Swilo Leswi Hi Faneleke Hi Swi Balekela

“N’wina vana va timhiri, i mani loyi a nga mi lemukisa leswaku mi balekela vukarhi lebyi taka?”—MAT. 3:7.

1. Hi swihi swikombiso swin’wana swa le Bibeleni swa vanhu lava balekeke?

XANA u anakanya yini loko u twa rito ‘baleka’? Van’wana va nga ha anakanya hi Yosefa jaha ro saseka loko a baleka nsati wa Potifaro loyi a a lava ku etlela na yena. (Gen. 39:7-12) Van’wana va nga ha anakanya hi Vakreste lava balekeke eYerusalema hi lembe ra 66 C.E., va yingisa xitsundzuxo xa Yesu lexi nge: “Loko mi vona Yerusalema wu rhendzeriwa hi mavuthu lama goveke, . . . lava nga eYudiya a va balekele etintshaveni, lava nga exikarhi ka wona a va suke.”—Luka 21:20, 21.

2, 3. (a) Xana marito lawa Yohane Mukhuvuri a soleke varhangeri va vukhongeri ha wona a ma vula yini? (b) Xana Yesu u xi tiyisekise njhani xitsundzuxo lexi vuriweke hi Yohane?

² Swikombiso leswi boxiweke laha henhla swi katsa ku baleka hi ndlela ya xiviri. Namuntlha, ku ni xilaveko xa xihatla xa leswaku Vakreste va ntiyiso lava nga kona emisaveni hinkwayo va baleka hi ndlela yo fanekisela. Yohane Mukhuvuri u tirhise rito ‘baleka’ hi ndlela yoleyo yo fanekisela. Vanhu van’wana lava teke ku ta vona Yohane a ku ri varhangeri va vukhongeri va Vayuda lava a va titeka va lulamile, lava a va anakanya leswaku a va fanelanga va hundzuka. A va va tekela ehansi vanhu lava tolovelekeke lava a va khuvuriwa va kombisa ku hundzuka ka vona. Hi xivindzi, Yohane u paluxe varhangeri lava a va ri vakanganyisi, a ku: “N’wina vana va timhiri, i mani loyi a nga mi lemukisa leswaku mi balekela vukarhi lebyi taka? Xisweswo, humesani mbhandzu lowu kombisaka ku hundzuka.”—Mat. 3:7, 8.

³ Yohane a a nga vulavuli hi ku baleka ka xiviri. A a tsundzuxa hi ta vuavanyisi lebyi taka, siku ra vukarhi; kutani a a tsundzuxa varhangeri va vukhongeri leswaku loko va ta pona esikwini rero, a va fanele va humesa mbhandzu lowu kombisaka leswaku va hundzukile. Hi ku famba ka nkarhi, Yesu u sole varhangeri va vukhongeri hi xivindzi hikuva moya wa vona wo lava ku dlaya a wu kombisa leswaku tata wa vona wa xiviri a ku ri Diyavulosi. (Yoh. 8:44) Loko a tiyisekisa xitsundzuxo xa Yohane, Yesu u va vitane “vana va timhiri” kutani a vutisa a ku: “Xana mi ta swi balekela njhani ku avanyiseriwa Gehena?” (Mat. 23:33) Xana Yesu a a vula yini loko a vulavula hi “Gehena”?

4. Xana Yesu a a vula yini loko a vulavula hi “Gehena”?

⁴ Gehena a a ku ri ndhawu leyi a yi ri ehandle ka makhumbi ya Yerusalema laha a ku hisiwa thyaka ni mintsumbu ya swiharhi. Yesu u vulavule hi Gehena a fanekisela ku loviseriwa makumu. (Vona tluka 27.) Xivutiso xa yena malunghana ni ku balekela Gehena a xi kombisa leswaku varhangeri volavo va vukhongeri a va faneriwa hi ku loviseriwa makumu loko va ri ntlawa.—Mat. 5:22, 29.

