Ku Tirha Hi Nkarhi Wa Ku Andza Ka Vahuweleri Loku Hlamarisaka

Hi ku vula ka Harley Harris

A ku ri hi September 2, 1950, eKennett, le Missouri, eU.S.A. A hi ri enhlengeletanweni ya xifundzha, hi rhendzeriwe hi ntshungu wa vapfukeri. Meyara u rhumele Masocha ya Tiko leswaku ma ta hi sirhelela eka ntshungu lowu nga lawulekiki. Masocha lawa a ma ri ni swibamu leswi rhiyiweke leswi nga ni mabanga, a ma tele exitarateni. Hi kongome etimovheni ta hina hi ri karhi hi tseketseriwa kutani hi ya eCape Giradeau, le Missouri leswaku hi ya hetisa nhlengeletano kona. Hi kona laha ndzi khuvuleriweke kona ndzi ri ni malembe ya 14. Kambe inge ndzi mi byela leswaku swi tise ku yini leswaku ndzi tirhela Yehovha hi nkarhi lowu wa mpfilumpfilu.

EKU sunguleni ka va-1930, vatswari va tata wa mina ni vana va vona va nhungu va yingisele tinkulumo ta Makwerhu Rutherford leti rhekhodiweke naswona a va khorwisekile leswaku va kume ntiyiso. Vatswari va mina, ku nga Bay na Mildred Harris va khuvuriwe hi 1935 entsombanweni wa le Washington, D.C. Swi va tsakise ngopfu ku va swirho swa “vunyingi lebyikulu” kumbe “ntshungu lowukulu,” lowu ku vulavuriweke ha wona entsombanweni wolowo!—Nhlav. 7:9, 14; King James Version.

Ndzi velekiwe hi lembe leri landzeleke. Endzhaku ka lembe, vatswari va mina va rhurhele ensin’wini leyi nga yoxe eMississippi. Hi nkarhi lowu a hi tshama kwalaho a hi nga ri na mulanguteri la famba-fambaka loyi a hi endzelaka. Ndyangu wa ka hina a wu tsalelana mapapila ni vamakwerhu va le Bethele wu tlhela wu ya etinhlengeletanweni, naswona ku ringana nkarhi wo karhi yoleyo a ku ri yona ntsena ndlela leyi a hi vulavurisana ni vamakwerhu ha yona.

Ku Tiyisela Ehansi Ka Nxaniso

Hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, Timbhoni ta Yehovha ti xanisiwe swinene hikwalaho ko ala ku hlanganyela enyimpini. A hi rhurhele eMountain Home le Arkansas. Siku rin’wana mina na tatana a hi chumayela exitarateni. Hi xitshuketa wanuna un’wana u wutle timagazini ta tatana kutani a ti hisa emahlweni ka hina. U vule leswaku hi matoya hileswi hi nga yiki enyimpini. Leswi a ndzo va ni ntlhanu wa malembe ntsena ndzi sungule ku rila. Tatana u langute wanuna yoloye a nga vuli nchumu kukondza wanuna yoloye a famba.

Nakambe a ku ri ni vanhu lavanene lava a va hi rhandza. Siku rin’wana loko ntshungu wa vapfukeri wu hi rhendzerile emovheni wa hina, gqweta ra hulumendhe ra kwalaho ri wu vonile. Ri vutisile ri ku: “Ku humelela yini laha?” Wanuna un’wana u te, “Vanhu lava va Timbhoni ta Yehovha a va ri lweli tiko ra ka vona!” Hiloko gqweta rero ri yima etlhelo ka movha wa hina kutani ri huwelela ri ku: “Ndzi lwile eka Nyimpi yo Sungula ya  Misava naswona ndzi ta lwa ni le ka leyi! Tshikani vanhu lava va famba. A va vavisi munhu!” Ntshungu wu hangalake wu lo whii! A hi va tlangela swinene vanhu volavo lavanene lava a va hi komba musa wa vumunhu!—Mint. 27:3.

