“Yehovha I Ntamu Wa Mina”

Hi ku vula ka Joan Coville

Ndzi velekiwe hi July 1925 le Huddersfield, eNghilandhi. A ndzo va n’wana la nga yexe naswona a ndzi ri xihotha. Tatana a a rhandza ku vula leswaku, “Loko wo biwanyana moya, wo namba u vabya.” Naswona sweswo a swi tikomba swi ri ntiyiso!

LOKO ndza ha ri n’wana, vafundhisi a va khongelela ku rhula hi timbilu ta vona hinkwato, kambe loko ku tlhekeka nyimpi ya vumbirhi ya misava, va khongelele ku hlula. Sweswo swi ndzi hlamarisile naswona swi endle leswaku ndzi va ni ku kanakana. Hi nkarhi wolowo, Annie Ratcliffe, loyi o va Mbhoni ya Yehovha leyi ngo va yoxe endhawini yoleyo u hi endzerile ekaya.

Ndzi Dyondza Ntiyiso

Annie u hi siyele buku leyi nge Salvation kutani a rhamba Manana leswaku a ta hlanganyela eka bulo ra Bibele ekaya ka Annie. * Manana u ndzi kombele leswaku ndzi famba na yena. Ndza ha ri tsundzuka bulo rero ro sungula. A ku vulavuriwa hi nkutsulo, naswona lexi ndzi hlamariseke hileswaku bulo rero a ri nga phirhi. Bulo rero ri hlamule swivutiso swo tala swa mina. Hi vhiki leri tlhandlamaka hi tlhele hi ya. Hi nkarhi wolowo a ku hlamuseriwa vuprofeta bya Yesu bya xikombiso xa masiku yo hetelela. Loko hi vona swiyimo swo biha leswi nga kona emisaveni, mina na Manana hi hatle hi swi xiya leswaku lowu a wu ri ntiyiso. Hi siku rolero, hi rhambiwile leswaku hi ya eHolweni ya Mfumo.

Eholweni ndzi fike ndzi hlangana ni maphayona lama ha riki vantshwa, naswona rin’wana ra wona a ku ri Joyce Barber (sweswi i wa ka Ellis), loyi a ha tirhaka le Bethele ya le London swin’we ni nuna wa yena Peter. A ndzi anakanya leswaku munhu un’wana ni un’wana i phayona. Kutani ndzi nambe ndzi sungula ku heta 60 wa tiawara entirhweni wo chumayela n’hweti yin’wana ni yin’wana, hambileswi a ndza ha ri exikolweni.

Endzhaku ka tin’hweti ta ntlhanu, hi February 11, 1940, mina na Manana hi khuvuriwile enhlengeletanweni ya xifundzha le Bradford. Tatana a a nga hi kaneti eka vukhongeri bya hina lebyintshwa, kambe a nga kalanga a va Mbhoni. Hi nkarhinyana lowu ndzi nga khuvuriwa ha wona, ku sunguriwe ntirho wo chumayela eswitarateni. Ndzi hlanganyerile eka wona, ndzi khome nkwama wa mina wa timagazini ni makhadi lama hakarhiwaka. Hi Mugqivela wun’wana, a ndzi averiwe ku ya yima endhawini leyi nga ni switolo laha ku teleke vanhu. A ndza ha chava vanhu, kutani a swi vonaka onge vana hinkwavo lava ndzi nghenaka na vona xikolo a va hundza laha a ndzi yime kona!

Hi 1940 vandlha leri a hi hlanganyela eka rona a ri fanele ri avanyisiwa. Loko se ri avanyisiwile, tintangha ta mina to tala a ti ri evandlheni lerin’wana. Ndzi ye eka mulanguteri la ungamelaka ndzi ya  vilela hi mhaka leyi. U te: “Loko u lava vanghana va tintangha ta wena, famba u ya va chumayela ensin’wini.” Kutani ndzi endle tano! Endzhakunyana ka kwalaho, ndzi chumayele Elsie Noble. U amukele ntiyiso kutani hi va vanghana lavakulu.

