Mhaka Ya Vutomi

Ndzi Dyondze Ku Tshemba Yehovha Hilaha Ku Heleleke

Hi ku vula ka Aubrey Baxter

Siku rin’wana hi Mugqivela nimadyambu hi 1940, ndzi hlaseriwe hi vavanuna vambirhi lava ndzi bukuteleke kukondza ndzi wela ehansi. A ndzi anakanya leswaku maphorisa mambirhi lawa a ma yime ekusuhi na mina ma ta ndzi pfuna kambe ma ndzi rhukanile ma tlhela ma ndhundhuzela swifamona leswi. Swiendlakalo leswi endlekeke evuton’wini bya mina, leswi endleke leswaku ndzi bukuteriwa hi ndlela leyi ya tihanyi swi sungule emalembeni ya ntlhanu lama hundzeke loko ndza ha tirha emugodini wa malahla. I nge ndzi hlamusela.

NDZI tswariwe hi 1913 eSwansea, ku nga doroba leri nga etimbuweni ta le New South Wales, eAustralia naswona ndzi n’wana wa vunharhu eka majaha ya mune. Loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu hi vukhale, ndyangu hinkwawo wa ka hina wu khomiwe hi vuvabyi bya chachalaza ya le Spain, lebyi dlayeke vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo. Lexi tsakisaka, hi ponile hinkwerhu ka hina. Hambiswiritano, hi 1933 hi weriwe hi papa ra ntima loko Manana a lova a ri ni malembe ya 47 hi vukhale. Manana a a ri wansati la chavaka Xikwembu, loyi eku sunguleni a kumeke tivholumo timbirhi ta buku leyi nge Light, ku nga tibuku leti sekeriweke eBibeleni leti a ti fambisiwa hi Timbhoni ta Yehovha.

Hi nkarhi wolowo a ndzi tirha emugodini wa malahla. Leswi nkarhi wun’wana a ndzi khomeka swinene swa xinkarhana entirhweni wa mina kambe endzhakunyana a ku va ni nkarhi lowu ndzi nga tirhiki ngopfu, a ndzi famba ni tibuku entirhweni kutani ndzi tihlaya hi ku tirhisa rivoni leri nga eka xihuku xa mina. Ku nga ri khale ndzi xiye leswaku ndzi kume ntiyiso. Ndzi tlhele ndzi sungula ku yingisela tinkulumo ta Bibele leti a ti haxiwa eka xiya-ni-moya hi Timbhoni. Leswi tlheleke swi ndzi tsakisa i ku vona Tatana ni vabuti va mina hinkwavo va sungula ku tsakela ntiyiso wa Bibele.

Hi 1935 hi tlhele hi weriwa hi papa ra ntima loko ndzisana ya mina Billy, a dlayiwa hi vuvabyi bya nyumoniya.  A a ri ni malembe ya 16 hi vukhale. Hambiswiritano, hi nkarhi wolowo, ndyangu wa ka hina wu chaveleriwe hi ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi. (Mintirho 24:15) Hi ku famba ka nkarhi, Tatana ni vabuti va mina, Verner na Harold, swin’we ni vasati va vona va tinyiketerile eka Xikwembu. Endyangwini wa ka hina, hi mina ntsena ndza ha hanyaka. Hambiswiritano, Marjorie nsati wa Verner wa vumbirhi na Elizabeth nsati wa Harold, va ha hiseka ni sweswi entirhweni wa Yehovha.

Ku Dyondza Ku Tshemba Yehovha

Ro sungula loko ndzi vulavula hi ku kongoma ni Timbhoni ta Yehovha a ku ri eku heleni ka 1935 loko wansati un’wana loyi a a vulavula Xiukraine a te ekaya hi xikanyakanya. Hi Sonto leyi landzeleke, ndzi ye eminhlanganweni ya Vukreste ro sungula naswona hi vhiki leri landzeleke ndzi fambe ni ntlawa lowu a wu ya entirhweni wo chumayela. Mbhoni leyi a yi fambisa nhlangano wa ntirho wa nsimu yi ndzi nyike swibukwana kutani leswi ndzi hlamariseke hileswi yi ndzi tshikeke ndzi famba ndzi ri ndzexe entirhweni wo chumayela! Endlwini yo sungula, a ndzi chuhe lerova a ndzi navela onge misava yi nga pfuleka ndzi nghena! Kambe n’wini wa muti a a ri ni xinghana lerova u amukele tibuku.

