olovi ku famba hi moya. (1 Yohane 5:19) Nilokoswiritano, vanhu va timiliyoni namuntlha va famba hi moya. Loko hi tshemba Yehovha hi mbilu ya hina hinkwayo, hi ta tiphina hi vutomi sweswi naswona hi ta swi kota ku hambeta hi famba hilaha ku nga heriki etindleleni letinene ta Munyiki la nga ni rirhandzu wa moya lowo kwetsima.—Pisalema 128:1; Swivuriso 3:5, 6.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
• Ku “famba hi moya” ku byi khumba njhani vuxaka bya hina na Xikwembu ni N’wana wa xona?
• Hi tihi timfanelo ta mihandzu ya moya lowo kwetsima?
• Hi tihi tindlela tin’wana to kombisa mihandzu ya moya wa Xikwembu?
• Ku famba hi moya ku byi khumba njhani vutomi bya hina bya sweswi ni ntshembo wa hina wa nkarhi lowu taka?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Moya lowo kwetsima wa Yehovha wu hi susumetela ku rhandza vapfumeri-kulorhi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Kombisa musa hi ku khutaza van’wana ni ku va pfuna