Vantshwa Endlani Leswaku Ku Ya eMahlweni Ka N’wina Ku Vonaka
Vantshwa Endlani Leswaku Ku Ya eMahlweni Ka N’wina Ku Vonaka
“Anakanyisisa hi swilo leswi; u dzika eka swona, leswaku ku ya emahlweni ka wena ku vonaka eka vanhu hinkwavo.”—1 TIM. 4:15.
1. I yini leswi Xikwembu xi swi navelelaka vantshwa?
“WENA muntshwa, tiphine loko wa ha ri muntshwa! Mbilu ya wena a yi ku endle u tsaka emasikwini ya vuntshwa bya wena.” (Ekl. 11:9, Tanakh—The Holy Scriptures) Marito lawa ma tsariwe hi Hosi Solomoni wo tlhariha wa le Israyele wa khale. Yehovha Xikwembu loyi rungula leri ri humaka eka yena, u lava leswaku n’wina vantshwa mi tsaka. Kambe xa nkoka swinene, Yehovha a nga lavi leswaku mi tsaka emasikwini ya vuntshwa bya n’wina ntsena kambe niloko se mi kurile. Hambiswiritano, emasikwini wolawo vantshwa va tala ku endla swihoxo leswi nga ha khumbaka ntsako wa vona wa le nkarhini lowu taka. Hambi ku ri Yobo lowo tshembeka u tisorile hikwalaho ka “vuyelo bya swidyoho swa vuntshwa bya [yena].” (Yobo 13:26) Loko muntshwa la nga Mukreste a ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi niloko a ri emalembeni ya 18 ku ya eka 25 hakanyingi u boheka ku endla swiboho leswikulu. Loko a endla swiboho leswi hoxeke swi nga n’wi siya a dya mbitsi a xeva hi nhlomulo naswona swi nga n’wi vangela swiphiqo leswi nga ha khumbaka vutomi byakwe hinkwabyo.—Ekl. 11:10.
2. Bibele yi nga va pfuna njhani vantshwa leswaku va papalata ku endla swihoxo leswikulu?
2 Vantshwa va fanele va tirhisa mianakanyo yo hluteka loko va endla swiboho. Xiya ndzayo leyi muapostola Pawulo a yi nyikeke Vakorinto. U tsale a ku: “Mi nga vi vana lavatsongo ematimbeni ya ku twisisa . . . Mi va lava kuleke hi ku helela ematimbeni ya ku twisisa.” (1 Kor. 14:20) Loko vantshwa va yingisa xitsundzuxo xo kuma vuswikoti byo ehleketa ni ku anakanya tanihi munhu la kuleke swi ta va pfuna leswaku va papalata ku endla swihoxo leswikulu.
3. U nga endla yini leswaku u va la wupfeke?
3 Loko u ri muntshwa, tsundzuka leswaku ku va munhu la wupfeke swi lava matshalatshala. Pawulo u byele Timotiya a ku: “Ku nga tshuki ku va ni munhu la byi langutelaka ehansi vuntshwa bya wena. Ku hambana ni sweswo, vana xikombiso xa lava tshembekaka eku vulavuleni, eku tikhomeni, erirhandzwini, eripfumelweni, evutengini. . . . Yana emahlweni u tinyiketela eku hlayeni ka le rivaleni, eku khongoteleni, eku dyondziseni. . . . Anakanyisisa hi swilo leswi; u dzika eka swona, leswaku ku ya emahlweni ka wena ku vonaka eka vanhu hinkwavo.” (1 Tim. 4:12-15) Vantshwa lava nga Vakreste va fanele va endla nhluvuko ni ku endla leswaku ku ya emahlweni ka vona ku vonaka eka van’wana.
Swi Vula Yini Ku Ya Emahlweni?
4. Xana ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya swi katsa yini?
4 Ku ya emahlweni i “ku endla nhluvuko, ku antswisa vumunhu bya hina byi va lebyinene.” Pawulo u khutaze Timotiya leswaku a ya emahlweni a tinyiketela leswaku a endla nhluvuko eku vulavuleni, eku tikhomeni, erirhandzwini, eripfumelweni ni le vutengini hambi ku ri eka ndlela leyi a a byi hetisisa ha yona vutirheli bya yena. A a fanele a tikarhatela ku va xikombiso lexinene eka ndlela leyi a a hanya ha yona. Hikwalaho Timotiya a a fanele a hambeta a ya emahlweni a endla nhluvuko hi tlhelo ra moya.
