“I Mani La Tlhariheke Naswona A Twisisaka eXikarhi Ka N’wina?”

“I mani la tlhariheke naswona a twisisaka exikarhi ka n’wina? Hi ku tikhoma kakwe lokunene a a kombe mintirho yakwe hi ku rhula loku fambisanaka ni vutlhari.”—YAK. 3:13.

1, 2. Xana ku nga vuriwa yini hi vanhu vo tala lava tekiwaka va tlharihile?

XANA u ehleketa leswaku i mani loyi hakunene a tlhariheke? Xana i vatswari va wena, i mukhalabye wo karhi kumbe i mudyondzisi wa wena wa le kholichi? Ndlela leyi u vonaka vutlhari bya munhu ha yona yi nga ha kuceteriwa hi ndlela leyi u kurisiweke ha yona ni hi swiyimo swa wena. Kambe, malandza ya Xikwembu ma lava ku tiva leswaku loko Xikwembu xi ku munhu u tlharihile hi loko swi te yini.

² A hi vanhu hinkwavo lava tekiwaka va tlharihile emisaveni lava hakunene va tlhariheke emahlweni ka Xikwembu. Hi xikombiso, Yobo u vulavule ni vavanuna lava a va titeka va vulavula marito ya vutlhari, kambe u vule leswi malunghana na vona: “A ndzi n’wi kumi wo tlhariha exikarhi ka n’wina.” (Yobo 17:10) Muapostola Pawulo u vulavule hi vanhu van’wana lava fularheleke vutivi bya Xikwembu, a ku: “Hambiloko va sindzisa leswaku va tlharihile, va ve swiphukuphuku.” (Rhom. 1:22) Yehovha u vule hi ku kongoma a tirhisa muprofeta Esaya a ku: “Khombo eka lavo tlhariha ematihlweni ya vona.”—Esa. 5:21.

3, 4. Ku laveka yini leswaku munhu a va la tlhariheke hakunene?

³ Swi le rivaleni leswaku hi fanele hi kambisisa leswaku i yini lexi endlaka munhu a va la tlhariheke hakunene naswona a tsakeriwa hi Xikwembu. Swivuriso 9:10 yi hi byela marito lawa ya vutlhari: “Ku chava Yehovha i masungulo ya vutlhari, naswona ku tiva Lowo Kwetsima Ngopfu hi leswi ku twisisa ku nga swona.” Lowo tlhariha u fanele a chava Xikwembu hi ndlela leyi faneleke a tlhela a xixima milawu ya xona. Hambiswiritano, a swi helelanga ku pfumela ntsena leswaku Xikwembu xi kona ni leswaku ku ni milawu leyi xi yi vekeke. Mudyondzisiwa Yakobo u hi khutaza leswaku hi anakanyisisa hi mhaka leyi. (Hlaya Yakobo 3:13.) Xiya xiga lexi nge: “Hi ku tikhoma kakwe lokunene a a kombe mintirho yakwe.” Vutlhari bya ntiyiso byi fanele byi vonaka eka mahanyelo ya munhu ni le ka mavulavulelo ya yena.

⁴ Ku va ni vutlhari bya ntiyiso swi katsa ku endla swiboho leswinene ni ku tirhisa vutivi ni ku twisisa hi ndlela leyinene. I yini lexi nga ta kombisa leswaku hi na byona vutlhari byebyo? Yakobo u longoloxe swilo leswi nga ta vonaka eka mintirho ya lava nga ni vutlhari. * I yini leswi a swi vuleke leswi nga hi pfunaka leswaku hi va ni vuxaka lebyinene ni vapfumeri-kulorhi, kun’we ni vanhu lava nga riki vapfumeri?

Swiendlo Hi Swona Swi Kombisaka Loko Munhu A Tlharihile

5. Xana munhu la nga ni vutlhari bya xiviri u fanele a hanya njhani?

⁵ Swi fanerile leswi Yakobo a vuleke leswaku vutlhari byi fambisana ni mahanyelo lamanene. Leswi ku chava Yehovha ku nga masungulo ya vutlhari, munhu la nga ni vutlhari u tikarhatela ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu ni tindlela ta Xikwembu. Vutlhari bya Xikwembu a hi tswariwi na byona. Kambe hi nga byi kuma hi ku dyondza  Bibele nkarhi ni nkarhi ni ku anakanyisisa hi leswi hi swi dyondzeke. Leswi swi ta hi pfuna leswaku hi endla leswi Vaefesa 5:1 yi hi khutazaka swona: “Vanani vatekeleri va Xikwembu.” Loko hi endla swilo hilaha Yehovha a a ta swi endla hakona, hi ta ya hi kombisa vutlhari. Tindlela ta Yehovha ti tlakuke ngopfu eka ta vanhu. (Esa. 55:8, 9) Kutani loko hi tekelela ndlela leyi Yehovha a endlaka swilo ha yona, vanhu lava nga riki vapfumeri va ta swi vona leswaku a hi fani na vona.

