“Yimani Mi Tiya Mi Vona Ku Ponisa Ka Yehovha”
“Yimani Mi Tiya Mi Vona Ku Ponisa Ka Yehovha”
“Yehovha u le tlhelweni ra mina; a ndzi nge chavi. Xana munhu wa nyama a nga ndzi endla yini?”—PISALEMA 118:6.
1. I swiendlakalo swihi leswi nga ni khombo leswi vanhu va nga ta langutana na swona enkarhini lowu taka?
KU NGA ri khale vanhu va ta langutana ni swiendlakalo leswi nga ni khombo swinene leswi nga siki tshamaka swi humelela. Loko Yesu a profeta hi swiendlakalo leswi swa le minkarhini ya hina, u lemukise vadyondzisiwa vakwe a ku: “Ku ta va ni nhlomulo lowukulu lowu ku nga si tshamaka ku humelela lowu fanaka na wona hi mpfhuka misava yi va kona ku fikela sweswi, e-e, naswona a wu nge he tlheli wu va kona. Entiyisweni, loko masiku wolawo a ma nga hungutiwanga, ku hava nyama leyi a yi ta ponisiwa; kambe hikwalaho ka vahlawuriwa, masiku wolawo ma ta hungutiwa.”—Matewu 24:21, 22.
2. I yini leswi sivelaka nhlomulo lowukulu leswaku wu nga tlhekeki?
2 Hambileswi vanhu va nga kotiki ku vona tintsumi, sweswi ti le ku siveleni ka nhlomulo wolowo lowukulu leswaku wu nga tlhekeki. Eka xivono lexi muapostola Yohane a kombiweke xona hi Yesu, u kote ku tiva leswaku ha yini tintsumi ti sivela nhlomulo lowukulu leswaku wu nga tlhekeki. Muapostola loyi, loyi se a a dyuharile u hlamusele nhlomulo lowu hi ndlela leyi: “Ndzi vona tintsumi ta mune ti yime etinhleni ta mune ta misava, ti khome timheho ta mune ta misava swi tiya . . . Kutani ndzi vona ntsumi yin’wana yi tlhandluka yi ta hi le vuhuma-dyambu, yi ri ni mfungho wa Xikwembu lexi hanyaka; hiloko yi huwelela hi rito lerikulu eka tintsumi ta mune . . . ‘Mi nga onhi misava kumbe lwandle kumbe mirhi, ku fikela loko hi ta va hi funghe mahlonga ya Xikwembu xa hina emimombyeni ya wona.’”—Nhlavutelo 7:1-3.
3. Xi ta va xihi xiphemu xo sungula xa nhlomulo lowukulu?
3 Ku funghiwa ko hetelela ka vatotiwa lava nga “mahlonga ya Xikwembu xa hina” ku le kusuhi ni ku hela. Tintsumi ta mune ti lunghekele ku tshika timheho teto ta ndzoviso. Loko ti tshika timheho teto, i yini leswi nga ta rhanga swi endleka? Ntsumi yin’wana yi hlamula xivutiso xexo: “Babilona muti lowukulu wu ta cukumetisiwa xisweswo hi xihatla, wu lahleriwa ehansi, kutani a wu nge he kumiwi nakambe.” (Nhlavutelo 18:21) Ku ta va ni ntsako lowukulu ematilweni loko ku humelela leswi, loko mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa wu lovisiwa!—Nhlavutelo 19:1, 2.
4. Hi swihi swiendlakalo leswi nga ta endleka enkarhini lowu taka?
4 Matiko hinkwawo ya misava ma ta hlangana leswaku ma lwa ni vanhu va Yehovha. Xana matiko ma ta swi kota ku herisa Vakreste volavo vo tshembeka? Swi nga ha tikomba onge va ta swi kota. Kambe mavuthu ya le tilweni lama landzelaka Kreste Yesu ma ta herisa mavuthu lawa ya vanhu. (Nhlavutelo 19:19-21) Eku heteleleni, Diyavulosi ni tintsumi takwe va ta lahleriwa ekheleni ro enta ro fanekisela, laha va nga ta ka va nga koti ku endla nchumu. Va nge he swi koti ku xisa vanhu hikuva va ta va va bohiwile ku ringana malembe ya gidi. Ntshungu lowukulu wa lava poneke nhlomulo lowukulu wu ta tsaka swinene!—Nhlavutelo 7:9, 10, 14; 20:1-3.
