I Yini Ku Wisa Ka Xikwembu?

“Ku sale ku wisa hi savata ka vanhu va Xikwembu.”—HEV. 4:9.

1, 2. Hi dyondza yini eka Genesa 2:3, naswona hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi hlamula?

KU SUKELA eka ndzima yo sungula ya Genesa, hi dyondza leswaku Xikwembu xi lunghiselele misava hi masiku ya tsevu leswaku vanhu va ta tshama eka yona. Lawa a ku nga ri masiku lawa ha rin’we ra wona ri leheke tiawara ta 24, kambe a ma teka nkarhi wo leha swinene. Bibele yi vula leswi malunghana ni ku hela ka siku rin’wana ni rin’wana ra masiku wolawo: “Hiloko ku va madyambu, ku va mixo.” (Gen. 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Kambe siku ra vunkombo a ri hambanile ni masiku laman’wana. Bibele yi vula leswi malunghana na rona: “Xikwembu xi katekisa siku ra vunkombo ni ku ri hlawulekisa, hikuva xi wise ha rona entirhweni hinkwawo wa xona lowu Xikwembu xi wu tumbuluxeke.”—Gen. 2:3.

² Loko buku ya Genesa yi vula leswaku Xikwembu a xi ri eku wiseni, yi vula leswaku Xikwembu a xa ha wisile enkarhini wolowo. Hikwalaho, hi nga vula leswaku loko Muxe a tsala buku ya Genesa hi lembe ra 1513 B.C.E. Xikwembu a xa ha ri eku wiseni. Nakambe hi ku famba ka nkarhi Xikwembu eBibeleni xi vule leswaku vanhu va nga nghena eku wiseni ka xona, leswi vulaka ku hlanganyela eku wiseni ka xona. Xana Xikwembu xa ha ri eku wiseni ninamuntlha? Loko swi ri tano, hi nga nghena njhani eku wiseni ka xona? I swa nkoka swinene leswaku hi tiva tinhlamulo ta swivutiso leswi.

Xana Yehovha Wa Ha Ri Eku Wiseni?

3. Marito ya Yesu lama nga eka Yohane 5:16, 17 ma swi kombisa njhani leswaku siku ra vunkombo a ri nga si hela hi nkarhi wa Yesu?

³ Ku ni swivangelo swimbirhi leswi nga hi endlaka hi vula leswaku siku ra vunkombo a ri nga si hela hi nkarhi wa Yesu ni wa Vakreste vo sungula. Xivangelo xo sungula hi xi kuma eka marito lawa Yesu a ma byeleke van’wana va valala vakwe. A va hlundzukele Yesu hileswi a hanyiseke vanhu hi Savata. A va ehleketa leswaku swi hoxile ku hanyisa vanhu hi Savata hikuva Nawu wa Muxe wu vule leswaku a ku nga fanelanga ku tirhiwa hi siku ra Savata. Yesu u va hlamule a ku: “Tata wa mina u ya emahlweni a tirha ku fikela sweswi, na mina ndzi ya emahlweni ndzi tirha.” (Yoh. 5:16, 17) Xana a a vula yini? A a vula leswi: ‘Mina na Tatana hi endla ntirho lowu fanaka. Tatana u tirhile enkarhini wa Savata yakwe ya magidi ya malembe naswona wa ha ya emahlweni a tirha, kutani na mina ndzi nga tirha hi Savata.’ Malunghana ni misava, marito ya Yesu ma kombisa leswaku enkarhini wakwe, siku ra vunkombo a ri nga si hela, ku nga siku ra Xikwembu ra ku wisa. *

4. Hi ku ya hi marito ya Pawulo, hi swi tiva njhani leswaku hi nkarhi wa Vakreste vo sungula siku ra vunkombo a ri nga si hela?

⁴ Ku ni xivangelo xa vumbirhi lexi hi endlaka hi swi tiva leswaku siku ra vunkombo a ri nga si hela hi nkarhi wa Yesu ni wa Vakreste vo sungula. Muapostola Pawulo u tsale hi ta ku wisa ka Xikwembu epapileni rakwe leri yaka eka Vaheveru. Loko a nga si phindha marito ya Genesa 2:2, u tsale leswi eka ndzima ya vumune ya papila rakwe: “Hina lava hi kombiseke ripfumelo ha nghena eku wiseni.” (Hev. 4:3, 4, 6, 9) Marito lawa ma kombisa leswaku siku ra vunkombo a ri nga si hela hi nkarhi wa Pawulo. Siku ra vunkombo ri ta hela rini?