Mintsombano Yi Hi Tiyisile

Ntsombano wa 1941 lowu khomeriweke eSt. Louis, le Missouri wu hi tiyisile. Hi xiringaniso, nhlayo ya lava va veke kona a yi tlula 115 000. Ku khuvuriwe nhlayo leyi hlamarisaka ya vanhu va 3 903! Ndza ha yi tsundzuka kahle nkulumo ya Makwerhu Rutherford leyi a yi ri ni nhloko-mhaka leyi a yi ku “Vana va Hosi.” U vulavule na hina vana hi ku kongoma naswona hinkwerhu hi nyikiwe buku yo saseka ya wasi leyi nge Children. Ntsombano lowu wu ndzi tiyisile leswaku ndzi kota ku tiyisela leswi a swi ta humelela eka lembe leri a ri ta landzela, ku nga lembe leri a ndzi ta sungula ku nghena xikolo ha rona. Mina ni vamuzala wa mina hi hlongoriwile exikolweni hikwalaho ko ala ku losa mujeko. A hi ya exikolweni siku ni siku ku ya vona loko vakongomisi va xikolo va nga si cinca mianakanyo ya vona. Masiku yo tala loko hi ya exikolweni nimixo a hi famba enhoveni—ivi hi fika hi tlherisiwa. Hambiswiritano, a ndzi swi xiya leswaku yoleyo a ku ri ndlela leyi a hi kombisa ha yona leswaku ha tshembeka eka Mfumo wa Xikwembu.

Kambe, endzhakunyana ka kwalaho, Huvo leyi Tlakukeke ya le United States yi humese nawu wa leswaku a swi nga bohi ku losa mujeko. Eku heteleleni, hi kote ku tlhelela exikolweni. Mudyondzisi wa hina a a ri ni musa naswona u hi pfune ku endla ntirho lowu swichudeni leswin’wana se a swi wu endlile. Ni vadyondzi-kulorhi a va hi xixima.

Ndza ha tsundzuka ni ntsombano lowu veke kona hi 1942 lowu a wu khomeriwe le Cleveland, eOhio, laha Makwerhu Nathan H. Knorr a nyikeleke nkulumo leyi a yi ri ni nhloko-mhaka leyi nge “Ku Rhula—Xana Ku Ta Tshama Hi Masiku?” Nkambisiso lowu wa Nhlavutelo ndzima 17 wu kombise leswaku ku ta va ni ku rhula endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Hikwalaho, a ku languteriwe leswaku ku va ni ku andza loku engetelekeke. Ku sunguriwe Xikolo xa Giliyadi hi 1943 leswaku ku lunghiseleriwa ku andza koloko. A ndzi nga swi tivi leswaku na mina ndzi ta hetelela ndzi yile exikolweni xexo. Hakunene endzhaku ka nyimpi ku ve ni ku rhula naswona nxaniso wu hungutekile. Hambiswiritano, loko ku sungule Nyimpi ya le Korea hi 1950, ntirho wa hina wo chumayela wu tlhele wu kanetiwa, hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni.

Ku Hlanganyela Hi Xitalo Eka Ku Andza Koloko

Ndzi hete xikolo hi 1954 naswona ndzi sungule ku phayona endzhaku ka n’hweti. Endzhaku ka loko ndzi phayone eKennett, le Missouri, laha hi tshameke hi rhendzeriwa hi ntshungu wa vapfukeri hi 1950, ndzi vitaniwile leswaku ndzi ya tirha eBethele hi March 1955. Vandlha leri a ndzi averiwe eka rona a ri tirha ni nsimu ya le Times Square, leyi a yi ri exikarhi ka Doroba ra New York. Koloko a ku ri ku cinca lokukulu hikuva a ndzi tolovele vutomi bya le makaya. Leswaku ndzi kota ku vulavurisana ni vanhu va le New York lava khomekeke a ndzi pfula xihloko lexi tlhontlhaka mianakanyo eka magazini, ivi ndzi vutisa ndzi ku, “Xana u tshame u tivutisa xivutiso lexi?” Vo tala a va ti amukela timagazini teto.

Nchumu lowu a ndzi wu tsakela swinene eBethele a ku ri ndzimana ya siku, leyi a yi fambisiwa hi Makwerhu Knorr. A a ti hlamusela kahle tindzimana ta Bibele a tlhela a hlamusela ndlela leyi hi nga ti tirhisaka ha yona evuton’wini bya hina! A a vulavula na hina vantshwa va xinuna lava nga si tekaka ku fana ni tatana loko a vulavula ni jaha rakwe, hakanyingi a nyikela ndzayo leyinene malunghana ni ndlela leyi hi faneleke hi va khoma ha yona va xisati. Hi 1960 se a ndzi endle xiboho xo teka nsati.