5. Matimu ma kombisa leswaku leswi Yohane na Yesu va lemuxeke ha swona swi hetiseke njhani?

⁵ Varhangeri va Vayuda va engetele swidyoho swa vona hi ku xanisa Yesu ni valandzeri va yena. Hilaha Yohane na Yesu va lemuxeke hakona, siku ra Xikwembu ra vukarhi ri vuye ri fika. Hi nkarhi wolowo, “vukarhi lebyi taka” byi wele muti wa Yerusalema ni le Yudiya ntsena, hikwalaho a swi ta koteka ku baleka hi ndlela ya xiviri. Vukarhi lebyi byi vonake loko Yerusalema ni tempele ya kona swi lovisiwa hi mavuthu ya Varhoma hi 70 C.E. “Nhlomulo” wolowo a wu ri wukulu ku tlula nchumu wihi na wihi lowu tshameke wu humelela eYerusalema. Vanhu vo tala va dlayiwile kumbe va yisiwa evuhlongeni. Sweswo a swi kombetela eka ndzoviso lowukulu lowu nga ta wela vanhu vo tala lava tivulaka Vakreste ni vanhu va vukhongeri byin’wana.—Mat. 24:21.

Vukarhi Lebyi Taka Lebyi Faneleke Byi Balekeriwa

6. Xana ku tangunuke yini evandlheni ra Vukreste ro sungula?

⁶ Vakreste van’wana vo sungula va hundzuke vagwinehi  kutani va tikumela valandzeri. (Mint. 20:29, 30) Loko vaapostola va Yesu va ha hanya a va ri “xirhalanganya” eka vugwinehi byolebyo, kambe endzhaku ka loko va file ku tangunuke mimpambukwa yo tala ya Vakreste va mavunwa. Namuntlha, ku ni madzana ya vukhongeri lebyi tivulaka bya Vukreste lebyi tidyondzo ta byona ti nga twananiki. Bibele yi profete hi ku va kona ka vafundhisi va Vujagana, yi va hlamusela tanihi ntlawa yi ku i “munhu wo kala nawu” ni “n’wana wa ku lovisiwa . . . loyi Hosi Yesu a nga ta n’wi dlaya . . . a n’wi herisa loko vukona byakwe byi humelela erivaleni.”—2 Tes. 2:3, 6-8.

7. Ha yini xiga lexi nge “munhu wo kala nawu” xi va fanela kahle vafundhisi va Vujagana?

⁷ Vafundhisi va Vujagana va kala nawu hikuva va kanganyise vanhu va timiliyoni hi ku seketela tidyondzo, tiholideyi ni mahanyelo lama soriwaka hi Bibele. Ku fana ni varhangeri va vukhongeri lava soriweke hi Yesu, vagandzeri va manguva lawa lava nga xiphemu xa “n’wana wa ku lovisiwa” va ta loviseriwa makumu. (2 Tes. 1:6-9) Kambe, ku ta humelela yini hi vanhu lava kanganyisiweke hi vafundhisi va Vujagana ni hi vafundhisi van’wana va vukhongeri bya mavunwa? Leswaku hi hlamula xivutiso lexi, a hi kambisiseni swilo leswi endlekeke loko ku lovisiwa Yerusalema hi 607 B.C.E.

“Balekani Exikarhi Ka Babilona”

8, 9. (a) Hi byihi vuprofeta lebyi vuriweke hi Yeremiya malunghana ni Vayuda lava a va ri evuhlongeni eBabilona? (b) Endzhaku ka loko muti wa Babilona wu hluriwe hi Vameda ni Vaperesiya, vanhu va kote ku baleka hi ndlela yihi?

