Vuyeriwa Swinene Hileswi U Nga Nghenelangiki Vukati
Vuyeriwa Swinene Hileswi U Nga Nghenelangiki Vukati
“Loyi a nga swi amukelaka a a swi amukele.”—MAT. 19:12.
1, 2. (a) Yesu, Pawulo ni van’wana a va swi teka njhani ku nga ngheneli vukati? (b) Ha yini van’wana va nga ehleketaka leswaku ku nga ngheneli vukati a hi nyiko?
A SWI kanakanisi leswaku ku nghenela vukati i yin’wana ya tinyiko ta nkoka swinene leyi Xikwembu xi yi nyikeke vanhu. (Swiv. 19:14) Hambiswiritano, Vakreste vo tala lava nga nghenelangiki vukati na vona va tiphina hi vutomi lebyi enerisaka. Harold, makwerhu un’wana loyi a nga ni malembe ya 95 loyi a nga tekangiki, u te: “Hambileswi ndzi swi tsakelaka ku va ni vanhu van’wana ni ku va komba malwandla, loko ndzi ri ndzexe a ndzi titwi ndzi ri ni xivundza nikatsongo. Ndzi ehleketa leswaku swi nga vuriwa handle ko ba mariri leswaku ndzi amukele nyiko ya ku nga teki.”
2 Yesu Kreste na muapostola Pawulo va vulavule hi ku nga ngheneli vukati tanihi nyiko leyi humaka eka Xikwembu, ku fana ni ku nghenela vukati. (Hlaya Matewu 19:11, 12; 1 Vakorinto 7:7.) Kambe i ntiyiso leswaku a hi vanhu hinkwavo lava nga lo tihlawulela ku nga byi ngheneli vukati. Minkarhi yin’wana swiyimo swi nga endla leswaku swi tika ku kuma munhu la fanelekaka wo tekana na yena. Kasi van’wana hi xitshuketa va tikuma va tshama va ri voxe hikwalaho ka leswi va dlayeke vukati kumbe hileswi va feriweke hi lava a va tekane na vona endzhaku ko heta malembe yo tala va tekanile. Kutani, ku nga ngheneli vukati swi nga va nyiko hi ndlela yihi? Naswona Vakreste lava nga byi nghenelangiki vukati va nga vuyeriwa njhani exiyin’weni xexo?
Nyiko Yo Hlawuleka
3. Hi byihi vuyelo lebyi Vakreste lava nga nghenelangiki vukati va talaka ku tiphina ha byona?
3 Hakanyingi munhu loyi a nga nghenelangiki vukati u ni nkarhi wo tala ni ntshunxeko lowukulu ku tlula munhu loyi a ngheneleke vukati. (1 Kor. 7:32-35) Byebyo i vuyelo byo hlawuleka lebyi nga ha n’wi pfulelaka ndlela yo ndlandlamuxa vutirheli byakwe, yo ndlandlamuka erirhandzwini ni yo tshinela eka Yehovha. Hikwalaho, Vakreste vo hlayanyana va xiye ndlela leyi swi vuyerisaka ha yona ku nga ngheneli vukati kutani va tibohe ku “amukela” ku nga byi ngheneli ku ringana nkarhi wo karhi. Kumbexana eku sunguleni van’wana a va nga tiyimiselanga ku ka va nga ngheneli vukati, kambe loko swiyimo swa vona swi cincile, va anakanyisise swinene hi xiyimo xa vona kutani va xiya leswaku na vona va nga swi kota ku tshama va nga ngheneli vukati hi ku pfuniwa hi Yehovha. Xisweswo, va pfumelelana ni swiyimo swa vona leswi cinceke kutani va amukela ku tshama va nga byi ngheneli vukati.—1 Kor. 7:37, 38.
4. Ha yini Vakreste lava nga byi nghenelangiki vukati va nga titwaka va ri va nkoka?
4 Vakreste lava nga byi nghenelangiki vukati va swi tiva leswaku a swi kali swi lava va byi nghenela leswaku va ta rhandziwa hi Yehovha kumbe hi nhlengeletano yakwe. Xikwembu xi rhandza vanhu hinkwavo. (Mat. 10:29-31) Ku hava munhu kumbe nchumu lowu nga hi hambanisaka ni rirhandzu ra Xikwembu. (Rhom. 8:38, 39) Ku nga khathariseki leswaku hi nghenele vukati kumbe a hi byi nghenelanga, Xikwembu xi hi teka hi ri va nkoka.
