Xana U Vulavula “Ririmi Leri Tengeke” Hi Ndlela Leyi Khulukaka?
Xana U Vulavula “Ririmi Leri Tengeke” Hi Ndlela Leyi Khulukaka?
“Ndzi ta endla leswaku vanhu va hundzukela eka ririmi leri tengeke, leswaku hinkwavo va vitana vito ra Yehovha.”—SOF. 3:9.
1. Hi yihi nyiko yo hlamarisa leyi Yehovha a hi nyikeke yona?
RIRIMI a hi nyiko leyi sunguriweke hi munhu kambe yi sunguriwe hi Mutumbuluxi wa munhu ku nga Yehovha Xikwembu. (Eks. 4:11, 12) U nyike Adamu, munhu wo sungula, vuswikoti byo vulavula ni byo vumba marito lamantshwa ni ku ndlandlamuxa ririmi ra yena. (Gen. 2:19, 20, 23) Hakunene leyi i nyiko yo hlamarisa! Yi endle vanhu leswaku va kota ku vulavurisana ni Tata wa vona la nge matilweni ni ku dzunisa vito ra yena leri dzunekaka.
2. Ha yini vanhu va nga ha vulavuli ririmi rin’we?
2 Eka malembe-xidzana yo sungula ya 17 ya ku hanya ka vanhu, hinkwavo a va vulavula ririmi rin’we, va ri ni “ntlawa wun’we wa marito.” (Gen. 11:1) Hiloko ku fika nkarhi wa ku xandzuka ka Nimrodo. Vanhu lava nga yingisiki va tlule swileriso swa Yehovha va hlengeletana endhawini leyi endzhaku ka nkarhi yi vitaniweke Babele va tiyimisele ku tshama endhawini yin’we. Va sungule ku aka xihondzo lexikulu, va lava ku ‘tiendlela vito ra ndhuma,’ ku nga ri ku vangamisa Yehovha. Hiloko Yehovha a pfilunganya ririmi ra vaxandzuki volavo a endla leswaku va vulavula tindzimi to hambana-hambana. Hi ndlela yoleyo va hangalake ni misava leyi hinkwayo.—Hlaya Genesa 11:4-8.
3. Ku endleke yini loko Yehovha a pfilunganye tindzimi ta vaxandzuki va le Babele?
3 Namuntlha, emisaveni hinkwayo ku vulavuriwa tindzimi ta magidi, van’wana va vula leswaku i tindzimi to tlula 6 800. Ha rin’we ra tindzimi leti ri lava munhu a anakanya hi ndlela yo karhi. Kutani, swi le rivaleni leswaku loko Yehovha Xikwembu a pfilunganya tindzimi ta vaxandzuki volavo, u sule ririmi leri a va ri vulavula emianakanyweni ya vona. U nghenise marito lamantshwa emianakanyweni ya vona a tlhela a cinca ndlela leyi a va anakanya ha yona ni ku tumbuluxa ririmi lerintshwa. A swi hlamarisi leswi ndhawu leyi xihondzo a xi akiwe eka yona yi vitaniweke Babele leswi vulaka ku pfilunganyeka! (Gen. 11:9) Lexi tsakisaka, i Bibele ntsena leyi hi nyikaka nhlamuselo leyi enerisaka ya lomu tindzimi to hambana-hambana leti vulavuriwaka namuntlha ti sunguleke kona.
Ririmi Lerintshwa, Leri Tengeke
4. I yini leswi Yehovha a profeteke leswaku a swi ta endleka enkarhini wa hina?
4 Ku ni swin’wana leswi tsakisaka swinene ni leswi nga swa nkoka leswi endlekeke enkarhini wa hina ku fana ni rungula leri tsakisaka ra le Bibeleni ra ku nghenelela ka Xikwembu eBabele. Yehovha u tirhise muprofeta wakwe Sofaniya ku profeta a ku: “Enkarhini wolowo ndzi ta endla leswaku vanhu va hundzukela eka ririmi leri tengeke, leswaku hinkwavo va vitana vito ra Yehovha, va n’wi tirhela hi mbilu yin’we.” (Sof. 3:9) ‘Ririmi rolero leri tengeke’ i yini naswona hi nga dyondza njhani ku ri vulavula hi ndlela leyi khulukaka?