6. Ha yini ku va la rhuleke swi kombisa ku chava Xikwembu, naswona ku va ni mfanelo leyi swi katsa yini?

⁶ Yakobo u vula leswaku ndlela yin’wana yo va munhu a va la fanaka na Yehovha i ku va ni ku “rhula loku fambisanaka ni vutlhari.” Hambileswi ku va ni ku rhula swi katsaka ku va ni musa, kambe Mukreste a nga tlhela a va ni xivindzi lexi nga ta n’wi pfuna leswaku a hanya hi ndlela leyinene. Hambileswi Xikwembu xi nga ni matimba lamakulu swinene, xi rhurile naswona a hi chavi ku tshinela eka xona. N’wana wa Xikwembu a a rhurile ku fana ni Tata wakwe lerova u pfange no vula marito lawa: “Tanani eka mina, n’wina hinkwenu lava tirhaka hi matimba ni lava tikeriwaka, ndzi ta mi phyuphyisa. Tlhandlekani joko ra mina ehenhla ka n’wina mi tlhela mi dyondza eka mina, hikuva ndzi ni moya wo rhula ni mbilu yo titsongahata, kutani mi ta kumela mimoya-xiviri ya n’wina ku phyuphya.”—Mat. 11:28, 29; Filp. 2:5-8.

7. Ha yini hi nga tekaka Muxe a ri xikombiso lexinene malunghana ni ku kombisa ku rhula?

⁷ Bibele yi vulavula hi vanhu van’wana lava kombiseke leswaku va rhurile. Muxe a ri un’wana wa vona. A a ri ni vutihlamuleri lebyikulu kambe u hlamuseriwa a ri loyi “a a rhule ku tlula vanhu hinkwavo lava a va ri ehenhla ka vuandlalo bya misava.” (Tinhl. 11:29; 12:3) Tsundzuka leswaku Yehovha u nyike Muxe xivindzi leswaku a endla ku rhandza ka Yena. Yehovha u tsakele ku tirhisa vanhu lava rhuleke leswaku a hetisisa xikongomelo xa yena.

8. Xana swi nga kotekisa ku yini leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va va ni “ku rhula loku fambisanaka ni vutlhari”?

⁸ Swi le rivaleni leswaku swa koteka ku va vanhu lava nga hetisekangiki va va ni “ku rhula loku fambisanaka ni vutlhari.” Ku vuriwa yini hi hina? Xana hi nga antswisa kwihi leswaku hi va ni mfanelo leyi? Ku rhula i yin’wana ya timfanelo ta moya wo kwetsima wa Yehovha. (Gal. 5:22, 23) Hi nga khongelela moya wa Xikwembu hi tlhela hi endla matshalatshala yo kombisa timfanelo ta wona, hi tshemba leswaku xi ta hi pfuna leswaku hi kota ku va lava rhuleke. Hi ni xivangelo lexi twalaka xo endla tano hilaha mupisalema a hi tiyisekiseke hakona, a ku: ‘Lavo rhula Xikwembu xi ta va dyondzisa ndlela ya xona.’—Ps. 25:9.

9, 10. Hi wahi matshalatshala lawa hi faneleke hi ma endla leswaku hi kombisa ku rhula ka xiviri naswona ha yini?