5. I yini leswi lavekaka leswaku hi vuyeriwa hi ku nga ngheneli vukati?
5 Hambiswiritano, ku fana ni nyiko yo tanihi ku yimbelela kumbe yo tsutsuma, nyiko ya ku nga ngheneli vukati yi fanele yi hlakuleriwa leswaku yi ta ku vuyerisa. Kutani, Vakreste lava nga nghenelangiki vukati namuntlha va nga swi kotisa ku yini ku vuyeriwa exiyin’weni xexo xa vona, ku nga khathariseki leswaku i vamakwerhu vaxinuna kumbe i vaxisati, i vantshwa kumbe i vanhu lavakulu, va lo tihlawulela ku nga byi ngheneli kumbe va sindzisiwe hi swiyimo? A hi kambisiseni swikombiso swin’wana leswi khutazaka swa Vakreste va lembe-xidzana ro sungula ni tidyondzo leti hi nga ti kumaka.
Ku Nga Ngheneli Vukati Loko Wa Ha Ri Muntshwa
6, 7. (a) Hi rihi lunghelo leri vana va Filipi lava a va ri vanhwana va veke na rona entirhweni wa Xikwembu? (b) Timotiya u ma tirhise kahle hi tindlela tihi malembe lawa a ma heteke a nga si teka naswona u katekisiwe njhani hileswi a tirheleke Xikwembu hi mbilu hinkwayo loko a ha ri muntshwa?
6 Muevhangeli Filipi a a ri ni vana va mune va vanhwana, lava na vona a va hiseka ku fana ni tata wa vona. (Mint. 21:8, 9) Ku profeta a ku ri yin’wana ya tinyiko ta masingita ta moya lowo kwetsima, naswona va tirhise nyiko yoleyo leswaku ku hetiseka vuprofeta bya Yuwele 2:28, 29.
7 Timotiya a ku ri muntshwa loyi a ma tirhiseke kahle malembe lawa a ma heteke a nga si teka. Ku sukela loko a ha ri ricece u dyondzisiwe “matsalwa yo kwetsima” hi mana wakwe Yunisi ni kokwa wakwe wa xisati Luwisa. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Kambe swi nga ha endleka leswaku va ve Vakreste kwalomu ka 47 C.E. loko Pawulo a endzele muti wa Listra ro sungula, lowu a va tshama eka wona. Kumbexana Timotiya a a ri ni malembe ya kwalomu ka 20 loko Pawulo a tlhele a endzela muti wolowo ra vumbirhi endzhaku ka malembe mambirhi. Hambileswi a ha ri ntsongo naswona a ha ri muntshwa entiyisweni, “a ku vulavuriwa kahle ha yena” hi vakulu va le mutini wa Listra ni wa le Ikoniya, ku nga miti leyi a yi vandzamanile. (Mint. 16:1, 2) Kutani Pawulo u rhambe Timotiya leswaku a famba na yena entirhweni wa vurhumiwa. (1 Tim. 1:18; 4:14) A hi swi tivi loko Timotiya a hetelele a tekile. Kambe ha swi tiva leswaku loko a ha ri muntshwa u xi amukele hi mbilu hinkwayo xirhambo xa Pawulo naswona u tsakele ku va mulanguteri ni murhumiwa la nga tekangiki emalembeni yo tala lama landzeleke.—Filp. 2:20-22.
8. I yini leswi pfuneke Yohane Marka ku lwela ku fikelela tipakani ta moya, naswona hi yihi mikateko leyi a yi kumeke hikwalaho ko endla tano?