5. I yini ririmi leri tengeke, naswona hi byihi vuyelo lebyi vaka kona loko ri vulavuriwa?
5 Ririmi leri tengeke, i ntiyiso lowu vulavulaka hi Yehovha Xikwembu ni hi swikongomelo swakwe leswi tsariweke eRitweni rakwe ku nga Bibele. “Ririmi” rolero ri katsa ku wu twisisa kahle ntiyiso malunghana ni Mfumo wa Xikwembu ni ndlela leyi wu nga ta ri kwetsimisa ha yona vito ra Yehovha, wu lwela vuhosi byakwe ni ku tisela vanhu lavo tshembeka mikateko leyi nga heriki. Hi byihi vuyelo lebyi vaka kona hikwalaho ka ku vulavula ririmi leri tengeke? Hi byeriwa leswaku vanhu va ta “vitana vito ra Yehovha” naswona va ta “n’wi tirhela hi mbilu yin’we.” Ku hambana ni leswi endlekeke eBabele, vanhu va dzunisa vito ra Yehovha hi vun’we hikwalaho ka leswi va vulavulaka ririmi leri tengeke.
Ku Dyondza Ririmi Leri Tengeke
6, 7. (a) I yini leswi katsekaka loko munhu a dyondza ririmi lerintshwa, naswona sweswo swi tirha njhani emhakeni yo dyondza ririmi leri tengeke? (b) I yini leswi hi nga ta swi kambisisa sweswi?
6 Loko munhu a lava ku dyondza ririmi rin’wana, a nga fanelanga a nhlokohata marito lamantshwa ntsena. Ku dyondza ririmi lerintshwa swi katsa ku dyondza ndlela leyintshwa yo ehleketa. Mavekelo ya marito ni ya swilo leswi hlekisaka ma nga ha va ma hambanile ni ya ririmi rin’wana. Leswaku u kota ku vitana marito lamantshwa swi ta lava leswaku u tirhisa ririmi ra wena hi ndlela yin’wana. Swi tano ni loko hi sungula ku dyondza ririmi leri tengeke ra ntiyiso wa le Bibeleni. A hi dyondzi tidyondzo ti nga ri tingani ntsena ta nkoka ta le Bibeleni. Ku dyondza ririmi leri lerintshwa swi katsa ku cinca ndlela leyi hi anakanyaka ha yona ni ku hundzula mianakanyo ya hina.—Hlaya Varhoma 12:2; Vaefesa 4:23.
7 I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi twisisa ririmi leri tengeke hi tlhela hi ri vulavula hi ndlela leyi khulukaka? Ku fana ni ku dyondza ririmi rihi ni rihi, ku ni swilo swo karhi swa xisekelo leswi nga hi pfunaka leswaku hi ri vulavula hi ndlela leyi khulukaka ririmi ra ntiyiso wa le Bibeleni. A hi kambisiseni magoza man’wana ya nkoka lawa vanhu va ma tirhisaka loko va dyondza ririmi rin’wana ni ku vona ndlela leyi magoza wolawo ma nga hi pfunaka ha yona leswaku hi dyondza ririmi leri lerintshwa ro fanekisela.
Ku Vulavula Ririmi Leri Tengeke Hi Ndlela Leyi Khulukaka
8, 9. I yini leswi hi faneleke hi swi endla loko hi lava ku dyondza ririmi leri tengeke, naswona ha yini leswi swi ri swa nkoka?