⁹ Nilokoswiritano, swi lava matshalatshala lamakulu leswaku hi kota ku kombisa mfanelo leyi. Van’wana va hina swi nga ha va tikela ku va lava rhuleke hikwalaho ka ndlela leyi va kurisiweke ha yona. Tlhandlakambirhi, vanhu lava hi hanyaka na vona va nga ha hi kucetela leswaku hi nga vi lava rhuleke, va nga ha hi byela leswaku hi fanele hi tima ndzilo hi ndzilo. Hambiswiritano, xana sweswo i vutlhari? Loko ko tshuka ku sungule ndzilo endlwini ya wena, xana u ta wu timela hi mafurha kumbe hi mati? Loko u chela mafurha endzilweni malangavi ma ta va makulu kasi loko u wu timela hi mati wu nga ha timeka. Hilaha ku fanaka Bibele ya hi tsundzuxa yi ku: “Loko nhlamulo yi olova, yi tlherisa vukarhi, kambe rito leri tlhavaka ri pfuxa ku hlundzuka.” (Swiv. 15:1, 18) Kutani loko un’wana evandlheni kumbe loyi a nga riki mupfumeri o tshuka a hi tlhontlha, hi nga kombisa leswaku hi ni vutlhari bya xiviri hi ku va lava rhuleke.—2 Tim. 2:24.

¹⁰ Hilaha swi boxiweke hakona laha henhla, vanhu vo tala lava nga ni moya wa misava a va na musa ni ku rhula. Hikwalaho, ku tale vanhu lava nga ni tihanyi ni lava titivaka. Yakobo u swi xiyile sweswo, kutani u tsundzuxe vanhu evandlheni leswaku va papalata ku thyakisiwa hi moya wolowo. Hi swihi swin’wana leswi hi nga swi dyondzaka eka xitsundzuxo lexi a xi nyikeleke?

Swiendlo Swa Vanhu Lava Nga Tlharihangiki

11. Hi swihi swiendlo leswi lwisanaka ni vutlhari bya xiviri?

¹¹ Yakobo u tsale hi ku kongoma malunghana ni swiendlo leswi lwisanaka ni vutlhari bya xiviri. (Hlaya Yakobo 3:14.) Mavondzo ni ku rhandza timholovo i mihandzu ya nyama a hi ya moya. Xiya leswi humelelaka loko mianakanyo ya nyama yi  tinyike matimba. Mintlawa ya tsevu leyi tivulaka ya Vukreste yi lawula swiyenge swa Kereke ya Sirha ro Kwetsima eYerusalema, leyi ku vuriwaka leswaku yi akiwe laha Yesu a dlayiweke kona ni ku lahliwa kona. Yi tshamela ku holova. Hi 2006, magazini wa Time wu vulavule hi mhaka leyi humeleleke khale loko tinghwendza ti “lwa nkarhi wo leha, . . . ti banana hi swo tlhoma makhandlhela leswikulu.” A ti tshembani nikatsongo lerova xilotlelo xa kereke ti xi khomise Mumoslem.

12. Loko vutlhari byi nga ri kona, ku nga humelela yini?

¹² Ku rhandza timholovo hi ndlela yoleyo, hakunene a ku fanelanga ku va kona evandlheni ra Vakreste va ntiyiso. Nilokoswiritano, minkarhi yin’wana ku nga hetiseki ku endle leswaku van’wana va tiomisa tinhloko. Sweswo swi nga pfuxa timholovo. Muapostola Pawulo u swi vonile sweswo evandlheni ra le Korinto, kutani u tsarile a ku: “Leswi ka ha riki ni mavondzo ni madzolonga exikarhi ka n’wina, xana a mi va nyama, naswona xana a mi fambi hilaha vanhu va fambaka hakona ke?” (1 Kor. 3:3) Xiyimo xexo lexi twisaka ku vava xi hambete nkarhi wo leha evandlheni leri ra le ka lembe-xidzana ro sungula. Hikwalaho, hi fanele hi tivonela leswaku moya wolowo wu nga vi kona evandlheni namuntlha.

13, 14. Nyika swikombiso swa ndlela leyi moya wa misava wu nga ha kombisiwaka ha yona.

¹³ Xana moya wo tano wu nga nghena njhani evandlheni? Wu nga ha nghena hakatsongo-tsongo. Hi xikombiso, loko ku ri karhi ku akiwa Holo ya Mfumo, ku nga ha va ni malangutelo yo hambana-hambana malunghana ni ndlela leyi swilo swi faneleke swi endliwa ha yona. Makwerhu un’wana a nga holova loko xiringanyeto xakwe xi nga amukeriwi, kumbexana a nga ha sola-sola swiboho leswi endliwaka. A nga ha ala ni ku ya emahlweni ni ntirho wo aka Holo yoleyo! Loyi a endlaka tano u ta va a rivala leswaku ku endla ntirho lowu fambisanaka ni vandlha hakanyingi swi titshege swinene hi ku va ni moya wo rhula evandlheni ku nga ri hi ndlela leyi ntirho wu endliwaka ha yona. Yehovha u tsakela moya wo rhula ku nga ri timholovo.—1 Tim. 6:4, 5.