5, 6. (a) Xana nhluvuko wa Timotiya wu sungule ku vonaka rini? (b) Xana vantshwa namuntlha va nga tekelela Timotiya hi ndlela yihi loko swi ta emhakeni yo endla nhluvuko?
5 Loko Pawulo a tsala ndzayo leyi exikarhi ka lembe ra 61 na 64 C.E., Timotiya se a a ri nkulu loyi a nga ni ntokoto. A a ngo sungula ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. Hi 49 kumbe 50 C.E. loko Timotiya a ri ni malembe ya kwalomu ka 20, “a ku vulavuriwa kahle ha yena hi vamakwavo va le Listra ni le Ikoniya,” lava voneke ndlela leyi a a endla nhluvuko hi tlhelo ra moya ha yona. (Mint. 16:1-5) Hi nkarhi wolowo, Pawulo u fambe na Timotiya eka riendzo rakwe ra vurhumiwa. Loko Pawulo a vone nhluvuko lowu engetelekeke wa Timotiya ku ringana tin’hweti ti nga ri tingani, u n’wi rhumele eTesalonika leswaku a ya chavelela ni ku tiyisa Vakreste va kwalaho. (Hlaya 1 Vatesalonika 3:1-3, 6.) Swi le rivaleni leswaku Timotiya u sungule ku endla leswaku nhluvuko wakwe wu vonaka eka van’wana loko a ha ri muntshwa.
6 N’wina vantshwa lava nga evandlheni, tikarhateleni ku hlakulela ku va ni timfanelo ta moya leti lavekaka sweswi leswaku nhluvuko wa n’wina wa ku hanya hi ndlela ya Vukreste ni vuswikoti bya n’wina byo dyondzisa ntiyiso wa le Bibeleni wu vonaka kahle. Yesu “[u hambete] a kula evutlharini” ku sukela loko a ha ri ni malembe ya 12. (Luka 2:52) Kutani, a hi kambisiseni tindlela tinharhu leti mi nga endlaka leswaku nhluvuko wa n’wina wu vonaka ha tona evuton’wini bya n’wina: (1) loko mi langutane ni swiphiqo, (2) loko mi ri karhi mi tilunghiselela ku nghenela vukati, niloko (3) mi ri karhi mi tikarhatela ku va ‘vatirheli lavanene.’—1 Tim. 4:6.
Langutana Ni Swiphiqo Hi “Mianakanyo Yo Hluteka”
7. Xana swiphiqo swi nga va khumba njhani vantshwa?
7 Mukreste la nga ni malembe ya 17 loyi a vuriwaka Carol u te: “Minkarhi yin’wana a ndzi titwa ndzi ri ni gome, ndzi karhele emirini ni ku tshikileleka emianakanyweni lerova ndzi nga swi lavi ku pfuka nimixo.” * Ha yini a a ri ni gome lerikulu? Loko Carol a ri ni malembe ya khume, vatswari va yena va dlaye vukati, naswona u boheke ku tshama ni mana wakwe, loyi a a nga lavi no twa nchumu hi milawu ya le Bibeleni ya mahanyelo. Ku fana na Carol, u nga ha va u langutane ni swiyimo swin’wana swo tika swinene leswi endlaka leswaku u nga swi koti ku endla nhluvuko.
8. Hi swihi swiphiqo leswi Timotiya a langutaneke na swona?
8 Loko Timotiya a ri karhi a endla nhluvuko hi tlhelo ra moya, na yena u langutane ni swiyimo swo tika. Hi xikombiso, a a ‘vabya nkarhi na nkarhi,’ hikwalaho ka ku karhatiwa hi khwiri. (1 Tim. 5:23) Loko Pawulo a n’wi rhume eKorinto leswaku a ya lulamisa swiphiqo swin’wana leswi vangiweke hi vanhu lava a va tlhontlha vulawuri bya muapostola loyi, Pawulo u khutaze vandlha leswaku ri tirhisana leswaku Timotiya “a nga tshuki a chava” exikarhi ka vona. (1 Kor. 4:17; 16:10, 11) Swi le rivaleni leswaku Timotiya a a ri ni tingana kumbe ku chava.
