U Nga Swi Kota Ku Hanya Vutomi Lebyi Tsakisaka Xikwembu!

XIKONGOMELO-NKULU xa vanhu vo tala i ku tikumela mali ni swilo swa risima. Van’wana va hanyela ku tiendlela vito emisaveni. Van’wana va hanyela ku antswisa vuswikoti bya vona byi va lebyi hetisekeke. Nakambe ku ni lava va hanyelaka ku pfuna van’wana. Kambe vo tala a va swi tivi leswi va hanyelaka swona nileswaku ha yini va ri laha emisaveni.

Ku vuriwa yini hi wena? Xana u tshame u ehleketa hi vuenti leswaku ha yini u ri laha misaveni? Ha yini u nga kambisisi tipakani tin’wana leti tolovelekeke leti vanhu va ti fikeleleke kutani u vona loko hakunene ti va endle va titwa va kume leswi a va swi lava ni ku eneriseka? I yini leswi endlaka leswaku swi koteka ku va ni xikongomelo evuton’wini?

Mali Ni Ku Titsakisa Swa Laveka eVuton’wini

Eka Eklesiasta 7:12, Bibele yi ri: “Vutlhari i xisirhelelo ku fana nileswi mali yi nga xisirhelelo; kambe mpfuno wa vutivi hileswaku vutlhari hi byoxe byi londzovota vini va byona va hanya.” Ina, mali ya pfuna. Leswaku u kota ku hanya u fanele u va ni mali, ngopfu-ngopfu loko u ri ni ndyangu lowu u faneleke u wu wundla.—1 Timotiya 5:8.

Hakunene vutomi bya tsakisa loko u kota ku tixavela swilo leswi u swi lavaka. Hambileswi Yesu Kreste, Musunguri wa Vukreste, a pfumeleke leswaku a a nga ri na yona ndhawu yo veka nhloko yakwe, minkarhi yin’wana a a dya swakudya leswinene ni ku nwa vhinyo ya kahle. Ku tlula kwalaho, a nga tshikanga ku ambala nguvu yo durha.—Matewu 8:20; Yohane 2:1-11; 19:23, 24.

 Hambiswiritano, Yesu a a nga hanyeli ku hlongorisa ntsako. U rhangise swilo leswinene evuton’wini byakwe. Yesu u te: “Hambiloko munhu a ri ni swo tala, vutomi byakwe a byi humi eka swilo leswi a nga na swona.” Kutani u ye emahlweni a vulavula hi xifaniso xa wanuna un’wana la fuweke loyi nsimu yakwe a yi veka ngopfu, hiloko a anakanya a ku: “Xana ndzi ta endla yini, leswi ndzi nga ha riki na ndhawu yo hlengeletela ntshovelo wa mina? . . . Ndzi ta hirimuxa switlati swa mina, ndzi aka leswikulunyana, kutani ndzi ta hlengeletela eka swona ntshovelo wa mina hinkwawo ni swilo swa mina hinkwaswo leswinene; kutani ndzi ta byela moya-xiviri wa mina ndzi ku: ‘Wena moya-xiviri, u ni swilo swo tala leswinene leswi hlayisiweke malembe yo tala; humula, u dya, u nwa, u tiphina.’” Xana ndlela leyi wanuna loyi a a anakanya ha yona a yi hoxe kwihi? Xifaniso lexi xi ya emahlweni: “Xikwembu xi ku eka [wanuna la fuweke], ‘Wena loyi a nga anakanyiki, vusiku byolebyi va lava moya-xiviri wa wena eka wena. Kutani, i mani loyi a nga ta kuma swilo leswi u swi hlayiseke?’” Hambileswi wanuna loyi a a hlengelete ntshovelo wakwe, loko a fa a a nga ta kota ku tiphina hi rifuwo leri a ri hlengeleteke. Loko Yesu a gimeta, u byele vayingiseri vakwe dyondzo leyi: “Swi tano hi munhu loyi a tihlengeletelaka xuma kambe a nga fuwanga eka Xikwembu.”—Luka 12:13-21.