Matsalwa yo fana na Eklesiasta 12:1 na Matewu 28:19, 20, ma ndzi khumbe swinene lerova ndzi navele ku va phayona, kumbe muchumayeri wa nkarhi hinkwawo. Tatana u xi seketerile xiboho xa mina. Hambileswi a ndzi nga si khuvuriwa, a ndzi tibyele leswaku ndzi ta sungula ku phayona hi July 15, 1936. Hi rona siku rero, ndzi ye erhavini ra Timbhoni ta Yehovha le Sydney, laha ndzi rhambiweke ku tirha ni ntlawa wa maphayona ya 12 edorobeni ra Dulwich Hill, eSydney. Ma ndzi dyondzise ku sila koroni hi muchini lowu a wu gwedliwa hi mavoko lowu maphayona a ma wu tirhisa ku endla mapa ematshan’weni yo ma xava, xisweswo ma hlayisa mali.

Ndzi Phayona eTindhawini Ta Le Makaya

Endzhaku ko khuvuriwa loko lembe rero ri ya eku heleni, ndzi averiwe ku ya tirha exikarhi ka xifundzha xa Queensland swin’we ni maphayona mambirhi—Aubrey Wills na Clive Shade. Swilo leswi a hi ri na swona a ku ri movha wa Aubrey, swikanyakanya, gramafoni leyi a yi khomeka hi voko ya ku haxa tinkulumo ta Bibele, tende leri veke kaya ra hina ku ringana malembe manharhu, mibedo yinharhu, tafula ni poto. Siku rin’wana loko ku fanele ku sweka mina, ndzi anakanye ku lunghiselela swakudya swo “hlawuleka” swa matsavu ni koroni. Kambe ku hava ni un’we eka hina loyi a koteke ku swi dya. A ku ri ni hanci kwala kusuhi, kutani ndzi yi nyike swakudya leswi. Kambe yi swi nuheterile, yi ninginisa nhloko kutani yi famba! Sweswo swi endle leswaku ndzi tshika ku sweka.

Hi nkarhi wolowo, hi endle xiboho xo hatla hi heta nsimu ya hina hi ku yi ava yi va swiphemu swinharhu leswaku un’wana ni un’wana a tirha xin’we xa swona. Loko ri pela, hakanyingi a ndzi va ekule ni laha hi dzimeke kona tende ra hina naswona minkarhi yin’wana a ndzi etlela emakaya ya vanhu va le tindhawini ta le makaya lava nga ni malwandla. Siku rin’wana ndzi etlele emubedweni wa xiyimo xa le henhla endlwini ya vaendzi ekomponi kutani hi vusiku lebyi landzelaka ndzi etlele exiyindlwanini lexi thyakeke xa vahloti va ti-kangaroo, lexi a xi rhendzeriwe hi tinhulu ta madzovo yo nun’hwa. Minkarhi yo tala a ndzi tala ku etlela enhoveni. Siku rin’wana nivusiku ndzi rhendzeriwe hi timbyana ta nhova leti a ti ri ekule na mina, hambileswi a ndzi nga ti voni ndzi twe huwa ya tona. Ri kale ri xa byi nga phahanga kutani ndzi kume leswaku a ti nga lavi mina kambe a ti lava swa le ndzeni swa swiharhi leswi vahloti va swi celeleke ekusuhi ni laha a ndzi etlele kona.

