Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

“Mihandzu Ya Moya” Yi Vangamisa Xikwembu

“Mihandzu Ya Moya” Yi Vangamisa Xikwembu

“Mihandzu Ya Moya” Yi Vangamisa Xikwembu

“Tatana u vangamisiwa hi sweswo, leswi mi hambetaka mi tswala mihandzu yo tala.”—YOH. 15:8.

1, 2. (a) Hi tihi tindlela leti hi pfulekelaka to khutaza van’wana? (b) Hi yihi nyiko leyi humaka eka Yehovha leyi antswisaka vuswikoti bya hina byo n’wi tirhela?

XIYA swiendlakalo swimbirhi leswi landzelaka: Mukreste un’wana wa xisati u xiya leswaku makwerhu un’wana wa xisati loyi a ha riki muntshwa u vonaka a vilerisiwa hi swin’wana. U endla malunghiselelo ya leswaku a tirha na yena ensin’wini. Loko va ri karhi va bula entirhweni wa yindlu ni yindlu, muntshwa loyi u sungula ku n’wi byela leswi n’wi vilerisaka. Endzhaku ka nkarhi hi rona siku rero, muntshwa yoloye u nkhensa Yehovha hikwalaho ka rirhandzu leri a kombisiweke rona hi makwerhu luya wa xisati loyi a wupfeke; u kume nchavelelo lowu a a wu lava. Endhawini yin’wana, mpatswa wun’wana wa ha ku vuya hi le tikweni rin’wana laha a wu chumayela vanhu lava vulavulaka ririmi rimbe. Loko va ri exinkhubyanini, makwerhu wa xinuna loyi a ha riki muntshwa u yingisela hi vurhon’wana loko wu ri karhi wu hlamusela mintokoto leyi tsakisaka. Endzhaku ka malembe yo hlayanyana loko makwerhu yoloye a ri karhi a tilunghiselela ku ya etikweni rimbe leri a averiweke ku ya chumayela eka rona, u ehleketa hi mpatswa lowuya ni bulo leri n’wi khutazeke leswaku a lava ku va murhumiwa.

2 Kumbexana swiendlakalo leswi swi ku tsundzuxa hi un’wana loyi a ku pfuneke swinene evuton’wini bya wena kumbe hi munhu loyi wena u n’wi pfuneke swinene. I ntiyiso leswaku a swi tolovelekanga ku va munhu a hundzula vutomi byakwe hileswi hi buleke na yena kan’we, kambe siku ni siku hi pfulekeriwa hi tindlela to khutaza ni ku tiyisa van’wana. A hi nge a ku ri ni nchumu lowu a wu ta antswisa vuswikoti ni timfanelo ta wena leswaku u kota ku va pfuna ngopfu vamakwerhu ni ku tirhisiwa swinene hi Xikwembu. Xana sweswo a swi nga ta tsakisa? Entiyisweni Yehovha u hi nyika nyiko yo tano, ku nga moya wakwe lowo kwetsima. (Luka 11:13) Loko moya wa Xikwembu wu ri karhi wu tirha evuton’wini bya hina, wu endla leswaku hi va ni timfanelo letinene leti antswisaka ntirho wun’wana ni wun’wana lowu hi wu endlelaka Xikwembu. Hakunene yoleyo i nyiko yo hlamarisa!—Hlaya Vagalatiya 5:22, 23.

3. (a) Xikwembu xi vangamisiwa njhani loko hi hlakulela “mihandzu ya moya”? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa?

3 Timfanelo leti moya lowo kwetsima wu endlaka leswaku vanhu va va na tona i xikombiso xa timfanelo ta Xihlovo xa moya wolowo, ku nga Yehovha Xikwembu. (Kol. 3:9, 10) Yesu u boxe xivangelo-nkulu lexi endlaka leswaku Vakreste va tikarhatela ku tekelela Xikwembu loko a byela vaapostola vakwe a ku: “Tatana u vangamisiwa hi sweswo, leswi mi hambetaka mi tswala mihandzu yo tala.” * (Yoh. 15:8) Loko hi ri karhi hi hlakulela “mihandzu ya moya,” vuyelo bya kona byi ta vonaka hi ku olova eka ndlela leyi hi vulavulaka ni ku endla swilo ha yona naswona sweswo swi ta vangamisa Xikwembu xa hina. (Mat. 5:16) Hi tihi tindlela leti mihandzu ya moya yi hambanaka ha tona ni mikhuva ya misava ya Sathana? Hi nga yi hlakulela njhani mihandzu ya moya? Ha yini swi nga ha hi tikelaka ku yi hlakulela? Swivutiso leswi hi ta swi tlhuvutsa loko hi ri karhi hi kambisisa timfanelo tinharhu to sungula ta moya lowo kwetsima, ku nga rirhandzu, ntsako ni ku rhula.