8 Yohane Marka na yena u ma tirhise kahle malembe lawa a ma heteke a nga si teka evuntshweni byakwe. Yena ni mana wakwe Mariya swin’we ni muzala wakwe Barnaba, a va ri swirho swo sungula swa vandlha ra le Yerusalema. Swi nga ha endleka leswaku ndyangu wa ka va Marka a wu hanya emafurheni hikuva a wu ri ni yindlu emutini wolowo naswona a wu ri ni nandza. (Mint. 12:12, 13) Hambiswiritano, Marka a a nga rhandzi ku titsakisa evuntshweni byakwe hambileswi ndyangu wa ka vona a swi wu fambela kahle; naswona a a nga lavi ku teka ivi a hanya vutomi bya vulovolovo ni ndyangu wakwe. Swi nga ha endleka leswaku vunakulobye lebyi a veke na byona ni vaapostola loko a ha ri muntshwa byi n’wi susumetele ku navela ku va murhumiwa. Kutani u tsakele ku famba na Pawulo na Barnaba eriendzweni ra vona ro sungula ra vurhumiwa naswona u ve mulanguteri wa vona. (Mint. 13:5) Endzhakunyana u fambe na Barnaba naswona endzhaku ka nkarhi u tirhe na Petro eBabilona. (Mint. 15:39; 1 Pet. 5:13) A hi swi tivi leswaku Marka u tshame malembe mangani a nga si teka. Kambe u tiendlele vito lerinene ro va munhu loyi a rhandzaka ku tirhela van’wana ni ku tirha hi matimba entirhweni wa Xikwembu.
9, 10. Hi tihi tindlela leti namuntlha ti pfulekeleke vantshwa va Vakreste lava nga si nghenelaka vukati leswaku va ndlandlamuxa ntirho wa vona? Nyika xikombiso.
9 Ninamuntlha vantshwa vo tala emavandlheni va tirhisa malembe ya vona loko va nga si nghenela vukati leswaku va ndlandlamuxa ntirho wa Xikwembu. Ku fana na Timotiya na Marka, va swi xiya leswaku loko va nga si nghenela vukati va kota ku “tirhela Hosi nkarhi hinkwawo [va] nga rivatiwi hi nchumu.” (1 Kor. 7:35) Sweswo swa vuyerisa. Vantshwa lava nga siki nghenelaka vukati va pfulekeriwe hi tindlela to tala to tirhela Yehovha to fana ni ku phayona, ku chumayela laha ku nga ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo, ku dyondza ririmi rimbe, ku pfuneta entirhweni wo aka Tiholo ta Mfumo kumbe marhavi, ku ya eXikolweni xa Ndzetelo wa Vutirheli ni ku tirha eBethele. Loko wa ha ri muntshwa naswona u nga si nghenela vukati, xana u ti tirhisa hi xitalo tindlela leti ku pfulekeleke?
10 Makwerhu un’wana la vuriwaka Mark u sungule ku phayona a nga si hlanganisa malembe ya 20 naswona endzhaku ka nkarhi u ye eXikolweni xa Ndzetelo wa Vutirheli nakambe u endle swiavelo swo hambana-hambana ematikweni yo tala. Loko a tsundzuka malembe ya 25 lawa a ma heteke entirhweni wa nkarhi hinkwawo, u ri: “Ndzi ringete ku khutaza hinkwavo evandlheni, ndzi tirha na vona ensin’wini, ndzi va endlela maendzo ya vurisi, ndzi va rhamba endlwini ya mina leswaku hi dya swin’we swakudya ni ku hlela swinkhubyana leswaku hi khutazana. Ku endla swilo leswi hinkwaswo swi ndzi tisele ntsako lowukulu.” Hilaha Mark a vuleke hakona, ku nyika vanhu swilo hi swona leswi tiselaka munhu ntsako lowukulu evuton’wini naswona ku nyikela hi vutomi hinkwabyo entirhweni wo kwetsima swi pfulela vanhu tindlela to nyika van’wana swilo swo tala. (Mint. 20:35) Namuntlha vantshwa va ni swilo swo tala swo swi endla entirhweni wa Hosi ku nga khathariseki swilo leswi va swi rhandzaka, vutshila lebyi va nga na byona kumbe ntokoto lowu va nga na wona evuton’wini.—1 Kor. 15:58.