⁸ Muprofeta Yeremiya u profete hi ta ku lovisiwa ka Yerusalema loku endlekeke hi 607 B.C.E. U vule leswaku vanhu va Xikwembu a va ta yisiwa evuhlongeni kambe a va ta tlhelela etikweni ra rikwavo endzhaku ka “malembe ya 70.” (Yer. 29:4, 10) Yeremiya a a va khomele rungula ra nkoka Vayuda lava a va ri evuhlongeni le Babilona; a va fanele va nga thyakisiwi hi vukhongeri bya mavunwa bya le Babilona. Hikwalaho a va ta va va lunghekele ku tlhelela eYerusalema ni ku vuyetela vugandzeri lebyi tengeke loko ku fika nkarhi lowu vekiweke. Sweswo swi humelele endzhakunyana ka loko Vameda ni Vaperesiya va hlule Babilona hi 539 B.C.E. Hosi Korexe wa Vumbirhi wa le Peresiya u humese xileriso xa leswaku Vayuda va tlhelela etikweni ra rikwavo kutani va ya pfuxa tempele ya Yehovha eYerusalema.—Ezra 1:1-4.

⁹ Vayuda va magidi va tlhelele eka rikwavo hi nkarhi wolowo. (Ezra 2:64-67) Hi ku endla tano, va hetisise vuprofeta bya Yeremiya bya leswaku vona a va ta balekela endhawini yo karhi. (Hlaya Yeremiya 51:6, 45, 50.) Vayuda van’wana a va swi kotanga ku teka riendzo ro leha va tlhelela eYerusalema ni le Yuda. Lava saleke le Babilona, vo tanihi muprofeta Daniyele loyi a a dyuharile, a va ta katekisiwa hi Xikwembu loko ntsena va seketela vugandzeri lebyi tengeke hi mbilu hinkwayo, lebyi a byi endleriwa eYerusalema kutani va nga hlanganyeli eka vugandzeri bya mavunwa bya le Babilona.

10. “Babilona Lonkulu” u ni nandzu wa “swilo [swihi] leswi nyenyetsaka”?

¹⁰ Namuntlha vanhu va ntsandza-vahlayi va le ka vukhongeri byo hambana-hambana bya mavunwa lebyi humaka eBabilona wa khale. (Gen. 11:6-9) Vukhongeri byebyo hinkwabyo byi vuriwa “Babilona Lonkulu, mana wa tinghwavava ni wa swilo leswi nyenyetsaka swa misava.” (Nhlav.  17:5) Vukhongeri bya mavunwa se i khale byi ri karhi byi seketela vafumi va tipolitiki va misava leyi. Swin’wana swa “swilo leswi nyenyetsaka” leswi vukhongeri bya mavunwa byi nga ni nandzu wa swona i tinyimpi to tala leti endleke leswaku vanhu va madzana ya timiliyoni va ‘dlayiwa emisaveni.’ (Nhlav. 18:24) Swin’wana swa “swilo leswi nyenyetsaka” swi katsa ku pfinyeteriwa ka vana ni mixaka yin’wana ya ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu leswi endliweke hi vafundhisi ivi valawuri va kereke va nga vi na mhaka na swona. A swi hlamarisi leswi Yehovha Xikwembu a nga ta herisa vukhongeri bya mavunwa laha misaveni ku nga ri khale.—Nhlav. 18:8.

11. Hi byihi vutihlamuleri lebyi Vakreste va ntiyiso va nga na byona ku fikela loko Babilona Lonkulu a lovisiwa?

¹¹ Vakreste va ntiyiso lava yi tivaka mhaka leyi va ni vutihlamuleri bya ku lemuxa swirho swa Babilona Lonkulu. Ndlela yin’wana leyi va yi tirhisaka i ku hangalasa Tibibele ni tibuku leti fambisanaka na yona leti kandziyisiwaka hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” leri Yesu a ri vekeke leswaku ri phamela “swakudya swa [moya] hi nkarhi lowu faneleke.” (Mat. 24:45) Loko vanhu va tsakela rungula ra Bibele, ku endliwa malunghiselelo yo va pfuna hi ku dyondza na vona Bibele. Hi tshemba leswaku va ta xi vona xilaveko xo ‘baleka exikarhi ka Babilona’ va nga si peleriwa hi dyambu.—Nhlav. 18:4.