Ntirho Wa Vuphayona Ni Mikateko Ya Wona

Loko ndzi heta xikolo ndzi ye ndzi ya tirha eka n’watinkota un’wana. Hambiswiritano, loko ndzi xiya ntsako lowu vanhu lava nga le vutirhelini bya nkarhi hinkwawo a va ri na wona, ndzi ye ndzi swi navela swinene ku tirhela Yehovha tanihi phayona. Hi May 1945, ndzi sungule ku va phayona ro hlawuleka. Hi siku ra mina ro sungula ro phayona, mpfula yi ne swinene siku hinkwaro. Kambe a ndzi tsakile hileswi ndzi swi koteke ku ya eku chumayeleni lerova a ndzi nga ri na mhaka na yona mpfula. Entiyisweni, ku ya ensin’wini siku ni siku ni ku endla vutiolori nkarhi na nkarhi hi xikanyakanya xa mina loko ndzi ya ensin’wini swi ndzi pfune swinene eka rihanyo ra mina. Hambileswi ndzi nga si tshamaka ndzi tika tikhilogiramu to tlula 42, a ndzi si tshama ndzi boheka ku pfa ndzi tshika vuphayona. Emalembeni yo tala lama hundzeke ndzi swi xiyile leswaku “Yehovha i ntamu wa mina.”—Ps. 28:7.

Leswi a ndzi ri phayona ro hlawuleka ndzi rhumeriwe emadorobeni lawa a ku nga ri na Timbhoni, hi xikongomelo xa leswaku ndzi ya sungula mavandlha lamantshwa. Ndzi rhange ndzi tirha eNghilandhi malembe manharhu ivi endzhaku ka sweswo ndzi ya tirha malembe manharhu le Ireland. Loko ndza ha phayona le Lisburn, eIreland, ndzi dyondze ni wanuna un’wana loyi a a ri mupfuneti wa mufundhisi wa kereke ya Protestente. Loko a ri karhi a dyondza ntiyiso malunghana ni tidyondzo ta xisekelo ta le Bibeleni, u ye a ya dyondzisa swilo leswi a swi dyondzeke ekerekeni ya yena. Swirho swin’wana swa kereke swi yile swi ya rila eka valawuri va kereke, hiloko a komberiwa leswaku a ta hlamusela leswaku ha yini a a dyondzisa tidyondzo leti. U vule leswaku u vone ku ri vutihlamuleri bya yena bya Vukreste ku byela ntlhambi leswaku u wu dyondzise mavunwa yo tala. Hambileswi ndyangu wa yena wu n’wi kaneteke swinene, u nyiketele vutomi bya yena eka Yehovha kutani a n’wi tirhela hi ku tshembeka kukondza a fa.

Le Larne, eIreland exiavelweni xa mina xa vumbirhi ndzi tirhe ndzi ri ndzexe ku ringana mavhiki ya tsevu, hikuva munhu loyi a ndzi phayona na yena a a ye eNhlengeletanweni leyi nga ni nhloko-mhaka leyi nge, Ku Kula Ka Vulawuri Bya Xikwembu, le New York, hi 1950. A ndzi khome ku tika. Na mina a ndzi swi navela swinene ku ya enhlengeletanweni yoleyo. Kambe, emavhikini wolawo ndzi ve ni mintokoto leyi tsakisaka ensin’wini. Ndzi kume mukhalabye un’wana loyi a a kume yin’wana ya tibuku ta hina malembe ya 20 lama hundzeke. A a yi hlaye ko tala lerova se a a yi tiva swinene. Yena ni n’wana wa yena wa mufana ni wa nhwanyana va amukele ntiyiso.

