Tsakela Vukati Bya Wena

“Yindlu yi ta akiwa hi vutlhari, naswona yi ta simekiwa yi tiya hi ku twisisa.”—SWIV. 24:3.

1. Xikwembu xi swi kombise njhani leswaku xi tlharihile loko xi vumba munhu wo sungula?

TATA wa hina wo tlhariha wa le tilweni wa swi tiva leswi nga swinene eka hina. Hi xikombiso, Xikwembu xi swi xiyile leswaku “a hi swinene leswaku munhu a hambeta a tshama a ri yexe” entangeni wa Edeni, leswaku xikongomelo xa xona xi ta hetiseka. Nchumu lowu a wu ta endla leswaku xikongomelo xexo xi hetiseka, a ku ri leswaku vanhu lava tekaneke va va ni vana kutani va “tata misava.”—Gen. 1:28; 2:18.

2. Hi rihi lunghiselelo leri Yehovha a ri endleke leswaku vanhu va ta vuyeriwa?

² Yehovha u te: “Ndzi ta n’wi endlela mupfuni, a va muhetisisi wa yena.” Kutani Xikwembu xi etlerise munhu wo sungula vurhongo lebyikulu, ivi xi teka rimbambu eka miri wa yena lowu hetisekeke, hiloko xi vumba wansati hi rimbambu rolero. Loko Yehovha a tisa Evha, wansati wo hetiseka eka Adamu nuna wa kona, u te: “Eku heteleleni leri i rhambu ra marhambu ya mina ni nyama ya nyama ya mina. Loyi u ta thyiwa Wansati, hikuva u tekiwe eka wanuna.” Hakunene Evha a a ri muhetisisi wa Adamu. Adamu a a ta kombisa timfanelo to karhi na Evha a a ta kombisa timfanelo to karhi, kambe havambirhi ka vona a va hetisekile naswona a va endliwe hi xifaniso xa Xikwembu. Hi ndlela yoleyo Yehovha u endle lunghiselelo ra vukati byo sungula. Adamu na Evha va ri amukele hi ntsako lunghiselelo leri ra Xikwembu leri a ri ta endla leswaku va pfunana va tlhela va seketelana.—Gen. 1:27; 2:21-23.

3. Vanhu vo tala va yi teka njhani nyiko ya vukati, naswona sweswo swi pfuxa swivutiso swihi?

³ Khombo ra kona, moya wa ku xandzuka wu tele emisaveni namuntlha. Swiphiqo leswi vangiwaka hi moya lowu a swi humi eka Xikwembu. Vo tala va sandza nyiko ya Xikwembu ya vukati, va vula leswaku yi hundzeriwe hi nkarhi, yi dyisa vanhu mbitsi kumbe yi vanga timholovo.  Vo tala lava tekaneke a va swi teki ku ri nchumu ku thalana. Swi nga ha endleka vana va nga kombisiwi rirhandzu ra ntumbuluko naswona vatswari va nga ha tirhisa vana leswaku ku vuyeriwa vona vini. Vatswari vo tala a va lavi ku va ni ntirhisano leswaku ku ta va ni ku rhula ni vun’we. (2 Tim. 3:3) Kutani, vanhu lava tekaneke va nga swi kotisa ku yini ku tshama va tsakile evukatini bya vona eminkarhini leyi yo nonon’hwa? Xana ku anakanyela ku hoxa xandla hi ndlela yihi leswaku vukati byi nga hahluki? Hi nga dyondza yini eka swikombiso swa manguva lawa swa vanhu lava tshameke va tsakile evukatini bya vona?

Ku Titsongahatela Nkongomiso Wa Yehovha Hi Ku Helela

4. (a) I xitsundzuxo xihi lexi Pawulo a xi nyikeleke malunghana ni vukati? (b) Vakreste lava yingisaka va xi landzela njhani xitsundzuxo xa Pawulo?