8 Rhiya ndleve. Eku sunguleni, ririmi lerintshwa ri nga ha twala onge a swi nge koteki ku ri twisisa eka munhu la sungulaka ku ri twa. (Esa. 33:19) Kambe loko munhu a dyondza ku yingiserisisa leswi vuriwaka, u ta sungula ku twisisa marito yo karhi ni ku xiya ndlela leyi ma vuriwaka ha yona. Hilaha ku fanaka, hi tsundzuxiwa leswi: “Swi [fanerile] leswaku hi nyikela nyingiso lowukulu ku tlula lowu tolovelekeke eka swilo leswi hi swi tweke, leswaku hi nga tshuki hi khukhuleka.” (Hev. 2:1) Yesu a a tshamela ku tsundzuxa valandzeri vakwe a ku: “Loyi a nga ni tindleve a a yingise.” (Mat. 11:15; 13:43; Mar. 4:23; Luka 14:35) Ina, hi fanele hi ‘yingisa hi tlhela hi kuma mongo’ wa leswi hi swi twaka leswaku hi ta endla nhluvuko eka ndlela leyi hi ri twisisaka ha yona ririmi leri tengeke.—Mat. 15:10; Mar. 7:14.
9 Leswaku munhu a yingisa swi lava ku tikarhata kambe vuyelo bya kona i bya nkoka. (Luka 8:18) Loko hi ri eminhlanganweni ya Vukreste, xana hi tikuma hi rhiye ndleve eka leswi vuriwaka kumbe mianakanyo ya hina ya tiyingayingela? I swa nkoka swinene leswaku hi endla matshalatshala lamakulu yo rhiya ndleve eka leswi vuriwaka. Loko swi nga ri tano, hi nga tikuma hi tlanyarile eku tweni ka hina.—Hev. 5:11.
10, 11. (a) Ku engetela eka ku rhiya ndleve, i yini swin’wana leswi hi faneleke hi swi endla? (b) I yini swin’wana leswi katsekaka eka ku vulavula ririmi leri tengeke?
10 Tekelela vanhu lava ri vulavulaka kahle ririmi. Vanhu lava dyondzaka ririmi lerintshwa va khutaziwa leswaku va yingiserisisa vanhu lava ri vulavulaka kahle ririmi rero, va tlhela va tekelela ndlela leyi vanhu volavo va ma vitanaka ha yona marito. Leswi swi pfuna lava dyondzaka ririmi leswaku va papalata ku vula marito hi ndlela leyi nga riki yona leyi hi ku famba ka nkarhi yi nga ta endla leswaku van’wana va nga swi twisisi leswi va swi vulaka. Hikwalaho na hina hi fanele hi dyondza eka lava va byi tivaka hi vuenti “vutshila byo dyondzisa” ririmi lerintshwa. (2 Tim. 4:2) Kombela mpfuno. Tiyimisele ku lulamisa swihoxo leswi u swi endlaka loko u kombiwa swona.—Hlaya Vaheveru 12:5, 6, 11.
11 Ku vulavula ririmi leri tengeke swi katsa ku pfumela ntiyiso ni ku wu dyondzisa van’wana, ni ku tlhela hi hanya hi milawu ni misinya ya milawu ya Xikwembu. Leswaku hi kota ku endla leswi, hi fanele hi tekelela van’wana. Leswi swi katsa ku tekelela ripfumelo ni ku hiseka ka vona. Nakambe swi katsa ku tekelela ndlela leyi Yesu a hanyeke ha yona. (1 Kor. 11:1; Hev. 12:2; 13:7) Loko hi phikelela ku endla leswi, hina tanihi vanhu va Xikwembu hi ta va ni vun’we naswona hi ta vulavula ririmi leri tengeke hi ndlela leyi fanaka.—1 Kor. 4:16, 17.
