Mi “Twelana Vusiwana”

LESWI vanhu vo tala va langutanaka ni ndlala, vuvabyi, vusweti, vugevenga, hasahasa ya tipolitiki ni timhangu ta ntumbuluko, va swi lava swinene ku kombiwa ntwela-vusiwana ku tlula rini na rini. Ntwela-vusiwana swi vula ku twelana ni munhu loyi a nga enhlomulweni loyi u navelaka ku n’wi pfuna enhlomulweni wakwe. Ku fana ni masana lama kufumelaka, ku tweriwa vusiwana swi nga chavelela, swi hunguta switlhavi ni ku khutaza munhu la nga enhlomulweni.

Hi nga kombisa ntwela-vusiwana hi swiendlo ni hi marito ya hina—ku khathalela van’wana ni ku va chavelela loko va lava ku chaveleriwa. A hi fanelanga hi kombisa ntwela-vusiwana eka swirho swa ndyangu wa hina, vanghana va hina ni vanhu lava hi va toloveleke ntsena. Hi nga ndlandlamuxa ntwela-vusiwana hi ku va hi wu kombisa ni vanhu lava hi nga va tiviki nikatsongo. EDyondzweni ya le Ntshaveni, Yesu Kreste u vutisile: “Loko mi rhandza lava mi rhandzaka, mi vuyeriwa hi yini?” Wanuna yoloye la nga ni ntwela-vusiwana u tlhele a ku: “Hikokwalaho, swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.”—Matewu 5:46, 47; 7:12.

U nga hlaya marito lawa, lama vuriwaka Nawu wa Mahanyelo eka Matsalwa yo Kwetsima. Vanhu vo tala va pfumela leswaku Bibele i nkongomiso lowunene ngopfu wo kombisa ntwela-vusiwana. Hi ku phindha-phindha Matsalwa ma vula leswaku hi ni vutihlamuleri byo pfuna lava nga kotiki ku tipfuna hikwalaho ka swivangelo swo karhi. Bibele yi hlamusela Mutsari wa yona tlhelo Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu, tanihi loyi a nga ni ntwela-vusiwana hi mpimo lowukulu swinene.

Hi xikombiso, ha hlaya: “Xikwembu xi sirhelela lava nga riki na vatswari, ni tinoni; xi rhandza ni valuveri, xi va nyika swakudya ni swiambalo.” (Deteronoma 10:18, Bibele—Mahungu Lamanene) Yehovha Xikwembu u hlamuseriwa tanihi loyi “a avanyiselaka lava va dyeleriwaka, Loyi a va nyikaka xinkwa lava nga ni ndlala.” (Pisalema 146:7) Malunghana ni valuveri lava pfumalaka, Yehovha u lerisile: “Muluveri . . . u fanele a va tanihi munhu la tumbulukeke eka n’wina; mi fanele mi n’wi rhandza kukota n’wina.”—Levhitika 19:34.

Hambiswiritano, a hi minkarhi hinkwayo swi olovaka ku va ni ntwela-vusiwana. Muapostola Pawulo u tsalele Vakreste va le Kolosa a ku: “Hluvulani vumunhu bya khale ni mikhuva ya byona, kutani mi tiambexa vumunhu lebyintshwa, lebyi hi vutivi lebyi kongomeke byi endliwaka byi va byintshwa hi ku ya hi xifaniso xa Loyi a byi tumbuluxeke . . . Leswi mi nga vahlawuriwa va Xikwembu, vo kwetsima ni lava rhandziwaka, tiambexeni xinakulobye  lexikulu xa tintswalo.”—Vakolosa 3:9, 10, 12.

Xisweswo, ku hlakulela ku va ni ntwela-vusiwana swi lava leswaku hi tikarhata swinene. Ntwela-vusiwana i yin’wana ya timfanelo ta “vumunhu lebyintshwa” lebyi Vakreste va languteriweke ku byi ambala. Pawulo u hanye eminkarhini ya mfumo wa khale wa Rhoma lowu vanhu va kona a va ri ni nsele. U khutaze vapfumeri-kulobye leswaku va endla mindzulamiso leyikulu eka vumunhu bya vona leswaku va kota ku va ni ntwela-vusiwana swinene.

Nsusumeto Lowu Ntwela-vusiwana Wu Nga Na Wona

Vanhu van’wana va teka vanhu lava nga ni ntwela-vusiwana va ri lava tsaneke. Xana swi tano hakunene?

A swi tano nikatsongo! Munhu la nga ni ntwela-vusiwana wa xiviri u susumetiwa hi rirhandzu lerikulu leri humaka eka Xikwembu, lexi nga xikombiso lexikulu xo kombisa rirhandzu leri hetisekeke. “Xikwembu i rirhandzu.” (1 Yohane 4:16) Swi fanerile leswi Yehovha a vitaniwaka “Tatana la nga ni tintswalo letikulu tlhelo Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo.” (2 Vakorinto 1:3) Xiga lexi hundzuluxeriweke va ku “tintswalo letikulu” kahle-kahle xi vula “ku twela vanhu lava nga ni swiphiqo vusiwana.” Hakunene, Yehovha “u ni musa eka lava nga nkhensiki ni lavo homboloka”!—Luka 6:35.