Ndzi tsale papila ro tivisa leswaku ndzi ta famba eBethele endzhaku ka masiku ya 30 kambe a ndzi kumanga nhlamulo. Hambileswi a ndzi ri ni tingana, loko masiku ya 30 ma hela ndzi kanye mbilu ndzi ya vutisa malunghana ni xikombelo xa mina xo famba eBethele. Makwerhu Robert Wallen hi yena a hlamuleke riqingho hiloko a ta laha a ndzi tirha kona. U ndzi vutise leswaku ndzi ehleketa yini hi ku va phayona ro hlawuleka kumbe hi ntirho wo endzela mavandlha. Ndzi te: “Kambe Bob, ndzo va ni 24 wa malembe ntsena naswona a ndzi na ntokoto.”

 Ndzi Endzela Mavandlha

Nimadyambu ndzi kume mvhilopho leyikulu ekamareni ra mina. A yi ri ni fomo ya vuphayona byo hlawuleka ni fomo ya ntirho wo endzela mavandlha. Sweswo swi ndzi hlamarise ngopfu! Xisweswo ndzi ve ni lunghelo lerikulu ro endzela mavandlha edzonga-vupela-dyambu bya Missouri ni le vuxeni bya Kansas. Hambiswiritano, loko ndzi nga si famba eBethele ndzi ye enhlanganweni wa valanguteri va miganga ni va swifundzha. Loko Makwerhu Knorr a gimeta u te: “Ku va valanguteri va swifundzha ni va miganga a swi vuli swona leswaku mi ni vutivi lebyi tlulaka bya vamakwerhu va laha mi yaka kona. Van’wana va mi tlula hi ntokoto. Kambe swiyimo a swi va pfumeleli ku va ni malunghelo lawa mi nga na wona. Mi nga dyondza swo tala eka vona.”

Marito wolawo a ma ri ntiyiso hakunene! Makwerhu Fred Molohan ni nsati wakwe swin’we ni buti wakwe Charley wa le Parsons eKansas a va ri swikombiso leswinene ngopfu. Va dyondze ntiyiso eku sunguleni ka va-1900. A swi tsakisa swinene ku twa mintokoto leyi va veke na yona mina ndzi nga si velekiwa! Makwerhu un’wana a ku ri John Wristen, ku nga makwerhu la kuleke, la nga ni musa wa le Joplin eMissouri loyi a phayoneke malembe yo tala swinene. Vamakwerhu lava a va yi xixima swinene ndlela leyi nhlengeletano ya Yehovha yi tirhaka ha yona. Va ndzi endle leswaku ndzi titwa ndzi amukelekile tanihi mulanguteri wa vona wa xifundzha—hambileswi a ndza ha ri muntshwa.

Hi 1962 ndzi tekane na Cloris Knoche phayona leri hisekaka leri nga ni misisi ya buraweni. Ndzi ye emahlweni ni ntirho wo endzela mavandlha ndzi ri na Cloris. Ku tshama emakaya ya vamakwerhu swi hi pfunile leswaku hi va tiva ku antswa. Hi kote ku khutaza vantshwa leswaku va nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Vantshwa vambirhi va le malembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi—Jay Kosinski na JoAnn Kresyman—va xi amukerile xikhutazo xexo. Ku tirha na vona ni ku va byela hi ntsako lowu hi nga na wona hi ku rhangisa swilaveko swa van’wana evuton’wini bya hina swi va endle leswaku va tivekela tipakani. JoAnn u ve phayona ro hlawuleka naswona Jay u tirhe eBethele. Endzhakunyana va tekanile naswona sweswi va ni malembe ya kwalomu ka 30 va ri karhi va endzela mavandlha.

Ntirho Wa Vurhumiwa

Hi 1966, Makwerhu Knorr u hi vutisile loko hi swi tsakela ku ya tirha ematikweni mambe. Hi te: “Ha ha swi tsakela ku tirha laha hi nga kona kambe loko ku ri ni xilaveko endhawini yin’wana hi nga ya hi ya tirha kona.” Endzhaku ka vhiki, hi vitaniwile eXikolweni xa Giliyadi. A swi tsakisa ku tlhelela eBethele loko hi ri exikolweni ni ku tlhela ndzi hlangana ni vamakwerhu vo tala lava a ndzi va rhandza ni ku va xixima! Nakambe hi ve vanghana ni vadyondzi-kulorhi, lava ninamuntlha va ha tirhaka hi ku tshembeka.