Balekelani Ku Gandzela Swikwembu Swa Hava

12. Xikwembu xi ku languta njhani ku gandzela swifaniso swa hava?

¹² Mukhuva wun’wana lowu nyenyetsaka lowu tolovelekeke eka Babilona Lonkulu i ku gandzela swifaniso swa hava. Xikwembu xi swi vula ‘swilo leswi nyenyetsaka’ ni ‘swifaniso swa hava leswi hombolokeke.’ (Det. 29:17) Hinkwavo lava lavaka ku tsakisa Xikwembu va fanele va papalata ku gandzela swikwembu swa hava, hi ku pfumelelana ni marito lama vuriweke hi Xikwembu lama nge: “Hi mina Yehovha. Rero i vito ra mina; naswona ku vangama ka mina a ndzi ku nyiki un’wana, ni ku dzunisa ka mina a ndzi ku nyiki swifaniso leswi vatliweke.”—Esa. 42:8.

13. Hi tihi tindlela tin’wana leti tumbeleke to gandzela swikwembu swa hava leti hi faneleke hi ti balekela?

¹³ Rito ra Xikwembu ri tlhela ri paluxa tindlela tin’wana leti tumbeleke to gandzela swikwembu swa hava. Hi xikombiso, ri vula leswaku makwanga i “ku gandzela swifaniso swa hava.” (Kol. 3:5) Ku va ni makwanga swi vula ku navela swilo leswi nga riki swa wena, swo tanihi swilo swa munhu un’wana. (Eks. 20:17) Ntsumi leyi veke Sathana Diyavulosi yi sungule ku va ni makwanga yi navela ku fana ni La nge Henhla-henhla naswona yi lava ku gandzeriwa. (Luka 4:5-7) Leswi swi endle leswaku yi xandzukela Yehovha ni ku yenga Evha leswaku a navela nchumu lowu Xikwembu a xi wu yirisile. Adamu na yena u gandzele swikwembu swa hava hi ku pfumelela ku navela ka yena ka vutianakanyi ka ku va ni xinakulobye ni nsati wa yena leswaku ku va ka nkoka swinene ku tlula ku yingisa Tata wa yena wa le tilweni la nga ni rirhandzu. Ku hambana ni sweswo, hinkwavo lava lavaka ku balekela siku ra Xikwembu ra vukarhi va fanele va gandzela xona ntsena naswona va nga vi na makwanga yo tano.

“Balekelani Vumbhisa”

14-16. (a) Ha yini Yosefa a a ri xikombiso xa ku tikhoma hi ndlela leyinene? (b) Hi fanele hi endla yini loko hi va ni ku navela loku thyakeke ka rimbewu? (c) Xana hi nga swi kotisa ku yini ku balekela vumbhisa?

¹⁴ Hlaya 1 Vakorinto 6:18. Loko nsati wa Potifaro  a ringete ku kanganyisa Yosefa, u n’wi balekerile hi ku kongoma. Mawaku xikombiso lexinene lexi a xi vekeleke Vakreste lava nga si nghenelaka vukati ni lava byi ngheneleke! Swi le rivaleni leswaku ripfalo ra Yosefa ri kuceteriwe hi swiendlakalo swa le nkarhini lowu hundzeke leswi a swi kombisa ndlela leyi Xikwembu xi ma langutaka ha yona mahanyelo yo biha. Loko hi lava ku yingisa xileriso xo ‘balekela vumbhisa,’ hi ta papalata swilo leswi nga ha pfuxaka ku navela ka rimbewu ka munhu un’wana loyi hi nga tekanangiki na yena. Hi byeriwa leswi: “Dlayani swirho swa miri wa n’wina . . . malunghana ni vumbhisa, thyaka, ku navela ka vuxaka bya rimbewu, ku navela loku vavisaka, ni ku tshwa, ku nga ku gandzela swifaniso swa hava. Hikwalaho ka swilo sweswo vukarhi bya Xikwembu bya ta.”—Kol. 3:5, 6.