 Hi Chumayela Hi Movha Lowu Nga Ni Swikurisa-marito

Hi twarise mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hi movha lowu nga ni swikurisa-marito. Maphorisa ma hi pfumelerile leswaku hi yimisa movha wa hina edorobeni ra Townsville leri nga en’walungwini wa Queensland. Kambe nkulumo leyi rhekhodiweke yi hlundzukise swirho swa nhlangano wa Salvation Army, leswi hi byeleke leswaku hi famba. Loko hi ala ku famba, ntlhanu wa swona swi ninginise movha wa hina swinene. Hi nkarhi wolowo, a ndzi ri endzeni ka wona, ndzi ri karhi ndzi tlanga tirhekhodo! A swi vonaka swi nga ri vutlhari ku honisa valala lava va hina, kutani loko swi tshike ku ninginisa movha, hi sukile endhawini yoleyo.

Le Bundaberg, wanuna un’wana loyi a a tsakela rungula ra Bibele u hi lombe xikepe leswaku hi ta kota ku haxa nkulumo hi ri eNambyeni wa Burnett, lowu a wu tsemakanya doroba. Aubrey na Clive va fambe hi xikepe va rhwale swikurisa-marito ni muchini wo tlanga tirhekhodo loko mina ndzi sele eholweni leyi a hi yi hirhile. Vusiku byebyo, hi tlange rhekhodo ya nkulumo ya Joseph F. Rutherford, la humaka eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha. Nkulumo leyi a yi twarisa rungula ra matimba leri humaka eBibeleni naswona mpfumawulo wa yona wu twakale edorobeni hinkwaro ra Bundaberg. Yoleyo i minkarhi leyi tsakisaka leyi nga rivalekiki, leyi a yi lava leswaku vanhu va Xikwembu va va ni xivindzi ni ripfumelo.

Nyimpi Yi Tisa Swiphiqo Leswi Engetelekeke

Endzhaku ka loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi sungurile hi September 1939, Xihondzo xo Rindza xa November 1 xi hlamusele leswi swi vulaka swona ku va Mukreste a nga hlanganyeli eka tipolitiki ni le nyimpini. Hi ku famba ka nkarhi leswi ndzi swi dyondzeke enkandziyisweni wolowo swi ndzi pfunile swinene. Hi nkarhi wolowo, endzhaku ko heta malembe manharhu ndzi ri swin’we na Aubrey na Clive, hi kume swiavelo leswi hi hambaniseke. Ndzi vekiwe ku va mulanguteri wa xifundzha en’walungwini wa Queensland, naswona minkarhi yo tala xiavelo lexi xi ringe ndlela leyi ndzi n’wi tshembaka ha yona Yehovha.

Hi August 1940, ndzi endzele vandlha ra le Townsville, leri a ri ri ni maphayona ya mune—ku nga Percy na Ilma va ka Iszlaub * na Norman na Beatrice va ka Bellotti lava a va ri vamakwavo. Endzhaku ka malembe ya tsevu, mina na Beatrice hi tekanile. Siku rin’wana hi Mugqivela nimadyambu loko hi heta ku fambisa timagazini exitarateni, ndzi hlaseriwile hilaha ndzi vuleke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi. Hambiswiritano, xiendlakalo xexo xa tihanyi xi ndzi nyike matimba swinene yo ya emahlweni ni ntirho wa Yehovha.

Vamakwerhu vambirhi va xisati lava nga maphayona, ku nga Una na Merle va ka Kilpatrick, a va endla ntirho lowunene en’walungwini wa doroba rero. Ndzi tiphinile na vona siku hinkwaro entirhweni wo chumayela naswona va ndzi komberile leswaku ndzi va tlutisa enambyeni leswaku va ya emutini wun’wana lowu ndyangu wa kona a wu tsakela rungula ra Bibele. A ndzi fanele ndzi hlambela ndzi landza xikwekwetsu lexi a xi boheleriwe hala gangeni ra nambu kutani ndzi vuya na xona leswaku va ta ya laha va lavaka ku ya kona. Hambiswiritano, loko ndzi fika exikwekwetsini ndzi kume leswaku swo tluta hi swona a swi nga ri kona! Hi swi kume endzhaku leswaku munhu un’wana loyi a a venga Timbhoni a a swi tumbetile. Kambe sweswo a swi hi sivelanga ku endla leswi a hi tiyimisele ku swi endla.  Ndzi hete malembe yo hlayanyana ndzi ri muponisi wa vanhu lava nwelaka elwandle kutani a ndza ha swi kota ku hlambela. Hiloko ndzi boha ntambhu ya nsoma exisutini, ndzi xi koka ndzi xi yisa laha vamakwerhu va xisati a va ri kona, kutani ndzi va khandziyisa ivi ndzi tlhela ndzi va vuyisa. Yehovha u katekise matshalatshala ya hina hikuva hi ku famba ka nkarhi ndyangu wolowo lowu a wu tsakela wu ve Timbhoni.

