“Ndlela Hi Leyi. Fambani Hi Yona”

Mhaka Ya Vutomi Ya Emilia Pederson

Hi ku vula ka Ruth E. Pappas

MANA wa mina, Emilia Pederson, u velekiwe hi 1878. Hambileswi a veke mudyondzisi exikolweni, a a swi lava hi mbilu hinkwayo ku heta vutomi bya yena a ri karhi a pfuna vanhu leswaku va tshinela eka Xikwembu. Vumbhoni bya ku navela ka Manana a ku ri putumendhe leyikulu leyi a yi ri ekaya exidorobanini xa Jasper, le Minnesota, eU.S.A. A a yi xavele ku hoxa swilo swa yena loko a ya eChayina, laha a a lava ku ya va murhumiwa kona. Hambiswiritano, loko mana wakwe a fa, u boheke ku rivala hi makungu ya yena kutani a tshama ekaya leswaku a khathalela tindzisana ta yena. Hi 1907, u tekane na Theodore Holien. Ndzi velekiwe hi December 2, 1925, naswona hi mina rikotse eka vana va nkombo.

Manana a a ri ni swivutiso swa le Bibeleni leswi a a lava ku kuma tinhlamulo ta swona hi mbilu ya yena hinkwayo. Xivutiso xin’wana a a xi ri malunghana ni dyondzo ya leswaku tihele i ndhawu leyi vanhu vo homboloka va xanisiwaka hi ku hisiwa eka yona. U vutise mufundhisi un’wana la endzeke eKerekeni ya Lutere leswaku mhaka leyi seketelaka dyondzo yoleyo a nga yi kuma kwihi eBibeleni. Entiyisweni, mufundhisi u n’wi byele leswaku ku nga khathariseki leswaku Bibele yi ri yini—dyondzo ya ndzilo wa tihele laha vanhu va xanisiwaka kona yi fanele yi dyondzisiwa.

A Kuma Tinhlamulo Ta Le Bibeleni

Endzhakunyana ka lembe ra 1900, Emma, ndzisana ya Manana, u ye eNorthfield, le Minnesota, a ya dyondzela vuyimbeleri. A a tshama ekaya ra Milius Christianson, loyi a a ri mudyondzisi wa yena, loyi nsati wa yena a a ri Xichudeni xa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a a ti vitaniwa hakona enkarhini wolowo. Emma u hlamusele leswaku u na sesi loyi a tinyiketeleke ku hlaya Bibele. Endzhakunyana ka sweswo, Manana Christianson u tsalele Manana papila leri a ri ri ni tinhlamulo ta swivutiso swakwe malunghana na Bibele.

Siku rin’wana, Xichudeni xa Bibele lexi vuriwaka Lora Oathout u te hi xitimela a huma eSioux Falls, le Dakota Dzonga, leswaku a ta chumayela eJasper. Manana u hlaye tibuku leti sekeriweke eBibeleni leti a nyikiweke tona, kutani hi 1915 a sungula ku chumayela van’wana hi tidyondzo ta Bibele, a fambisela vanhu tibuku leti a nyikiweke hi Lora.

Hi 1916, Manana u twe leswaku Charles Taze Russell u ta va a ri kona entsombanweni eDorobeni ra Sioux, eIowa. A a swi lava ku ya. Hi nkarhi wolowo, Manana a a ri na vana va ntlhanu, naswona Marvin loyi a a ri lontsongo eka hinkwavo a ri ni ntlhanu wa tin’hweti. Nilokoswiritano, u teke riendzo ra tikhilomitara ta 160 hi xitimela a ri na vana va yena hinkwavo a ya eDorobeni ra Sioux leswaku a va kona entsombanweni. U twe tinkulumo ta Makwerhu Russell, a vona “Photo-Drama of Creation” a tlhela a khuvuriwa. Loko a fika ekaya, u tsale xihloko lexi a xi vulavula hi ntsombano wolowo, lexi kandziyisiweke eka phepha-hungu leri vuriwaka Jasper Journal.

Hi 1922, Manana a a ri un’wana wa vanhu va 18 000 lava veke kona entsombanweni wa le Cedar Point, eOhio. Endzhaku ka ntsombano wolowo, a nga ha tshikanga ku chumayela hi Mfumo wa Xikwembu. Entiyisweni, a a hi khutaza leswaku  hi yingisa xitsundzuxo lexi nge: “Ndlela hi leyi. Fambani hi yona.”—Esa. 30:21.