¹⁵ Xiya leswaku “vukarhi bya Xikwembu bya ta.” Vanhu vo tala emisaveni va va ni mukhuva wa ku navela loko biha ka rimbewu kutani va hetelela va hetisise ku navela ka vona. Hikwalaho, hina Vakreste hi fanele hi khongela eka Xikwembu leswaku xi hi pfuna ni ku hi nyika moya lowo kwetsima leswaku ku navela loku thyakeke ka rimbewu ku nga hi lawuli. Ku engetela kwalaho, ku dyondza Bibele, ku ya eminhlanganweni ya Vukreste ni ku chumayela mahungu lamanene eka vaakelani va hina swi ta hi pfuna leswaku hi ‘hambeta hi famba hi moya.’ Xisweswo a hi “nge ku hetisisi ku navela ka nyama nikatsongo.”—Gal. 5:16.

¹⁶ Entiyisweni, loko hi hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu hi ta va hi nga ‘fambi hi moya.’ Hilaha ku fanaka, Mukreste un’wana ni un’wana u fanele a tivonela leswaku a nga hlayi, a nga hlaleli kumbe ku yingisa swilo leswi nga pfuxaka ku navela ka rimbewu. Ku engetela kwalaho, swi hoxile leswaku “vanhu lava kwetsimaka” va Xikwembu va tsakisiwa hi ku endla mafenya hi ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu kumbe va vulavula hi ndlela leyi nga fanelangiki malunghana na kona. (Efe. 5:3, 4) Loko hi endla tano hi kombisa Tata wa hina la nga ni rirhandzu leswaku ha swi lava hakunene ku pona vukarhi bya yena lebyi taka kutani hi ya hanya emisaveni leyintshwa ya ku lulama.

Balekelani “Ku Rhandza Mali”

17, 18. Ha yini hi fanele hi balekela “ku rhandza mali”?

¹⁷ Eka papila ra yena ro sungula leri yaka eka Timotiya, Pawulo u kandziyise misinya ya milawu leyi faneleke yi lawula Vakreste lava nga mahlonga, lava van’wana va vona a va langutele ku kuma swilo leswi vonakalaka hikwalaho ka leswi vini va vona a va ri Vakreste. Van’wana va nga ha va va ringete ku dyelela vamakwavo va le vandlheni leswaku va tivuyerisa vona vini. Pawulo u lemuxile malunghana ni ku “ehleketa leswaku ku tinyiketela loku nga ni vukwembu i ndlela yo pindzula [swilo leswi vonakaka].” Swi nga ha endleka leswaku xiphiqo lexikulu a ku ri “ku rhandza mali,” leswi nga ha vaka ni vuyelo byo biha eka munhu la fuweke kumbe xisiwana.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.

¹⁸ Xana u nga anakanya hi swikombiso swa le Bibeleni swa vanhu lava onheke vuxaka bya vona ni Xikwembu hikwalaho ka “ku rhandza mali,” kumbe ku rhandza swilo leswi nga pfuniki nchumu leswi nga xaviwaka hi mali? (Yox. 7:11, 21; 2 Tih. 5:20, 25-27) Pawulo u khutaze Timotiya a ku: “Wena munhu wa Xikwembu, baleka eka swilo leswi. Kambe lavisisa ku lulama, ku tinyiketela loku nga ni vukwembu, ripfumelo, rirhandzu, ku tiyisela, moya wo rhula.” (1 Tim. 6:11) I swa nkoka leswaku munhu un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku pona siku ra vukarhi leri taka a yingisa xitsundzuxo lexi.

