Tinhla-nkulu Ta Mapapila Lama Yaka Eka Vatesalonika Ni Le Ka Timotiya
Rito Ra Yehovha Ra Hanya
Tinhla-nkulu Ta Mapapila Lama Yaka Eka Vatesalonika Ni Le Ka Timotiya
VANDLHA lerintshwa ra le Tesalonika ri hlangavetane ni nkaneto ku sukela loko ri simekiwile loko muapostola Pawulo a endzele ndhawu yoleyo. Kutani loko Timotiya—kumbexana loko a ri na malembe ya va-20—a vuye ni xiviko lexinene hi le Tesalonika, Pawulo u susumeteleke ku tsalela Vatesalonika papila ra ku va bumabumela ni ku va khutaza. Papila rolero i papila ro sungula ra Pawulo leri huhuteriweke leri kumbexana ri tsariweke eku heleni ka 50 C.E. Endzhakunyana, u tsalele Vakreste va le Tesalonika papila ra vumbirhi. Enkarhini lowu a a ololoxa langutelo ra mavunwa leri van’wana a va ri na rona ni ku khutaza vamakwerhu leswaku va yima va tiyile eripfumelweni.
Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka khume, Pawulo a a ri eMakedoniya kasi Timotiya a a ri le Efesa. Pawulo u tsalele Timotiya a n’wi khutaza ku tshama aEfesa a pfuna vamakwerhu leswaku va hlayisa vuxaka bya vona na Yehovha ku nga khathariseki nkucetelo wa vadyondzisi va mavunwa evandlheni. Loko Vakreste va xanisiwa endzhaku ka loko muti wa Rhoma wu lovisiwile hi 64 C.E., Pawulo u tsalele Timotiya papila ra vumbirhi. I papila ra yena ro hetelela eka mapapila ya yena lama huhuteriweke. Hi nga vuyeriwa namuntlha eka xikhutazo ni ndzayo leyi nga kona eka mapapila lawa ya mune ya Pawulo.—Hev. 4:12.
“HITEKANI”
Pawulo u bumabumele Vatesalonika hikwalaho ka ‘ntirho wa vona wo tshembeka, ku tikarhata ka vona ka rirhandzu, ni ku tiyisela ka vona.’ U va byele leswaku vona i ‘ntshembo ni ntsako ni harhi ya ku khana.’—1 Tes. 1:3; 2:19.
Endzhaku ko khutaza Vakreste va le Tesalonika leswaku va chavelelana hi ntshembo wa ku pfuka ka vafi, Pawulo u te: “Siku ra Yehovha ri ta ku kotisa khamba nivusiku.” U va tsundzuxe leswaku va ‘hiteka’ va hlayisa mianakanyo ya vona leyi hlutekeke.—1 Tes. 4:16-18; 5:2, 6.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
4:15-17—I vamani lava ‘tekiwaka va ri emapapeni va ya hlangana ni Hosi emoyeni,’ naswona sweswo swi endleka hi ndlela yihi? Lava i Vakreste lava totiweke lava hanyaka hi nkarhi wa vukona bya Kreste ematimbeni ya Mfumo. Va “hlangana ni Hosi” Yesu exivandleni lexi nga vonakiki xa le tilweni. Kambe, leswaku sweswo swi humelela eka vona, va fanele va rhanga va fa kutani va pfuxiwa va ri swivumbiwa swa moya. (Rhom. 6:3-5; 1 Kor. 15:35, 44) Vukona bya Kreste se byi sungurile, kutani Vakreste lava totiweke lava faka namuntlha a va tshami emasirheni. Va “tekiwa,” kumbe va pfuxiwa xikan’we-kan’we.—1 Kor.15:51, 52.
5:23—Xana Pawulo a a vula yini loko a khongelela leswaku ‘moya ni moya-xiviri ni miri wa vamakwerhu wu hlayisiwa’? Pawulo a a vulavula hi moya, moya-xiviri ni miri wa swirho swo tala swa vandlha ra Vukreste, leswi katsaka Vakreste lava totiweke hi moya eTesalonika. Ematshan’weni yo khongelela ntsena leswaku vandlha ri hlayisiwa, u khongelele leswaku “moya” wa rona, kumbe xiyimo xa mianakanyo xi hlayisiwa. U tlhele a khongelela “moya-xiviri” wa rona, vutomi bya rona, kumbe vukona bya rona ni “miri” wa rona, ku nga swirho swo tala swa Vakreste lava totiweke. (1 Kor. 12:12, 13) Hikwalaho xikhongelo lexi a xi kandziyisa ku karhateka ka Pawulo swinene hi vandlha.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. Ndlela leyinene yo nyikela ndzayo i ku tlhela u bumabumela munhu ni ku n’wi khutaza ku antswisa.
4:1, 9, 10. Vagandzeri va Yehovha va fanele va hambeta va endla nhluvuko hi tlhelo ra moya.