⁴ Muapostola Pawulo u nyike tinoni xitsundzuxo lexi huhuteriweke xa leswaku loko ti hlawula ku tlhela ku tekiwa, ti fanele ti tekiwa “eHosini ntsena.” (1 Kor. 7:39) Mhaka leyi a yi nga ri yintshwa eka Vakreste lava a va ri Vayuda. Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke Vaisrayele wu swi hlamusele kahle leswaku a va nga fanelanga va ‘endla ntwanano wa ku tekana’ ni vahedeni lava a va akelane na vona. Yehovha u tlhele a va hlamusela khombo leri a ri ta va kona loko va honisa nawu lowu. “Hikuva [munhu loyi a nga riki Muisrayele] u ta hambukisa n’wana wa wena wa jaha, a nga ha ndzi landzeli, kunene va ta tirhela swikwembu swin’wana; kutani ku hlundzuka ka Yehovha ku ta va kukulu ehenhla ka n’wina, kunene u ta mi lovisa hi ku hatlisa.” (Det. 7:3, 4) Xana Yehovha u langutele leswaku malandza yakwe ya manguva lawa ma endla njhani loko swi ta emhakeni yo hlawula munghana wa vukati? Swi le rivaleni leswaku nandza wa Xikwembu u fanele a tekana ni mugandzeri-kulobye loyi a tinyiketeleke “eHosini” a tlhela a khuvuriwa. I vutlhari ku titsongahatela nkongomiso wa Yehovha hi ku helela loko u hlawula munghana wa vukati.

5. Xana Yehovha ni Vakreste lava ngheneleke vukati va swi languta njhani swihlambanyo swa vukati?

⁵ Swihlambanyo swa vukati swa kwetsima eka Xikwembu. Loko Yesu, N’wana wa Xikwembu a vulavula hi vukati byo sungula, u te: “Leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.” (Mat. 19:6) Mupisalema u hi tsundzuxa hi nkoka wa swihlambanyo swoleswo, a ku: “Nyikela ku nkhensa ku va switlhavelo swa wena eka Xikwembu, naswona u hetisisa switshembiso swa wena leswi hlambanyiweke eka La nge Henhla-henhla.” (Ps. 50:14) Hambileswi mpatswa lowu tekaneke wu nga ha vaka ni ntsako lowukulu, swihlambanyo leswi wu swi vuleke hi siku ra mucato i swa nkoka naswona swi wu byarhisa vutihlamuleri byo karhi.—Det. 23:21.

6. I yini leswi hi nga swi dyondzaka eka xikombiso xa Yefta?

⁶ Anakanya hi Yefta loyi a a ri muavanyisi le Israyele hi lembe-xidzana ra vu-12 B.C.E. U hlambanyile eka Yehovha a ku: “Kunene loko wo nyiketa vana va Amone evokweni ra mina, kutaku loyi a nga ta huma, a huma enyangweni ya yindlu ya mina a ndzi hlanganisa loko ndzi vuya hi ku rhula eka vana va Amone, u ta va wa Yehovha, ndzi ta n’wi nyiketa a va gandzelo ro hisiwa.” Loko Yefta a vuya eMizpa kutani a vona leswaku u hlanganisiwa hi n’wana wakwe wa nhwanyana, loyi o va swakwe, xana u lave ku xi tshova xihlambanyo xa yena? Doo! U te: “Mina ndzi pfule nomu wa mina eka Yehovha, a ndzi swi koti ku tlhelela endzhaku.” (Vaav. 11:30, 31, 35) Yefta u hetisise xitshembiso xa yena eka Yehovha, hambileswi sweswo a swi vula leswaku a a nga ta va na n’wana loyi a ta endla leswaku vito rakwe ri nga nyamalali. Yefta u vekele vavanuna ni vavasati lava nga Vakreste xikombiso lexinene xa leswaku va hetisisa swihlambanyo swa vona, hambileswi xihlambanyo xakwe a xi hambanile ni swihlambanyo swa vukati.

I Yini Leswi Endlaka Vukati Byi Famba Kahle?

7. Mpatswa lowu wa ha ku tekanaka wu fanele wu cinca yini evuton’wini bya wona?

⁷ Vanhu vo tala lava tekaneke va tsaka swinene loko va tsundzuka nkarhi luwa wa ku gangisana ka vona. Hakunene a swi va tsakisa ku tolovela loyi va nga ta tekana na yena! Loko va heta nkarhi swin’we va ya va tivana ku antswa. Kambe, ku nga khathariseki leswaku va tekane ni munhu loyi va nga lo tigangisela yena kumbe va nga lo hlawuleriwa, loko va hetelela va tekanile, a va fanele va cinca swo karhi evuton’wini bya vona. Wanuna un’wana u te: “Lexi a hi karhateka ngopfu ha xona  loko ha ha ku tekana a ku ri ku xiya leswaku loko hi nga si endla xiboho hi fanele hi rhanga hi burisana. Swi hi tekele nkarhi ku rhangisa vuxaka bya hina vini eka bya vanghana ni maxaka.” Wanuna un’wana loyi sweswi a nga ni malembe ya 30 a tekile, u xiye leswaku loko a ha ku teka a a fanele a ehleketelela vanhu vambirhi ematshan’weni yo ehleketelela yena ntsena. Loko a nga si amukela xirhambo kumbe ku endla xiboho xo karhi, u rhanga a bula ni nghamu yakwe ku ri kona a endlaka xiboho, a ri karhi a anakanyela swilaveko swa yena ni swa nghamu ya yena. Eka xiyimo xo tano, ku anakanyelana swa pfuna.—Swiv. 13:10.