Muvumbi wa hina u langutele leswaku na hina hi kombisa timfanelo to tanihi musa ni ntwela-vusiwana. Eka Mikiya 6:8 ha hlaya: “Wena munhu wa la misaveni, u ku byerile leswi swi nga swinene. Xana Yehovha u kombela leswaku u n’wi tlherisela yini, loko ku nga ri ku kombisa vululami ni ku rhandza musa?” Eka Swivuriso 19:22, ha hlaya: “Xilo lexi navelekaka eka munhu wa la misaveni i musa wakwe wa rirhandzu.” Yesu Kreste, N’wana wa Xikwembu, loyi a kombiseke vumunhu bya Tata wakwe hi ndlela leyi hetisekeke, na yena u khutaze valandzeri vakwe a ku: “Hambetani mi va ni tintswalo, tanihi leswi Tata wa n’wina a nga ni tintswalo.” (Luka 6:36) Vuhundzuluxeri bya Jerusalem Bible byi hundzuluxele xikhongotelo lexi byi ku: “Vanani ni ntwela-vusiwana tanihi leswi Tatana wa n’wina a nga ni ntwela-vusiwana.”

Hi ni xivangelo lexi twalaka xa ku va ni ntwela-vusiwana, tanihi leswi ku kombisa ntwela-vusiwana swi nga tisaka mikateko yo tala. Hakanyingi hi vona ntiyiso wa marito lama tsariweke eka Swivuriso 11:17, lama nge: “Munhu la nga ni musa wa rirhandzu u tirhisana ni moya-xiviri wakwe hi ndlela leyi vuyerisaka.” Loko hi va ni ntwela-vusiwana eka munhu la pfumalaka, Xikwembu xi teka xiendlo xexo tanihi tintswalo leti kombisiweke xona. Xi titwa xi ri ni vutihlamuleri byo tlherisela ntwela-vusiwana wihi na wihi lowu vagandzeri va xona va wu  kombisaka. Hosi Solomoni u huhuteriwe ku tsala marito lawa: “Loyi a kombisaka xisiwana tintswalo u lomba Yehovha, naswona ndlela leyi a xi khomaka ha yona U ta yi tlherisela eka yena.” (Swivuriso 19:17) Naswona Pawulo u tsarile: “Ma swi tiva leswaku un’wana ni un’wana, nchumu wihi ni wihi lowunene lowu a nga wu endlaka, Yehovha u ta n’wi tlherisela wona.”—Vaefesa 6:8.

Ntwela-vusiwana wu endla leswaku ku va ni ku rhula naswona wu pfuna ku lulamisa timholovo. Wu pfuna ku herisa ku nga twanani naswona wu susumetela vanhu ku rivalelana. Ku nga twisisani ku nga ha va kona hikwalaho ka leswi minkarhi yin’wana hi nga swi kotiki ku vula leswi hi swi ehleketaka ni ndlela leyi hi titwaka ha yona hilaha hi nga rhandzaka hakona, kumbe swiendlo swa hina swi nga ha twisisiwa hi ndlela leyi hoxeke. Exiyin’weni lexi, ntwela-vusiwana wu pfuna ku lulamisa xiphiqo naswona wu kondletela ku rhula. Swa olova ku rivalela munhu loyi a tiviwaka hi ku va ni ntwela-vusiwana. Ntwela-vusiwana wu hi pfuna ku endla hilaha ndzayo ya Pawulo leyi a yi kongomiseke eka Vakreste yi vulaka hakona: “Hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka loko un’wana a ri ni xivangelo xa ku vilerisiwa hi un’wanyana.”—Vakolosa 3:13.

Ntwela-vusiwana Wu Susumetela Munhu Ku Teka Goza

Ku tlula kwalaho, ntwela-vusiwana wu ni matimba yo ntshunxa munhu la nga enhlomulweni. Hilaha hi swi xiyeke hakona, ku va ni ntwela-vusiwana swi endla leswaku hi twelana ni vanhu lava nga emaxangwini. Ntwela-vusiwana wu katsa ku khathala hi vanhu lava nga enhlomulweni ni ku teka goza ro va pfuna.

Vakreste va tekelela Yesu hi ku va ni ntwela-vusiwana. A nga kalanga a khomeka ngopfu hi swilo swin’wana lerova a tsandzeka ku pfuna van’wana hi tlhelo ra nyama ni ra moya. Loko a xiye leswaku van’wana va lava mpfuno, u va pfunile hikwalaho ka leswi a a va twela vusiwana.

Xiya ndlela leyi Yesu a anguleke ha yona loko a vone ntshungu lowu a wu nga khathaleriwi hi tlhelo ra moya: “Loko a vona mintshungu a yi twela vusiwana, hikuva a yi vavisiwile ni ku tsalangana ku fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.” (Matewu 9:36) Malunghana ni rito leri laha ri hundzuluxeriweke va ku “twela vusiwana,” mukambisisi un’wana wa Bibele u vula leswaku ri vula “nsusumeto lowu susumetaka munhu endzeni ka mbilu yakwe.” Entiyisweni, rito leri ri vitaniwa rin’wana ra marito lama dzikeke ngopfu eka Xigriki leri hlamuselaka ku twela munhu vusiwana.