Ku Leteriwa eXikolweni Xa Giliyadi

Hi 1951, mina swin’we ni maphayona man’wana ya khume yo huma eNghilandhi hi rhambiwe leswaku hi ya eka ntlawa wa vu-17 wa Xikolo xa Giliyadi le South Lansing, eNew York. Ndzi wu tsakele swinene ndzetelo lowu humaka eBibeleni lowu hi wu kumeke etin’hwetini toleto! Enkarhini wolowo vamakwerhu va xisati a va nga nyikeli tinkulumo eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni emavandlheni, kambe eGiliyadi hina vamakwerhu va  xisati a hi nyikiwa swiavelo swo nyikela tinkulumo ni ku hlamusela swiviko. A hi chuha swinene! Loko ndzi nyikela nkulumo ya mina yo sungula, voko ra mina leri a ndzi khome tinotsi ha rona ri rhurhumele ndzi kala ndzi heta ku nyikela nkulumo. Makwerhu Maxwell Friend, loyi a a ri muleteri u ndzi nyike ndzayo a ri karhi a endla misavu a ku: “Loko u sungula nkulumo ya wena a wu chuhile ku fana ni swivulavuri hinkwaswo leswinene, kambe lexi hlamarisaka u chuhe u kala u heta nkulumo ya wena.” Loko hi ri karhi hi leteriwa, hinkwerhu ka hina hi antswise vuswikoti bya hina byo vulavula emahlweni ka ntlawa lowu a hi nghena na wona xikolo. Ndzetelo wa hina wu hatle wu fika emakumu hi nga swi rindzelanga, kutani hina lava thwaseke hi averiwe ku ya ematikweni mambe yo hlayanyana. Mina ndzi averiwe ku ya eThailand!

“Tiko Ra Vanhu Lava N’wayitelaka”

Loko Astrid Anderson a averiwe ku ya tirha na mina le Thailand, ndzi swi teke swi ri nyiko leyi humaka eka Yehovha. Hi hete mavhiki ya nkombo hi famba hi xikepe lexi rhwalaka nhundzu loko hi ya kwalaho. Loko hi fika le Bangkok ku nga ntsindza wa kona, hi kume leswaku i doroba leri nga ni tindhawu ta mabindzu leti nga ni mphesamphesa ni migerho yo tala leyi a yi ri yona tindlela letikulu ta doroba rolero. Hi 1952, le Thailand a ku ri ni vahuweleri va Mfumo lava a va nga fiki eka 150.

Loko hi vona Xihondzo xo Rindza ro sungula hi Xithai, hi tivutisile hi ku, ‘Hambi hi ta swi kota ku vulavula ririmi leri?’ A swi tika ngopfu-ngopfu ku vula marito hi ndlela leyi faneleke. Hi xikombiso, rito khaù leri loko u ri vitana mpfumawulo wa kona wu rhangaka wu ya ehenhla ivi wu ya ehansi ri vula “rhayisi,” kambe rito rolero loko u ri vitana hi mpfumawulo wa le hansi ri vula “mahungu.” Kutani eku sunguleni loko hi ya ensin’wini a hi byela vanhu leswaku, “Ndzi mi tisele rhayisi leyinene” ematshan’weni ya “mahungu lamanene”! Kambe endzhaku ko vula swilo swo tala swo hlekisa, hakatsongo-ntsongo hi ri dyondzile ririmi leri.

Vanhu va le Thailand va ni xinghana swinene. Swi fanerile leswi tiko ra Thailand ri vuriwaka Tiko ra Vanhu lava N’wayitelaka. Hi rhange hi averiwa edorobeni ra Khorat (leri sweswi ri vuriwaka Nakhon Ratchasima), laha hi tirheke malembe mambirhi. Endzhaku ka sweswo hi averiwe edorobeni ra Chiang Mai. Vanhu vo tala va le Thailand i Mabudha naswona a va yi tolovelanga Bibele. Le Khorat, ndzi dyondze ni mulanguteri wa poso. Hi vulavule hi mupatriyaka Abrahama. Leswi wanuna loyi a a tshame a twa hi vito ra Abrahama, u pfumele hi nhloko swinene. Kambe, ndzi hatle ndzi swi vona leswaku a hi nga vulavuli hi Abrahama un’we. Mulanguteri wa poso a a anakanya hi Abraham Lincoln, khale ka muungameri wa le United States!