12. Ku nhlokohata swi pfuna njhani loko u dyondza ririmi lerintshwa?
12 Nhlokohata. Vanhu lava dyondzaka ririmi lerintshwa va fanele va nhlokohata swilo swo tala. Leswi swi katsa marito ni swivulwa leswintshwa. Ku nhlokohata ku nga va pfuna swinene Vakreste leswaku va tiva ririmi leri tengeke. Handle ko kanakana hi fanele hi nhlokohata mavito ya tibuku ta Bibele hi ku landzelelana ka wona. Van’wana va tivekele pakani yo nhlokohata tindzimana to karhi ta Bibele kumbe matsalwa lama vulavulaka hi timhaka to karhi. Van’wana va swi vone swi pfuna ku nhlokohata tinsimu ta Mfumo, mavito ya tinxaka ta Israyele ni ya vaapostola va 12 ni timfanelo ta moya lowo kwetsima. Eminkarhini ya khale, Vaisrayele vo tala a va nhlokohata tipisalema. Namuntlha, ku ni xifanyetana xin’wana lexi loko xi ri ni malembe ya tsevu se a xi tiva tindzimana ta Bibele to tlula 80 hi nhloko. Xana na hina hi nga byi tirhisa kahle vutshila lebyi bya nkoka?
13. Ha yini ku phindha-phindha swi ri swa nkoka swinene?
13 Ku phindha-phindha swi hi pfuna leswaku hi tsundzuka, naswona switsundzuxo leswi phindha-phindhiwaka i swa nkoka evugandzerini bya hina. Muapostola Petro u te: “Ndzi ta tshamela ku mi tsundzuxa nkarhi hinkwawo hi swilo leswi, hambileswi mi swi tivaka naswona mi yimeke mi tiya entiyisweni lowu nga kona eka n’wina.” (2 Pet. 1:12) Ha yini hi lava switsundzuxo? Hikuva swi antswisa ku twisisa ka hina, swi antswisa ndlela leyi hi langutaka swilo ha yona ni ku tiyisa ku tiyimisela ka hina ku yingisa Yehovha. (Ps. 119:129) Ku tshama hi ri karhi hi kambisisa milawu ni misinya ya milawu ya Xikwembu swi ta hi pfuna leswaku hi tikambisisa hi tlhela hi lwisana ni mukhuva wa ku va ‘vatwi lava rivalaka.’ (Yak. 1:22-25) Loko hi nga tshameli ku titsundzuxa ntiyiso lowu hi wu dyondzeke, swilo swin’wana swi ta kamanyeta timbilu ta hina kutani a hi nge he swi koti ku vulavula ririmi leri tengeke hi ndlela leyi khulukaka.
14. I yini leswi nga ta hi pfuna loko hi ri karhi hi dyondza ririmi leri tengeke?
14 Hlayela ehenhla. (Nhlav. 1:3) Vanhu van’wana va ringeta ku tidyondzisa ririmi lerintshwa hi voxe kambe va nga ri vulavuli na munhu. Sweswo a swi va pfuni ngopfu. Loko hi dyondza ririmi leri tengeke, minkarhi yin’wana swi nga ha lava leswaku hi hlaya “hi rito ra le hansi” leswaku hi dzikisa mianakanyo ya hina eka rona. (Hlaya Pisalema 1:1, 2.) Ku endla sweswo swi ta hi pfuna leswaku leswi hi swi hlayaka swi dzika swinene. Hi Xiheveru, xiga lexi nge “ku hlaya hi rito ra le hansi” xi fambisana swinene ni ku anakanyisisa. Tanihi leswi swakudya leswi hi swi dyeke swi faneleke swi gayeriwa ekhwirini leswaku swi ta hi pfuna emirini, swi tano ni hi leswi hi swi hlayeke, hi fanele hi anakanyisisa ha swona leswaku hi ta swi twisisa kahle. Xana hi tinyika nkarhi lowu eneleke leswaku hi kota ku anakanyisisa hi leswi hi swi hlayaka? Endzhaku ka loko hi hlaye Bibele hi fanele hi anakanyisisa hi leswi hi swi hlayeke.