5. I ntsako wihi lowu nga ta kumiwa hi lava tshamaka va tshembekile eka Yehovha?
5 Ku nga ri khale hi ta vona swiendlakalo leswi, leswi hlamarisaka ni leswi tsakisaka. Swiendlakalo leswi hinkwaswo swi fambisana ni ku lweriwa ka vuhosi bya Yehovha. Kutani anakanya hi mhaka leyi: Loko hi tshama hi tshembekile eka Yehovha ni ku seketela vuhosi byakwe, hi ta va ni lunghelo ro hlanganyela eku kwetsimisiweni ka vito ra Yehovha ni ku hetiseka ka xikongomelo xakwe. Ku ta va ntsako lowukulu swinene!
6. Malunghana ni swiendlakalo leswi nga ta humelela ku nga ri khale, i yini leswi hi nga ta swi kambisisa?
6 Xana hi swi lunghekerile swiendlakalo sweswo swa nkoka? Xana ha ma tshemba matimba lama ponisaka ya Yehovha? Xana ha tiyiseka leswaku u ta hi pfuna hi nkarhi lowu faneleke ni hi ndlela leyinene ngopfu? Loko hi hlamula swivutiso sweswo swa munhu hi yexe, hi nga tsundzuka leswi muapostola Pawulo a swi byeleke Vakreste-kulobye va le Rhoma: “Swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke swi tsaleriwe ku letela hina, leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni.” (Varhoma 15:4) Rungula ra nkarhi lowu Yehovha a ntshunxeke Vaisrayele evuhlongeni lebyi vavaka bya vatshikileri va vona va Vaegipta i rin’wana ra swilo leswi tsaleriweke ku hi letela, ku hi chavelela ni ku hi nyika ntshembo. Ku kambisisa hi vukheta swiendlakalo sweswo swo tsakisa loko Yehovha a hlele ku ponisiwa ka vana va Israyele swi fanele swi hi khutaza swinene tanihi leswi hi wu languteleke hi mahlo-ngati nhlomulo lowukulu lowu tshinelaka hi xihatla.
Yehovha U Ponisa Vanhu Vakwe
7. Hi 1513 B.C.E., hi xihi xiyimo xo nonon’hwa lexi humeleleke aEgipta?
7 Hi lembe ra 1513 B.C.E., Yehovha ana se a a tisele Vaegipta makhombo ya kaye. Endzhaku ka khombo ra vukaye, Faro u hlongole Muxe hi ndlela ya nsele a ku: “Suka emahlweni ka mina! Tivonele! U nga ringeti ku tlhela u vona xikandza xa mina, hikuva siku u nga ta vona xikandza xa mina, u ta fa.” Hiloko Muxe a ku: “Hi yona ndlela leyi u vulavuleke ha yona. A ndzi nge he tlheli ndzi ringeta ku vona xikandza xa wena.”—Eksoda 10:28, 29.