5:1-3, 8, 20, 21. Leswi siku ra Yehovha ri tshinelaka, hi fanele hi “[hlayisa] mianakanyo ya hina leyi hlutekeke naswona hi vehela xisirhelelo xa ripfumelo ni rirhandzu, ntshembo wa ku ponisiwa wu va xihuku xa hina.” Ku tlula kwalaho, hi fanele hi nyikela nyingiso lowukulu eka Rito ra Xikwembu ra vuprofeta, ku nga Bibele.
“YIMANI MI TIYILE”
Van’wana evandlheni a va vula leswaku “vukona bya Hosi” byi fikile, xisweswo va cinca leswi Pawulo a swi vuleke eka papila ra yena ro sungula. Leswaku a lulamisa langutelo rero, Pawulo u hlamusele leswi a swi fanele swi ‘fika ku sungula.’—2 Tes. 2:1-3.
Pawulo u khutazile: “Yimani mi tiyile naswona mi hambeta mi khomelela emindhavukweni leyi mi dyondzisiweke yona.” U va tsundzuxe leswaku va “hambana ni makwerhu un’wana ni un’wana la fambaka hi ndlela leyi nga hlelekangiki.”—2 Tes. 2:15; 3:6.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
2:3, 8—I mani “munhu wo kala nawu,” naswona u ta herisiwa hi ndlela yihi? “Munhu” loyi i ntlawa wa vafundhisi va Vujagana. Loyi a nyikiweke mpfumelelo wo twarisa vuavanyisi bya Xikwembu eka vanhu vo biha ni ku va lovisa i “Rito”—Muvulavuleri Lonkulu wa Xikwembu, ku nga Yesu Kreste. (Yoh. 1:1) Hikwalaho, ku nga vuriwa leswaku Yesu u ta herisa munhu wo kala nawu “hi moya [matimba lama tirhaka] wa nomu wakwe.”
2:13, 14—Xana Vakreste lava totiweke va ‘langiwe ku sukela eku sunguleni leswaku va ponisiwa’ hi ndlela yihi? Ntlawa wa vatotiwa wu langiwe ka ha ri emahlweni loko Yehovha a vula leswaku mbewu ya wansati yi ta pfotlosa Sathana nhloko. (Gen. 3:15) Yehovha u tlhele a hlamusela swilaveko leswi wu faneleke wu swi fikelela, ntirho lowu wu faneleke wu wu endla ni miringo leyi a wu ta langutana na yona. Hikwalaho u wu vitanele “swona leswi.”
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
1:6-9. Yehovha u ta lovisa lavo homboloka ntsena.
3:8-12. Ku tshinela ka siku ra Yehovha a swi hi nyiki xivangelo xo tshika ku tirha leswaku hi khathalela swilaveko swa hina evutirhelini. Ku tshama hi nga endli nchumu swi nga hi endla hi loloha ni ku hi susumetela ku “nghenelela timhaka ta vanhu van’wana.”—1 Pet. 4:15.
“HLAYISA LESWI U TAMERISIWEKE SWONA”
Pawulo u lerise Timotiya leswaku a ‘ya emahlweni a lwa nyimpi leyinene; a va ni ripfumelo ni ripfalo lerinene.’ Muapostola loyi u hlamusele timfanelo leti vavanuna lava vekiweke evandlheni va faneleke va va na tona. Pawulo u tlhele a lerisa Timotiya ku “fularhela timhaka ta mavunwa leti lwisanaka ni leswo kwetsima.”—1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7.
Pawulo u tsarile: “U nga n’wi soli hi matimba wanuna la kuleke.” U khutaze Timotiya a ku: “Hlayisa leswi u tamerisiweke swona, u fularhela ku vulavula ka hava loku lwisanaka ni leswo kwetsima ni ku kanetana hi leswi vuriwaka ‘vutivi’ hi mavunwa.”—1 Tim. 5:1; 6:20.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
1:18; 4:14—I yini ku “bvumba” loku vuriweke malunghana na Timotiya? Swi nga ha endleka leswaku a ku ri vuprofeta byo karhi lebyi a byi khumba ntirho wa Timotiya evandlheni ra Vukreste enkarhini lowu taka, lebyi Pawulo a huhuteriweke ku byi vula loko a endzele eListra hi nkarhi wa riendzo ra yena ra vumbirhi ra vurhumiwa. (Mint. 16:1, 2) Hi ku landza ku “bvumba” loku, vavanuna lava kuleke evandlheni va ‘tlhandleke mavoko ya vona’ ehenhla ka muntshwa Timotiya, va n’wi vekela ntirho wo hlawuleka.
2:15—Xana wansati u “tshama a hlayisekile hi ku tswala vana” hi ndlela yihi? Ku tswala vana, ku va khathalela ni ku langutela ndyangu swi nga endla leswaku wansati a tshama a “hlayisekile” leswaku a nga vi ‘muhlevi ni ku nghenelela etimhakeni ta vanhu van’wana.’—1 Tim. 5:11-15.
3:16—I yini xihundla xo kwetsima xa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu? Leswaku vanhu va nga titsongahatela vulawuri bya Yehovha hi ku hetiseka a swi nga tiveki ku ringana nkarhi wo leha. Yesu u nyikele nhlamulo hi ku hlayisa vutshembeki lebyi hetisekeke eka Xikwembu ku fikela a fa.
