I Yini Leswi Endliwaka Leswaku Vanhu Va Va Ni Vun’we eMisaveni Hinkwayo?

U NGA ri hlamusela njhani rito leri nge “vun’we”? Eka van’wana rito leri ri vula ntsena ku va vanhu va twanana kumbe va nga ri na timholovo. Hi xikombiso, loko matiko mambirhi kumbe ku tlula ma sayina ntwanano naswona ma endla ntwanano wa ku rhula, ku nga ha vuriwa leswaku ma ni ku rhula. Kambe sweswo i ntiyiso hakunene? Nikatsongo.

Anakanya hi mhaka leyi: Ematin’wini hinkwawo, mintwanano ya ku rhula ya magidi yi endliwile yi tlhela yi tshoviwa. Ha yini? Hakanyingi swi vangiwa hileswi varhangeri va misava va khathalaka swinene hi vulawuri bya vona ku tlula ku kondletela ku rhula kumbe vun’we. Kutani, matiko man’wana ma tlhela ma chavisiwa hileswi swi nga ha humelelaka loko mo tshuka ma nga ha ringani hi matimba ni matiko man’wana hi tlhelo ra swa tinyimpi.

Xisweswo, ku va matiko mambirhi ma nga ri eku lweni ka nyimpi a swi vuli swona leswaku ma ni ku rhula. Kutani, xana hi nga vula leswaku vavanuna vambirhi lava kombetelanaka hi swibamu va ni ku rhula ntsena hileswi un’wana wa vona a nga siki duvulaka un’wana? Langutelo ro tano ri ta va ri nga twali! Kambe, xexo i xiyimo lexi matiko yo tala ma nga eka xona namuntlha. Leswi matiko ma yaka emahlweni ma nga tshembani swi endle leswaku vanhu va chava leswaku siku rin’wana matlhari wolawo ma ta tirhisiwa. Ku endliwe yini leswaku ku siveriwa khombo ro tano?

Ku Chava Matlhari Ya Nyutliya—Nxungeto Wa Vun’we

Vo tala va veke ntshembo wa vona eka ntwanano lowu vuriwaka Nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT). Ntwanano lowu, lowu amukeriweke ximfumo hi 1968, wu yirisa ku endliwa ka matlhari ya nyutliya ematikweni lama nga riki na wona ni ku sivela matiko lawa ma nga na wona leswaku ma nga wa endli hi vunyingi. Xikongomelo xa ntwanano wa NPT, lexi sweswi xi amukeriweke hi matiko yo tlula 180, xi ta hetelela xi endle leswaku matlhari ya nyutliya ma hungutiwa hi ku helela.

Hambiloko swi vonaka onge matiko wolawo ma teke goza lerinene, van’wana va sola xikongomelo xa ntwanano wa NPT tanihi xiendlo ntsena xo ringeta ku sivela matiko man’wana lama nga riki na wona matlhari ya nyutliya leswaku ma nga ma endli. Xisweswo, vanhu va chava leswaku matiko man’wana lama sayineke ntwanano wolowo ma nga ha cinca mianakanyo. Entiyisweni, matiko man’wana ma vona swi bihe ngopfu ku va ma fanele ma arisiwa ku endla matlhari lawa hi ku ya hi vonelo ra wona ma nga ta kota ku tisirhelela ha wona.

 Leswi endlaka leswaku mhaka leyi yi rharhangana ngopfu—kumbexana ni ku endla leswaku yi va ni khombo swinene—hileswi ku nga riki na tiko leri ri yirisiwaka ku endla gezi ra nyutliya. Leswi swi endle leswaku van’wana va chava leswaku matiko lama ku vuriwaka leswaku ma tirhisa gezi ra nyutliya hi xikongomelo lexinene ma nga ha endla matlhari ya nyutliya exihundleni.

Hambi ku ri matiko lama se ma nga ni matlhari ya nyutliya ma nga ha honisa ntwanano wa NPT. Vanhu lava solaka ntwanano lowu va vula leswaku swi ta va vuhunguki ku ehleketa leswaku matiko lama nga hlayisa matlhari ya nyutliya hi vunyingi ma nga ma herisa kumbe hambi ku ri ku ma hunguta evuhlayiselweni bya wona. Hi ku ya hi buku yin’wana, “ku fikelela leswi swi lava leswaku matiko lama sweswi ma nga pfumelelaniki ma va ni vuxaka lebyikulu ni ku tshembana [leswi tikaka ku kholwa leswaku] swi nga kala swi endleka.”

Matshalatshala ya munhu yo tisa ku rhula—ku nga khathariseki leswaku i ya mbilu hinkwayo—ma ve ya hava. Leswi a swi swi hlamarisi swichudeni swa Bibele, hikuva Rito ra Xikwembu ri ri: “Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya 10:23) Bibele yi vula hi ku kongoma yi ku: “Ku ni ndlela leyi lulameke emahlweni ka munhu, kambe endzhaku ka sweswo makumu ya yona i tindlela ta rifu.” (Swivuriso 16:25) Matshalatshala ya tihulumendhe ta vanhu yo kondletela ku rhula ma ringaniseriwile. Hambiswiritano, a hi siyiwanga hi nga ri na ntshembo.