Yehovha A Hi Sirhelela

Hikwalaho ka swivangelo swa vuhlayiseki, masocha ma sive ndlela leyi yaka edorobeni ra le Innisfail leswaku ma secha lava hundzaka. Tanihi leswi a ndzi tshama kwalaho, a ndzi ri ni maphepha ya mpfumelelo wo nghena edorobeni rero, lama veke mpfuno swinene loko vayimeri lava humaka erhavini ra Timbhoni ta Yehovha va hi endzerile. Leswaku va kota ku hundza laha masocha ma pfaleke ndlela, a ndzi va tumbeta ehansi ka switulu swa le ndzhaku swa movha wa mina.

Petirolo a yi kala hi nkarhi wolowo kutani timovha to tala a ti endliwe leswaku ti kota ku famba hi malahla. A ndzi famba nivusiku ndzi rhwale masaka ya malahla laha vamakwerhu lava a ndzi va tumbete kona. Loko ndzi yimisa movha wa mina laha masocha a ma pfale kona ndlela, a ndzi ma kavanyeta hi ku endla leswaku njhini ya movha yi dumela ehenhla lerova yi hisa ngopfu. Ndzi huwelele masocha ndzi ku: “Loko ndzo tima movha lowu, swi ta ndzi tikela ku tlhela ndzi wu dumisa.” Leswi masocha a ma nyangatsiwa hi ku hisa, pongo ni nsiti, ma kambele movha wa mina hi ku hatlisa kutani ma ndzi tshika ndzi famba.

Hi masiku wolawo, a ndzi averiwe ku hlela ntsombano wa Timbhoni eTownsville. Swakudya a swi kayivela kutani leswaku hi swi kuma a hi fanele hi ya kombela mpfumelelo eka majistarata. Hi nkarhi wolowo, vamakwerhu lava nga Vakreste a va khomiwa hikwalaho ka leswi a va nga hlanganyeli eka swa tipolitiki. Kutani loko ndzi endla xikombelo xo vulavula ni majistarata, ndzi tivutisile ndzi ku, ‘Xana leswi i vutlhari kumbe ndzi dlokodla nyoka?’ Nilokoswiritano, ndzi endle hilaha ndzi lerisiweke hakona.

Majistarata loyi a a tshame endzhaku etafuleni lerikulu, u ndzi byele leswaku ndzi tshama ehansi. Loko ndzi n’wi byela leswi ndzi teke ha swona, u visinganile naswona a ndzi languta nkarhi wo leha. Hiloko a verhama a ku, “Xana u lava swakudya swo tanihi hi kwihi?” Ndzi n’wi nyike nxaxamelo wa swakudya leswi a swi nga nyawuli. U wu kambisisile kutani a ku: “Swi vonaka swi nga enelanga. Ndzi vona swi antswa leswaku ndzi ku nyika mpimo lowu andzisiweke kambirhi.” Ndzi hume ehofisini ya yena ndzi ri karhi ndzi nkhensa Yehovha swinene, hileswi a tlheleke a ndzi dyondzisa leswaku ndzi fanele ndzi n’wi tshemba.