8. Hi swihi swileriso leswi nyikiweke Vaisrayele leswaku va pona, naswona ku ve ni vuyelo byihi?
8 Sweswi Yehovha u byela Muxe leswaku u ta tisa khombo rin’wana ro hetelela eka Faro ni le ka Vaegipta. Hi siku ra ti-14 ta n’hweti ya Abibi (Nisani), mativula ya Muegipta un’wana ni un’wana ni ya xiharhi xin’wana ni xin’wana a ma ta fa. Kambe mindyangu ya Vaisrayele a yi ta sirheleriwa loko yi swi yingisa hi vukheta swileriso swa Xikwembu leswi xi swi nyikeke Muxe. A va fanele va n’wan’wasela ngati yin’wana ya khuna emarimbeni mambirhi ya nyangwa ni le xiphen’wini xa le henhla xa nyangwa naswona va nga humi etindlwini. Ku humelele yini evusikwini byebyo? Muxe wa hi byela: “Exikarhi ka vusiku Yehovha a dlaya mativula hinkwawo etikweni ra Egipta.” Faro u teke goza hi xihatla. U vitane Muxe na Aroni kutani a ku eka vona: “Sukani, humani exikarhi ka vanhu va mina, . . . fambani mi ya tirhela Yehovha hilaha mi vuleke hakona.” Kutani Vaisrayele va fambe hi ku hatlisa, swi nga ha endleka a va tlula timiliyoni tinharhu ku katsa ni “ntlawa wun’wana lowukulu wa vanhu vo hambana-hambana” lava nga riki Vaisrayele lava nhlayo ya vona a yi nga tiviwi.—Eksoda 12:1-7, 29, 31, 37, 38.
9. Hi yihi ndlela leyi Xikwembu xi fambiseke Vaisrayele ha yona loko va huma aEgipta, naswona ha yini xi hlawule ndlela yoleyo?
9 Ndlela leyi a yi ri ekusuhi leyi Vaisrayele a va ta famba ha yona a yi ri ekusuhi ni Lwandle ra Mediteraniya leyi hundzaka hi le tikweni ra Vafilista. Kambe Vafilista volavo a ku ri valala va Vaisrayele. Kutani leswaku Yehovha a endla leswaku vanhu vakwe va nga lwi ni Vafilista, u va kongomise hi ndlela leyi nga mananga ya le Lwandle ro Tshwuka. Hambileswi vanhu lava a va famba a va ri timiliyoni, ntshungu lowu a wu hlelekile. Rungula ra Bibele ri ri: “Kambe vana va Israyele va tlhandluke aEgipta va lunghekele nyimpi.”—Eksoda 13:17, 18.
“Vona Ku Ponisa Ka Yehovha”
10. Ha yini Xikwembu xi byele Vaisrayele leswaku va dzima mixaxa emahlweni ka Pihahiroto?
10 Endzhaku ku ve ni ku cinca loku hlamarisaka. Yehovha u byele Muxe a ku: “Byela vana va Israyele leswaku va tlhela va ya dzima mixaxa emahlweni ka Pihahiroto exikarhi ka Migidoli ni lwandle, ku langutana na Bali-sefoni.” Loko ntshungu lowu lowukulu wu yingise swileriso leswi kutani wu tlhelela, wu tikume wu ri exikarhi ka tintshava ni nsonga wa Lwandle ro Tshwuka. A swi tikomba ku nga ri na ndlela yo huma. Hambiswiritano, Yehovha a a swi tiva leswi a a swi endla. U byele Muxe a ku: “Ndzi ta sihalarisa mbilu ya Faro, kunene u ta va landza hi le ndzhaku kutani ndzi ta tivangamisa hi Faro ni mavandla ya yena hinkwawo ya nyimpi; kunene Vaegipta va ta tiva leswaku hi mina Yehovha.”—Eksoda 14:1-4.
11. (a) I yini leswi Faro a swi endleke, naswona Vaisrayele va titwe njhani hi sweswo? (b) Xana Muxe u hlamule njhani eka swivilelo swa Vaisrayele?
11 Leswi Faro a xiyeke leswaku u endle xihoxo hi ku tshika Vaisrayele va famba aEgipta, u tiyimisele ku va hlongorisa hi makalichi lama hlawuriweke ya nyimpi yo ringana 600. Loko vuthu ra Vaegipta ri ri ekusuhi, Vaisrayele va chave ngopfu kutani va huwelela Muxe va ku: “Xana ko pfumala swilahlo aEgipta leswi u hi tiseke laha mananga leswaku hi ta fela kona?” Leswi Muxe a a tshemba leswaku Yehovha u ta va ponisa, u hlamurile a ku: “Mi nga chavi. Yimani mi tiya mi vona ku ponisa ka Yehovha, loku a nga ta mi endlela kona namuntlha. . . . Yehovha u ta mi lwela, n’wina mi ta miyela.”—Eksoda 14:5-14.