Xihlovo Xa Vun’we Bya Xiviri

Bibele yi ni xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku vanhu va ta va ni vun’we kambe ku nga ri hi matshalatshala ya munhu. Mutumbuluxi loyi xikongomelo xa yena a ku ri leswaku vanhu va hanya hi ku rhula emisaveni hinkwayo u ta hetisisa leswi munhu a nga kotiki ku swi endla. Eka van’wana, hinkwaswo sweswo swi nga ha va tikela ku swi tshemba. Kambe, xikongomelo xa Xikwembu ku sukela eku sunguleni a ku ri leswaku vanhu va hanya hi ku rhula ni hi vun’we. * Matsalwa yo tala eBibeleni ma nyika vumbhoni bya leswaku ni sweswi xikongomelo xa Xikwembu ka ha ri ku endla leswaku vanhu va va ni vun’we. Xiya swikombiso swi nga ri swingani ntsena:

• “N’wina vanhu tanani, vonani swiendlo swa Yehovha, ndlela leyi a vekeke ha yona swilo leswi hlamarisaka emisaveni. U herisa tinyimpi ku ya fika emakumu ya misava. Vurha u byi tshova hi le xikarhi naswona u tshovelela fumu; tigolonyi u ti hisa endzilweni.”—PISALEMA 46:8, 9.

• “A va nge endli swo biha kumbe ku onha entshaveni ya mina hinkwayo yo kwetsima; hikuva kunene misava yi ta tala hi ku tiva Yehovha kukota mati lama funengetaka lwandle.”—ESAYA 11:9.

• “Entiyisweni u ta mita rifu hi masiku, kunene Yehovha, Hosi leyi Lawulaka yi ta sula mihloti eswikandzeni hinkwaswo. Naswona ku rhukaniwa ka vanhu va yona yi ta ku susa emisaveni hinkwayo, hikuva Yehovha u vurile.”—ESAYA 25:8.

• “Kambe ku ni matilo lamantshwa ni misava leyintshwa leswi hi swi rindzeleke hi ku ya hi xitshembiso xa yena, naswona ku ta va ni ku lulama eka swona.”—2 PETRO 3:13.

• “[Xikwembu] xi ta sula mihloti hinkwayo  ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi hundzile.”—NHLAVUTELO 21:4.

Switshembiso leswi swa tshembeka. Ha yini? Hikuva leswi Yehovha Xikwembu a nga Muvumbi, u ni matimba ni vuswikoti byo endla leswaku vanhu va va ni vun’we. (Luka 18:27) Naswona u navela ku endla tano. Entiyisweni, Bibele yi vula leswaku i nchumu lowu “tsakeriwaka hi [Xikwembu] . . . ku hlengeleta swilo hinkwaswo nakambe eka Kreste, swilo swa le tilweni ni swilo swa le misaveni.”—Vaefesa 1:8-10.

Xitshembiso xa Xikwembu xa “misava leyintshwa” leyi nga ta ‘va ni ku lulama’ a hi norho. (2 Petro 3:13) Malunghana ni leswi Yehovha Xikwembu a swi tshembiseke, u ri: “A ri nge tlheleli eka mina ri nga ri na vuyelo, kambe kunene ri ta endla leswi ndzi swi tsakelaka, naswona ri ta humelela hakunene eka leswi ndzi ri rhumeleke swona.”—Esaya 55:11.

Rito Ra Xikwembu Ri Endla Leswaku Hi Va Ni Vun’we

Hilaha swi boxiweke hakona eka xihloko lexi hundzeke, hakanyingi vukhongeri byi ve ni xiphemu lexikulu eka ku hambanisa vanhu ematshan’weni yo va hlanganisa. Mhaka leyi yi lava leswaku hi anakanyisisa swinene ha yona, hikuva loko hi pfumela leswaku ku ni Muvumbi, xana a swi twali ku langutela leswaku vagandzeri vakwe va va ni ku rhula ni vun’we? Swi tano hakunene!

Vukhongeri lebyi vangaka ku avana exikarhi ka vanhu a byi tisi xisandzu ntsena eka Yehovha Xikwembu ni Rito rakwe. Kambe, byi kombisa ndlela leyi byi hombolokeke ha yona hileswi byi hlohlotelaka makungu ya munhu yo endla leswaku ku va ni vun’we ematshan’weni yo seketela xikongomelo xa Xikwembu. Yesu u vule leswaku varhangeri va vukhongeri va le nkarhini wa yena i “vakanganyisi” naswona u te eka vona: “Esaya u profete hilaha ku faneleke malunghana na n’wina, loko a ku, ‘Vanhu lava va ndzi xixima hi milomu ya vona, kambe timbilu ta vona ti le kule swinene na mina. Va tama va ndzi gandzela swa hava, hikuva va dyondzisa swileriso swa vanhu va swi endla tidyondzo leti nga enawini.’”—Matewu 15:7-9.