9. Swi vula yini ku va ni mianakanyo yo hluteka, naswona swi hambana njhani ni moya wa vutoya?
9 Leswaku Pawulo a pfuna Timotiya u tlhele a n’wi tsundzuxa a ku: “Xikwembu a xi hi nyikanga moya wa vutoya, kambe xi hi nyike moya wa matimba, ni wa rirhandzu ni wa mianakanyo yo hluteka.” (2 Tim. 1:7) Ku va ni “mianakanyo yo hluteka” swi katsa ku kota ku anakanya hi ndlela leyinene. Swi katsa ni ku kota ku tiyisela swilo leswi u langutanaka na swona. Vantshwa van’wana lava nga wupfangiki va kombise moya wa vutoya hi ku anakanya leswaku va nga balekela swiyimo leswi tshikilelaka hi ku etlela ku tlula mpimo kumbe ku hlalela TV, ku tirhisa swidzidziharisi kumbe ku nwa ngopfu byala, ku tshamela ku ya eswinkhubyanini kumbe ku tikhoma hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. Vakreste va tsundzuxiwa ku “hambana ni ku nga xiximi Xikwembu ni ku navela ka misava, ni ku hanya hi mianakanyo yo hluteka ni ku lulama ni ku tinyiketela loku nga ni vukwembu exikarhi ka mafambiselo lawa ya swilo ya sweswi.”—Tito 2:12.
10, 11. Ku va ni mianakanyo yo hluteka swi hi pfuna njhani leswaku hi titshega hi matimba lama humaka eka Xikwembu?
10 Bibele yi khutaza “vaxinuna lavatsongo leswaku va va lava hlutekeke emianakanyweni.” (Tito 2:6) Ku yingisa ndzayo leyi swi vula leswaku u ta khongela loko u langutane ni swiphiqo u tlhela u titshega hi matimba lama humaka eka Xikwembu. (Hlaya 1 Petro 4:7.) Hikwalaho u ta sungula ku wu tshemba hi mbilu hinkwayo “ntamu lowu Xikwembu xi wu nyikaka.”—1 Pet. 4:11.
11 Mianakanyo yo hluteka ni xikhongelo hi swona swi pfuneke Carol. U te: “Ku lwisana ni mahanyelo yo biha ya mana wa mina a ku ri nchumu wo tika swinene lowu a ndzi fanele ndzi wu endla. Kambe xikhongelo hi xona xi ndzi pfuneke ngopfu. Ndza swi tiva leswaku Yehovha u na mina, hikwalaho a ndza ha chavi nikatsongo.” Tsundzuka leswaku maxangu ma nga endla leswaku u va munhu wo antswa ma tlhela ma ku tiyisa. (Ps. 105:17-19; Swir. 3:27) Ku nga khathariseki leswaku u langutana na yini, Xikwembu a xi nge ku fularheli. “Kunene [xi] ta ku pfuna.”—Esa. 41:10.
Ku Lunghiselela Vukati Lebyi Nga Ta Famba Kahle
12. Ha yini Mukreste la lavaka ku nghenela vukati a fanele a tirhisa ndzayo leyi kumekaka eka Swivuriso 20:25?
12 Vantshwa van’wana va nghenele vukati va nga si mila ni meno, va ri ni ntshembo wa leswaku yoleyo i ndlela yo kuma ntsako, yo susa xivundza, yo endla leswaku va nga phirheki ni ku hambana ni swiphiqo leswi nga kona ekaya. Hambiswiritano swihlambanyo swa vukati i swa nkoka swinene. Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele van’wana va hatlisele ku endla xihlambanyo eka Xikwembu va nga anakanyisisanga hi vukheta leswi xi vulaka swona. (Hlaya Swivuriso 20:25.) Minkarhi yin’wana vantshwa a va anakanyisisi hi vukheta leswaku i yini leswi nga ta languteriwa eka vona endzhaku ka loko va tekanile. Endzhaku ka nkarhi va kuma leswaku swi tele leswi languteriweke eka vona ku tlula leswi a va anakanya swona.
13. Hi swihi swivutiso leswi lava nga si sungulaka ku rhandzana ni munhu un’wana va faneleke va swi kambisisa, naswona hi yihi ndzayo leyi va nga yi tirhisaka?
13 Hikwalaho loko u nga si sungula ku rhandzana ni munhu un’wana, tivutise: ‘Ha yini ndzi lava ku nghenela vukati? I yini leswi ndzi swi languteleke loko se ndzi ta va ndzi nghenele vukati? Xana ndzi nga aka muti ni munhu loyi? Xana ndzi lunghekile ku hetisisa vutihlamuleri bya mina tanihi munhu la ngheneleke vukati?’ Leswaku u kota ku kuma mpfuno wo endla nkambisiso lowunene, “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” ri kandziyise swihloko swo tala mayelana ni mhaka leyi. * (Mat. 24:45-47) Teka rungula rero tanihi ndzayo leyi Yehovha a ku nyikaka yona. Kambisisa ndzayo yoleyo hi vukheta, u tlhela u yi tirhisa. U nga tshuki u “tifani[sa] ni hanci kumbe meyila leyi nga riki na ku twisisa.” (Ps. 32:8, 9) Ndlela leyi u twisisaka swilo leswi lavekaka evukatini yi fanele yi va ya munhu la wupfeke. Loko u titwa onge se u lunghekele ku rhandzana ni munhu un’wana, tshama u ri karhi u tsundzuka ku va “xikombiso . . . evutengini.”—1 Tim. 4:12.
