Xana Vun’we Bya Misava Byi Ta Kala Byi Va Kona?

XANA misava ya hina yi ta va ni vumundzuku lebyi nga ni ku rhula kumbe lebyi nga ni khombo? Swi vonaka onge ku nga va ni ku rhula kumbe ku va ni khombo.

Varhangeri van’wana va misava va vulavula hi ku tiyiseka malunghana ni ku rhula ka misava hinkwayo tanihi pakani leyi swi kotekaka ku yi fikelela—kumbexana hikwalaho ka leswi loko ku rhula koloko swi nga koteki ku ku fikelela, xiyimo xa misava a xi ta chavisa swinene lerova a hi nga ta swi lava ku ehleketa ha xona. Kasi hi hala tlhelo, van’wana va chavisiwa swinene hi swivutiso swo fana ni leswi: Hi wahi matiko lama nga ni matlhari lama kotaka ku yayarhelaka vanhu vo tala? Xana ma ta va ni xivindzi xo ma tirhisa? Ku ta endleka yini loko matlhari wolawo mo tirhisiwa?

Matimu ma kombisa leswaku nkwetlembetano ni xihlawuhlawu swi endla leswaku swi nga koteki leswaku ku va ni ntshembo wa ku rhula, naswona hakanyingi vukhongeri byi hlohlotele nyimpi ematshan’weni yo herisa nkwetlembetano ni xihlawuhlawu. Mutsari wa phepha-hungu James A. Haught u tsarile a ku: “Xin’wana ni xin’wana lexi endlaka leswaku ku va ni ku avana exikarhi ka vanhu xi byala rivengo, naswona vukhongeri i xin’wana xa swilo leswikulu leswi hambanisaka vanhu. Ku nga khathariseki leswaku vanhu emisaveni hinkwayo va kholwa leswaku vukhongeri byi hundzula vanhu va va ‘lavanene,’ kambe swi le rivaleni leswaku byi kucetela vanhu van’wana ku endla swiendlo leswi tsemaka nhlana.” Mutsari la vuriwaka Steven Weinberg u ni langutelo leri fanaka. U tsale a ku: “Ku avana loku vangiwaka hi vukhongeri hi kona ntsena ku susumetelaka vanhu ku endla swiendlo swo biha, lava a va ta endla leswinene.”

Xana wu kona ntshembo wa leswaku misava ya hina yi ta kala yi va ni vun’we? Ina! Kambe xihlovo xa ku rhula ka misava a xi titsheganga hi munhu kumbe vukhongeri lebyi sunguriweke hi munhu, hilaha hi nga ta swi vona hakona.

[Nkomiso eka tluka 3]

Xana misava yi fana ni bomo leyi hoxiwaka hi voko leyi lunghekeleke ku buluka?