Endla Nhluvuko Hi Tlhelo Ra Moya Hi Ku Tekelela Xikombiso Xa Pawulo

“Ndzi lwe nyimpi leyinene, ndzi tsutsume pfhumba ndzi kondza ndzi heta, ndzi hlayise ripfumelo.”—2 TIM. 4:7.

1, 2. Hi kwihi ku cinca loku Sawulo wa le Tarso a ku endleke evuton’wini, naswona hi wihi ntirho wa nkoka lowu a wu endleke?

LOYI a ku ri wanuna wo tlhariha la tiyimiseleke evuton’wini. Hambiswiritano, u ‘tikhome hi ku pfumelelana ni ku navela ka nyama ya yena.’ (Efe. 2:3) Endzhakunyana u tivule “musandzi ni muxanisi ni murhukani.” (1 Tim. 1:13) Wanuna yoloye a ku ri Sawulo wa le Tarso.

² Hi ku famba ka nkarhi, Sawulo u cince swinene evuton’wini bya yena. U tshike tindlela takwe ta khale kutani a tirha hi matimba ‘a nga lavi leswaku ku pfuneka yena n’wini, kambe ku pfuneka vo tala.’ (1 Kor. 10:33) U ve munhu wo rhula a tlhela a kombisa musa eka lava a va xaniseke hikwalaho ka nsele wakwe. (Hlaya 1 Vatesalonika 2:7, 8.) U tsale a ku: “Ndzi ve mutirheli . . . mina, ndzi nga munhu lontsongo eka vakwetsimi hinkwavo, ndzi nyikiwe musa lowu wu nga faneriwiki, leswaku ndzi vula mahungu lamanene eka matiko hi ta rifuwo leri nga pimekiki ra Kreste.”—Efe. 3:7, 8.

3. Hi nga pfuneka njhani hi ku dyondza mapapila ya Pawulo ni rungula ra vutirheli bya yena?

³ Sawulo loyi nakambe a a tiviwa tanihi Pawulo u endle nhluvuko lowukulu hi tlhelo ra moya.  (Mint. 13:9) Ndlela yin’wana leyi hi nga endlaka nhluvuko ha yona hi ku hatlisa entiyisweni i ku va hi dyondza mapapila ya Pawulo ni rungula ra vutirheli bya yena kutani hi tekelela xikombiso xa yena xa ripfumelo. (Hlaya 1 Vakorinto 11:1; Vaheveru 13:7.) A hi voneni ndlela leyi leswi swi nga hi khutazaka ha yona leswaku hi va ni xiyimiso lexinene xa dyondzo ya hina vini, hi hlakulela ku rhandza vanhu hi mbilu hinkwayo ni ku va ni langutelo lerinene hi hina vini.

Mukhuva Wa Pawulo Wo Dyondza

4, 5. Pawulo u vuyeriwe njhani hi ku va ni dyondzo ya yena n’wini?

⁴ Leswi Pawulo a a ri Mufarisi loyi a dyondzeke ‘emilengeni ya Gamaliyele, loyi a leteriweke hi ku ya hi rilondzo ra Nawu wa vakokwana,’ ana se a a ma tivanyana Matsalwa. (Mint. 22:1-3; Filp. 3:4-6) Loko a heta ku khuvuriwa u “ye eArabiya”—kumbexana eMananga ya Siriya kumbe endhawini leyi rhuleke eNhlohleni ya Arabiya ku nga ndhawu leyinene yo anakanyisisa eka yona. (Gal. 1:17) Swi le rivaleni leswaku loko Pawulo a ya endhawini yoleyo a a lava ku ya anakanyisisa hi Matsalwa lama kombisaka leswaku hakunene Yesu a a ri Mesiya. Kasi xin’wana a a lava ku lunghiselela ntirho lowu a wu n’wi yimerile. (Hlaya Mintirho 9:15, 16, 20, 22.) Pawulo u tinyike nkarhi wo anakanyisisa hi timhaka ta swa moya.