Rirhandzu Leri Fanaka Ni Ra Xikwembu

4. I rirhandzu ra muxaka muni leri Yesu a dyondziseke valandzeri vakwe leswaku va va na rona?

4 Rirhandzu leri tisiwaka hi moya lowo kwetsima ri hambane hi ku helela ni rirhandzu leri tolovelekeke emisaveni. Hi ndlela yihi? Hikuva rona ri fana ni ra Xikwembu. Yesu u kandziyise ku hambana koloko eka Dyondzo ya le Ntshaveni. (Hlaya Matewu 5:43-48.) U vule leswaku hambi ku ri vadyohi va tala ku khoma van’wana hilaha vona va va khomaka hakona. “Rirhandzu” ro tano a ri katsi ku titsona swo karhi kambe ri katsa ku endlela van’wana leswinene hileswi na wena va nga ta ku endlela leswinene. Loko hi lava ku ‘tikombisa hi ri vana va Tata wa hina la nge matilweni,’ hi fanele hi hambana ni misava. Ematshan’weni yo khoma van’wana hilaha va hi khomaka hakona, hi fanele hi languta van’wana hilaha Yehovha a va langutaka hakona naswona hi va khoma hilaha a va khomaka hakona. Kambe hi nga va rhandza njhani valala va hina hilaha Yesu a leriseke hakona?

5. Hi nga va kombisa njhani rirhandzu lava hi xanisaka?

5 Xiya xikombiso xin’wana xa le Bibeleni. Loko Pawulo na Silasi va ri karhi va chumayela eFilipiya va khomiwile, va biwa swinene kutani va hoxiwa ekhotsweni, laha milenge ya vona a yi bohiwe hi tingole. Loko va ha ri kwalaho, kumbexana mulanguteri wa khotso na yena u va xanisile. Loko ku tsekatseka ka misava ku va ntshunxile va nga swi langutelanga, xana va lave ku tirihisela eka wanuna yoloye? Doo! Ndlela leyi a va n’wi rhandza swinene ha yona—rirhandzu ra vona leri nga riki na vutianakanyi—yi va susumetele ku teka goza hi xihatla leri endleke leswaku mulanguteri wa khotso ni ndyangu wakwe va va vapfumeri. (Mint. 16:19-34) Manguva lawa vamakwerhu vo tala na vona va tekelele xikombiso lexi fanaka xo “katekisa vaxanisi.”—Rhom. 12:14.

6. Hi nga ri kombisa hi tindlela tihi rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi eka vamakwerhu? (Vona bokisi eka tluka 21.)

6 Vapfumeri-kulorhi hi va rhandza hi ndlela leyi tlurisaka. “Hi boheka ku nyiketa mimoya-xiviri ya hina hi yi nyiketela vamakwerhu.” (Hlaya 1 Yohane 3:16-18.) Kambe hakanyingi hi nga kombisa rirhandzu hi tindlela letitsongo. Hi xikombiso, loko hi vula kumbe hi endla swin’wana leswi khunguvanyisaka makwerhu, hi nga kombisa rirhandzu hi ku va vo sungula ku teka goza ro kondletela ku rhula. (Mat. 5:23, 24) Hi nga endla yini loko un’wana a hi khunguvanyisa? Xana hi “lunghekele ku rivalela,” kumbe minkarhi yin’wana hi tala ku va ni xikhomela? (Ps. 86:5) Rirhandzu leri enteke leri moya lowo kwetsima wu hi susumetelaka ku va na rona ri nga hi pfuna leswaku hi swi ba hi makatla swihoxo leswitsongo, hi rivalela hi ku ntshunxeka “tanihi leswi Yehovha a [hi] rivaleleke hi ku ntshunxeka.”—Kol. 3:13, 14; 1 Pet. 4:8.

7, 8. (a) Ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ha yona yi fambisana njhani ni leyi hi rhandzaka vanhu? (b) Hi nga endla yini leswaku hi n’wi rhandza swinene Yehovha? (Vona xikombiso lexi nga laha hansi.)