8, 9. (a) Ha yini ku vulavurisana kahle swi ri swa nkoka? (b) Xana ku pfumelelana ni swiyimo swi nga pfuna loko swi te yini, naswona ha yini?

⁸ Minkarhi yin’wana vanhu lava tekanaka va va va huma eka mindhavuko yo hambana. Loko swi te tano, va fanele va vulavurisana va ntshunxekile. Vanhu a va veki timhaka hi ndlela leyi fanaka. Ku xiya ndlela leyi munghana wa wena wa vukati a vulavulaka ni maxaka ha yona swi nga ku pfuna ku n’wi twisisa ku antswa. Nkarhi wun’wana leswi swi paluxaka leswi nga embilwini ya munhu a hi leswi a swi vulaka kambe i ndlela leyi a swi vulaka ha yona. Hikwalaho u nga dyondza swo tala hambiloko a nga vulanga nchumu. (Swiv. 16:24; Kol. 4:6) Leswaku vatekani va ta va ni ntsako va fanele va twisisana.—Hlaya Swivuriso 24:3.

⁹ Loko swi ta emhakeni yo hlawula swilo swo tihungasa ha swona, vo tala va vone swi ri swa nkoka ku pfumelelana ni swiyimo. Loko mi nga si tekana swi nga endleka munghana wa wena wa vukati a a rhandza mintlangu kumbe vuhungasi byo karhi. Xana swi ta lava se a tshika swin’wana? (1 Tim. 4:8) Ku nga ha vutisiwa xivutiso lexi fanaka malunghana ni nkarhi lowu munhu a wu hetaka a ri ni maxaka yakwe. Hikwalaho mpatswa wu fanele wu tinyika nkarhi wa timhaka ta swa moya ni ku endla mintirho yin’wana swin’we.—Mat. 6:33.

10. Ku anakanyela swi ta pfuna njhani leswaku ku va ni vuxaka lebyinene exikarhi ka vatswari ni vana va vona lava tekaneke?

¹⁰ Loko wanuna a teka nsati, u siya tata wakwe ni mana wakwe, naswona ku nga ha vuriwa leswi fanaka hi wansati. (Hlaya Genesa 2:24.) Hikwalaho, hambiloko munhu se a nghenele vukati u fanele a hambeta a yingisa nawu wa Xikwembu wa ku xixima tatana ni mana wa yena. Hambiloko mpatswa se wu tekanile wu nga ha heta nkarhi wo karhi wu ri ni vatswari va wona ni maxaka. Wanuna  un’wana loyi a nga ni malembe ya 25 a tekile, u ri: “Minkarhi yin’wana swa tika ku enerisa ku navela ni swilaveko swa nghamu ya wena ni swa vatswari va wena, vamakwenu ni maxaka hi ndlela leyi faneleke. Leswaku ndzi kota ku kuma ndlela yo antswa yo tamela xiyimo lexi, ndzi pfuniwe hi Genesa 2:24. Munhu u fanele a tshembeka eka swirho leswin’wana swa ndyangu naswona u ni vutihlamuleri eka swona, kambe ndzimana leyi yi ndzi kombise leswaku ndzi fanele ndzi tshembeka ngopfu eka nghamu ya mina.” Hikwalaho, vatswari lava nga Vakreste lava anakanyelaka va ta xixima mhaka ya leswaku vana va vona lava tekaneke se va vumbe ndyangu lowu nuna wa kona ku nga yena a nga ni vutihlamuleri byo wu kongomisa.

11, 12. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku vanhu lava tekaneke va va ni dyondzo ya ndyangu va tlhela va khongela swin’we?