⁵ Vutivi bya Matsalwa lebyi Pawulo a byi kumeke eka dyondzo ya yena n’wini byi endle leswaku a kota ku dyondzisa ntiyiso hi ndlela leyinene. Hi xikombiso, loko a ri esinagogeni ya le Antiyoka ePisidiya, Pawulo u tshahe Matsalwa ya Xiheveru ya ntlhanu hi ku kongoma lama kombisaka leswaku Yesu a a ri Mesiya. U tlhele a vulavula hi Matsalwa ya Xiheveru minkarhi yo hlayanyana. Mabulo ya yena ya le Bibeleni a ma khorwisa lerova “Vayuda ni vaproselita vo tala lava a va gandzela Xikwembu va landzel[e] Pawulo na Barnaba” leswaku va ta dyondza leswi engetelekeke. (Mint. 13:14-44) Endzhakunyana ka malembe yo hlayanyana, loko ntlawa wa Vayuda va le Rhoma wu te laha a a tshama kona swa xinkarhana, u wu hlamusele timhaka “hi ku nyikela vumbhoni bya rixaladza malunghana ni mfumo wa Xikwembu ni hi ku tirhisa timhaka leti khorwisaka malunghana na Yesu hi ku landza nawu wa Muxe ni Vaprofeta.”—Mint. 28:17, 22, 23.

6. I yini leswi pfuneke Pawulo leswaku a tshama a tiyile loko a langutane ni miringo?

⁶ Loko Pawulo a langutane ni miringo, u hambete a kambisisa Matsalwa naswona rungula ra wona leri huhuteriweke ri n’wi tiyisile. (Hev. 4:12) Loko a ha ri eRhoma ekhotsweni emahlweni ko va a dlayiwa, u kombele Timotiya leswaku a n’wi tisela “tibuku-nsongwa” ni “leta madzovo.” (2 Tim. 4:13) Swi nga ha endleka leswaku matsalwa wolawo a ma ri swiphemu swa Matsalwa ya Xiheveru lawa Pawulo a ma tirhiseke eka dyondzo yakwe leyi enteke. Pawulo a a fanele a kuma vutivi bya Matsalwa hi ku va ni dyondzo ya Bibele ya nkarhi na nkarhi leswaku a ta tshama a tiyile.

7. Boxa ndlela leyi u nga pfunekaka ha yona loko u dyondza Bibele nkarhi na nkarhi.

⁷ Loko hi va ni dyondzo ya Bibele ya nkarhi na nkarhi hi tlhela hi anakanyisisa ha yona, hi ta pfuneka leswaku hi endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. (Hev. 5:12-14) Malunghana ni nkoka wa Rito ra Xikwembu, mupisalema u yimbelerile a ku: “Nawu wa nomu wa wena i wunene eka mina, ku tlula swiphemu swa magidi swa nsuku ni silivhere. Xileriso xa wena xi ndzi endla ndzi tlhariha ku tlula valala va mina, hikuva i xa mina hilaha ku nga riki na makumu. Milenge ya mina ndzi yi siverile leswaku yi nga yi endleleni yin’wana ni yin’wana yo biha, hi xikongomelo xa leswaku ndzi hlayisa rito ra wena.” (Ps. 119:72, 98, 101) Xana u na yona dyondzo ya wena n’wini ya Bibele ya nkarhi na nkarhi? Xana u tilunghiselela swiavelo swa le nkarhini lowu taka entirhweni wa Xikwembu hi ku hlaya Bibele siku ni siku ni ku anakanyisisa hi leswi u swi hlayaka?

Sawulo U Dyondze Ku Rhandza Vanhu

8. Sawulo u va khome njhani lava a va nga ri va vukhongeri bya Xiyuda?

⁸ Loko Sawulo a nga si va Mukreste a a hisekela vukhongeri bya yena, kambe a a nga ri na mhaka ni vanhu lava nga riki va vukhongeri bya Xiyuda. (Mint. 26:4, 5) A a hlalerile loko Vayuda van’wana va khandla Stefano hi maribye. Sawulo u fanele a nga tivonanga nandzu hikwalaho ka sweswo, kumbexana a a vona Stefano a faneriwe hi rifu. (Mint. 6:8-14; 7:54–8:1) Rungula leri huhuteriweke  ri ri: “Sawulo a sungula ku khoma vandlha hi tihanyi. A hlasela yindlu yin’wana ni yin’wana, a kokela vavanuna ni vavasati ehandle, a va yisa ekhotsweni.” (Mint. 8:3) U ‘kale a va xanisa hambi ehandle ka miti.’—Mint. 26:11.

9. I yini leswi humeleleke Sawulo leswi nga endla leswaku a cinca ndlela leyi a a khoma vanhu ha yona?

⁹ Loko Hosi Yesu a humelela eka yena, Sawulo a a ri endleleni yo ya eDamaska a ya xanisa vadyondzisiwa va Kreste. Ku vangama ka le tilweni ka N’wana wa Xikwembu ku siye Sawulo a fe mahlo naswona a a nga ha koti ku tifambela a ri yexe. Loko Yehovha a rhumela Ananiya leswaku a ya n’wi pfula mahlo, ndlela leyi Sawulo a a va teka ha yona vanhu a yi cince hi ku helela. (Mint. 9:1-30) Loko se a ri mulandzeri wa Kreste, u tirhe hi matimba leswaku a pfuna vanhu hinkwavo hilaha Yesu a endleke hakona. Leswi a swi vula ku tshika ku va ni madzolonga ni ku ‘va ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.’—Hlaya Varhoma 12:17-21.