6:15, 16—Xana marito lawa ma tirha eka Yehovha Xikwembu kumbe eka Yesu Kreste? Marito lawa ma tirha eka loyi ma hlamuselaka ku humelela ka yena, ku nga Yesu Kreste. (1 Tim. 6:14) Ku hambana ni vanhu lava nga tihosi ni vafumi, Yesu hi yena ‘Mulawuri-nkulu la nga yexe,’ naswona hi yena ntsena la nga fiki. (Dan. 7:14; Rhom. 6:9) Ku sukela loko a tlhandlukele ematilweni lama nga vonakiki, a ku na munhu wa laha misaveni “la nga n’wi vonaka” hi mahlo ya nyama.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
4:15. Ku nga khathariseki leswaku ha ha ku va Vakreste kumbe se hi ni nkarhi wo leha hi ri Vakreste, hi fanele hi tikarhatela ku endla nhluvuko ni ku tiyisa vuxaka bya hina na Yehovha.
6:2. Loko hi thoriwe hi mupfumeri-kulorhi, hi fanele hi n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo ku tlula ndlela leyi a hi ta n’wi tirhela ha yona munhu loyi a nga riki mupfumeri.
“CHUMAYELA RITO, U VA EKA RONA HI XIHATLA”
Leswaku a pfuna Timotiya ku lunghekela swiyimo swo tika leswi a swa ha ta, Pawulo u tsarile: “Xikwembu a xi hi nyikanga moya wa vutoya, kambe xi hi nyike moya wa matimba, ni wa rirhandzu ni wa mianakanyo yo hluteka.” Timotiya u khutaziwile: “Hlonga ra Hosi a ri fanelanga ri lwa, kambe ri fanele ri olova eka hinkwavo ri fanelekela ku dyondzisa.”—2 Tim. 1:7; 2:24.
Pawulo u khongotele Timotiya a ku: “Tshama eka swilo leswi u swi dyondzeke, leswi u susumetelekeke ku swi pfumela.” Tidyondzo ta vugwinehi a ti ri ku hangalakeni, hikwalaho muapostola loyi u tsundzuxe mulanguteri lontshwa a ku: “Chumayela rito, u va eka rona hi xihatla . . . , u tshinya, u holovela, u khongotela.”—2 Tim. 3:14; 4:2.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
1:13—I yini “ntila wa marito lama nga ni rihanyo”? “Marito lama nga ni rihanyo” i ya “Hosi ya hina Yesu Kreste”—tidyondzo ta ntiyiso ta Vukreste. (1 Tim. 6:3) Leswi Yesu a a swi dyondzisa ni ku swi endla a swi fambisana na Rito ra Xikwembu, hikwalaho xiga lexi nge “marito lama nga ni rihanyo” xi nga ha tlhela xi vula tidyondzo hinkwato leti nga eBibeleni. Tidyondzo leti ti nga hi pfuna ku vona leswi Yehovha a swi languteleke eka hina. Hi tshama hi khomelele eka ntila lowu hi ku endla leswi hi swi dyondzeke eBibeleni.
4:13—A ku ri yini ‘tibuku-nsongwa leta madzovo’? ‘Tibuku-nsongwa leta madzovo’ i swo tsalela eka swona leswi endliweke hi dzovo leri lunghisiweke kahle. Swi nga ha endleka leswaku Pawulo a a kombela tibuku-nsongwa tin’wana ta Matsalwa ya Xiheveru leswaku a ta ti hlaya loko a khotsiwile eRhoma. Tin’wana ta tibuku-nsongwa swi nga ha endleka a ti endliwe hi papirasi kambe tin’wana a ti endliwe hi madzovo.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
1:5; 3:15. Xivangelo-nkulu lexi endleke Timotiya a va ni ripfumelo eka Kreste Yesu, hileswaku ripfumelo leri a ri khumba xin’wana ni xin’wana lexi Timotiya a xi endla, hileswi a a dyondzisiwe Matsalwa yo kwetsima ku sukela a ha ri ricece. I swa nkoka hakunene leswaku swirho swa ndyangu swi anakanyisisa swinene malunghana ni ndlela leyi swi byi hetisisaka ha yona vutihlamuleri lebyi eka Xikwembu ni le ka vana va swona.
1:16-18. Loko vapfumeri-kulorhi va ri eku ringiweni, va xanisiwa, kumbe va khotsiwile, a hi va khongeleleni kutani hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi va pfuna.—Swiv. 3:27; 1 Tes. 5:25.
2:22. Vakreste, ngopfu-ngopfu vantshwa a va fanelanga va khomeka hi ku endla vutiolori, ku tlanga, vuyimbeleri, vuhungasi, ku vulavula leswi nga pfuniki nchumu ni hi swin’wana swo fana ni sweswo, kutani va va ni nkarhi wutsongo wo endla swilo leswi tsakisaka Xikwembu.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]
Hi rihi papila ro hetelela leri huhuteriweke leri muapostola Pawulo a ri tsaleke?