Marka ‘I Mpfuno Eku Tirheleni’

VANDLHA ra le Antiyoka ri tshame ri langutana ni swiphiqo swo karhi, kambe mholovo leyi veke kona exikarhi ka muapostola Pawulo na muapostola Barnaba a yi hambanile. Vavanuna lava, a va lunghiselela ku teka riendzo ra vurhumiwa; hambiswiritano, loko va fanele ku hlawula leswaku va ta famba na mani ku pfuke “mholovo yo chavisa” exikarhi ka vona. (Mint. 15:39) Hiloko vavanuna lavambirhi va hambana un’wana ni un’wana a teka ndlela yakwe. Va holove hikwalaho ka murhumiwa wa vunharhu ku nga Marka.

Marka a a ri mani? I yini lexi endleke leswaku vaapostola lava vambirhi va holova hikwalaho ka yena? Ha yini va ve ni mianakanyo yoleyo leyi hambaneke? Xana mianakanyo yoleyo yi kale yi cinca? Naswona i yini leswi u nga swi dyondzaka emhakeni ya Marka?

Ekaya Le Yerusalema

Marka loyi swi tikombaka onge a a huma endyangwini wa Vayuda lowu fuweke, u kulele eYerusalema. Hi twe ta yena ro sungula eka matimu ya vandlha ra Vukreste ro sungula. Kwalomu ka lembe ra 44 C.E., loko ntsumi ya Yehovha hi singita yi ntshunxe muapostola Petro  ekhotsweni ra Heroda Agripa wo Sungula, Petro u ye “endlwini ya Mariya mana wa Yohane loyi a thyiweke Marka, laha a ku hlengeletane vanhu vo hlayanyana, va khongela.”—Mint. 12:1-12. *

Hikwalaho, swi tikomba onge vandlha ra le Yerusalema a a ri tirhisa yindlu ya mana wa Marka ku khomela minhlangano eka yona. Marito lama nge “vo hlayanyana” a va hlangana kwalaho ma kombisa leswaku yindlu yoleyo a yi ri yikulu. Mariya a a ri ni nandza wa xisati la vuriwaka Rhoda loyi a pfuleleke Petro loko a gogondza “enyangweni ya vungheno.” Vuxokoxoko lebyi hinkwabyo byi kombisa leswaku Mariya a a ri wansati la fuweke. Naswona yindlu leyi ku vuriwa leswaku i yindlu ya yena ku nga ri ya nuna wa yena, hikwalaho swi nga endleka leswaku a a ri noni nileswaku Marka a a ha ri ntsongo.—Mint. 12:13.

Swi nga endleka leswaku Marka a a ri exikarhi ka lava a va hlengeletanile leswaku va ta khongela. Swi tikomba onge a tolovelane kahle ni vadyondzisiwa va Yesu swin’we ni van’wana lava voneke swiendlakalo swa vutirheli bya Yesu. Kahle-kahle, swi nga endleka leswaku Marka a a ri jaha leri a ri nga ambalanga leri a ri ringeta ku landzelela Yesu loko A khomiwa kambe ri balekeke loko va ringeta ku ri khoma.—Mar. 14:51, 52.

Vutihlamuleri eVandlheni

A swi kanakanisi leswaku ku tolovelana ni Vakreste lava wupfeke swi pfune Marka leswaku a va ni vonelo lerinene. U kurile hi tlhelo ra moya naswona sweswo swi endle leswaku vamakwerhu lava nga ni vutihlamuleri va n’wi rhandza. Kwalomu ka lembe ra 46 C.E., loko Pawulo na Barnaba va yisa “swo phalala” leswi a swi huma eAntiyoka swi ya le Yerusalema leswaku swi ya pfuna hikwalaho ka leswi a ku pfumaleka swakudya, va fike va tsakela Marka. Loko Pawulo na Barnaba va tlhelela eAntiyoka, va teke Marka va famba na yena.—Mint. 11:27-30; 12:25.

Munhu la hlayaka mhaka leyi a yi ka ehenhla a nga ha anakanya leswaku vanhu lavanharhu a va nga ri na vuxaka handle ka mhaka ya leswaku a va ri Vakreste hinkwavo, ni leswaku Pawulo na Barnaba va lo teka Marka ntsena hikwalaho ka vuswikoti bya yena. Kambe rin’wana ra mapapila ya Pawulo ri kombisa leswaku Marka a a ri makwavo wa Barnaba. (Kol. 4:10) Leswi swi nga ha pfuna ku hlamusela swilo leswi endlekeke endzhaku ka kwalaho leswi a swi katsa Marka.

Ku hundze nkarhi lowu nga ha endlakanyana lembe naswona moya lowo kwetsima wu kongomise Pawulo na Barnaba leswaku va teka riendzo ra vurhumiwa. Va suke eAntiyoka va ya eKipra. Yohane Marka u fambe na vona a ri “mulanguteri wa vona.” (Mint. 13:2-5) Kumbexana Marka a a fanele a endlela vaapostola lava mintirho yin’wana leswaku va ta kota ku dzikisa mianakanyo ya vona eka ntirho wa vona wa vurhumiwa.