10, 11. Pawulo u ri kombise njhani rirhandzu ra xiviri eka vanhu?

¹⁰ Pawulo a nga enerisanga ntsena hi ku va ni ku rhula ni van’wana. A a lava ku va komba rirhandzu ra xiviri naswona ntirho wo chumayela wu n’wi nyike lunghelo rero. Eka riendzo rakwe ro sungula ra vurhumiwa, u chumayele mahungu lamanene eAsia Minor. Ku nga khathariseki nkaneto wa tihanyi, Pawulo ni vanghana va yena va tinyiketele ku pfuna lava titsongahataka leswaku va va Vakreste. Va tlhele va endzela eListra ni le Ikoniya, hambileswi vakaneti va le mitini yoleyo va tshameke va ringeta ku dlaya Pawulo.—Mint. 13:1-3; 14:1-7, 19-23.

¹¹ Endzhakunyana, Pawulo ni ntlawa wakwe va ye emahlweni va lavisisa vanhu lava a va lava ku va ni vuxaka ni Xikwembu le Makedoniya emutini wa Filipiya. Muproselita la nga Muyuda la vuriwaka Lidiya u yingisele mahungu lamanene kutani a va Mukreste. Valawuri va be Pawulo na Silasi hi tinhonga kutani va va hoxa ekhotsweni. Hambiswiritano, Pawulo u chumayele mulanguteri wa khotso naswona yena ni ndyangu wakwe va khuvuriwile va va vagandzeri va Yehovha.—Mint. 16:11-34.

12. I yini lexi susumeteleke Sawulo loyi a a ri ni tihanyi leswaku a va muapostola la nga ni rirhandzu wa Yesu Kreste?

¹² Ha yini Sawulo loyi khale a a ri muxanisi a ve Mukreste? I yini lexi susumeteleke wanuna yoloye loyi a a ri ni tihanyi leswaku a va muapostola la nga ni musa ni rirhandzu, loyi a a tiyimisele ku veka vutomi byakwe ekhombyeni leswaku van’wana va ta dyondza ntiyiso hi Xikwembu na Kreste? Pawulo u te: ‘Xikwembu, lexi xi ndzi vitaneke hi musa wa xona lowu nga faneriwiki, xi swi vone swi fanerile ku hlavutela N’wana wa xona eka mina.’ (Gal. 1:15, 16) Pawulo u tsalele Timotiya a ku: ‘Ndzi kombisiwe tintswalo, leswaku ha mina loyi ndzi nga exiyin’weni xo rhanga, Kreste Yesu a ta komba ku va ni mbilu yo leha kakwe hinkwako, sweswo swi va xikombiso eka lava va nga ta veka ripfumelo ra vona eka yena leswaku va kuma vutomi lebyi nga heriki.’ (1 Tim. 1:16) Yehovha u rivalele Pawulo, naswona ku kuma kakwe musa wolowo lowu nga faneriwiki ni tintswalo swi n’wi susumetele ku komba van’wana rirhandzu hi ku va chumayela mahungu lamanene.

13. I yini lexi faneleke xi hi susumetela ku rhandza van’wana, naswona hi nga swi endlisa ku yini sweswo?

¹³ Na hina Yehovha u hi rivalela swidyoho ni swihoxo swa hina. (Ps. 103:8-14) Mupisalema u vutisile a ku: “Loko a wu languta swihoxo, Wena Yah, Oho Yehovha, i mani loyi a a ta yima?” (Ps. 130:3) Handle ka tintswalo ta Xikwembu, a ku nga ta va na loyi a a ta tiphina hi ntirho wo kwetsima hambi ku ri ku langutela ku kuma vutomi  lebyi nga heriki. Musa wa Xikwembu lowu nga faneriwiki wa hi vuyerisa hinkwerhu. Hikwalaho, ku fana na Pawulo hi fanele hi navela ku komba van’wana rirhandzu hi ku va chumayela ni ku va dyondzisa ntiyiso ni ku tiyisa vapfumeri-kulorhi.—Hlaya Mintirho 14:21-23.