Ina, ha yi lava mali naswona ku titsakisa swi ni nkarhi wa swona. Hambiswiritano, mali kumbe ntsako a hi nchumu wa nkoka ngopfu evuton’wini. Ku fuwa eka Xikwembu, leswi vulaka ku hanya vutomi lebyi endlaka leswaku hi amukeriwa hi xona, hi wona nchumu wa nkoka swinene lowu hi faneleke hi lwela ku wu kuma.

Xana Ku Tiendlela Vito I Swa Nkoka?

Vanhu vo tala va hanyela ku tiendlela vito. Ku navela ku tiendlela vito, ku nga ku lava ku tsundzukiwa hi van’wana a swi bihanga. Bibele yi ri: “Vito ra antswa ku ri ni mafurha lamanene, ni siku ra ku fa ku ri ni siku leri munhu a velekiweke ha rona.”—Eklesiasta 7:1.

Siku leri munhu a faka ha rona, matimu hinkwawo ya leswi munhu a swi endleke hi vutomi bya yena se ma tiviwa. Loko a endle swilo leswinene, siku ra ku fa ka munhu yoloye ri antswa swinene ku tlula siku leri a velekiweke ha rona, hikuva enkarhini lowu a velekiweke ha wona matimu hinkwawo ya leswi a a ta swi endla hi vutomi byakwe a ma nga si tiviwa.

Mutsari wa buku ya Bibele ya Eklesiasta a ku ri Hosi Solomoni. Absalomu, buti wa Solomoni hi tatana, a a lava ku tiendlela vito. Hambiswiritano, swi tikomba onge vana vakwe vanharhu va majaha, lava a va ta kurisa vito ra tata wa vona eka switukulwana leswi a swi ta landzela, va fe va ha ri vatsongo. Kutani i yini leswi Absalomu a swi endleke? Matsalwa ma ri: “Absalomu . . . a tiyimisela phuphu leyi nga eRivaleni ra le Hansi ra Hosi, hikuva u te: ‘A ndzi na n’wana leswaku vito ra mina ri tshama ri ri karhi ri tsundzukiwa.’ Hikwalaho phuphu yoleyo u yi thye vito rakwe.” (2 Samuwele 14:27; 18:18) Masalela ya phuphu leyi a ma si kumiwa. Absalomu u tiviwa hi swichudeni swa Bibele tanihi muxandzuki la dumeke la endleke xikungu xo wutla vuhosi bya tata wakwe Davhida.

Vanhu vo tala namuntlha va ringeta ku tsundzukiwa hi swilo leswi va swi endleke. Va lava ku dzunisiwa hi vanhu lava swilo leswi va swi rhandzaka swi cinca-cincaka ni nguva yin’wana ni yin’wana leyi hundzaka. Kambe, ku humelela yini hi ndhuma yo tano? Eka buku yin’wana, Christopher Lasch u tsarile a ku: “Leswi eminkarhini ya hina ku va munhu swi n’wi fambela kahle evuton’wini swi titshegeke ngopfu hi ku va a languteka a ri muntshwa ni ku va a sasekile, ndhuma leyi munhu a yi kumaka yi hatla yi xaxa, kutani vanhu lava dumeke va tshama va  karhateke swinene hileswaku va ta heleriwa hi ndhuma yoleyo.” (The Culture of Narcissism) Hikwalaho ka sweswo, vanhu vo tala lava dumeke va sungula ku tirhisa swidzidzirisi ni ku nwa byala, leswi hakanyingi swi endlaka leswaku va fa va nga si mila ni meno. Hakunene i swa hava ku tilavela ndhuma.

Kutani, i mani loyi hi faneleke hi tiendlela ndhuma leyinene eka yena? Loko Yehovha a vulavula hi vanhu vo karhi lava hlayiseke Nawu wakwe, u vule marito lawa hi ku tirhisa muprofeta wakwe Esaya: “Ndzi ta va nyika endlwini ya mina ni le ndzeni ka marhangu ya mina, ribye ra xitsundzuxo ni vito . . . Ndzi ta va nyika vito hilaha ku nga riki na makumu, leri nga ta ka ri nga herisiwi.” (Esaya 56:4, 5) Hikwalaho ka leswi va yingiseke Xikwembu, lava amukelekaka eka xona va ta va ni “ribye ra xitsundzuxo ni vito.” Xikwembu xi ta tsundzuka vito ra vona “hilaha ku nga riki na makumu” leswaku va ta ka va nga herisiwi. Rero i vito leri Bibele yi hi khutazaka leswaku hi tiendlela rona—ndhuma leyinene eka Yehovha, Muvumbi wa hina.