Pawulo, Barnaba na Marka va famba-fambe eKipra va ri karhi va chumayela; kutani va kongome eAsia Minor. Loko va ri kwalaho, Yohane Marka u endle xiboho lexi heteke Pawulo matimba. Xiviko xi vula leswaku loko va fika ePerge, “Yohane [u] hamban[e] na vona a vuyela eYerusalema.” (Mint. 13:13) A ku hlamuseriwi leswaku ha yini a endle tano.

Endzhaku ka malembe yo hlayanyana, Pawulo, Barnaba na Marka va tlhelele eAntiyoka.  Vaapostola lavambirhi a va ri karhi va bula hi riendzo ra vumbirhi ra vurhumiwa leswaku va ta yisa emahlweni leswi va swi endleke eka riendzo ro sungula. Barnaba a a lava ku famba ni makwavo wa yena, kambe Pawulo a a nga swi lavi ku famba na yena hikuva Marka u tshame a famba a va siya. Leswi hi swona swi pfuxeke mholovo leyi ku vulavuriweke ha yona eku sunguleni. Barnaba u teke Marka kutani a ya tirha na yena eKipra ivi Pawulo a kongoma eSiriya. (Mint. 15:36-41) Swi le rivaleni leswaku Pawulo na Barnaba a va xi tekanga hi ndlela leyi fanaka xiboho lexi Marka a tshameke a xi endla.

Va Vuyelelana

A swi kanakanisi leswaku mhaka leyi yi n’wi twise ku vava Marka. Kambe, u tshame a tshembekile evutirhelini byakwe. Kwalomu ka malembe ya 11 kumbe 12 endzhaku ka loko va tlulane milenge na Pawulo, Marka u tlhele a humelela eka matimu ya vandlha ra Vukreste ro sungula. Xana a a ri kwihi? A a ri laha u nga anakanyiki leswaku u nga n’wi kuma kona—a a ri na Pawulo!

Loko Pawulo a ri ekhotsweni eRhoma hi 60 ku ya eka 61 C.E., u rhumele mapapila yo hlaya lawa sweswi ma nga xiphemu xa Matsalwa yo Kwetsima. Eka leri a ri rhumeleke Vakolosa u tsale a ku: “Aristako khumbi-kulorhi wa mi rungula, na Marka makwavo wa Barnaba wa mi rungula, (malunghana na yena mi kume swileriso swo n’wi amukela loko a tshuka a tile eka n’wina) . . . Lava hi vona ntsena lava nga vatirhi-kulorhi emfun’weni wa Xikwembu, naswona vona lava va ve mpfuno lowu tiyisaka eka mina.”—Kol. 4:10, 11.

Hakunene koloko ku ve ku cinca lokukulu! Hambileswi Marka a tshameke a va xikhunguvanyiso eka Pawulo, hi nkarhi wolowo se a a ri mutirhi-kulobye la tekiwaka a ri wa nkoka. Swi le rivaleni leswaku Pawulo a a va tivisile Vakolosa leswaku swi nga ha endleka Marka a va endzela. Loko Marka o va endzela a a ta va muvulavuleri wa Pawulo.

Xana Pawulo u n’wi xopaxope ngopfu Marka emalembeni ya le mahlweni ka sweswo? Xana Marka u vuyeriwile eka ndzayo leyi a nyikiweke yona? Kumbe xana swi nga endleka leswaku nhlamulo ya swivutiso leswimbirhi i ina? Ku nga khathariseki leswaku nhlamulo hi yihi, ku rivalelana ka vona swi kombisa leswaku Pawulo na Marka a va wupfile. Va rivale hi swilo swa khale kutani va tlhela va sungula ku tirha swin’we. Mawaku xikombiso lexinene eka un’wana ni un’wana loyi a tlulaneke milenge ni Mukreste-kulobye!

Marka Mufamba-fambi

Loko u ri karhi u hlaya hi ta maendzo yo hambana-hambana lawa Marka a ma tekeke, wa swi xiya leswaku a a famba ngopfu. U suke eYerusalema a ya eAntiyoka kutani a tlutela eKipra ni le Perge. Endzhaku ka sweswo u ye eRhoma. Ku suka kwalaho Pawulo a a lava ku n’wi rhumela eKolosa. Naswona a a ha ta ya etindhawini tin’wana.

Muapostola Petro u tsale papila ra yena ro sungula kwalomu ka 62 ku ya eka 64 C.E. U tsale a ku: “Wansati la nga eBabilona . . . wa mi rungula, na Marka n’wana wa mina wa mi rungula.” (1 Pet. 5:13) Hikwalaho, Marka u ye eBabilona leswaku a ya tirha swin’we ni muapostola loyi emalembeni lama hundzeke a teke eminhlanganweni ya Vukreste endlwini ya mana wa Marka.