7 Hi nga ri hlakulela njhani rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi eka vamakwerhu? Hi nga endla yini leswaku hi rhandza Xikwembu swinene. (Efe. 5:1, 2; 1 Yoh. 4:9-11, 20, 21) Nkarhi lowu hi wu hetaka hi ri karhi hi dyondza hi Yehovha eBibeleni, hi ri karhi hi anakanyisisa ni ku khongela wu kurisa ndlela leyi hi n’wi rhandzaka ha yona Tata wa hina wa le tilweni. Hambiswiritano, hi fanele hi tixavela nkarhi leswaku hi tshinela eka Xikwembu.

8 Hi xikombiso: A hi nge a hi kota ku hlaya Rito ra Xikwembu, ku anakanyisisa ha rona ni ku khongela eka Yehovha hi awara yo karhi ntsena siku ni siku. Xana nkarhi wolowo a wu nga ta wu vekela etlhelo leswaku ku nga vi na nchumu lexi kavanyetaka nkarhi wa wena na Yehovha? Entiyisweni, ku hava munhu loyi a nga hi sivelaka ku khongela eka Xikwembu naswona vo tala va hina hi nga hlaya Bibele hi nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu hi wu lavaka. Kambe hi nga ha teka magoza yo karhi leswaku swilo swo tala leswi hi swi endlaka siku ni siku swi nga kavanyeti nkarhi wa hina ni Xikwembu. Xana siku ni siku u tixavela nkarhi wo tala hilaha u nga swi kotaka hakona leswaku u tshinela eka Yehovha?

“Ntsako Wa Moya Lowo Kwetsima”

9. Moya lowo kwetsima wu nga hi pfuna leswaku hi tshama hi tsakile ku nga khathariseki swiyimo swihi?

9 Nchumu lowu xiyekaka hi timfanelo ta moya lowo kwetsima leti hi nga na tona hileswaku a ti cinci hambiloko hi langutane ni swiphiqo. Ntsako, ku nga mfanelo ya vumbirhi leyi hi nga ta yi kambisisa, wu kombisa sweswo. Ntsako wu fana ni ximilana lexi tiyeke lexi nga kulaka hambiloko xi byariwe endhawini leyi nga riki yinene. Emisaveni hinkwayo, malandza yo tala ya Xikwembu ma “[amukele] rito ehansi ka nhlomulo lowukulu hi ntsako wa moya lowo kwetsima.” (1 Tes. 1:6) Van’wana va langutana ni maxangu ni ku pfumala. Kambe Yehovha u va nyika matimba hi ku tirhisa moya wakwe “leswaku [va] tiyisela hi ku helela ni ku va ni mbilu yo leha hi ntsako.” (Kol. 1:11) Ntsako lowu wu huma kwihi?

10. Ntsako wa hina wu huma kwihi?

10 Ku hambana ni “[rifuwo] leri nga tiyangiki” ra misava ya Sathana, xuma lexi Yehovha a hi nyikaka xona xi tshama hilaha ku nga heriki. (1 Tim. 6:17; Mat. 6:19, 20) U veke emahlweni ka hina ntshembo lowu tsakisaka wa vumundzuku lebyi nga heriki. Ha tsaka hileswi hi nga swirho swa vumakwerhu bya Vukreste emisaveni hinkwayo. Ku tlula kwalaho, ntsako wa hina wu titshege hi vuxaka bya hina ni Xikwembu. Hi titwa ku fana na Davhida, loyi hambileswi a bohekeke ku va mubaleki, a yimbeleleke a dzunisa Yehovha a ku: “Hikuva musa wa wena wa rirhandzu wa antswa ku tlula vutomi, milomu ya mina yi ta ku bumabumela. Hikwalaho ndzi ta ku dzunisa enkarhini wa ku hanya ka mina.” (Ps. 63:3, 4) Hambiloko hi langutana ni maxangu, timbilu ta hina ti khapakhapa hi ntsako wa ku dzunisa Xikwembu.