Hi ndlela leyi fanaka, Vakreste lava nga ni ntwela-vusiwana va endla matshalatshala hi xihatla leswaku va pfuna van’wana lava lavaka mpfuno wa swilo leswi vonakaka ni swilo leswi fambisanaka ni vugandzeri bya vona. Muapostola Petro u tsarile: “N’wina hinkwenu mi fanele ku va ni moya wun’we, mi twelana vusiwana, mi va ni rirhandzu eka vamakwenu, mi va ni mbilu ya vumunhu.” (1 Petro 3:8, Bibele—Mahungu Lamanene) Hi xikombiso, loko ndyangu wun’wana lowu pfumalaka wa Vakreste wu rhurhele endhawini leyintshwa hikwalaho ka swiphiqo swa wona swa rihanyo, vapfumeri-kulobye va le ndhawini yoleyo va wu pfumelele ku tshama endlwini yin’wana ku ringana tin’hweti ta tsevu handle ko hakela. Nhloko ya ndyangu wolowo yi ri: “Siku ni siku a va ta va ta hi pfuxela, naswona mabulo ya vona lama khutazaka ma hi endle hi titwa hi amukelekile.”

Vakreste va ntiyiso va tlhela va khathalela swilaveko swa vanhu lava va nga va tiviki. Va nyikela hi nkarhi wa vona hi ku tirhandzela, matimba ni rifuwo leswaku va pfuna vanhu lava va nga va tiviki. Timbhoni ta Yehovha ti ve vatirhi va ku tirhandzela lava ku vulavuriweke ha vona eka xihloko xo sungula, lava pfuneke vanhu lava a va nga va tivi.

Xisweswo vandlha ra Vukreste ri tele moya wa ku kombisa ntwela-vusiwana ni musa wa rirhandzu. Swirho swa vandlha leswi susumetiwaka hi rirhandzu swi tiyimisele ku kuma tindlela to tirhela van’wana. Vana lava nga riki na vatswari ni tinoni evandlheni va nga ha lava leswaku u va khathalela ni ku va twela vusiwana hikwalaho ka swiphiqo swo hambana-hambana leswi va nga na swona. Xana u nga swi kota ku pfuna vanhu vo tano leswaku va kota ku langutana ni vusweti, ku kayivela ka swa vutshunguri, ku pfumaleka ka ndhawu yo tshama leyi faneleke kumbe swiphiqo swin’wana leswi va nga na swona?

Ehleketa hi mpatswa wun’wana wa le Greece. Nuna wa kona u ome rihlanguti. Yena ni nsati wakwe va yisiwe exibedlhele lexi nga endhawini ya le kule swinene. Hambiswiritano, leswaku va kuma malinyana a va boheka ku kha malamula lawa a va ma byarile. I mani loyi a a ta kha malamula ya vona loko va ha ri exibedlhele? Vandlha ra kwalaho  ri teke goza. Ri ma khile kutani ri ma xavisa, ri kumela mpatswa wolowo lowu nga swisiwana mali, swin’we ni ku endla leswaku wu va ni ku rhula ka mianakanyo.

Ntwela-vusiwana wu nga kombisiwa hi tindlela to tala. Hi xikombiso, Vakreste lava nga ni ntwela-vusiwana va swi xiya leswaku minkarhi yin’wana nchumu lowukulu lowu vanhu lava nga enhlomulweni va wu lavaka i ku endzeriwa hi vanhu lava nga ta va yingisela hi musa, va va twela vusiwana ni ku va chavelela hi Matsalwa.—Varhoma 12:15.

Tshama Ni Vanhu Lava Nga Ni Ntwela-vusiwana

Mavandlha ya Vukreste emisaveni hinkwayo i vutumbelo laha vanhu va kumaka ku rhula ni nchavelelo va tlhela va kombiwa ntwela-vusiwana ni musa. Vakreste va ntiyiso va xiya leswaku ntwela-vusiwana wu koka vanhu kasi nsele wa va hambanisa. Xisweswo, leswi va ringetaka ku tekelela Tata wa vona wa le tilweni, va tikarhatela ku va lava nga ni ‘ntwela-vusiwana’ hi tindlela ta xiviri.

Timbhoni ta Yehovha ti ku rhamba hi musa leswaku u ta vona ntwela-vusiwana, rirhandzu ni moya wa ku khathalelana lowu nga kona evandlheni ra tona ra Vukreste. Ta tiyiseka leswaku u ta kuma moya wolowo wu ri lowu tsakisaka.—Varhoma 15:7.

[Xifaniso eka tluka 5]

Pawulo u khutaze Vakreste va le Kolosa leswaku va tiambexa xinakulobye lexikulu xa tintswalo

[Swifaniso eka tluka 7]

Loko Yesu a xiye leswaku vanhu va lava mpfuno, u va pfunile hikwalaho ka leswi a a va twela vusiwana