15. Hi nga yi dyondza njhani milawu ya ririmi leri tengeke?
15 Kambisisa milawu ya ririmi. Minkarhi yin’wana swa pfuna ku dyondza ndlela leyi marito ma vekiwaka ha yona leswaku ma endla swivulwa ni milawu ya ririmi leri hi nga le ku ri dyondzeni. Leswi swi ta hi pfuna leswaku hi twisisa ndlela leyi ririmi ri vulavuriwaka ha yona kutani na hina hi kota ku ri vulavula hi ndlela leyinene. Tanihi leswi ririmi ri nga ni muxaka wo karhi wa marito, swi tano ni hi ririmi leri tengeke ra ntiyiso wa Matsalwa, ri ni “ntila wa marito lama nga ni rihanyo.” (2 Tim. 1:13) Hi fanele hi tekelela “ntila” wolowo.
16. Hi xihi xiphiqo lexi hi faneleke hi xi hlula, naswona hi nga xi hlula njhani?
16 Hambeta u endla nhluvuko. Munhu a nga ha dyondza ririmi lerova a swi kota ku bula ni van’wana ha rona kutani a nga ha tikarhati hi ku ya emahlweni a ri dyondza. Xiphiqo lexi fanaka xi nga ha endleka eka lava vulavulaka ririmi leri tengeke. (Hlaya Vaheveru 5:11-14.) I yini lexi nga hi pfunaka ku lwisana ni xiphiqo lexi? Tikarhatele ku hambeta u dyondza ririmi leri tengeke. “Leswi se hi tshikeke dyondzo ya masungulo malunghana na Kreste, a hi chivirikeleni eku wupfeni, hi nga ha tlheli hi veka masungulo, hileswaku, ku hundzuka emintirhweni leyi feke, ni ripfumelo eka Xikwembu, ku dyondzisa hi ta minkhuvulo ni ku tlhandleka mavoko, ku pfuka ka vafi ni ku avanyisiwa loku nga heriki.”—Hev. 6:1, 2.
17. Ha yini ku dyondza nkarhi hinkwawo swi ri swa nkoka? Kombisa.
17 Tivekele nkarhi lowunene wo dyondza ha wona. Swi antswa ngopfu ku tivekela nkarhi wo koma wo dyondza nkarhi na nkarhi ematshan’weni ya leswaku u dyondza nkarhi wo leha hi nkarhi wo karhi endzhaku ka nkarhi wo leha. Dyondza hi nkarhi lowu u nga ta va u xalamukile naswona u nga ta ka u nga kavanyeteki hi ku olova. Ku dyondza ririmi lerintshwa swi fana ni ku bula ndlela exikarhi ka nhova leyi tlhumeke. Loko vanhu va famba swinene endleleni yoleyo swi ta olova ku teka riendzo eka yona. Loko ndlela yo tshama nkarhi wo leha ku nga fambi munhu eka yona, nhova yi ta hatla yi mila eka yona. Hikwalaho ku phikelela ni ku tikarhata i swa nkoka! (Dan. 6:16, 20) “Hiteka nkarhi hinkwawo” loko u vulavula ririmi leri tengeke ra ntiyiso wa le Bibeleni.—Efe. 6:18.