¹¹ Dyondzo ya ndyangu ya nkarhi na nkarhi i ya nkoka. Mindyangu yo tala ya Vakreste ya pfumela leswaku dyondzo leyi ya pfuna. Swi nga ha tika ku sungula dyondzo yoleyo kumbe ku yi endla nkarhi na nkarhi. Wanuna un’wana la nga nhloko ya ndyangu u ri: “Loko a swi koteka leswaku hi tlhelela le ndzhaku hi ya cinca swo karhi, a ndzi ta tiyiseka leswaku ku sukela loko hi tekanile hi va ni dyondzo ya ndyangu ya nkarhi na nkarhi.” U ya emahlweni a ku: “Swi ndzi tsakisa swinene ku vona ndlela leyi nkatanga a wu phofulaka ha yona ntsako wakwe loko a tsakisiwa hi ntiyiso wo karhi wa le Bibeleni lowu hi wu kumeke loko hi ri karhi hi dyondza.”

¹² Ku khongela swin’we na swona swa pfuna. (Rhom. 12:12) Loko nuna ni nsati va gandzela Yehovha swin’we, vuxaka bya vona lebyikulu na yena byi nga tiyisa vukati bya vona. (Yak. 4:8) Wanuna un’wana la nga Mukreste u ri: “Loko munhu a hatla a kombela ku rivaleriwa hikwalaho ka swihoxo leswi a swi endleke kutani a boxa swihoxo swoleswo loko va ri karhi va khongela swin’we, u ta va a kombisa leswaku wa tisola swinene ni le timhakeni letitsongo leti nga vangaka timholovo.”—Efe. 6:18.

Anakanyelanani eVukatini

13. Hi yihi ndzayo leyi Pawulo a yi nyikelaka etimhakeni ta rimbewu evukatini?

¹³ Vakreste lava tekaneke va fanele va papalata mikhuva leyi nga endlaka vukati byi nga xiximiwi, yo tanihi leyi tolovelekeke emisaveni leyi hlanyisiwaka hi rimbewu. Pawulo u tsundzuxile malunghana ni mhaka leyi, a ku: “Wanuna a a nyike nsati wa yena mfanelo yakwe; kambe na yena wansati a a endle leswi fanaka eka nuna wa yena. Wansati a hi yena a lawulaka miri wa yena n’wini, kambe wu lawuriwa hi nuna wa yena; hi ku fanana ni wanuna a hi yena a lawulaka miri wa yena n’wini, kambe wu lawuriwa hi nsati wa yena.” Kutani Pawulo u nyike nkongomiso lowu nga rivaleni, a ku: “Mi nga tsonani, handle ka loko mi lo pfumelelana hi vumbirhi bya n’wina hi nkarhi lowu vekiweke.” Ha yini? “Leswaku mi ta tinyika nkarhi wa xikhongelo kutani mi tlhela mi hlangana, leswaku Sathana a nga tshameli ku mi ringa hi ku va mi tsandzeka ku tikhoma.” (1 Kor. 7:3-5) Loko Pawulo a vulavula hi xikhongelo, u kombisa leswi Mukreste a faneleke a rhangisa swona. Kambe u tlhele a swi veka erivaleni leswaku Mukreste un’wana ni un’wana la ngheneleke vukati u fanele  a karhateka hi swilaveko swa nyama ni swa mintlhaveko swa munghana wa yena wa vukati.

14. Xana vatekani va ta pfuneka njhani loko va tirhisa misinya ya milawu ya Matsalwa emhakeni ya rimbewu evukatini?

¹⁴ Nuna ni nsati va fanele va phofulelana ta le mbilwini naswona va swi tiva leswaku loko va nga anakanyelanani malunghana ni mhaka ya rimbewu swi nga vanga swiphiqo. (Hlaya Vafilipiya 2:3, 4; ringanisa Matewu 7:12.) Sweswo swi ve tano emindyangwini leyi vatekani va kona un’wana a nga riki Mbhoni. Hambiloko ko tshuka ku va ni ku nga twanani etimhakeni to karhi, loyi a nga Mukreste a nga ha antswisa xiyimo hi ku va ni mahanyelo lamanene, musa ni ntirhisano. (Hlaya 1 Petro 3:1, 2.) Ku rhandza Yehovha ni loyi u tekaneke na yena ni ku va ni moya wo anakanyela swi ta pfuna emhakeni leyi evukatini.