¹⁴ Xikombiso xin’wana i xa loko vakulu evandlheni va xiya leswaku nkulu un’wana a nga ha faneleki ku va nkulu hambiloko a ve nkulu malembe yo tala. Loko mulanguteri wa xifundzha a endzele vandlha rero kutani a xiya leswaku nkulu yoloye u tshame a nyikiwa ndzayo kambe a nga antswisi, na yena u ta pfumelelana ni leswaku a nga ha vi nkulu. Xana nkulu yoloye u fanele a yi teka njhani mhaka leyi? Xana u ta amukela xiboho lexi vakulu va pfumelelaneke ha xona swin’we ni ndzayo ya Matsalwa hi ku titsongahata ni hi ku rhula kutani a tiyimisela ku fikelela swilaveko swa Matsalwa leswaku a ta tlhela a va nkulu? Kumbe u ta va ni xikhomela ni mavondzo hileswi a nga ha riki nkulu? Makwerhu a nge sindzisi leswaku wa faneleka ku va nkulu, kasi vakulu lavan’wana hinkwavo va endle xiboho xa leswaku a nga ha faneleki. Loko a titsongahata a tlhela a twisisa u ta va a kombisa leswaku u tlharihile.

15. Ha yini u anakanya leswaku ndzayo leyi huhuteriweke ya Yakobo 3:15, 16 i ya nkoka swinene?

¹⁵ Entiyisweni, ku ni swiyimo swin’wana leswi nga ha susumetelaka munhu leswaku a kombisa moya lowu wa misava. Kambe ku nga khathariseki xiyimo lexi nga kona, hi fanele hi tikarhatela ku papalata moya wa misava. (Hlaya Yakobo 3:15, 16.) Mudyondzisiwa Yakobo u vule leswaku moya wolowo i wa “misava” hikuva i wa nyama, a wu fambisani ni vutlhari bya xiviri. I wa “vuharhi” hikwalaho ka leswi wu nga mintirho ya nyama, leyi fambisanaka ni swiendlo swa swiharhi leswi nga  ehleketiki. Moya wolowo i wa “vudimona” hikuva wu kombisa mintirho ya valala va Xikwembu va moya. Kunene Mukreste a nga fanelanga a kombisa moya wo tano!

16. Hi yihi mindzulamiso leyi hi nga ha bohekaka ku yi endla, naswona hi nga swi kotisa ku yini ku yi endla?

¹⁶ Un’wana ni un’wana evandlheni u fanele a tikambisisa ivi a tikarhatela ku tibasisa eka moya wo tano. Leswi valanguteri va nga vadyondzisi evandlheni va fanele va xalamukela xilaveko xo tibasisa eka moya wo biha. A swi olovi ku tibasisa hikwalaho ka leswi hi nga hetisekangiki ni hikwalaho ka nkucetelo wa misava leyi. Ku ringeta ku tibasisa swi nga fanisiwa ni ku ringeta ku khandziya ntshava leyi rhetaka hikwalaho ka ndzhope. Loko hi nga ri na ko khomelela kona, hi nga rheta hi tlhelela ndzhaku. Kambe, loko hi namarhela swinene ndzayo ya Bibele swin’we ni mpfuno lowu nyikeriwaka hi nhlengeletano ya Xikwembu ya laha misaveni, hi nga swi kota ku ya emahlweni.—Ps. 73:23, 24.

Timfanelo Leti Kombisiwaka Hi Lavo Tlhariha

17. Lavo tlhariha va endlisa ku yini loko va ringiwa leswaku va endla leswo biha?

¹⁷ Hlaya Yakobo 3:17. Hi nga vuyeriwa hi ku kambisisa tin’wana ta timfanelo leti munhu a vaka na tona loko a kombisa “vutlhari lebyi humaka ehenhla.” Leswaku hi va vanhu lava tengeke swi katsa ku pfumala thyaka ni ku basa emianakanyweni ni le ka swiendlo swa hina. Hi fanele hi papalata swilo swo biha hi ku hatlisa. Sweswo swi fanele swi tiendlekela. Kumbexana munhu un’wana u tshame a lava ku ku dlonyola tihlo. Hiloko u hatla u vhika kumbe u bakanya voko rakwe. Sweswo swo tiendlekela; a swi lavi u rhanga u ehleketa ha swona. Swi fanele swi va tano loko hi ringiwa ku endla swo biha. Ku tenga ka hina ni ripfalo ra hina leri leteriweke hi Bibele swi fanele swi hi susumetela ku fularhela leswo biha. (Rhom. 12:9) Bibele yi ni swikombiso swa lava endleke tano, vo tanihi Yosefa na Yesu.—Gen. 39:7-9; Mat. 4:8-10.