11. Hi byihi vuyelo byin’wana bya ku nga hatliseli ku nghenela vukati?
11 Hambileswi vantshwa vo tala va nga tsakelaka ku hetelela va nghenele vukati, ku ni swivangelo leswinene swo ka va nga hatliseli ku byi nghenela. Pawulo u khutaza vantshwa leswaku va rindza kukondza va hundza “eka vurhumbuki bya vuntshwa,” ku nga nkarhi lowu ku navela ka rimbewu ku nga ni matimba swinene. (1 Kor. 7:36) Swi teka nkarhi leswaku u titiva kahle ni ku va ni ntokoto evuton’wini, lowu nga ta ku pfuna leswaku u kota ku hlawula munhu la fanelekaka loyi u nga tekanaka na yena. Ku vula swihlambanyo swa vukati i xiboho lexi faneleke ku tekeriwa enhlokweni, lexi faneleke xi hlayisiwa vutomi hinkwabyo.—Ekl. 5:2-5.
Ku Nga Ha Ngheneli Vukati Endzhaku Ka Nkarhi
12. (a) Ana lowa noni u langutane njhani ni swiyimo swakwe leswi cinceke? (b) Hi rihi lunghelo leri a ri kumeke?
12 Swi nga ha endleka leswaku Ana loyi ku vulavuriweke ha yena eka Evhangeli ya Luka u ve ni gome swinene loko nuna wakwe a fe hi xitshuketa endzhaku ko heta malembe ya nkombo ntsena va tekanile. A hi swi tivi loko va ve ni vana kumbe loko a kale a lava ku tlhela a tekiwa. Kambe Bibele yi vula leswaku loko Ana a ri ni malembe ya 84, a ha ri noni. Hi ku ya hi leswi vuriwaka eBibeleni, hi nga gimeta hileswaku Ana u tirhise swiyimo swakwe leswi cinceke leswaku a tshinela eka Yehovha. “A a nga kali etempeleni, a a endla ntirho wo kwetsima vusiku ni nhlikanhi a ri karhi a titsona swakudya, a endla ni swikombelo.” (Luka 2:36, 37) Kutani a a rhangisa vugandzeri bya Xikwembu evuton’wini byakwe. Sweswo a swi lava ku tiyimisela ni matshalatshala, kambe u katekisiwe swinene. U kume lunghelo ro vona Yesu loko a ha ri ricece naswona u byele van’wana malunghana ni ku kutsuriwa loku vanhu a va ku rindzile leswaku ku ta tisiwa hi Mesiya yoloye loyi a taka.—Luka 2:38.
13. (a) I yini leswi kombisaka leswaku Dorkasi a a hiseka evandlheni? (b) Dorkasi u vuyeriwe njhani hikwalaho ka leswi a a ri vunene ni musa?
13 Wansati loyi a vuriwaka Dorkasi kumbe Thavitha a a tshama emutini wa Yopa lowu a wu ri hlaluko ra khale leri nga en’walungu-vupela-dyambu wa Yerusalema. Leswi Bibele yi nga vulavuriki hi nuna wakwe, swi nga ha endleka leswaku a a nga tekiwanga hi nkarhi wolowo. Dorkasi a a endlela vanhu “swiendlo swo tala leswinene naswona a a endla tinyiko to tala ta tintswalo.” Swi le rivaleni leswaku u endlele tinoni leti pfumalaka ni van’wana swiambalo swo tala naswona a va n’wi rhandza swinene hikwalaho ka sweswo. Kutani loko a khomiwe hi vuvabyi ivi a fa hi xitshuketa, vandlha hinkwaro ri rhumele vanhu ku ya vitana Petro leswaku a ta pfuxa makwerhu wa vona wa xisati la rhandzekaka. Loko mhaka ya ku pfuxiwa kakwe yi hangalake emutini hinkwawo wa Yopa, vanhu vo tala va ve vapfumeri. (Mint. 9:36-42) Swi nga ha endleka Dorkasi a pfune van’wana va vona hi swiendlo swakwe swa musa lowukulu.
