Harani Muti Wa Khale Lowu A Ku Endliwa Mintirho Yo Tala Eka Wona

EKA lava tolovelaneke ni Matsalwa, loko va twa rito leri nge Harani emianakanyweni ya vona ku fika Abrahama mupatriyaka wo tshembeka. Loko a suka eUra a ya etikweni ra Kanana, yena ni nsati wakwe Sara, swin’we ni tata wakwe Tera na Lota n’wana wa makwavo wa yena wa xinuna, va fike va tshama nkarhinyana eHarani. Abrahama u fike a hlengeleta rifuwo ro tala kwalaho. Endzhaku ka loko tata wakwe a lovile, Abrahama u ye mahlweni ni riendzo rakwe a ya etikweni leri Xikwembu xa ntiyiso xi n’wi tshembiseke rona. (Gen. 11:31, 32; 12:4, 5; Mint. 7:2-4) Endzhakunyana, Abrahama u rhumele nandza wakwe lonkulu eHarani kumbe endhawini leyi nga le kusuhi ni kwalaho leswaku a ya lavela Isaka nsati. Yakobe ntukulu wa Abrahama na yena u tshame kwalaho malembe yo hlayanyana.—Gen. 24:1-4, 10; 27:42-45; 28:1, 2, 10.

Loko Hosi Senakeribi wa le Asiriya a ringeta ku chavisa Hosi Hezekiya wa le Yuda, u boxe na muti wa Harani exikarhi ka “matiko” lawa ma hluriweke hi tihosi ta le Asiriya. Rito leri nge “Harani” laha a ri kombeteli ntsena eka muti kambe ni le ka swifundzha leswi wu rhendzeleke. (2 Tih. 19:11, 12) Vuprofeta bya Ezekiyele byi vulavula hi Harani tanihi rin’wana ra matiko lawa a ma tirhisana ni muti wa Tiri, leswi tiyisekisaka leswaku muti wa Harani a wu ri ntsindza wa nkoka wa mabindzu.—Ezek. 27:1, 2, 23.

Sweswi Harani i doroba leritsongo leri kumekaka ekusuhi ni Şanlıurfa, evuxeni bya Turkey. Kambe emutini lowu wa khale wa Harani ku tshame ku endliwa mintirho yo tala. Harani i yin’wana ya tindhawu ta khale leti ta ha tirhisaka vito leri a ti vitaniwa ha rona eBibeleni. Xivumbeko xa vito leri xa Xiasiriya lexi nge Harranu, xi nga vula “Pato” kumbe “Pato leri Tirhisiwaka hi Van’wamabindzu lava Fambaka hi Tikamela,” leswi kombisaka leswaku muti wa Harani a wu kumeka emagondzweni lamakulu ya mabindzu lama nga le xikarhi ka miti leyikulu. Hi ku ya hi marito lama kovotliweke eribyeni leri yimburiweke eHarani, mana wa Hosi Nabonidus wa le Babilona a a ri muprista lonkulu wa xisati etempeleni ya Sin, loyi a a ri xikwembu xa n’weti xa le Harani. Van’wana va vula leswaku Nabonidus u pfuxete tempele leyi. Endzhaku ka sweswo ku simekiwe mimfumo yo tala yi tlhela yi wa, kambe muti wa Harani wu ye emahlweni wu ri kona.

Namuntlha, muti wa Harani wu hambane swinene ni leswi a wu ri xiswona khale. Emutini wa khale wa Harani a ku akiwe ngopfu naswona muti lowu a wu ri wa nkoka, ngopfu-ngopfu hi minkarhi yo karhi. Hambiswiritano, Harani wa manguva lawa ko va ntlawa wa tiyindlu leti nga ni malwangu ya xirhendzevutana. Ri rhendzeriwe hi marhumbi ya miti ya khale leyi a yi hluvukile. Emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, vo tala lava tshameke va hanya eHarani—ku katsa na Abrahama, Sara na Lota—va ta pfuxiwa. A swi kanakanisi leswaku va ta hi byela swo tala hi Harani, muti wa khale lowu a ku endliwa mintirho yo tala eka wona.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Marhumbi ya Harani

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Tiyindlu leti nga ni malwangu ya xirhendzevutana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Muti wa Harani namuntlha