Ku Chumayela Van’wana Swi Ve Ni Vuyelo Lebyinene

Eku sunguleni ka va-1920, vatswari va mina va rhurhele endlwini yin’wana leyi a yi ri ehandle ka le Jasper. Tatana a a ri na bindzu leri a ri n’wi fambela kahle naswona a a fanele a wundla ndyangu lowukulu. A a nga dyondzi ngopfu Bibele ku fana na Manana, kambe a a seketela ntirho wo chumayela hi mbilu hinkwayo naswona a a amukela valanguteri lava endzelaka mavandlha. Hakanyingi, loko un’wana wa vamakwerhu lava endzelaka mavandlha a nyikela nkulumo ekaya, a ku ta vanhu va kwalomu ka dzana—va tshama ekamareni leri hi tshamaka eka rona, laha hi dyelaka kona ni le kamareni ro etlela.

Loko ndzi ri ni malembe ya nkombo, mhani-ntsongo Lettie, u be riqingho kutani a vula leswaku vaakelani vakwe, ku nga Ed Larson ni nsati wakwe a a va lava ku dyondza Bibele. Va amukele tidyondzo ta le Bibeleni hi ku hatlisa naswona hi ku famba ka nkarhi va rhambe muakelani un’wana loyi a a vuriwa Martha Van Daalen, manana loyi a a ri ni vana va nhungu leswaku a ta va kona loko ku dyondziwa Bibele. Martha ni ndyangu wakwe hinkwawo na vona va ve Swichudeni swa Bibele. *

Hi nkarhi wolowo, jaha leri vuriwaka Gordon Kammerud leri a a ri tshama tikhilomitara ti nga ri tingani ku suka ekaya ri sungule ku tirha na Tatana. Gordon a a nyikiwe xitsundzuxo lexi nge: “U tivonela eka vana va vanhwanyana va muthori wa wena. Va nghena kereke leyi nga tolovelekangiki.” Hambiswiritano, Gordon u sungule ku dyondza Bibele naswona swi nga si ya kwihi a a khorwiseka leswaku u kume ntiyiso. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu, u khuvuriwile. Vatswari va yena na vona va ve vapfumeri, naswona mindyangu ya hina, ku nga wa ka Holien, wa ka Kammerud ni wa ka Van Daalen yi ve vanghana lavakulu.

Ku Tiyisiwa Hi Mintsombano

Manana u khutaziwe swinene hi ntsombano wa le Cedar Point lerova a a nga ha lavi ku kayela ntsombano wun’wana. Kutani leswi ndzi swi tsundzukaka loko ndza ha ri n’wana a ku ri ku famba maendzo wolawo yo leha hi ya etinhlengeletanweni teto. Ntsombano lowu khomeriweke eColumbus, le Ohio, hi 1931 a wu rivaleki hikuva hi kona laha ku amukeriweke vito leri nge Timbhoni ta Yehovha. (Esa. 43:10-12) Nakambe ndza ha wu tsundzuka kahle ntsombano wa le Washington, D.C. hi 1935, laha nkulumo leyi nga rivalekiki yi vulavuleke hi “vunyingi lebyikulu,” kumbe “ntshungu lowukulu,” lowu ku vulavuriwaka ha wona eka Nhlavutelo. (Nhlav. 7:9; King James Version) Vasesi wa mina, Lilian na Eunice i van’wana va vanhu va 800 lava khuvuriweke kwalaho.

Ndyangu wa ka hina wu ye entsombanweni wa le Columbus, eOhio, hi 1937; wa le Seattle, eWashington, hi 1938; ni wa le Dorobeni ra New York hi 1939. A hi famba ni ndyangu wa ka Van Daalen ni wa ka Kammerud, naswona a hi dzima matende endleleni yo ya entsombanweni. Eunice u tekane na Leo Van Daalen hi 1940 naswona va ve maphayona. Hi rona lembe rero, Lilian u tekane na Gordon wa ka Kammerud kutani na vona va va maphayona.

 Ntsombano wa 1941 lowu khomeriweke le St. Louis, eMissouri, a wu hlawulekile. Eka wona vantshwa va magidi va kume buku leyi nge Children. Ntsombano wolowo wu ndzi khumbe ngopfu. Endzhakunyana ka kwalaho, hi September 1, 1941, mina na buti wa mina Marvin swin’we ni nsati wakwe, Joyce hi ve maphayona. A ndzi ri na malembe ya 15.