“Balekela[ni] Ku Navela Loku Fambisanaka Ni Vuntshwa”

19. I yini leswi vantshwa hinkwavo va swi lavaka?

¹⁹ Hlaya Swivuriso 22:15. Vuphukuphuku lebyi nga le mbilwini ya muntshwa byi nga hatla byi n’wi hambukisa. Nchumu lowu nga n’wi pfunaka leswaku a lwisana na byona i ndzayo leyi sekeriweke eBibeleni. Vantshwa vo tala lava nga Vakreste lava vatswari va vona va nga riki Timbhoni ta Yehovha va tikarhatela ku tirhisa misinya ya milawu leyi  nga eBibeleni. Van’wana va vuyeriwa eka ndzayo ya vutlhari ya vamakwerhu va le vandlheni lava wupfeke hi tlhelo ra moya. Ku nga khathariseki leswaku i mani loyi a nyikelaka ndzayo leyi sekeriweke eBibeleni, loko munhu a yi yingisa u ta kuma ntsako sweswi ni le nkarhini lowu taka.—Hev. 12:8-11.

20. Vantshwa va nga pfuniwa njhani leswaku va balekela ku navela loko biha?

²⁰ Hlaya 2 Timotiya 2:20-22. Vantshwa vo tala lava nga kumangiki ndzayo leyi vuyerisaka va wele entlhan’wini wa tindlela ta vuphukuphuku, to tanihi moya wa ku phikizana, makwanga, vumbhisa, ku rhandza mali ni ku rhandza ntsako. Swilo leswi swi kombisa “ku navela loku fambisanaka ni vuntshwa” loku Bibele yi hi khutazaka leswaku hi ku balekela. Ku baleka swi vula ku va muntshwa la nga Mukreste a tivonela eka minkucetelo leyi nga ni khombo, ku nga khathariseki leswaku yi huma kwihi. Nchumu lowu pfunaka swinene i ndzayo leyi humaka eka Xikwembu yo hlakulela timfanelo ta Xikwembu “swin’we ni lava va vitanaka Hosi hi mbilu yo basa.”

21. Hi xihi xitshembiso lexi tsakisaka lexi Yesu Kreste a xi endleke malunghana ni valandzeri vakwe lava fanaka ni tinyimpfu?

²¹ Ku nga khathariseki leswaku ha ha ri vantshwa kumbe hi kurile, loko hi ala ku yingisa vanhu lava ringetaka ku hi hambukisa hi ta kombisa leswaku hi lava ku va valandzeri va Yesu lava fanaka ni tinyimpfu lava ‘balekelaka rito ra vafambi.’ (Yoh. 10:5) Hambiswiritano, leswaku hi pona siku ra Xikwembu ra vukarhi a hi fanelanga hi balekela swilo leswi nga ni khombo ntsena. Nakambe hi fanele hi hlakulela timfanelo letinene. Xihloko lexi landzelaka xi ta tlhuvutsa timfanelo letinene ta nkombo. Hi ni xivangelo lexi twalaka xo kambisisa mhaka leyi hi vuenti, hikuva Yesu u endle xitshembiso lexi tsakisaka a ku: “Ndzi ti nyika vutomi lebyi nga heriki [tinyimpfu ta mina], kutani a ti nge pfuki ti lovisiwile, naswona a nga kona loyi a nga ta ti wutla evokweni ra mina.”—Yoh. 10:28.

U Nga Hlamula Njhani?

• Hi xihi xitsundzuxo lexi Yesu a xi nyikeke varhangeri va vukhongeri?

• Xana vanhu va timiliyoni namuntlha va le xiyin’weni xihi lexi nga ni khombo?

• Hi tihi tindlela leti tumbeleke to gandzela swifaniso swa hava leti hi faneleke hi ti balekela?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 8, 9]

Xana u anakanya hi yini loko u twa rito leri nge ‘baleka’?