14. I yini leswi susumetelaka Vakreste lava nga nghenelangiki vukati ku tshinela eka Yehovha?
14 Ku fana na Ana na Dorkasi, vo tala evandlheni namuntlha va tshama vutomi hinkwabyo va nga nghenelanga vukati kasi van’wana va tikuma va nga ha nghenelanga vukati loko swiyimo swa vona swi cinca. Kumbexana van’wana a va n’wi kumanga munhu loyi a fanelekaka loyi va nga tekanaka na yena. Van’wana va dlaya vukati kumbe va feriwa hi lava tekaneke na vona. Vakreste lava nga nghenelangiki vukati va tala ku titshega hi Yehovha swinene hileswi va nga riki na munhu loyi va tekaneke na yena loyi va nga n’wi phofulelaka leswi nga embilwini. (Swiv. 16:3) Silvia, makwerhu wa xisati loyi a nga tekiwangiki loyi a tirheke eBethele malembe lama tlulaka 38, u xiye leswaku ku titshega hi Yehovha swa pfuna. U ri: “Minkarhi yin’wana ndza karhala ku tiyisela. A ndzi tivutisa ndzi ku, ‘I mani loyi a nga ta ndzi khutaza?’” Kambe u tlhele a ku: “Ku tshemba leswaku Yehovha u tiva leswi ndzi swi lavaka ku tlula mina, swi ndzi pfuna leswaku ndzi tshinela eka yena. Minkarhi yin’wana a ndzi kuma xikhutazo lexi humaka etindhawini leti a ndzi nga ti ehleketi.” Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko hi tshinela eka Yehovha, u hi hlamula hi ndlela leyi chavelelaka ni leyi nga ni musa.
15. Vakreste lava nga nghenelangiki vukati va nga ‘ndlandlamuka’ njhani erirhandzwini?
15 Vanhu lava nga nghenelangiki vukati va pfulekeriwa hi tindlela to hlawuleka to ‘ndlandlamuka’ erirhandzwini. (Hlaya 2 Vakorinto 6:11-13.) Jolene loyi a heteke malembe ya 34 entirhweni wa nkarhi hinkwawo, u ri: “Ndzi ringetile hi matimba ku aka xinghana lexikulu ni vanhu va malembe yo hambana-hambana, ku nga ri va tintangha ta mina ntsena. Ku ka u nga nghenelanga vukati swi ku nyika nkarhi wo tirhela Yehovha, wo tirhela ndyangu wa ka n’wina, wo tirhela vamakwerhu swin’we ni vaakelani. Loko ndzi ya ndzi kula, ndzi ya ndzi swi tsakela leswi ndzi nga nghenelangiki vukati.” Vadyuhari, lava vabyaka, vatswari lava nga voxe, vantshwa ni van’wana evandlheni va wu nkhensa swinene nseketelo lowu humaka embilwini lowu va kombiwaka wona hi vamakwerhu lava nga nghenelangiki vukati. Hakunene ha tsaka swinene nkarhi wun’wana ni wun’wana loko hi komba van’wana rirhandzu. Xana na wena u nga ‘ndlandlamuka’ erirhandzwini?
Ku Tshama Vutomi Hinkwabyo U Nga Nghenelanga Vukati
16. (a) Ha yini Yesu a tshame a nga tekanga vutomi byakwe hinkwabyo? (b) Pawulo u ma tirhise njhani hi vutlhari malembe lawa a ma heteke a nga tekanga?
16 Yesu a a nga tekanga; a a fanele a lunghekela ntirho lowu a nyikiweke wona. U fambe mpfhuka wo leha, a chumayela ku sukela nimixo ku fikela nivusiku, naswona eku heteleleni u nyikele hi vutomi byakwe leswaku byi va xitlhavelo. Leswi a a nga tekanga swi n’wi pfunile leswaku a hetisisa ntirho wakwe. Muapostola Pawulo u fambe magidi ya tikhilomitara naswona u langutane ni swiyimo swo tika loko a ri evutirhelini. (2 Kor. 11:23-27) Hambileswi swi nga ha endlekaka leswaku Pawulo a a tekile eku sunguleni, u hlawule ku tshama a nga tekanga endzhaku ka loko a lerisiwe ku va muapostola. (1 Kor. 7:7; 9:5) Hikwalaho ka vutirheli, Yesu na Pawulo va khutaze van’wana leswaku va tekelela xikombiso xa vona loko swi koteka. Hambiswiritano, ku hava ni un’we wa vona la vuleke leswaku vanhu a va fanelanga va nghenela vukati leswaku va fanelekela ku va vatirheli.—1 Tim. 4:1-3.
17. Van’wana namuntlha va xi tekelele njhani xikombiso xa Yesu na Pawulo, naswona ha yini hi nga tiyisekaka leswaku Yehovha wa va tlangela hinkwavo lava nga nghenelangiki vukati hikwalaho ko lava ku seketela vugandzeri bya ntiyiso?