12. Yehovha u va ponise njhani vanhu vakwe?
12 Tintsumi ti nghenelerile tanihi laha Muxe a a vule hakona leswaku Yehovha a a ta lwela Vaisrayele. Hi singita ntsumi ya Yehovha yi endle leswaku papa lerikulu leri a ri kongomisa ntlawa wa Vaisrayele ri ta hi le ndzhaku ka vona. Loko ri endla leswaku ku va ni munyama etlhelweni ra Vaegipta, hi hala tlhelo papa rero a ri voningela Vaisrayele. (Eksoda 13:21, 22; 14:19, 20) Muxe u yingise xileriso xa Xikwembu kutani a tshambuluta voko rakwe. Rungula leri ri ya emahlweni: “Yehovha a endla leswaku lwandle ri tlherisiwa hi mheho ya matimba ya le vuxeni vusiku hinkwabyo . . . Eku heteleleni vana va Israyele va famba exikarhi ka lwandle emisaveni leyi omeke, kasi mati ma ri rirhangu etlhelo ra vona ra xinene ni ra ximatsi.” Vaegipta va ye emahlweni va hlongorisa Vaisrayele, kambe Yehovha u pfune vanhu vakwe. U pfilunganye ntlawa wa Vaegipta, kutani a byela Muxe a ku: “Tshambulutela voko ehenhla ka lwandle leswaku mati ma tlhelela ehenhla ka Vaegipta, makalichi ya vona ya nyimpi ni vagadi va vona va tihanci.” Kutani mavuthu ya Faro ma lovisiwe hi ku helela lerova a ri kona socha na rin’we leri poneke!—Eksoda 14:21-28; Pisalema 136:15.
Dyondza Eka Ndlela Leyi Vaisrayele Va Ponisiweke Ha Yona
13. Vana va Israyele va angule njhani eka ku ponisiwa ka vona?
13 Ku ponisiwa hi ndlela leyi ya singita ku ve ni vuyelo byihi eka lava poneke? Hi xitshuketa Muxe ni vana va Israyele va sungule ku yimbelela risimu va dzunisa Yehovha! Va yimbelele va ku: “Ndzi ta yimbelelela Yehovha, hikuva u tlakuseriwe ehenhla swinene. . . . Yehovha u ta va hosi hilaha ku nga riki na makumu, hi masiku.” (Eksoda 15:1, 18) Ina, leswi fikeke ku sungula emiehleketweni ya vona a ku ri ku vangamisa Xikwembu. Eka xiendlakalo xexo, vuhosi bya Yehovha byi tlakusiwile.
14. (a) I yini leswi hi nga swi dyondzaka hi Yehovha eka swilo leswi humeleleke Vaisrayele? (b) Yi ri yini ndzimana ya lembe ya 2008?
14 Hi wihi ndzetelo, nchavelelo ni ntshembo lowu hi wu kumaka eka swiendlakalo leswi leswi tsakisaka? Hakunene hi nga swi vona leswaku Yehovha wa swi kota ku pfuna vanhu vakwe endzingweni wun’wana ni wun’wana lowu va nga humeleriwaka ha wona. Wa swi kota ku lulamisa xiyimo xin’wana ni xin’wana lexi va nga ha langutanaka na xona. Lwandle ro Tshwuka a ri vanga xihinga eka Vaisrayele tanihi leswi Yehovha a endleke leswaku ku hunga mheho yo huma evuxeni ivi yi va pfulela ndlela exikarhi ka mati. Naswona u tlhele a tirhisa lwandle rero leswaku ri lovisa vuthu ra Faro. Loko hi anakanyisisa hi swiendlakalo leswi hi nga susumeteleka ku phindha marito ya mupisalema lama nge: “Yehovha u le tlhelweni ra mina; a ndzi nge chavi. Xana munhu wa nyama a nga ndzi endla yini?” (Pisalema 118:6) Nakambe hi nga chaveleriwa hi marito ya Pawulo lama tsariweke eka Varhoma 8:31 lama nge: “Loko Xikwembu xi ri xa hina, i mani loyi a nga ta lwa na hina?” Hakunene marito lawa lama huhuteriweke ma hi endla hi va ni ntshembo! Ma susa ku chava ni ku kanakana kun’wana ni kun’wana loku hi nga ha vaka na kona kutani ma hi endla hi va ni ntshembo. Kutani ya faneleka hakunene ndzimana ya hina ya lembe ya 2008 leyi nge: “Yimani mi tiya mi vona ku ponisa ka Yehovha”!—Eksoda 14:13.