18. Ha yini hi fanele hi vulavula ririmi leri tengeke nkarhi hinkwawo?
18 Tshama u ri karhi u ri vulavula! Van’wana lava nga eku dyondzeni ka ririmi lerintshwa va nga ha kanakana ku ri vulavula hikwalaho ka leswi va nga ni tingana kumbe va chavaka ku endla swihoxo. Sweswo swi ta va khomelela leswaku va nga endli nhluvuko. Loko u ri ku dyondzeni ka ririmi ro karhi, swi ta lava leswaku u titoloveta ku ri vulavula kumbe ku ri tirhisa. Loko munhu la dyondzaka ririmi lerintshwa a ya a ri vulavula, u ta ya a va ni xivindzi xo ri vulavula. Hi ndlela leyi fanaka, na hina hi fanele hi vulavula ririmi leri tengeke minkarhi hinkwayo. “Munhu u kombisa ripfumelo hi mbilu leswaku a va la lulameke, kambe u vula erivaleni hi nomu wa yena leswaku a ponisiwa.” (Rhom. 10:10) A hi nyikeli “xitiviso xa le rivaleni” hi siku ra ku khuvuriwa ka hina ntsena, kambe hi tlhela hi xi endla loko hi vulavula hi Yehovha nkarhi wun’wana ni wun’wana ni loko hi ya ensin’wini. (Mat. 28:19, 20; Hev. 13:15) Minhlangano ya hina ya Vukreste ya hi pfuna leswaku hi vulavula ririmi leri tengeke hi ndlela leyi kongomeke ni leyi nga erivaleni.—Hlaya Vaheveru 10:23-25.
A Hi Vulavuleni Ririmi Leri Tengeke Hi Vun’we Leswaku Hi Dzunisa Yehovha
19, 20. (a) Hi wihi nchumu lowu hlamarisaka lowu Timbhoni ta Yehovha ti wu endlaka enkarhini wa hina? (b) Xana u tiyimisele ku endla yini?
19 Anakanya ndlela leyi a swi ta tsakisa ha yona ku va eYerusalema hi Sonto nimixo, hi Sivhana 6, hi lembe ra 33 C.E.! Mixo wolowo, ku nga si ba awara ya kaye, lava a va hlengeletane ekamareni ra le henhla va ‘sungule ku vulavula tindzimi to hambana-hambana’ hi singita. (Mint. 2:4) Namuntlha, Xikwembu a xa ha ma nyiki malandza ya xona nyiko ya ku vulavula hi tindzimi. (1 Kor. 13:8) Nilokoswiritano, Timbhoni ta Yehovha ti chumayela mahungu lamanene ya Mfumo hi tindzimi to tlula 430.
20 Hakunene swa tsakisa ku tiva leswaku ku nga khathariseki ririmi leri hi ri vulavulaka, hinkwerhu hi vulavula ririmi leri tengeke ra ntiyiso wa Bibele hi vun’we! Hi ndlela yin’wana leswi swi hambana ni leswi humeleleke eBabele. Vanhu va Yehovha va dzunisa vito ra yena onge hiloko va vulavula ririmi rin’we. (1 Kor. 1:10) Onge hi nga tiyimisela ku hambeta hi tirha “hi mbilu yin’we” ni vamakwerhu emisaveni hinkwayo loko hi ri karhi hi dyondza ku vulavula ririmi rolero hi ndlela leyi khulukaka, leswaku hi vangamisa Yehovha, Tata wa hina la nge matilweni.—Hlaya Pisalema 150:1-6.
U Nga Hlamula Njhani?
• I yini ririmi leri tengeke?
• Ku vulavula ka hina ririmi leri tengeke swi katsa yini?
• I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi vulavula ririmi leri tengeke hi ndlela leyi khulukaka?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Bokisi leri nga eka tluka 23]
Antswisa Ndlela Leyi U Ri Vulavulaka Ha Yona Ririmi Leri Tengeke Hi Ku
◆ rhiya ndleve.
◆ tekelela vanhu lava ri vulavulaka kahle.
◆ nhlokohata ni ku phindha-phindha.
◆ hlayela ehenhla.
◆ kambisisa milawu ya ririmi.
◆ hambeta u endla nhluvuko.
◆ tivekela nkarhi lowunene wo dyondza ha wona.
◆ tshama u ri karhi u ri vulavula.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 24]
Vanhu va Yehovha va vulavula ririmi leri tengeke hi vun’we