A hi swi tsakela ku dyondzisa vanhu va timbilu letinene va le Thailand Bibele, kambe hi nkarhi lowu fanaka, vanhu va le Thailand va hi dyondzise leswaku hi nga swi kotisa ku yini ku va lava tsakeke loko hi hanya vutomi byo olova. Dyondzo yoleyo a yi ri ya nkoka hikuva ekaya ra hina ro sungula ra varhumiwa leri a ri ri le Khorat, a hi nga ri na gezi kumbe mati ya le pompini. Eswiavelweni swoleswo, hi “dyondze xihundla xa . . . ku va ni swo tala ni ku pfumala.” Ku fana na muapostola Pawulo, hi swi vonile leswaku swi vula yini ku va “ni ntamu hikwalaho ka loyi a . . . nyikaka matimba.”—Filp. 4:12, 13.

Ku Kuma Munhu Un’wana Wo Tirha Na Yena Ni Xiavelo Lexintshwa

Hi 1945 ndzi endzele eLondon. Hi nkarhi wolowo ndzi ye eMuziyama ya le Britain swin’we ni maphayona man’wana ni vamakwerhu van’wana lava tirhaka eBethele. Un’wana wa vona a ku ri Allan Coville, loyi endzhakunyana ka kwalaho a yeke eka ntlawa wa vu-11 wa le Giliyadi. U averiwe ku ya tirha eFurwa ivi endzhaku ka sweswo a averiwa ku ya tirha eBelgium. * Hi ku famba ka nkarhi loko ndza ha ri murhumiwa le Thailand, u ndzi gangisile hiloko ndzi pfumela.

Hi tekane le Brussels, eBelgium, hi July 9, 1955. A ndzi swi navela swinene ku ya heta masiku ya mina yo sungula ya vukati le Paris, hikwalaho Allan u hlele leswaku hi ya enhlengeletanweni ya kwalaho hi vhiki leri landzelaka. Hambiswiritano, loko hi fika, Allan u nambe a komberiwa leswaku a ta hundzuluxela tinkulumo enhlengeletanweni yoleyo hinkwayo. Siku ni siku a a famba ka ha ri mpundzu swinene, kutani a hi tlhelela laha a hi etlela kona nivusiku swinene. Hikwalaho masiku ya mina yo sungula ya vukati ndzi ma hete ndzi ri le Paris, kambe minkarhi yo tala Allan a ndzi n’wi  vonela exitejini. Nilokoswiritano, a ndzi tsaka loko ndzi vona nuna loyi ndza ha ku tekanaka na yena a tirhisiwa ku pfuna vamakwerhu, naswona a ndzi nga kanakani leswaku loko Yehovha a ri wa nkoka swinene evukatini bya hina, hi ta tsaka hakunene.

Vukati byi tlhele byi endla leswaku ndzi ya tirha ensin’wini leyintshwa, ku nga le Belgium. Leswi a ndzi swi tiva hi tiko ra Belgium a ku ri leswaku tinyimpi to hlayanyana ti lweriwe kona, kambe ndzi hatle ndzi dyondza leswaku vanhu vo tala va le Belgium va rhandza ku rhula. Sweswo swi tlhele swi vula leswaku ndzi fanele ndzi dyondza Xifurwa, lexi vulavuriwaka edzongeni wa tiko rero.

Hi 1955 a ku ri ni vahuweleri va 4 500 eBelgium. Mina na Allan hi tirhe eBethele ni le ntirhweni wo endzela mavandlha ku ringana malembe ya kwalomu ka 50. Eka malembe mambirhi ni hafu yo sungula, a hi famba hi xikanyakanya hi khandziya hi tlhela hi rhelela etintshaveni, ku nga khathariseki leswaku ri xe njhani. Emalembeni wolawo hinkwawo, hi etlele emakaya ya Timbhoni yo tlula 2 000! A ndzi tala ku hlangana ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava tsaneke emirini kambe a va tirhela Yehovha hi matimba hinkwawo lawa a va ri na wona. Xikombiso xa vona xi ndzi khutazile leswaku ndzi nga wu tshiki ntirho lowu. Vhiki rin’wana ni rin’wana loko hi heta ku endzela vandlha, minkarhi hinkwayo a hi titwa hi khutazekile. (Rhom. 1:11, 12) Allan a a ri nakulorhi wa xiviri. Ma tiyisile marito lama kumekaka eka Eklesiasta 4:9, 10 lama nge: “Vambirhi va antswa ku tlula un’we, . . . hikuva loko un’we wa vona o wa, loyi un’wana a nga pfuxa munghana wakwe”!