18. Swi vula yini (a) ku va la rhuleke? (b) ku va la kondletelaka ku rhula?

¹⁸ Vutlhari lebyi humaka ehenhla byi lava leswaku na hina hi hexe hi va lava rhuleke. Leswi swi katsa ku papalata tihanyi ni nsele, ku rhandza timholovo kumbe swiendlo leswi nga ta vanga hasahasa. Yakobo u hlamusela mhaka leyi a ku: “Mbewu ya mbhandzu wa ku lulama, yi byaleriwa lava endlaka ku rhula ehansi ka swiyimo swa ku rhula.” (Yak. 3:18) Xiya xiga lexi nge “lava endlaka ku rhula.” Xana evandlheni hi tiviwa tanihi lava kondletelaka ku rhula kumbe lava vangaka hasahasa? Xana hi tshamela ku holova ni van’wana, hi hatla hi khunguvanyeka kumbe hi khunguvanyisa van’wana? Xana hi sindzisa van’wana leswaku va hi tekisa leswi hi nga xiswona hikuva hina a hi nge cinci, kumbe hi tikarhatela ku tshika mikhuva leyi khunguvanyisaka van’wana hi ri karhi hi  titsongahata? Xana hi tiviwa hi ri vanhu lava tshamaka hi ku rhula ni van’wana, lava lunghekeleke ku rivalela kutani hi swi rivala swihoxo swa vona? Ku tikambisisa hi ku tshembeka swi nga hi pfuna leswaku hi vona loko hi fanele hi antswisa eku kombiseni ka vutlhari bya Xikwembu emhakeni leyi.

19. Munhu u vuriwa la anakanyelaka loko swi te yini?

¹⁹ Yakobo u katse ni mfanelo ya ku anakanyela loko a hlamusela leswi kombisaka vutlhari lebyi humaka ehenhla. Xana hi tiveriwa ku anakanyela van’wana loko ku nga ri na misinya ya milawu ya Matsalwa leyi katsekaka, hi nga hatliseli ku sindzisa van’wana leswaku va landzela mavonelo ya hina? Xana hi tiveriwa ku va vanhu lava nga ni musa lava swi olovaka ku vulavula na vona? Leswi i swikombiso swa leswaku se hi dyondze ku va lava anakanyelaka.

20. Hi byihi vuyelo lebyi nga ta va kona loko hi kombisa timfanelo leti kombisaka ku chava Xikwembu leti ka ha ku buriwaka ha tona?

²⁰ Vandlha ri nga tsakisa loko vamakwerhu va tikarhatela ku ti kombisa swinene timfanelo leti kombisaka ku chava Xikwembu leti Yakobo a ti tsaleke. (Ps. 133:1-3) Ku va lava rhuleke ni ku anakanyela van’wana swi ta endla leswaku hi va ni vuxaka lebyinene ni van’wana naswona swi ta kombisa leswaku hi ni “vutlhari lebyi humaka ehenhla.” Exihlokweni lexi landzelaka hi ta kambisisa ndlela leyi ku dyondza ku teka van’wana hilaha Yehovha a va tekaka ha yona swi nga hi pfunaka ha yona emhakeni leyi.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Xana U Nga Hlamusela?

• I yini lexi endlaka Mukreste a va ni vutlhari bya xiviri?

• Hi nga antswisa njhani eku kombiseni ka vutlhari lebyi kombisaka ku chava Xikwembu?

• Hi swihi swiendlo leswi endliwaka hi lava nga kombisiki “vutlhari lebyi humaka ehenhla”?

• Hi tihi timfanelo leti u tiyimiseleke ku ti hlakulela swinene?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso eka tluka 23]

Xana timholovo ti nga sungula njhani namuntlha?

[Xifaniso eka tluka 24]

Xana swo tiendlekela kunene eka wena ku papalata swilo leswo biha?