14. Xana ku va ni vumunhu lebyi fanaka ni bya Kreste swi nga ku pfuna njhani loko u nghenela vukati?
14 Ku wupfa hi tlhelo ra moya swa vuyerisa loko se u nghenele vukati. Mukreste la wupfeke u endla matshalatshala yo va ni “mpimo wa vukulu lebyi nga bya ku tala ka Kreste.” (Efe. 4:11-14) U tikarhatela ku va ni vumunhu lebyi fanaka ni bya Kreste. Tanihi Xikombiso xa hina, “Kreste a nga titsakisanga.” (Rhom. 15:3) Loko vatekani va lwela leswaku ku pfuneka un’wana, hayi vona vini, va ta va ni ku rhula naswona va ta titwa va sirhelelekile evukatini bya vona. (1 Kor. 10:24) Wanuna u ta kombisa rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi, naswona wansati u ta tiyimisela ku titsongahata eka nuna wakwe, tanihi leswi Yesu a titsongahataka eka Nhloko ya yena.—1 Kor. 11:3; Efe. 5:25.
“Hetisisa Vutirheli Bya Wena Hi Xitalo”
15, 16. Xana u nga swi endla njhani leswaku ku ya emahlweni ka wena ku vonaka evutirhelini bya wena?
15 Loko Pawulo a vulavula hi ntirho wa nkoka wa Timotiya, u tsale a ku: “Ndza ku lerisa swinene-nene emahlweni ka Xikwembu na Kreste Yesu, . . . chumayela rito, u va eka rona hi xihatla.” U engetele a ku: “Endla ntirho wa muevhangeli, hetisisa vutirheli bya wena hi xitalo.” (2 Tim. 4:1, 2, 5) Leswaku a hetisisa xiavelo lexi, Timotiya a a fanele a va “la wundliweke hi marito ya ripfumelo.”—Hlaya 1 Timotiya 4:6.
16 Xana u nga va “la wundliweke hi marito ya ripfumelo” hi ndlela yihi? Pawulo u tsarile: “Yana emahlweni u tinyiketela eku hlayeni ka le rivaleni, eku khongoteleni, eku dyondziseni. Anakanyisisa hi swilo leswi; u dzika eka swona.” (1 Tim. 4:13, 15) Leswaku u endla nhluvuko, u fanele u hisekela ku va ni dyondzo ya wena n’wini. Xiga lexi nge “u dzika” xi vula leswaku u tinyiketela hi ku helela eka ntirho wo karhi. Xana wu njhani mukhuva wa wena wo dyondza? Xana u dzika eka “swilo leswi enteke swa Xikwembu”? (1 Kor. 2:10) Kumbe u hlayela ku hetisisa nawu ntsena? Ku anakanyisisa hi leswi u swi dyondzaka swi ta khumba mbilu ya wena.—Hlaya Swivuriso 2:1-5.
17, 18. (a) Hi byihi vuswikoti lebyi u faneleke u lwela ku byi fikelela? (b) Xana ku va ni mboyamelo wo fana ni wa Timotiya swi ta ku pfuna njhani ensin’wini?
17 Michelle muntshwa la nga phayona u te: “Leswaku swilo swi ndzi fambela kahle ensin’wini, ndzi na xiyimiso lexinene xa dyondzo ya munhu hi yexe naswona ndzi va kona nkarhi na nkarhi eminhlanganweni ya vandlha. Sweswo swa ndzi vuyerisa hikuva ndzi tshama ndzi ri karhi ndzi kula hi tlhelo ra moya.” Ku va phayona swi ta ku pfuna hakunene leswaku u antswisa vuswikoti bya wena byo tirhisa Bibele ensin’wini naswona swi ta ku pfuna leswaku u endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. Tikarhatele ku va muhlayi lonene ni ku hlamula swilo leswi twalaka eminhlanganweni ya Vukreste. Leswaku u kombisa ku ya emahlweni ka wena hi tlhelo ra moya u fanele u lunghiselela tinkulumo leti nyikeriwaka eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni, u namarhela swinene mhaka leyi u averiweke yona.