Mikateko Leyi Tisiwaka Hi Ku Tirha Hi ‘Ntamu Wa Yehovha’

Emalembeni wolawo hinkwawo, mina na Allan hi ve ni mintokoto yo tsakisa yo pfuna van’wana leswaku va tirhela Yehovha. Hi xikombiso, hi 1983 hi endzele vandlha leri tirhisaka Xifurwa le Antwerp, laha hi tshameke ni ndyangu lowu a wu tshama na Benjamin Bandiwila, muntshwa loyi a a huma eZaire (laha sweswi ku nga Democratic Republic of Congo). Benjamin a a te eBelgium leswaku a ta yisa dyondzo ya yena emahlweni. U te: “Ndzi navela vutomi lebyi mi byi hanyaka, hikuva mi tirhela Yehovha hi ku helela.” Allan u te: “U ri wa hi navela; kambe u le ku yiseni ka tidyondzo ta wena emahlweni. Xana a wu swi voni leswaku swilo sweswo a swi fambisani?” Nhlamulo yoleyo leyi kongomeke yi endle leswaku Benjamin a anakanyisisa hi vutomi bya yena. Endzhakunyana loko a tlhelele eZaire, u sungule ku phayona, naswona sweswi i xirho xa Komiti ya Rhavi.

Hi 1999, ndzi endliwe vuhandzuri ndzi susiwa xilondza ekhololwanini ya mina. Ku sukela kwalaho, se a ndzi tika tikhilogiramu ta 30 ntsena. Hakunene ndzi ‘xibya xa vumba’ lexi nga tiyangiki. Kambe ndza tsaka leswi Yehovha a ndzi nyikeke “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke.” Endzhaku ka vuhandzuri bya mina, Yehovha u endle leswaku ndzi tlhela ndzi swi kota ku famba na Allan entirhweni wo endzela mavandlha. (2 Kor. 4:7) Hi March 2004, Allan u fe a tietlelerile. Ndza n’wi kumbuka swinene, kambe leswi ndzi swi tivaka leswaku u le mianakanyweni ya Yehovha swa ndzi chavelela.

Namuntlha leswi ndzi nga na 83 wa malembe, ndza tsaka leswi ndzi heteke malembe yo tlula 63 entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Ndza ha hiseka ensin’wini, ndzi fambisa dyondzo ya Bibele ekaya naswona siku ni siku ndzi tirhisa nkarhi lowu ndzi pfulekelaka leswaku ndzi vulavula hi xikongomelo lexikulu xa Yehovha. Minkarhi yin’wana ndza tivutisa ndzi ku, ‘Xana vutomi bya mina a byi ta va byi ri njhani loko a ndzi nga sungulanga ku phayona hi 1945?’ Enkarhini wolowo, leswi a ndzi tshamela ku vabya a ndzi ri ni xivangelo lexi twalaka xa ku nga phayoni. Kambe, ndza tsaka swinene leswi ndzi sunguleke ku phayona ndza ha ri ntsongo. Ndzi tivonele hi ya mina mahlo leswaku loko hi rhangisa Yehovha, u ta va ntamu wa hina.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ndzi ri na Astrid Anderson, murhumiwa loyi a ndzi tirha na yena nsimu (exineneni)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ndzi ri entirhweni wo endzela mavandlha ni nuna wa mina hi 1956

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Ndzi ri na Allan hi 2000