Mina na Cloris hi rhumeriwe aEcuador le Amerika Dzonga swin’we na Dennis na Edwina Crist, Ana Rodríguez na Delia Sánchez. Va ka Crist va ye eQuito ku nga ntsindza wa doroba. Ana na Delia va averiwe ku ya tirha eCuenca, ku nga doroba ra vunharhu hi vukulu ra le Ecuador swin’we na hina. Nsimu ya hina a yi katsa swifundzha swimbirhi. Vandlha ro sungula ra le Cuenca ri sungule ekamareni ra hina ro tshama eka rona. A ku ri hina va mune swin’we ni vanhu van’wana vambirhi. A  hi tivutisa leswaku hi ta swi kotisa ku yini ku chumayela.

Doroba ra Cuenca a ri tele hi tikereke, naswona hi masiku lawa ku vuriwaka leswaku ya kwetsima vanhu va vukhongeri a va tala edorobeni. Kambe vanhu va le Cuenca a va ri ni swivutiso swo tala. Hi xikombiso, loko ndzi hlangana ro sungula na Mario Polo, ku nga nghwazi yo fambisa swikanyakanya le Cuenca, u ndzi hlamarisile hi ku ndzi vutisa a ku, “I mani nghwavava leyi ku vulavuriwaka ha yona ebukwini ya Nhlavutelo?”

Siku rin’wana, Mario u te laha a hi tshama kona nivusiku a karhatekile swinene. Mufundhisi un’wana a a n’wi nyike tibuku to karhi leti a ti hehla Timbhoni ta Yehovha swinene. Ndzi byele Mario leswaku muhehliwa u fanele a nyikiwa nkarhi wo tiyimelela. Hikwalaho hi siku leri landzeleke, Mario u rhambe mina ni mufundhisi ekaya ka yena leswaku a ya hlamusela swihehlo sweswo. Eka nhlangano wolowo, ndzi ringanyete leswaku hi kambisisa mhaka ya Vunharhu-un’we. Loko mufundhisi a hlaye Yohane 1:1, Mario u hlamusele hi ku kongoma leswi tsalwa leri ri vulaka swona. U hlamusele tindzimana hinkwato leti hi ti hlayeke eBibeleni. A swi hlamarisi leswi mufundhisi yoloye a fambeke a nga hlamuselanga nchumu hi Vunharhu-un’we. Leswi swi tiyisekise Mario ni nsati wakwe leswaku hi dyondzisa ntiyiso naswona va ve valweri lavanene ngopfu va tidyondzo ta le Bibeleni. Swa tsakisa swinene ku vona mavandlha ya le dorobeni ra Cuenca ma andza ma va 33 naswona ensin’wini leyikulu leyi hi nga rhanga hi averiwa eka yona ma va 63, koloko i ku andza lokukulu swonghasi!

Ku Vona Rhavi Ri Ri Karhi Ri Kula

Hi 1970, mina na Al Schullo hi komberiwe ku ya tirha erhavini ra le Guayaquil. Havumbirhi bya hina hi khathalele ntirho wa le rhavini. Joe Sekerak u tirhe ku paka minkandziyiso swa xinkarhana, a pakela mavandlha ya 46 etikweni hinkwaro. Loko ndzi ri karhi ndzi tirha eBethele, Cloris a a ya ensin’wini. U kote ku pfuna vanhu va 55 leswaku va khuvuriwa, hakanyingi enhlengeletanweni a ku khuvuriwa vanhu vanharhu ku ya eka ntlhanu lava a va dyondzeleke.

Hi xikombiso Cloris u dyondze na wansati la vuriwaka Lucresia, loyi a a kanetiwa hi nuna wakwe. Nilokoswiritano, Lucresia u hetelele a khuvuriwile naswona u sungule ku tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo. U dyondzise vana vakwe tindlela ta Yehovha. Vana vakwe vambirhi va majaha sweswi i vakulu naswona un’wana wa vona i phayona ro hlawuleka; n’wana wakwe wa nhwanyana i phayona. Ntukulu wakwe wa nhwanyana u tekiwe hi makwerhu lonene naswona na vona i maphayona yo hlawuleka. Ndyangu lowu wu pfune vanhu vo tala leswaku va dyondza ntiyiso.