14. Hi nga swi kotisa ku yini ku endla leswi engetelekeke entirhweni lowu hi wu endlelaka Xikwembu?

¹⁴ Pawulo a a lava ku endla nhluvuko tanihi muchumayeri wa mahungu lamanene, naswona xikombiso xa Yesu xi n’wi khumbe mbilu. Yin’wana ya tindlela leti N’wana wa Xikwembu a kombiseke vanhu ha tona rirhandzu leri nga ringanisiwiki na nchumu a ku ri hi ntirho wakwe wo chumayela. Yesu u te: “Ntshovelo i wukulu, kambe vatirhi a hi vangani. Hikokwalaho, kombelani N’wini wa ntshovelo leswaku a rhumela vatirhi entshovelweni wakwe.” (Mat. 9:35-38) Pawulo u endle hi ku pfumelelana ni xikombelo xa yena xa ku lava vatirhi lava engetelekeke hi ku va a va muchumayeri la hisekaka. Ku vuriwa yini hi wena? Xana u nga antswisa ndlela leyi u chumayelaka ha yona? Kumbe, xana u nga engetela nkarhi lowu u wu hetaka u ri entirhweni wo chumayela hi Mfumo, kumbexana u hlela swiyimo swa wena leswaku u ta va phayona? A hi kombiseni rirhandzu ra xiviri eka van’wana hi ku va pfuna leswaku va “khoma swi tiya eka rito ra vutomi.”—Filp. 2:16.

Langutelo Leri Pawulo A A Ri Na Rona Hi Yena N’wini

15. Pawulo a a titeka njhani loko a tipimanisa ni Vakreste-kulobye?

¹⁵ Pawulo u tlhele a hi vekela xikombiso xin’wana lexinene tanihi muchumayeri la nga Mukreste. Hambileswi a kumeke malunghelo yo tala evandlheni ra Vukreste, a a swi tiva leswaku a nga ma kumanga hikwalaho ka ku va swi boha ni hikwalaho ka vuswikoti lebyi a a ri na byona. U swi xiyile leswaku mikateko leyi a yi kumeke a ku ri ndlela leyi Xikwembu a xi n’wi kombisa ha yona musa lowu nga faneriwiki. Pawulo a a swi xiya leswaku Vakreste van’wana na vona a va ri vachumayeri lava humelelaka va mahungu lamanene. Ku nga khathariseki vutihlamuleri lebyi a a ri na byona exikarhi ka vanhu va Xikwembu, a a titsongahata.—Hlaya 1 Vakorinto 15:9-11.

16. Pawulo u ku kombise njhani ku titsongahata ni xichavo emhakeni ya ku yimba?

¹⁶ Xiya ndlela leyi Pawulo a xi tameleke ha yona xiphiqo lexi veke kona eSiriya emutini wa Antiyoka. Vakreste va le vandlheni rero a va ri ni mavonelo lama hambaneke emhakeni ya ku yimba. (Mint. 14:26–15:2) Leswi Pawulo a a hlawuriwe ku rhangela eku chumayeleni ka Vamatiko lava nga yimbangiki, swi nga endleka a a tibyele leswaku u ni ntokoto emhakeni yo tirhisana ni lava nga riki Vayuda, hikwalaho a a swi fanelekela kahle ku lulamisa xiphiqo lexi. (Hlaya Vagalatiya 2:8, 9.) Hambiswiritano, loko matshalatshala yakwe yo tlhantlha xiphiqo lexi ma nga tirhanga, hi ku titsongahata ni hi xichavo u landzele lunghiselelo leri a ri ri kona ro yisa mhaka leyi eka huvo leyi fumaka eYerusalema leswaku yi yi tlhuvutsa. U tirhisane kahle ni swirho swa yona loko swi yingisele mhaka leyi, loko swi endla xiboho niloko swi n’wi rhuma leswaku a fambisa nhlamulo ya kona. (Mint. 15:22-31) Xisweswo, Pawulo ‘u rhangerile eku xiximeni’ malandza-kulobye.—Rhom. 12:10b.

17, 18. (a) Pawulo a a titwa njhani hi vanhu va le mavandlheni? (b) Ndlela leyi vakulu va le Efesa va khumbekeke ha yona loko Pawulo a famba yi hi dyondzisa yini ha yena?

¹⁷ Pawulo loyi a a titsongahata a nga va papalatanga vamakwavo emavandlheni. Ku ri na sweswo u va rhandzile. Loko a hetelela papila leri a ri tsaleleke Varhoma, u rungule vanhu vo tlula 20  hi mavito. Vo tala va vona a ku vulavuriwi ha vona ni le Matsalweni, naswona i vatsongo lava a va ri ni malunghelo yo hlawuleka. Kambe a va ri malandza yo tshembeka ya Yehovha, naswona Pawulo a va rhandza swinene.—Rhom. 16:1-16.