15. Ku yingisa a swi ri swa nkoka hi ndlela yihi eka Vaisrayele leswaku va kutsuriwa aEgipta, naswona i swa nkoka hi ndlela yihi namuntlha?
15 Hi swihi swilo swin’wana leswi hi nga swi dyondzaka hi Ku Huma ka Vaisrayele aEgipta? Hi dyondza leswaku hi fanele hi yingisa swilo hinkwaswo leswi Yehovha a hi kombelaka leswaku hi swi endla. Vaisrayele va yingise swileriso hinkwaswo swa ndlela leyi Paseka a yi fanele yi lunghiseleriwa ha yona. Va yingise xileriso xa leswaku va nga humi etindlwini ta vona hi vusiku bya Nisani 14. Loko va hetelele va humile aEgipta, a va fanele va famba onge hiloko va “lunghekele nyimpi.” (Eksoda 13:18) Namuntlha, i swa nkoka ngopfu leswaku hi landzela nkongomiso lowu hi nyikiwaka wona hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha”! (Matewu 24:45) Hi fanele hi ri yingisela hi vukheta rito ra Xikwembu leri twakalaka endzhaku ka hina, ri ku: “‘Ndlela hi leyi. Fambani hi yona,’ loko mo tshuka mi ya exineneni kumbe mi tshuka mi ya eximatsini.” (Esaya 30:21) Leswi nhlomulo lowukulu wu nga ekusuhi ni ku tlhekeka, a swi kanakanisi leswaku hi ta kuma swileriso leswi nga ni vuxokoxoko byo tala. Leswaku riendzo ra hina ri va leri hlayisekeke eminkarhini yoleyo yo nonon’hwa swi ta titshega hi ku va hi famba swin’we ni malandza man’wana yo tshembeka ya Yehovha.
16. Hi nga dyondza yini endleleni leyi Xikwembu xi kongomiseke timhaka ha yona loko xi kutsula Vaisrayele?
16 Nakambe tsundzuka leswaku Yehovha u kongomise Vaisrayele endhawini leyi a yi tikomba yi siveriwe hi tintshava hi tlhelo lerin’wana kasi eka lerin’wana hi Lwandle ro Tshwuka. A swi tikomba va nga ha ri na vuyo. Kambe Yehovha a a lawula swilo hinkwaswo naswona hinkwaswo swi fambe hi ndlela leyi a a hlele ha yona leswaku a dzunisiwa nileswaku vanhu vakwe va ponisiwa. Namuntlha swi nga ha endleka hi nga swi twisisi leswaku ha yini timhaka tin’wana ta nhlengeletano ti endliwa hi ndlela yo karhi, kambe hi nga wu tshemba nkongomiso wa Yehovha lowu a hi nyikaka wona hi ku tirhisa ntlawa wo tshembeka lowu hundziselaka rito rakwe eka hina. Minkarhi yin’wana valala va hina va nga ha vonaka swi va fambela kahle. Leswi ku twisisa ka hina ku ringaniseriweke, swi nga ha endleka hi nga swi koti ku vona swilo hinkwaswo leswi katsekaka emhakeni yoleyo. Hambiswiritano, Yehovha u ni vuswikoti byo kongomisa timhaka hi nkarhi lowu faneleke, hilaha a endleke hakona eka vana va Israyele enkarhini lowu hundzeke.—Swivuriso 3:5.