Loko Pawulo a khotsiwe ra vumbirhi eRhoma kwalomu ka 65 C.E., u tsarile leswaku a vita Timotiya aEfesa, naswona u tlhele a ku: “Teka Marka u ta na yena.” (2 Tim. 4:11) Hikwalaho Marka a a ri aEfesa hi nkarhi wolowo. A swi kanakanisi leswaku u pfumerile ku tlhelela eRhoma na Timotiya, hilaha Pawulo a kombeleke hakona. Hi nkarhi wolowo a swi nga olovi ku teka maendzo, kambe Marka u teke maendzo wolawo hi ku tirhandzela.

 Lunghelo Rin’wana Lerikulu

Lunghelo rin’wana lerikulu leri Marka a ri tsakeleke a ku ri ku huhuteriwa hi Yehovha leswaku a tsala Evhangeli yin’wana. Hambileswi Evhangeli ya vumbirhi yi nga boxiki leswaku i mani mutsari wa yona, ndhavuko wa khale wu kombisa leswaku yi tsariwe hi Marka naswona rungula ra yena u ri kume eka Petro. Entiyisweni, Petro u swi vone hinkwaswo leswi Marka a tsaleke ha swona.

Vakambisisi va Evhangeli ya Marka va pfumela leswaku u tsalele vahlayi va Vamatiko; u va nyike tinhlamuselo leti twalaka malunghana ni mindhavuko ya Xiyuda. (Mar. 7:3; 14:12; 15:42) Marka u hundzuluxele marito ya Xiaramu lawa swi nga endlekaka leswaku vayingiseri lava nga riki Vayuda a va nga ta ma twisisa. (Mar. 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) U tirhise marito yo tala ya Xilatini a tlhela a hlamusela marito lama tolovelekeke ya Xigriki hi ku tirhisa ya Xilatini. U hlamusele nkoka wa swingwece swa Xiyuda a tirhisa mali ya le Rhoma. (Mar. 12:42, nhlamuselo ya le hansi ya NW) Swilo leswi hinkwaswo swi pfumelelana ni mindhavuko ya khale ya leswaku Marka u tsale Evhangeli yakwe eRhoma.

“Wa Ndzi Pfuna Eku Tirheleni”

Loko Marka a ri eRhoma a nga tsalanga Evhangeli yakwe ntsena. Tsundzuka leswi Pawulo a swi byeleke Timotiya: “Teka Marka u ta na yena.” Ha yini Pawulo a vule sweswo? “Hikuva wa ndzi pfuna eku tirheleni.”—2 Tim. 4:11.

Ku boxiwa loku ka Marka—loku hi ku ya hi ntlhandlamano wa minkarhi ku nga ko hetelela eMatsalweni—ku paluxa swo tala malunghana na yena. Loko ku hlamuseriwa ntirho wa Marka evandlheni, a ku kona laha a hlamuseriwaka a ri muapostola, murhangeri kumbe muprofeta. A a ri mutirheli, leswi vulaka leswaku hi yena a a tshama a lunghekele ku tirhela van’wana. Naswona enkarhini lowu, emahlweninyana ka ku va Pawulo a fa, muapostola loyi u vuyeriwile swinene hi ku pfuniwa hi Marka.

Loko hi katsakanya rungula hinkwaro leri hi nga na rona leri vulavulaka hi Marka, hi kuma leswaku a a ri wanuna loyi a a hisekela ku yisa mahungu lamanene emahlweni etindhawini to hambana-hambana emisaveni naswona a a tsakela ku tirhela van’wana. Hakunene, Marka u kume malunghelo yo tsakisa hikwalaho ka leswi a nga kalangiki a lan’wa!

Ku fana na Marka, hina namuntlha tanihi malandza ya Xikwembu hi tiyimisela ku endla hilaha Marka a endleke hakona, hi chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. Ku fana na Marka, van’wana va hina va swi kota ku rhurhela etindhawini tin’wana hambi ku ri ku ya ematikweni man’wana leswaku va ya chumayela mahungu lamanene. Hambileswi vo tala va hina swi nga hi tikelaka ku rhurha, kambe hinkwerhu hi nga swi kota ku tekelela Marka hi ndlela yin’wana ya nkoka. Tanihi leswi a endleke matshalatshala lamakulu leswaku a tirhela vamakwavo va yena lava nga Vakreste, na hina hi tiyimiserile ku endla matshalatshala leswaku hi ya pfuna vapfumeri-kulorhi leswaku va hetisisa vutirheli bya vona eka Xikwembu. Loko hi endla tano hi nga tiyiseka leswaku hi ta hambeta hi katekisiwa hi Yehovha.—Swiv. 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Mepe/Xifaniso lexi nga eka tluka 8, 9]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Miti Yin’wana Leyi Marka A Yi Endzeleke

Rhoma

Efesa

Kolosa

Perge

Antiyoka (wa Siriya)

Kipra

LWANDLE RA MEDITERANIYA

Yerusalema

Babilona