18 ‘Ku endla ntirho wa muvuri wa evhangeli’ swi vula ku antswisa ntirho wa wena wa nsimu naswona u pfuna van’wana leswaku va ponisiwa. Leswi swi lava leswaku u va ni “vutshila byo dyondzisa.” (2 Tim. 4:2) Loko u endla malunghiselelo yo hlanganyela entirhweni wa nsimu ni lava nga ni ntokoto entirhweni lowu, u ta kota ku dyondza eka ndlela leyi va dyondzisaka ha yona, hilaha Timotiya a dyondzeke hakona loko a tirha na Pawulo. (1 Kor. 4:17) Loko Pawulo a vulavula hi lava a va pfuneke, u vule leswaku u va chumayele mahungu lamanene a tlhela a nyikela hi ‘moya-xiviri wakwe,’ kumbe a tirhisa vutomi byakwe leswaku a va pfuna, hikuva va ve lava rhandzekaka eka yena. (1 Tes. 2:8) Leswaku u landzela xikombiso xa Pawulo evutirhelini bya wena bya nsimu, u fanele u va ni mboyamelo wo fana ni wa Timotiya loyi a a khathala hakunene hi vanhu van’wana naswona a a ‘tirhela ku yisa mahungu lamanene emahlweni.’ (Hlaya Vafilipiya 2:19-23.) Xana na wena u kombisa moya lowu fanaka entirhweni wa nsimu?
Ku Endla Nhluvuko Swi Tisa Ku Eneriseka Ka Xiviri
19, 20. Ha yini ku ya emahlweni hi tlhelo ra moya swi tisa ntsako?
19 Ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya swi lava matshalatshala. Kambe loko u hlakulela vuswikoti bya wena byo dyondzisa u nga heli mbilu, hi ku famba ka nkarhi u ta va ni lunghelo ro “fuwisa vo tala” hi ku va dyondzisa ntiyiso naswona va ta va “ntsako kumbe harhi ya ku khana” ka wena. (2 Kor. 6:10; 1 Tes. 2:19) Fred la nga muchumayeri wa mahungu lamanene wa nkarhi hinkwawo wa hlamusela: “Ku tlula rini na rini ndzi heta nkarhi wa mina ndzi ri karhi ndzi pfuna vanhu van’wana. I ntiyiso leswaku ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”
20 Muntshwa la nga phayona la vuriwaka Daphne, loko a vulavula hi ntsako ni ku eneriseka loku a veke na kona loko a kula hi tlhelo ra moya, u te: “Loko ndzi ya ndzi dyondza swo tala hi Yehovha, ndzi sungule ku va ni vuxaka lebyikulu na yena. Loko u tsakisa Yehovha hilaha u nga kotaka hakona, u ta titwa u tsakile naswona u enerisekile hakunene!” Hambileswi minkarhi yin’wana vanhu va nga ta ka va nga wu voni nhluvuko wa wena wa moya, Yehovha wa wu vona minkarhi hinkwayo naswona u wu teka wu ri wa nkoka. (Hev. 4:13) Handle ko kanakana, n’wina vantshwa lava nga Vakreste mi nga vangamisa ni ku dzunisa Tata wa hina wa le matilweni. Hambetani mi tsakisa mbilu ya yena loko mi ri karhi mi endla leswaku ku ya emahlweni ka n’wina ku vonaka.—Swiv. 27:11.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
^ par. 7 Mavito man’wana ma cinciwile.
^ par. 13 Vona xihloko lexi nge, “Xana Ndzi Nga Aka Muti Ni Munhu Loyi?” ebukwini leyi nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka, Vholumo 2; “Ku Kongomisiwa Hi Xikwembu Loko U Hlawula Munghana wa Vukati,” eka Xihondzo xo Rindza xa May 15, 2001; ni lexi nge “Xana I Vutlhari Ku Nghenela Vukati U Nga Si Mila Ni Meno?” eka Xalamuka! [ya Xinghezi] ya September 22, 1983.
Xana U Dyondze Yini?
• Xana ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya swi katsa yini?
• Xana u nga swi endla njhani leswaku ku ya emahlweni ka wena ku vonaka . . .
loko u langutane ni swiphiqo?
loko u lunghiselela ku nghenela vukati?
loko u ri ensin’wini?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Xikhongelo xi nga ku pfuna leswaku u langutana ni maxangu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Xana vantshwa lava nga vahuweleri va nga swi kota njhani ku dyondzisa hi ndlela leyinene?