11. Ha yini swi ri swa nkoka ku tirhela Yehovha hi tsakile?

11 Muapostola Pawulo u khutaze Vakreste a ku: “Nkarhi hinkwawo tsakani eHosini. Nakambe ndzi ri, Tsakani!” (Filp. 4:4) Ha yini swi ri swa nkoka eka Vakreste ku tirhela Yehovha va tsakile? Hikwalaho ka xihehlo lexi Sathana a xi vuleke malunghana ni vuhosi bya Yehovha. Sathana u vule leswaku ku hava munhu loyi a tirhelaka Xikwembu hi mbilu hinkwayo. (Yobo 1:9-11) Loko a hi tirhela Yehovha hikwalaho ka vutihlamuleri lebyi hi nga na byona kambe hi nga tsakanga, switlhavelo swa hina swo dzunisa a swi ta va swi nga helelanga. Hikokwalaho hi tikarhatela ku yingisa xikhutazo xa mupisalema lexi nge: “Tirhelani Yehovha hi ku tsaka. Tanani emahlweni ka yena hi ku huwelela ka ku tsaka.” (Ps. 100:2) Ntirho lowu munhu a wu endlaka hi mbilu leyi tsakeke ni leyi swi rhandzaka wu dzunisa Xikwembu.

12, 13. I yini leswi hi nga swi endlaka leswaku hi lwisana ni mianakanyo leyi hoxeke?

12 Kambe i ntiyiso leswaku hambi ku ri malandza ya Yehovha lama tinyiketeleke ma pfa ma titwa ma hele matimba ni ku va ni langutelo leri hoxeke minkarhi yin’wana. (Filp. 2:25-30) I yini leswi nga hi pfunaka eminkarhini yo tano? Vaefesa 5:18, 19 yi ri: “Hambetani mi tala moya, mi vulavurisana hi tipisalema ni marito yo dzunisa Xikwembu ni tinsimu ta moya, mi yimbelela naswona etimbilwini ta n’wina mi fambisana ni miloti leyi yaka eka Yehovha.” Hi nga yi tirhisa njhani ndzayo yoleyo?

13 Loko hi va ni miehleketo leyi hoxeke, hi nga khongela eka Yehovha ni ku tikarhatela ku anakanyisisa hi swilo leswi akaka. (Hlaya Vafilipiya 4:6-9.) Van’wana va kuma leswaku ku hamutela va fambisana ni tinsimu ta Mfumo leti rhekhodiweke swa va chavelela ni ku va pfuna ku ehleketa hi swilo leswi akaka. Makwerhu un’wana loyi hakanyingi a a langutana ni minkarhi yo nonon’hwa leyi a yi n’wi siya a pfilunganyekile ni ku hela matimba u ri: “Nkarhi na nkarhi a ndzi khongela hi mbilu hinkwayo ndzi tlhela ndzi nhlokohata tinsimu ti nga ri tingani ta Mfumo. Ku yimbelela tinsimu leti to saseka leti dzunisaka Yehovha hi rito leri twalaka kumbe hi ku hamutela swi ndzi tisele ku rhula embilwini. Nakambe buku leyi nge Tshinela Eka Yehovha yi humesiwe hi nkarhi wolowo. Ndzi yi hlaye kambirhi elembeni leri landzeleke. A yi fana ni mafurha lama phyuphyisaka embilwini yanga. Ndza swi tiva leswaku Yehovha u katekise matshalatshala ya mina.”

‘Xiboho Lexi Hlanganisaka Xa Ku Rhula’

14. Hi wihi nchumu lowu xiyekaka ngopfu hi ku rhula loku tisiwaka hi moya lowo kwetsima?

14 Emintsombanweni ya hina ya matiko, vapfhumba va mindhavuko yo hambana-hambana va tsakela xinakulobye ni Vakreste-kulobye. Swiendlakalo swo tano swi kandziyisa nchumu lowu xiyekaka swinene hi ku rhula loku vanhu va Xikwembu namuntlha va tiphinaka hakona, ku nga vun’we lebyi hi nga na byona emisaveni hinkwayo. Vahlaleri hakanyingi va hlamala loko va vona vanhu lava vona a va langutele leswaku ku ta va ni vulala exikarhi ka vona va “tiyimisela hi mbilu hinkwayo ku hlayisa vun’we bya moya exibohweni lexi hlanganisaka xa ku rhula.” (Efe. 4:3) Ku rhula loku ka hlamarisa hakunene loko u ehleketa hi swilo leswi vo tala va vona va bohekeke ku swi hlula.

15, 16. (a) Petro u kule a ri ni langutelo rihi naswona ri ve xiphiqo hi ndlela yihi eka yena? (b) Yehovha u n’wi pfune njhani Petro leswaku a lulamisa langutelo rakwe?