17 Hilaha ku fanaka, van’wana namuntlha va hlawule ku tshama va nga ngheneli vukati leswaku va kuma nkarhi lowu engetelekeke evutirhelini. Harold, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, u hete malembe ya 56 a ri eBethele. U te: “Loko se ndzi ri ni malembe ya khume ndzi ri eBethele, ndzi vone mimpatswa yo tala yi famba eBethele hikwalaho ko vabya kumbe hileswi a yi fanele yi ya khathalela mutswari loyi a dyuhaleke. Vatswari va mina hinkwavo se a va lovile. Kambe a ndzi swi rhandza swinene ku tshama eBethele lerova a ndzi nga lavi ku tiveka ekhombyeni ro lahlekeriwa hi lunghelo rero hi ku va ndzi teka.” Hilaha ku fanaka, Margaret, loyi a phayoneke nkarhi wo leha u tshame a ku: “Ndzi pfulekeriwe hi tindlela to tala evuton’wini to va ndzi tekiwa, kambe a ndzi swi lavanga ku tekiwa. Ematshan’weni ya sweswo, ndzi tirhise ntshunxeko lowu engetelekeke lowu ndzi wu kumeke hileswi a ndzi nga tekiwanga leswaku ndzi hlanganyela hi xitalo eku chumayeleni naswona leswi swi ndzi tisele ntsako lowukulu.” Entiyisweni, Yehovha a nge va rivali hinkwavo lava nga nghenelangiki vukati hikwalaho ko lava ku seketela vugandzeri bya ntiyiso.—Hlaya Esaya 56:4, 5.
Swi Tirhise Kahle Swiyimo Swa Wena
18. Van’wana va nga va khutaza ni ku va seketela hi ndlela yihi Vakreste lava nga nghenelangiki vukati?
18 Vakreste hinkwavo lava nga nghenelangiki vukati lava endlaka leswi va nga swi kotaka leswaku va tirhela Yehovha, hi fanele hi va bumabumela hi tlhela hi va khutaza. Ha va rhandza hambileswi va nga nghenelangiki vukati naswona ha wu tlangela ntirho hinkwawo lowu va wu endlaka evandlheni. A va nge pfuki va khomiwe hi xivundza loko hakunene hi va “vamakwavo va xinuna ni vamakwavo va xisati ni vamanana ni vana” eka vona.—Hlaya Marka 10:28-30.
19. I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u vuyeriwa hi ku ka u nga nghenelanga vukati?
19 Ku nga khathariseki leswaku u lo tihlawulela ku ka u nga ngheneli vukati kumbe u sindzisiwa hi swiyimo, onge swikombiso leswi swa le Matsalweni ni swa manguva lawa swi nga ku tiyisekisa leswaku u nga swi kota ku hanya vutomi lebyi tsakisaka ni lebyi vuyerisaka. Tinyiko tin’wana hi tilangutela hi mahlo-ngati kasi tin’wananyana hi ti kuma hi nga ti langutelanga. Tin’wana hi namba hi ti tsakela kasi tin’wanyana swi teka nkarhi leswaku hi titsakela. Kutani, sweswo hinkwaswo swi titshege hi langutelo ra wena. I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u vuyeriwa hi ku ka u nga nghenelanga vukati? Tshinela eka Yehovha, vana ni swo tala swo swi endla entirhweni wakwe naswona ndlandlamuka erirhandzwini. Ku ka u nga nghenelanga vukati swi nga ku vuyerisa loko u ku languta hi ndlela leyi Yehovha a ku langutaka ha yona naswona u yi tirhisa hi vutlhari nyiko yoleyo ku fana ni ku nghenela vukati.
Wa Tsundzuka Xana?
• Ku nga ngheneli vukati swi nga va nyiko hi tindlela tihi?
• Ku nga ngheneli vukati swi nga va nkateko hi ndlela yihi eka vantshwa?
• Hi tihi tindlela leti pfulekeleke Vakreste lava nghenelangiki vukati leswaku va tshinela eka Yehovha ni ku ndlandlamuka erirhandzwini?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Swifaniso leswi nga eka tluka 18]
Xana u ti tirhisa hi xitalo tindlela leti ku pfulekeleke entirhweni wa Xikwembu?