Hi January 1941, ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wu yirisiwile eAustralia. Vanhu vo tala va sungule ku hi sola va tlhela va hi hehla hileswaku hi tinhlori ta Majapani! Siku rin’wana, timovha timbirhi leti a ti tele hi maphorisa ni masocha ti ye ePurasini ra Mfumo, ku nga xiphemu xa ndhawu eTimbaleni ta Atherton leyi a hi yi xavele ku byala swakudya. A ma lavana ni rivoni leri a ku vuriwa leswaku hi ri tirhisela ku lemukisa valala. Nakambe a hi hehliwa hileswaku hi byala mavele hi ndlela leyi endlaka leswaku loko un’wana wa hina a ri karhi a haha hi xihaha-mpfhuka a kota ku tiva swo karhi leswi endlekaka ensin’wini leyi! I ntiyiso leswaku swihehlo sweswo swi vonake swi ri mavunwa.

Hikwalaho ka leswi ntirho wa Timbhoni a wu yirisiwile, a hi fanele hi va ni vuxiyaxiya loko hi yisa tibuku eka vamakwerhu. Hi xikombiso, loko ku humesiwa buku leyi nge Children, ndzi kume bokisi ra tibuku eBrisbane, kutani ndzi fambe hi xitimela ndzi ya en’walungwini, ivi ndzi siya tibuku laha mavandlha a ma kumeka kona. Leswaku ndzi endla maphorisa ni masocha ma loloha ku pfula bokisi leri, ndzi teke rikari ra xirhendzevutana ra saha kutani ndzi ri boha ebokisini rero ndzi nga si famba. Hambileswi rhengu rero a ri olova ri tirhile. Vanhu va Yehovha va te hefu loko ku yirisiwa ka ntirho ku herisiwa hi June 1943, laha huvo ya vululami yi vuleke leswaku ku yirisiwa koloko ka ntirho “a ku nga ri enawini, a ku nga rhanganga ku anakanyeriwa naswona a ku tshikilela.”

Ndzi Vitaniwa eNtirhweni Wa Vusocha

N’wexemu ka kona, mina, Aubrey Wills na Norman Bellotti, hi vitaniwile entirhweni wa vusocha. Aubrey na Norman va rhange va vitaniwa ivi mina ndzi vitiwa evhikini leri tlhandlameke kutani ndzi gweviwe ku tshama ekhotsweni tin’hweti ta tsevu. Hi nkarhi wolowo, poso a yi teka timagazini ta Xihondzo xo Rindza leti yaka eka Timbhoni leti tivekaka kambe ku nga ri ta vanhu lavan’wana lava endleke swikhokhelo. Xiavelo xa hina a ku ri leswaku hi ya lava un’wana wa vanhu lava endleke swikhokhelo, hi kopa timagazini teto kutani hi ti yisa eka  Timbhoni-kulorhi. Hi ku endla tano, a hi tshama hi ri karhi hi kuma swakudya swa moya.

Loko xigwevo lexi a ndzi xi languterile xa tin’hweti ta tsevu xi humesiwa, ndzi hatlise ndzi endla xivilelo hilaha a ndzi lerisiwe hakona hi rhavi ra le Sydney. Xikongomelo xa hina a ku ri leswaku ndzi ya emahlweni na ntirho kukondza ku vekiwa makwerhu un’wana la nga ta sala a ungamela ntirho. Ndzi tirhise nkarhi wolowo wa ntshunxeko ku endzela Timbhoni ta 21 leti a ti pfaleriwe ekhotsweni ra le n’walungwini wa Queensland. To tala ta tona a ti pfaleriwe ekhotsweni rin’we, naswona mulanguteri wa khotso a a ti venga. Loko ndzi n’wi tsundzuxa leswaku vafundhisi va tikereke tin’wana va pfumeleriwa ku endzela vanhu va vona, u hlundzukile. U huwelerile a ku: “Loko a swi ya hi mina, Timbhoni hinkwato ta Yehovha a ti ta longoloxiwa kutani ti duvuriwa!” Hi ku hatlisa varindzi va ndzi humesele ehandle ka khotso.