Endhawini leyi a hi tshama eka yona ya mapurasi, vamakwerhu va xinuna a swi va tikela ku ya emintsombanweni hikuva a yi tala ku khomiwa hi nkarhi wa ntshovelo. Kutani endzhaku ka mintsombano, a a hi pfuxeta tinhla leti hi ti kumeke entsombanweni hi ri entangeni wa ka hina leswaku lava nga swi kotangiki ku ya entsombanweni va vuyeriwa. Tinhlengeletano teto a a ti tsakisa.

Ku Ya eXikolweni Xa Giliyadi Ni Le Swiavelweni Swa Le Matikweni Man’wana

Hi February 1943, ku sunguriwe Xikolo xa Giliyadi leswaku ku leteriwa maphayona leswaku ma ya va varhumiwa. Lava va veke kona eka ntlawa wo sungula a va katsa swirho swa tsevu swa ndyangu wa ka Van Daalen, ku nga Emil, Arthur, Homer na Leo; muzala wa vona Donald; na nsati wa Leo, ku nga sesi wa mina Eunice. Hi va lele hi tsakile naswona timbilu ta hina ti vava, hikuva a hi nga swi tivi leswaku hi ta tlhela hi va vona rini. Loko se va thwasile, hinkwavo ka vona va ri tsevu va averiwe ku ya Puerto Rico, laha a ku ri ni Timbhoni ti nga ri tingani hi nkarhi wolowo.

Endzhaku ka lembe, Lilian na Gordon swin’we na Marvin na Joyce va ye eka ntlawa wa vunharhu wa le Giliyadi. Na vona va rhumeriwe ePuerto Rico. Kutani hi September 1944, loko ndzi ri na malembe ya 18, ndzi ye eka ntlawa wa vumune wa Giliyadi. Loko ndzi thwasile hi February 1945, ndzi ye ndzi ya tirha ni vamakwerhu ePuerto Rico. Kunene eka mina a ku ri ntokoto lowuntshwa! Hambileswi a swi tika ku dyondza Xipaniya, swi nga si ya kwihi van’wana va hina a va dyondza Bibele ni vanhu vo tlula 20. Yehovha u katekise ntirho wa hina. Namuntlha le Puerto Rico ku ni Timbhoni ta kwalomu ka 25 000!

Ndyangu Wa Ka Hina Wu Weriwa Hi Makhombo

Leo na Eunice a va sukanga le Puerto Rico endzhaku ka loko n’wana wa vona wa mufana, Mark a velekiwile hi 1950. Hi 1952, va hlele ku teka masiku yo wisa va endzela maxaka ya vona ekaya. Hi April 11, va khandziye xihaha-mpfhuka va famba. Khombo ra kona, endzhakunyana ko va xihaha-mpfhuka xi sukile xi wele elwandle. Leo na Eunice va file eka khombo rero. Mark loyi a a ri ni malembe mambirhi u kumiwe a ri karhi a papamala elwandle. U lahleriwe endzeni ka byatso byo ponisa vanhu hi munhu un’wana la poneke naswona u nyikiwe nchumu wo pfuneta ku hefemula hiloko a ponisa sweswo. *

Loko ku hundze malembe ya ntlhanu, hi March 7, 1957, Manana na Tatana a va ri karhi va ya eHolweni ya Mfumo loko va ponceriwa hi vhilwa. Loko Tatana a ri karhi a cinca vhilwa etlhelo ka patu, u tlumbiwe hi movha wun’wana lowu a wu ri karhi wu hundza kutani a fela kwalaho. Vanhu va kwalomu ka 600 va tile va ta yingisela nkulumo ya xilahlo, naswona ku nyikeriwe vumbhoni lebyinene eka vanhu va le mugangeni, laha Tatana a a xiximiwa swinene.

Swiavelo Leswintshwa

Loko Tatana a nga si fa, a ndzi kume xiavelo xo ya tirha eArgentina. Hi August 1957, ndzi fike edorobeni ra Mendoza leri nga ehansi ka Tintshava ta Andes. Hi 1958, George Pappas, la thwaseke eka ntlawa wa vu-30 wa Giliyadi u averiwe ku ya eArgentina. Mina na George hi ve vanghana lavakulu naswona hi tekanile hi April 1960. Hi 1961, Manana u file a ri ni malembe ya 83. U fambe hi ku tshembeka endleleni ya vugandzeri bya ntiyiso  naswona u pfune vanhu vo tala swinene leswaku va famba endleleni leyi.