15. Xichavo i xa nkoka ku fika kwihi leswaku ku va ni ntsako endyangwini?

¹⁵ Ni le timhakeni tin’wana nuna la nga ni musa u ta khoma nsati wakwe hi xichavo. Hi xikombiso, u ta anakanyela ndlela leyi nsati wakwe a titwaka ha yona hambi ku ri etimhakeni letitsongo. Wanuna un’wana la nga ni malembe ya 47 hi vukhale, u ri: “Ndzi tshama ndzi ri eku dyondzeni loko swi ta emhakeni leyi.” Vavasati lava nga Vakreste va tsundzuxiwa leswaku va va ni xichavo xo enta eka vanuna va vona. (Efe. 5:33) Loko va sola-sola vanuna va vona, va byela van’wana swihoxo swa vanuna va vona, va va va nga va xiximi. Swivuriso 14:1, ya hi tsundzuxa: “Wansati la tlhariheke hakunene, u ake yindlu yakwe, kambe loyi a nga xiphukuphuku wa yi hirimuxa hi mavoko yakwe.”

Mi Nga Lawuriwi Hi Diyavulosi

16. Xana vatekani va nga yi tirhisa njhani Vaefesa 4:26, 27 evukatini bya vona?

¹⁶ “Karihani, kambe mi nga dyohi; dyambu ri nga peli ma ha ri eka xiyimo xa ku kariha, mi nga nyiki Diyavulosi ndhawu.” (Efe. 4:26, 27) Loko tsalwa leri ri tirhisiwa, ri ta hi pfuna ku lulamisa kumbe ku papalata timholovo evukatini. Makwerhu un’wana wa xisati u ri: “Loko mina ni nkatanga ho tshuka hi holovile, hi tshama ehansi hi lulamisa xiphiqo xa kona hambiloko ho heta tiawara to tala ha ha xi tlhantlha.” Loko va ha ku tekana, yena ni nuna wakwe va tiyimisele ku ka va nga etleli va nga si tlhantlha swiphiqo leswi va nga na swona. “Hi endle xiboho xa leswaku hambiloko ho va ni xiphiqo xa njhani, hi fanele hi rivalelana hi tlhela hi rivala ha xona leswaku loko ri xa hi nga ha pfuxi swa tolo.” Hi ndlela yoleyo va papalate ku ‘nyika Diyavulosi ndhawu.’

17. Hambiloko vatekani va titwa onge a va fanelani, i yini lexi nga va pfunaka?

¹⁷ Ku vuriwa yini loko u titwa onge u tekane ni munhu loyi mi nga fanelaniki? U nga ha tikuma u nga tiphini hi rirhandzu leri vatekani van’wana va tiphinaka ha rona evukatini bya vona. Nilokoswiritano, u ta pfuneka loko u tsundzuka ndlela leyi Muvumbi a xi langutaka ha yona xiboho xa vukati. Pawulo u huhuteriwe ku laya Vakreste a ku: “Vukati a byi xiximeke exikarhi ka hinkwavo, ni sangu ra vukati ri nga vi ni xilo lexi nyamisaka, hikuva Xikwembu xi ta avanyisa timbhisa ni vaoswi.” (Hev. 13:4) Nakambe ndzayo yin’wana ya nkoka hi leyi nge: “Ntambhu ya miluko yinharhu a yi nge tsemeki hi le xikarhi hi ku hatlisa.” (Ekl. 4:12) Loko nuna ni nsati va khathala swinene hi ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehovha, va va ni vuxaka lebyikulu vona vini swin’we ni Xikwembu. Va fanele va tikarhatela leswaku vukati bya vona byi va lebyi tsakisaka, va ri karhi va tiva leswaku sweswo swi ta yisa ku dzuneka eka Yehovha, Musunguri wa vukati.—1 Pet. 3:11.

18. I yini lexi u nga tiyisekaka ha xona malunghana ni vukati?

¹⁸ Hakunene swa koteka leswaku Vakreste va va ni vukati lebyi tsakisaka. Kambe sweswo swi lava matshalatshala ni ku kombisa timfanelo ta Vukreste, leti yin’wana ya tona ku nga ku anakanyela. Namuntlha, emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo, ku ni mimpatswa ya ntsandza-vahlayi leyi kombiseke leswaku sweswo swa koteka.

U Nga Hlamula Njhani?

• Ha yini swi koteka ku va ni vukati lebyi tsakisaka?

• I yini lexi nga endlaka leswaku swilo swi famba kahle evukatini?

• Hi tihi timfanelo leti vatekani va faneleke va ti hlakulela?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso eka tluka 9]

Vanhu lava tekaneke va rhanga va vulavurisana loko va nga si amukela xirhambo kumbe va nga si ya endhawini yo karhi

[Xifaniso eka tluka 10]

Tikarhateleni ku tlhantlha swiphiqo dyambu ri nga si pela, ‘mi nga nyiki Diyavulosi ndhawu’