Loko nkarhi wa leswaku ndzi tengisiwa wu fika, ndzi nyikiwe gqweta ra mfumo leswaku ri va muyimeri wa mina hilaha nawu a wu lava hakona. Kambe entiyisweni ndzi tivulavulerile, leswi a swi lava leswaku ndzi titshega swinene hi Yehovha. Kutani a nga ndzi khomisanga tingana. (Luka 12:11, 12; Vafilipiya 4:6, 7) Lexi hlamarisaka, xivilelo xa mina xi humelerile hikuva ku kumiwe swihoxo ephepheni ra xigwevo xa mina!

Hi 1944, ndzi averiwe ku ya langutela xifundzha lexikulu xa le Australia Dzonga, en’walungwini wa Victoria ni le dorobeni ra New South Wales, eSydney. Haxawa ka kona, ku sunguriwe tsima ra ku nyikela tinkulumo ta le rivaleni emisaveni hinkwayo, kutani xivulavuri ha xin’we a xi fanele xi lunghiselela nkulumo ya xona hi ku ya hi rungula leri tsariweke ephepheni ra nkulumo. Ku nyikela nkulumo leyi tekaka awara a ku ri ntlhontlho lowuntshwa lowu a hi langutane na wona, kambe hi ye emahlweni hi tshembela swinene eka Yehovha naswona u katekise matshalatshala ya hina.

Vukati Ni Vutihlamuleri Lebyintshwa

Hi July 1946, ndzi tekane na Beatrice Bellotti naswona hi phayone swin’we. A hi tshama ekharavhanini. Hi ve ni n’wana un’we ntsena wa nhwanyana loyi a velekiweke hi December 1950, hi n’wi thye vito ra Jannyce (kambe hi n’wi vitana Jann). Hi phayone etindhawini to hlayanyana, ku katsa ni le dorobeni ra le Kempsey, eNew South Wales, laha a ku ri hina ntsena Timbhoni. Sonto yin’wana ni yin’wana a hi ya eholweni ya muganga wa kwalaho naswona a ndzi lunghiselela nkulumo ya le rivaleni leyi a hi tirhisa swirhambo ku rhamba vanhu leswaku va ta yi yingisela. Ku hundze tin’hweti ti nga ri tingani, Beatrice na Jann n’wana wa hina va ri vona ntsena vayingiseri va mina. Kambe swi nga si ya kwihi, van’wana va sungule ku ta. Namuntlha doroba ra le Kempsey ri ni mavandlha mambirhi lamakulu.

Loko Jann a ri ni malembe mambirhi hi vukhale, hi rhurhele eBrisbane. Loko a heta xikolo, hi phayone hi ri ndyangu ku ringana malembe ya mune edorobeni ra le Cessnock, eNew South Wales, hi nga si tlhelela eBrisbane leswaku hi ya khathalela mana wa Beatrice loyi a a vabya. Sweswi ndzi nkulu eVandlheni ra Chermside.

Mina na Beatrice hi nkhensa Yehovha hi mikateko yo tala leyi a hi katekiseke ha yona, ku katsa ni ku pfuna vanhu va 32 leswaku va n’wi tiva. Ndzi nkhensa Yehovha hi ku ndzi nyika nsati la rhandzekaka, loyi a lweleke ntiyiso wa Bibele hi xivindzi hambileswi a nga ni musa naswona a rhuleke. Leswi a a rhandza Xikwembu ni ku xi tshemba a tlhela a va ni ‘tihlo ro olova,’ swi n’wi endle a va nsati la fanelekaka tlhelo manana. (Matewu 6:22, 23; Swivuriso 12:4) Mina na yena hi nga vula hi mbilu ya hina hinkwayo hi ku: “U katekile munhu la tiyeke emirini loyi a tshembaka Yehovha.”—Yeremiya 17:7.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso eka tluka 9]

Loko hi ri en’walungwini wa Queensland a hi tirhisa movha lowu nga ni swikurisa-marito

[Xifaniso eka tluka 10]

Ndzi ri karhi ndzi pfuna vamakwerhu va xisati va ka Kilpatrick ku chovha movha wa vona hi nkarhi wa timpfula en’walungwini wa Queensland

[Xifaniso eka tluka 12]

Hi siku ra hina ra mucato