Tshembela Eka Yehovha
17. Ha yini hi nga vaka ni ntshembo lowu tiyeke eka nkongomiso wa Xikwembu?
17 Vaisrayele va fanele va n’wi tshembe swinene Yehovha loko va anakanyisisa hi papa lerikulu leri a ri va rhangela ninhlikanhi ni hi ndzilo lowukulu lowu a wu va voningela nivusiku! A swi ri erivaleni leswaku “ntsumi ya Xikwembu xa ntiyiso” a yi va kongomisa eriendzweni ra vona. (Eksoda 13:21, 22; 14:19) Namuntlha hi nga tiyiseka leswaku Yehovha u ni vanhu vakwe leswaku a va kongomisa, a va sirhelela ni ku va ponisa. Hi nga xi tekela enhlokweni xitshembiso lexi nge: “[Yehovha] a nge va siyi lava tshembekeke vakwe. Kunene va ta rindziwa hilaha ku nga riki na makumu.” (Pisalema 37:28) Hi nga tshuki hi rivala mavuthu ya tintsumi leti nga ni matimba leti pfunaka malandza ya Xikwembu namuntlha. Hi mpfuno wa tona hi nga ‘yima hi tiya hi vona ku ponisa ka Yehovha.’—Eksoda 14:13.
18. Ha yini hi fanele hi “[ambala] mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu”?
18 I yini lexi nga ta hi pfuna hinkwerhu leswaku hi ‘yima hi tiya’ endleleni ya ntiyiso? I ku ambala mahavelo ya moya lama hlamuseriweke hi Pawulo eka papila rakwe leri yaka eka Vaefesa. Xiya leswaku muapostola loyi u hi khutaza leswaku hi “[ambala] mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu.” Xana hi ambale swilo hinkwaswo swa mahavelo lawa ya moya? Lembe leri, swi ta va swinene leswaku un’wana ni un’wana wa hina a tikambisisa leswaku a tiyiseka loko a ma ambale kahle mahavelo wolawo hinkwawo. Nala wa hina Sathana Diyavulosi, u tiva ku tsana ka hina, kutani u ringeta ku hi khoma hi xitshuketa kumbe a tirhisa ku tsana ka hina. Hi “dodombisan[a]” ni mavandla lama hombolokeke ya moya. Hambiswiritano, hi matimba ya Yehovha hi nga swi kota ku hlula!—Vaefesa 6:11-18; Swivuriso 27:11.
19. Hi rihi lunghelo leri hi nga ha vaka na rona loko hi tiyisela?
19 Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Hi ku tiyisela ka n’wina mi ta londzovota mimoya-xiviri ya n’wina.” (Luka 21:19) Onge hi nga va swin’we ni lava tiyiselaka maxangu man’wana ni man’wana lawa va nga ha langutanaka na wona hi ku tshembeka xisweswo hi va ni lunghelo ro kuma musa lowu nga faneriwiki wa Xikwembu leswaku hi ‘yima hi tiya hi vona ku ponisa ka Yehovha.’
U Nga Hlamula Njhani?
• Hi swihi swiendlakalo leswi tsakisaka leswi nga ta humelela ku nga ri khale?
• Yehovha u ma kombise njhani matimba yakwe yo ponisa hi 1513 B.C.E.?
• Xana wena u tiyimisele ku endla yini enkarhini lowu taka?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Nkomiso eka tluka 20]
Ndzimana ya lembe ya 2008 yi ta ku: “Yimani mi tiya mi vona ku ponisa ka Yehovha.”—Eksoda 14:13.
[Xifaniso eka tluka 17]
“Swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke swi tsaleriwe ku letela hina”
[Xifaniso eka tluka 18]
Ku sihalala ka Faro ku vangele tiko ra Egipta khombo
[Xifaniso eka tluka 19]
Vaisrayele va ponile hileswi va endleke hinkwaswo leswi Yehovha a va leriseke swona