Esaya a a profeta malunghana ni nkarhi lowu vanhu vo tshembeka va nga ta kuma vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini laha emisaveni. ‘Vutomi lebyi nga heriki’ eParadeyisini yoleyo i ‘vutomi bya xiviri’—vutomi lebyi Xikwembu a xi lava leswaku vanhu va tiphina hi byona loko xi va vumba. (1 Timotiya 6:12, 19) Ematshan’weni yo hanya vutomi lebyi komeke ni lebyi nga tsakisiki, hi fanele hi tikarhatela ku kuma vutomi lebyi nga heriki.

Ku Lwela Ku Antswisa Vutshila Kumbe Ku Pfuna Swisiwana A Swi Enelanga

Vampfampfarhuti vo tala va navela ku antswisa ntirho wa vona leswaku va fikelela laha va nga ta vula leswaku vutshila bya vona byi hetisekile. Vutomi bya sweswi byi kome ngopfu leswaku va nga kota ku fikelela sweswo. Loko Hideo, mumpfampfarhuti loyi ku vulavuriweke ha yena exihlokweni xo sungula a ri ni malembe ya kwalomu ka 90, u tirhe hi matimba leswaku a antswisa vutshila byakwe byo mpfampfarhuta. Hambiloko mumpfampfarhuti wo karhi o kala a eneriseka hi ntirho wakwe, hi nkarhi wolowo u ta va a nga ha swi koti ku mpfampfarhuta swifaniso swo tala ku fana niloko a ha ri muntshwa. Kambe ku vuriwa yini loko a a kota ku hanya hilaha ku nga heriki? Ehleketa hi tindlela hinkwato leti a a ta kota ku endla leswaku vutshila byakwe byi va lebyi hetisekeke!

Ku nga vuriwa yini hi ku lwela ku pfuna swisiwana evuton’wini bya hina? Munhu la khathalaka hi swisiwana kutani a tirhisa rifuwo rakwe ku swi pfuna u faneriwa hi ku bumabumeriwa. Bibele yi ri: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Mintirho 20:35) Ku khathala hi vuhlayiseki bya van’wana swi nga ha enerisa hakunene. Kambe, munhu un’we a nga kota ku pfuna vanhu vangani hambiloko a nyiketele vutomi byakwe hinkwabyo leswaku a va pfuna? Leswi hina vanhu hi nga swi endlaka leswaku hi pfuna vanhu van’wana lava xanisekaka a swi nyawuli. Hambi ku ri nyiko leyikulu swinene ya swilo leswi vonakaka a yi nge xi enerisi xilaveko xa xisekelo lexi vanhu vo tala va xi honisaka naswona xi nga siki tshamaka xi enerisiwa evuton’wini bya vona. Hi xihi xilaveko xexo?

Swa Boha Ku Enerisa Xilaveko Lexi Hi Velekiweke Na Xona

Eka Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni, Yesu u vulavule hi xilaveko xa xisekelo lexi hi velekiweke na xona loko a ku: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya, hikuva mfumo wa matilo i wa vona.” (Matewu 5:3) Hikwalaho hi ku ya hi Bibele, ntsako wa xiviri a wu titsheganga hi ku hlongorisa rifuwo, ku lava ku va ni ndhuma, ku antswisa vutshila byo karhi kumbe ku pfuna swisiwana. Ematshan’weni ya sweswo, wu titshege hi ku enerisa xilaveko xa hina xa moya—xilaveko xa ku gandzela Xikwembu.