15 Swa tika swinene ku endla leswaku vanhu va mindhavuko yo hambana-hambana va va ni vun’we. Leswaku hi pfuniwa ku twisisa leswi munhu a faneleke a swi hlula leswaku ku fikeleriwa vun’we byo tano, a hi kambisiseni xikombiso xa muapostola Petro wa lembe-xidzana ro sungula. Langutelo rakwe hi Vamatiko lava nga yimbangiki ri nga xiyiwa eka marito yakwe lama nge: “Mi swi tiva kahle leswaku a swi pfumeleriwi leswaku Muyuda a tihlanganisa kumbe a tshinelela munhu wa rixaka rin’wana; kambe Xikwembu xi ndzi kombe leswaku ndzi nga vuli munhu leswaku u nyamile kumbe a nga basanga.” (Mint. 10:24-29; 11:1-3) Hi ku ya hi langutelo leri a ri tolovelekile enkarhini wolowo, swi tikomba onge Petro u kule a ri karhi a pfumela leswaku Nawu a wu n’wi sindzisa leswaku a rhandza Vayuda-kulobye ntsena. Swi nga ha endleka leswaku a ku ri mukhuva wakwe ku teka Vamatiko tanihi valala lava faneleke va vengiwa. *

16 Ehleketa ndlela leyi Petro a faneleke a khomiwe hi tingana ha yona loko a ri karhi a nghena endlwini ya Korneliyo. Xana munhu loyi eku sunguleni a a ri ni langutelo leri hoxeke hi Vamatiko a a ta swi kota “ku hlanganisiwa swin’we hi vun’we” na vona “exibohweni lexi hlanganisaka xa ku rhula”? (Efe. 4:3, 16) Ina, hikuva eka masiku ma nga ri mangani lama hundzeke, moya wa Xikwembu wu khumbe mbilu ya Petro wu endla leswaku a sungula ku lulamisa langutelo rakwe ni ku tsuvula xihlawuhlawu lexi a a ri na xona. Yehovha u tirhise xivono leswaku a n’wi hlamusela hi vuenti leswaku langutelo ra Yena hi vanhu a ri titsheganga hi rixaka kumbe tiko leri va humaka eka rona. (Mint. 10:10-15) Xisweswo, Petro u kote ku byela Korneliyo a ku: “Hakunene ndza swi xiya leswaku Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe eka tiko rin’wana ni rin’wana munhu loyi a xi chavaka a tlhela a endla ku lulama wa amukeleka eka xona.” (Mint. 10:34, 35) Petro u cince langutelo rakwe naswona u tihlanganise hi ku helela ni “nhlengeletano ya [vamakwerhu] hinkwayo.”—1 Pet. 2:17.

17. Vun’we lebyi vanhu va Xikwembu va tiphinaka ha byona byi hlamarisa hi ndlela yihi?

17 Mhaka ya Petro yi hi pfuna ku tlangela ku cinca loku hlamarisaka loku endlekaka eka vanhu va Xikwembu namuntlha. (Hlaya Esaya 2:3, 4.) Vanhu va timiliyoni lava “[humaka] eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato” va lulamise langutelo ra vona leswaku ri fambisana ni “ku rhandza ka Xikwembu loku nga kunene ni loku amukelekaka ni loku hetisekeke.” (Nhlav. 7:9; Rhom. 12:2) Vo tala va vona va tshame va kuceteriwa hi rivengo, vulala ni ku avana ka misava ya Sathana. Kambe hi ku dyondza Rito ra Xikwembu ni ku pfuniwa hi moya lowo kwetsima, va dyondze ku “[lavisisa] swilo leswi endlaka ku rhula.” (Rhom. 14:19) Kutani vun’we lebyi vaka kona byi dzunisa Xikwembu.

18, 19. (a) Un’wana ni un’wana wa hina a nga hoxa hi ndlela yihi eka ku rhula ni vun’we bya vandlha? (b) Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi landzelaka?

18 Ha un’we wa hina a nga hoxa njhani xandla eka ku rhula ni vun’we lebyi nga exikarhi ka vanhu va Xikwembu? Mavandlha yo tala ma ni vanhu lava humaka ematikweni mambe. Van’wana va nga ha va va mindhavuko yin’wana kumbe va nga ri vulavuli kahle ririmi ra hina. Xana ha ringeta ku lava ku va tiva? Rito ra Xikwembu ri hi khutaza ku endla tano. Loko Pawulo a tsalela vandlha ra le Rhoma leri a ri ri ni vapfumeri lava nga Vayuda ni Vamatiko u te: “Amukelanani, tanihi leswi Kreste na yena a hi amukeleke hi xikongomelo xo vangamisa Xikwembu.” (Rhom. 15:7) Xana u kona un’wana evandlheni ra ka n’wina loyi u nga ringetaka ku n’wi tiva kahle?