Ku hambana ni sweswo, vugandzeri bya ntiyiso byi endla leswaku vanhu va va ni vun’we. Muprofeta Esaya u profete a ku: “Exiphen’wini xo hetelela xa masiku ntshava ya yindlu ya Yehovha yi ta simekiwa yi tiya ehenhla ka tintshava, kunene yi ta tlakuseriwa ehenhla ka switsunga; kutani matiko hinkwawo ma fanele ma khitikanela eka yona. Kunene u ta avanyisa exikarhi ka matiko, a lulamisa timhaka ta vanhu vo tala. Kutani va ta fula mabanga ya vona ma va swikomu ni mafumu ya vona ma va swikhutulo. Tiko a ri nge tlakuseli tiko rin’wana banga, naswona a va nge he dyondzi nyimpi.”—Esaya 2:2, 4.

Ematikweni yo tlula 230 namuntlha, Timbhoni ta Yehovha ti yingisa ndzetelo lowu ti nyikiwaka wona hi Yehovha Xikwembu malunghana ni tindlela ta ku va ni vun’we. Vun’we bya tona byi sekeriwe kwihi? Muapostola Pawulo u tsarile: “Ambalani rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.” (Vakolosa 3:14) Rito ra ririmi ro sungula leri nge “xiboho” leri Pawulo a ri tirhiseke ri nga kombetela eka misiha yo hlanganisa marhambu ya miri wa munhu. Misiha yoleyo yi tiye ku fana ni ntambhu, naswona yi endla mintirho yimbirhi ya nkoka. Yi endla leswaku swirho swa miri swi tshama endhawini ya swona, naswona yi hlanganisa marhambu swin’we.

Swi fana swinene ni rirhandzu. Mfanelo leyi yi endla swo tala ku tlula ku sivela vanhu leswaku va nga dlayani. Loko hi tekelela rirhandzu ro fana ni ra Kreste hi nga kota ku tirhisana hi ku rhula ni vanhu va swiyimo swo hambana-hambana. Hi xikombiso, ri pfuna vanhu leswaku va hanya hi ku pfumelelana ni wun’wana wa misinya ya milawu ya Yesu lowu tiviwaka ngopfu. Hilaha swi tsariweke hakona eka Matewu 7:12, Yesu Kreste u te: “Swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.” Ku landzela nkongomiso lowu swi pfune vanhu vo tala leswaku va simula xihlawuhlawu etimbilwini ta vona.

“Mi Rhandzana”

Timbhoni ta Yehovha ti tiyimisele ku tikombisa ti ri vadyondzisiwa va Kreste hi ku yingisa leswi Yesu a swi vuleke: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Rirhandzu ro tano ri kombisiwe hi ndlela leyi xiyekaka eminkarhini ya ku lwa ka tinxaka  ni ya hasahasa ya tipolitiki. Hi xikombiso, hi 1994 hi nkarhi wa ku herisiwa ka rixaka eRwanda, Timbhoni ta Yehovha ti kombisane rirhandzu. Timbhoni leti nga Mahutu ti veke vutomi bya tona ekhombyeni leswaku ti sirhelela vamakwavo lava nga Matutsi!

Ina, a swi twisiseki ku langutela leswaku matiko ya misava ma sungula ku rhandza vanhu van’wana lerova eku heteleleni ku va ni vun’we emisaveni. Hi ku ya hi Bibele, sweswo swi ta endliwa hi Xikwembu hi nkarhi wa xona lowu faneleke. Hambi ku ri sweswi, munhu un’wana ni un’wana a nga ambala rirhandzu ni ku endla leswaku ku va ni vun’we.

N’wexemu, Timbhoni ta Yehovha ti hete tiawara leti tlulaka gidi ra timiliyoni ti ri karhi ti endzela vanhu ni ku vulavula na vona hi Bibele ni ndlela leyi yi pfunaka ha yona evuton’wini bya namuntlha. Vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu byi endle leswaku vanhu va timiliyoni va va ni vun’we, lava van’wana va vona eku sunguleni a va vengana. Van’wana va vona va katsa Maarabu ni Vayuda, vanhu va le Armenia ni vanhu va le Turkey, Majarimani ni Marhaxiya, ku va hlaya i ku twa ku xurha.

Xana u nga swi tsakela ku dyondza leswi engetelekeke hi ndlela leyi Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, ri endlaka leswaku vanhu va va ni vun’we ha yona? Loko swi ri tano, hi kombela u vulavula ni Timbhoni ta Yehovha ta le ndhawini ya ka n’wina, kumbe u tsalela eka adirese leyi faneleke eka leti xaxametiweke eka tluka 2.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 4]

Mintwanano ya ku rhula ya magidi yi endliwile yi tlhela yi tshoviwa

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 7]

Ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele swi hetisise leswi tihulumendhe ta vanhu ti tsandzekaka ku swi hetisisa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Rito ra Xikwembu ri kombetela eka Xihlovo xa vun’we bya xiviri

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Timbhoni ta Yehovha leti nga Mahutu ni Matutsi ti aka swin’we ndhawu ya vugandzeri