Muapostola Pawulo u khutaze lava a va nga n’wi tivi Muvumbi leswaku va n’wi lava. U te: “Hi munhu un’we [Xikwembu] xi endle matiko hinkwawo ya vanhu, leswaku va tshama ehenhla ka vuandlalo hinkwabyo bya misava, kutani xi yimise minkarhi leyi vekiweke ni ku veka maava ya lomu ku tshamaka vanhu, leswaku va lava Xikwembu, loko vo tshuka va xi ambamba kutani va xi kuma hakunene, hambileswi, entiyisweni, xi nga riki kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina. Hikuva ha xona hi ni vutomi, ha famba hi tlhela hi va kona.”—Mintirho 17:26-28.

Ku enerisa xilaveko xa ku gandzela Xikwembu xa ntiyiso i xilotlelo xo kuma ntsako wa xiviri evuton’wini. Nakambe ku enerisa xilaveko xa hina swi hi nyika ntshembo wo kuma ‘vutomi bya xiviri.’ Ehleketa hi xikombiso xa Teresa, loyi a a dume ngopfu etikweni ra rikwavo, hileswi a veke mutlangi wa xisati wo sungula wa Muntima wa le Amerika ku tlanga  xiphemu xa risima swinene eka drama yakwe leyi tlangaka awara hinkwayo eka thelevhixini. Hambiswiritano, endzhakunyana u swi tshikile sweswo hinkwaswo. Ha yini? U te: “Ndza khorwiseka leswaku ku yingisa ndzayo ya Rito ra Xikwembu i ndlela leyinene ngopfu evuton’wini.” Teresa a a nga lavi ku veka vuxaka byakwe ni Xikwembu ekhombyeni hi ku tlanga xiphemu lexi khutazaka ku tikhoma ko biha hi tlhelo ra rimbewu ni madzolonga eka drama leyi humaka eka thelevhixini. U tshike ku va mutlangi la dumeke eka thelevhixini ivi a sungula ku hanya vutomi lebyi enerisaka swinene, hikuva u ve muchumayeri wa nkarhi hinkwawo wa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu, a ringeta ku pfuna van’wana leswaku va va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu.

Malunghana ni xiboho xa Teresa xa ku tshika ku va mutlangi wa le ka thelevhixini, khale ka mutlangi-kulobye un’wana u tshahiwe a vula marito lawa: “Ndzi ve ni gome hikuva a ndzi nga swi tsakeli ku n’wi vona a tshika ntirho lowu a ndzi wu teka wu ri wa risima swinene. Kambe swi le rivaleni leswaku u kume nchumu wa nkoka ngopfu ni lowu enerisaka swinene.” Endzhakunyana Teresa u lovile eka mhangu yin’wana. Kambe endzhaku ka rifu rakwe, khale ka mutlangi-kulobye yoloye u te: “Teresa a a tsakile, ku nga wona ntsena nchumu lowu hi wu lavaka evuton’wini. A hi vangani exikarhi ka hina lava tsakeke.” Lava rhangisaka vuxaka bya vona ni Xikwembu evuton’wini kambe va fa hi xitshuketa, va ni ntshembo lowu tsakisaka wa ku pfuxiwa eku feni ehansi ka Mfumo wa xona.—Yohane 5:28, 29.

Muvumbi u ni xikongomelo hi misava ni hi vaaki va yona. U lava leswaku u twisisa xikongomelo lexi naswona u tiphina hi vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini laha emisaveni. (Pisalema 37:10, 11, 29) Sweswi i nkarhi wa ku dyondza leswi engetelekeke hi Yehovha, Muvumbi wa matilo ni misava, swin’we ni ku dyondza hi swilo leswi a nga ta ku endlela swona. Timbhoni ta Yehovha endhawini ya ka n’wina ti ta swi tsakela ku ku pfuna leswaku u kuma vutivi byebyo. Hi kombela leswaku u vulavula na tona, kumbe u tsalela vakandziyisi va magazini lowu.

[Xifaniso eka tluka 5]

I yini leswi a swi hoxile hi langutelo ra wanuna la fuweke wa le xifanisweni xa Yesu?

[Xifaniso eka tluka 7]

Xana u nga swi tsakela ku tiphina hi vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini laha misaveni?