Hi 1980 a ku ri ni vahuweleri va 5 000 aEcuador. Hofisi ya hina se a yi ri yitsongo hikuva vanhu a va ya va engeteleka. Makwerhu un’wana u hi nyike ndhawu leyi a yi kule 32 wa tihekitara ehandle ka Guayaquil. Hi 1984 hi sungule ku aka hofisi leyintshwa ya rhavi ni Holo ya Tinhlengeletano leswi nyiketeriweke hi 1987.

Vanhu Vo Tala Va Tiyimisele Ku Hoxa Xandla Eka Ku Andza Koloko

Emalembeni lama hundzeke a swi tsakisa swinene ku vona vahuweleri vo tala ni maphayona lama humaka ematikweni man’wana va ta aEcuador leswaku va ta pfuneta laha a ku ri ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo. Xikombiso xin’wana lexi ndzi nga xi rivaliki i xa Andy Kidd, mudyondzisi wa le Canada la tshikeke ntirho. Hi 1985 u rhurhele aEcuador a ri ni malembe ya 70 naswona u tirhe hi ku tshembeka kukondza a fa hi 2008 a ri ni 93 wa malembe. Loko ndzi n’wi vona ro sungula exiavelweni xakwe, a ku ri yena ntsena mulanguteri wa vandlha leritsongo. Hambileswi a a nga xi koti kahle Xipaniya u nyikele nkulumo ya le rivaleni a tlhela a fambisa Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza. U tlhele a fambisa Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni ni ku nyikela tinkulumo tin’wana ta Nhlangano wa Ntirho! Endhawini yoleyo, sweswi ku ni mavandlha mambirhi lama kulaka lama nga ni vahuweleri va kwalomu ka 200 ni vakulu vo tala va kwalaho.

Makwerhu un’wana la vuriwaka Ernesto Diaz, la rhurheke eUnited States ni ndyangu wakwe, u vule marito lama landzelaka endzhaku ka tin’hweti ta nhungu va ri aEcuador: “Vana va hina vanharhu se va ri dyondzile ririmi ra kwalaho naswona i vadyondzisi lavanene ngopfu. Tanihi tatana ndzi fikelele pakani leyi a swi tikomba swi nga ta koteka ku yi fikelela emafambiselweni lawa —yo va phayona ra nkarhi hinkwawo, ndzi va evutirhelini bya nkarhi hinkwawo ni ndyangu wa mina. Hinkwerhu ka hina hi fambisa tidyondzo ta Bibele ta 25. Swilo leswi hinkwaswo swi endle leswaku ndyangu wa hina wu va ni vun’we swinene naswona xa nkoka swinene swi hi tshineta ekusuhi na Yehovha ku tlula eku sunguleni.” Hakunene ha va tlangela swinene vamakwerhu lava!

Hi 1994 ku engeteriwe miako erhavini. Hi 2005 hi ve ni vahuweleri vo tlula 50 000 naswona a ku fanele ku tlhela ku engeteriwa miako erhavini. Leswi a swi katsa ku engeteriwa ka Holo ya Tinhlengeletano ni miako leyintshwa yo tshama eka yona swin’we ni tihofisi ta ku hundzuluxelela eka tona. Miako leyi leyintshwa yi nyiketeriwe hi October 31, 2009.

Loko ndzi hlongoriwa exikolweni hi 1942, a ku ri ni Timbhoni ta kwalomu ka 60 000 eUnited States. Sweswi ti tlula miliyoni. Loko hi fika aEcuador hi 1966 a ku ri ni vahuweleri va Mfumo va kwalomu ka 1 400. Sweswi ku ni vahuweleri vo tlula 68 000. Naswona ku languteriwe vahuweleri lava engetelekeke ku suka eka tidyondzo ta Bibele ta 120 000 ni vanhu lava tlulaka 232 000 lava a va ri kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste hi 2009. Entiyisweni, Yehovha u katekise vanhu vakwe hi ndlela leyi a yi nga ehleketiwi. Hakunene swa tsakisa swinene ku hanya enkarhini ni le ndhawini leyi ku nga ni ku andza loku hlamarisaka! *

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]

Nhlengeletano leyi khomeriweke erivaleni (1981) ni Holo ya Tinhlengeletano ya le Guayaquil (2009) leyi akiweke erivaleni rero