¹⁸ Ku titsongahata ka Pawulo ni ku va ni xinghana swi tiyise mavandlha. Loko a hlangane ni vakulu va le Efesa ro hetelela, “va [wele] enhan’wini ya Pawulo va n’wi ntswontswa hi rirhandzu, hikuva a va vavisiwe ngopfu swinene hi rito leri a ri vuleke leswaku a va nga ha ta xi vona xikandza xa yena.” Ku famba ka munhu loyi a tikukumuxaka ni la nga riki na mhaka na vanhu a ku nga ta va khumba hi ndlela leyi.—Mint. 20:37, 38.

19. Hi nga yi kombisa njhani “mianakanyo yo titsongahata” loko hi ri karhi hi tirhisana ni Vakreste-kulorhi?

¹⁹ Hinkwavo lava lavaka ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya va fanele va va ni moya wo titsongahata ku fana na Pawulo. U khutaze Vakreste-kulobye leswaku va “nga endli nchumu hi ku kanetana kumbe hi ku tikurisa, kambe hi mianakanyo yo titsongahata [va] teka van’wana va ri lava tlakukeke eka [vona].” (Filp. 2:3) Hi nga yi tirhisa njhani ndzayo leyi? Hi ku tirhisana ni vakulu va le vandlheni ra hina, hi landzela nkongomiso wa vona ni ku amukela swiboho leswi va swi endlaka swa vuavanyisi. (Hlaya Vaheveru 13:17.) Ndlela yin’wana i ku xixima ni ku tlangela vamakwerhu evandlheni. Hakanyingi mavandlha ya vanhu va Yehovha ma vumbiwa hi vanhu va matiko, mindhavuko ni tinxaka to hambana-hambana. Onge hi nga dyondza ku khoma vanhu hinkwavo hi ndlela leyi fanaka ni hi rirhandzu hilaha Pawulo a endleke hakona. (Mint. 17:26; Rhom. 12:10a) Hi khutaziwa ku “[amukelana] tanihi leswi Kreste na yena a hi amukeleke hi xikongomelo xo vangamisa Xikwembu.”—Rhom. 15:7.

‘Tsutsuma Hi Ku Tiyisela’ eMphikizanweni Wa Vutomi

20, 21. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi tsutsuma hi ndlela leyi humelelaka emphikizanweni lowu yisaka evuton’wini lebyi nga heriki?

²⁰ Vutomi bya Mukreste byi nga fanisiwa ni ndlela yo leha laha u fambaka hi milenge. Pawulo u tsarile a ku: “Ndzi tsutsume pfhumba ndzi kondza ndzi heta, ndzi hlayise ripfumelo. Ku sukela hi nkarhi lowu ku ya emahlweni ndzi vekeriwe harhi ya ku lulama, leyi Hosi, muavanyisi wo lulama, a nga ta ndzi nyika yona yi va hakelo hi siku ra kona, kambe a nge nyiki mina ntsena, kambe u ta nyika ni hinkwavo lava rhandzeke ku humelela kakwe.”—2 Tim. 4:7, 8.

²¹ Ku landzela xikombiso xa Pawulo swi ta hi pfuna leswaku hi tsutsuma hi ndlela leyi humelelaka emphikizanweni lowu yisaka evuton’wini lebyi nga heriki. (Hev. 12:1) Hikwalaho, a hi endleni hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi hambeta hi endla nhluvuko hi tlhelo ra moya, hi ku va ni dyondzo ya hina vini, hi ku hlakulela ku rhandza vanhu van’wana hi mbilu hinkwayo ni ku tshama hi ri karhi hi titsongahata.

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

• Pawulo u vuyeriwe njhani hi ku va ni dyondzo ya yena n’wini ya Matsalwa?

• Ha yini ku rhandza vanhu hi mbilu hinkwayo swi ri swa nkoka eka Vakreste va ntiyiso?

• Hi tihi timfanelo leti nga ta ku pfuna leswaku u nga vi ni xihlawuhlawu eka vanhu van’wana?

• Xana xikombiso xa Pawulo xi nga ku pfuna njhani leswaku u tirhisana ni vakulu va le vandlheni ra ka n’wina?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso eka tluka 23]

Tiyisa ripfumelo ra wena hi Matsalwa hilaha Pawulo a endleke hakona

[Xifaniso eka tluka 24]

Kombisa ku rhandza van’wana hi ku va chumayela mahungu lamanene

[Xifaniso eka tluka 25]

Xana wa swi tiva leswi endleke leswaku Pawulo a rhandziwa hi vamakwavo?