Mina na George hi hete malembe ya khume hi ri karhi hi tirha ni varhumiwa van’wana emakaya ya varhumiwa yo hambana-hambana. Kutani hi hete malembe ya nkombo hi ri entirhweni wo endzela mavandlha. Hi 1975 hi tlhelele eUnited States leswaku hi ya pfuna swirho swin’wana swa ndyangu leswi a swi vabya. Hi 1980 nuna wa mina u rhambiwe ku ya endla ntirho wo endzela mavandlha ensin’wini leyi ku vulavuriwaka Xipaniya. Hi nkarhi wolowo a ku ri ni mavandlha ya kwalomu ka 600 ya Xipaniya le United States. Hi endzele yo tala ya wona ku ringana malembe ya 26 naswona hi vone nhlayo ya wona yi engeteleka kukondza ma tlula 3 000.

Va Fambe Hi “Ndlela”

Manana na yena u tsake ngopfu loko a vona swirho leswitsongo swa ndyangu wa yena swi nghenela vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Hi xikombiso, Carol, n’wana wa nhwanyana wa sesi wa mina, Ester, u sungule ku phayona hi 1953. U tekane na Dennis Trumbore, naswona va ha ri eka ntirho wa nkarhi hinkwawo ku sukela hi nkarhi wolowo. Lois n’wana un’wana wa nhwanyana wa Ester, u tekane na Wendell Jensen. Va ye eka ntlawa wa vu-41 wa xikolo xa Giliyadi naswona va ve varhumiwa ku ringana malembe ya 15 eNigeria. Mark, loyi vatswari vakwe va feke eka mhangu ya xihaha-mpfhuka, u kurisiwe hi sesi wa Leo la vuriwaka Ruth La Londe ni nuna wakwe Curtiss. Mark ni nkatakwe, Lavonne, va ve maphayona ku ringana malembe yo tala naswona va kurise vana va vona va mune hi “ndlela.”—Esa. 30:21.

Orlen, buti wa mina loyi hi nga lo sala hi ri vambirhi, sweswi u ni malembe ya va-90. Wa ha tirhela Yehovha hi ku tshembeka. Mina na George ha ha hambeta hi tiphina entirhweni wa nkarhi hinkwawo.

Ndzhaka Leyi Siyiweke Hi Manana

Sweswi ndzi na xin’wana xa swilo swa risima swa Manana—ku nga desika rakwe. A ku ri nyiko leyi a nyikiweke hi Tatana hi mucato. Endzeni ka desika leri ku ni buku ya yena ya khale leyi a a tsalela tinhla eka yona, leyi nga ni mapapila ni tinhloko-mhaka ta maphepha-hungu leti a ti tsaleke, leti nyikeleke vumbhoni lebyinene hi Mfumo. Tin’wana ta tona ti tsariwe eku sunguleni ka va-1900. Nakambe eka desika leri ku ni mapapila ya risima lama humaka eka vanhu lava nga varhumiwa lava Manana a va dyondziseke ntiyiso. Ndzi tiphina swinene hi ku ma hlaya hi ku phindha-phindha! Naswona mapapila lawa a hi tsalela wona a a ma khutaza swinene minkarhi hinkwayo. Manana a nga swi kotanga ku hetisisa ku navela kakwe ko va murhumiwa. Kambe, a a byi rhandza swinene vurhumiwa lerova u susumetele timbilu ta van’wana leswaku va byi nghenela. Ndzi swi langutele hi mahlo-ngati ku tlhela ndzi hlangana ni ndyangu wa ka hina lowukulu emisaveni leyi nga paradeyisi, laha ku nga ta va ku ri na Manana na Tatana!—Nhlav. 21:3, 4.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Emilia Pederson

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Hi 1916: Manana, Tatana (a khome Marvin); ehansi, ku suka eximatsini ku ya exineneni: Orlen, Ester, Lilian na Mildred

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Leo na Eunice, va nga si fa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Hi 1950: Ku suka eximatsini ku ya exineneni, ehenhla: Ester, Mildred, Lilian, Eunice, Ruth; ehansi: Orlen, Manana, Tatana na Marvin

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

George na Ruth va ka Pappas va ri entirhweni wo endzela mavandlha hi 2001