19 Hi swihi swilo swin’wana leswi hi nga swi endlaka leswaku hi pfumelela moya lowo kwetsima wu tirha evuton’wini bya hina? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamula xivutiso lexi loko hi ri karhi hi tlhuvutsa timfanelo leti saleke ta moya lowo kwetsima.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

^ par. 3 Mbhandzu lowu Yesu a vulavuleke ha wona wu katsa “mihandzu ya moya” ni “mbhandzu wa milomu” lowu Vakreste va wu nyikelaka eka Xikwembu hi ku chumayela hi Mfumo.—Hev. 13:15.

^ par. 15 Levhitika 19:18 yi ri: “U nga tshuki u rihisela kumbe u bimbindzela mahlundzu eka vana va vanhu varikwenu; u fanele u rhandza munhu-kuloni kukota loko u tirhandza.” Vafundhisi va Vayuda a va pfumela leswaku “vana va vanhu varikwenu” ni “munhu-kuloni” a ku ri Vayuda ntsena. Nawu a wu lava leswaku Vaisrayele va tihambanisa ni matiko man’wana. Hambiswiritano, a wu nga ri seketeli langutelo leri a ri khutaziwa hi vafundhisi va lembe-xidzana ro sungula ra leswaku vanhu hinkwavo lava nga riki Vayuda a va ri valala naswona a va fanele va vengiwa.

U Nga Hlamula Njhani?

• Hi nga ri kombisa njhani rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi eka vamakwerhu?

• Ha yini swi ri swa nkoka ku tirhela Xikwembu hi tsakile?

• Hi nga hoxa xandla hi ndlela yihi eka ku rhula ni vun’we bya vandlha?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Bokisi leri nga eka tluka 21]

“Lava I Vakreste Va Ntiyiso”

Buku leyi nge Between Resistance and Martyrdom—Jehovah’s Witnesses in the Third Reich loko yi hlamusela leswi vuriweke hi jaha rin’wana ra Muyuda leri a ri ri mubohiwa, leri hlamuselaka ku hlangana ka rona ko sungula ni Timbhoni ta Yehovha endzhaku ka loko ri fike ekampeni ya nxaniso ya Neuengamme yi ri:

“Hi ku hatlisa loko hina Vayuda lava humaka eDachau hi fike ekampeni, Vayuda van’wana va sungule ku fihla swilo hinkwaswo leswi a va ri na swona leswaku va nga hi aveli swona. . . . Loko hi nga si yisiwa ekampeni ya nxaniso a hi pfunana. Kambe loko se hi ri ekampeni laha xiyimo xa kona a xi vula vutomi ni rifu, un’wana ni un’wana a a lwela ku tiponisa, a rivala hi van’wana. Kambe ehleketa hi leswi a swi endliwa hi lava a va ri Swichudeni swa Bibele. Hi nkarhi wolowo, a va boheka ku tirha hi matimba swinene va lunghisa tiphayiphi tin’wana ta mati. Maxelo ya kona a ma titimela naswona a va yima ematini lama titimelaka siku hinkwaro. Ku hava munhu loyi a a swi twisisa leswaku a va swi kotisa ku yini ku tiyiselela xiyimo xexo. Va vule leswaku Yehovha u va nyika matimba. Ku fana na hina, a va xi lava swinene xinkwa hikuva a va ri ni ndlala. Kambe a va endla yini? A va hlengeleta xinkwa hinkwaxo lexi a va ri na xona, va dya hafu ya xona ivi hafu leyin’wana va yi nyika vapfumeri-kulobye lava a va ha ku fika va huma hi le Dachau. Naswona va va amukerile ni ku va tswontswa. A va rhanga hi ku khongela va nga si dya. Endzhaku ka sweswo, hinkwavo ka vona a va enerisekile va tlhela va tsaka. Va vule leswaku a va nga ha twi ndlala. Kutani ndzi tibyele ndzi ku: “Lava i Vakreste va ntiyiso.”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 19]

Xana u tixavela nkarhi siku ni siku eka mintirho leyin’wana leswaku u tshinela eka Yehovha?