Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

Ku Tsala—Ndlela Leyi Swi Pfuneke Ha Yona eIsrayele Wa Khale

Ku Tsala—Ndlela Leyi Swi Pfuneke Ha Yona eIsrayele Wa Khale

Ku Tsala—Ndlela Leyi Swi Pfuneke Ha Yona eIsrayele Wa Khale

XANA u tshame u hlaya xiyenge xo karhi xa Iliad kumbe xa Odyssey, ku nga swiphato swimbirhi leswi dumeke swa le Greece wa khale? Ku ehleketiwa leswaku swiphato leswi swi tsariwe hi lembe-xidzana ra vukaye kumbe ra vunhungu B.C.E. Swiphato leswi swi hambana njhani ni Bibele, leyi sunguriweke ku tsariwa malembe-xidzana yo tala swiphato leswi swi nga si tsariwa? Vholumo leyi nge, The Jewish Bible and the Christian Bible yi ri: “Bibele yi vulavula hi ku tsala kumbe hi matsalwa minkarhi ya kwalomu ka 429. Leyi i mhaka ya nkoka loko ku tsundzukiwa leswaku xiphato xa Iliad xi vulavula kan’we ntsena hi ku tsala kasi xa Odyssey a xi vulavuli ni kan’we hi ku tsala.”

The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East yi hlamusela leswaku “eIsrayele wa khale swi tikomba onge ku tsala a ku ri xiyenge xa nkoka xa vukhongeri.” Hi xikombiso, ntwanano wa Nawu a wu tsariwe ehansi naswona endzhakunyana a wu tshamela ku hlayiwa emahlweni ka vavanuna, vavasati ni vana hinkwavo. Nakambe a wu hlayiwa ni ku dyondziwa hi vanhu va ri mintlawa ni loko va ri voxe. Endzhaku ko kambisisa swilo swin’wana swa nkoka swa Nawu, Alan Millard, mudyondzisi-nkulu wa le Yunivhesiti ya Liverpool, u gimete hi ku: “Handle ko kanakana, vanhu a va swi kota ku tsala ni ku hlaya.”—Deteronoma 31:9-13; Yoxuwa 1:8; Nehemiya 8:13-15; Pisalema 1:2.

Muapostola Pawulo u hlamusela ndlela leyi Vakreste va faneleke va languta matsalwa yo kwetsima ha yona, a ku: “Swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke swi tsaleriwe ku letela hina, leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni.” Xana wena wa yi tlangela Bibele hi ku yi hlaya nkarhi na nkarhi?—Varhoma 15:4.