5. I yini leswi Yehovha a hlawuleke ku swi endla hi siku ra vunkombo, naswona u ta xi hetisisa rini xikongomelo xakwe?

⁵ Leswaku hi hlamula xivutiso lexi, hi fanele hi tsundzuka leswaku Yehovha u hlawule siku ra vunkombo hi xikongomelo xo hlawuleka. Genesa  2:3 ya hi byela: “Xikwembu xi katekisa siku ra vunkombo ni ku ri hlawulekisa.” Yehovha u hlawulekise siku rero hikuva u ri hlawulele ku va siku leri a nga ta hetisisa xikongomelo xakwe hi misava ha rona. Xikongomelo xakwe hileswaku vanhu lava yingisaka va hanya emisaveni va tlhela va yi khathalela swin’we ni swilo hinkwaswo leswi nga eka yona. (Gen. 1:28) Kutani Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste, loyi a nga “Hosi ya savata,” va “ya emahlweni [va] tirha ku fikela sweswi” leswaku va hetisisa xikongomelo xa Xikwembu hi misava. (Mat. 12:8) Kutani siku ra Xikwembu ra ku wisa ri ta ya emahlweni kukondza xi hetisisa xikongomelo xa xona. Sweswo swi ta endleka loko ku fuma ka Kreste ka gidi ra malembe ku hela.

U Nga ‘Weli eNtileni Lowu Fanaka Wa Ku Nga Yingisi’

6. Hi swihi swikombiso leswi nga vaka swilemukiso eka hina, naswona hi nga dyondza yini eka swona?

⁶ Xikwembu xi byele Adamu na Evha hi ku kongoma leswaku a xi ri xihi xikongomelo xa xona hi misava, kambe a va xi yingisanga. Endzhaku ka Adamu na Evha, vanhu van’wana va timiliyoni na vona a va xi yingisanga. Hambi ku ri Vaisrayele lava a va ri vanhu va Xikwembu, a va xi yingisanga hi ku phindha-phindha. Naswona Pawulo u lemukise Vakreste va le nkarhini wakwe leswaku van’wana va vona a va nga ta xi yingisa Xikwembu ku fana ni Vaisrayele. U tsale a ku: “Hikwalaho a hi endleni hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi nghena eku wiseni koloko, hi ku chava leswaku un’wana a nga wela entileni lowu fanaka wa ku ka a nga yingisi.” (Hev. 4:11) Leswi Pawulo a swi vuleke swi kombisa leswaku vanhu lava nga yingisiki a va nge ngheni eku wiseni ka Xikwembu. Xana sweswo swi vula yini eka hina? Xana swi vula leswaku loko hi endla swilo leswi nga fambisaniki ni xikongomelo xa Xikwembu hi ndlela yo karhi, a hi nge ngheni eku wiseni ka xona? I swa nkoka swinene leswaku hi tiva nhlamulo ya xivutiso lexi naswona hi ta yi kambisisa hi vuenti exihlokweni lexi. Kambe hi ta rhanga hi vulavula hi xikombiso xo biha xa Vaisrayele nileswaku ha yini va nga nghenanga eku wiseni ka Xikwembu.

“A Va Nge Ngheni Eku Wiseni Ka Mina”

7. A xi ri xihi xikongomelo xa Yehovha hi Vaisrayele loko a va ntshunxa aEgipta, naswona i yini leswi a va fanele va swi endla?

⁷ Hi 1513 B.C.E., Yehovha u byele nandza wakwe Muxe xikongomelo xakwe hi Vaisrayele. U te: “Ndza rhelela ndzi ya va kutsula evokweni ra Vaegipta, ndzi va humesa etikweni rero ndzi va yisa etikweni lerinene leri pfulekeke, etikweni leri khulukaka ntswamba ni vulombe.” (Eks. 3:8) Yehovha u ntshunxe Vaisrayele aEgipta leswaku va va vanhu vakwe hilaha a tshembiseke Abrahama hakona. (Gen. 22:17) Xikwembu xi nyike Vaisrayele milawu leyi a yi ta va pfuna leswaku va va ni ku rhula na xona ni ku va vanghana va xona. (Esa. 48:17, 18) Xi byele Vaisrayele xi ku: “Loko mo yingisa rito ra mina hilaha ku tiyeke, hakunene mi hlayisa ntwanano wa mina [hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Nawu], kunene mi ta va ndzhaka ya mina yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo, hikuva misava hinkwayo i ya mina.” (Eks. 19:5, 6) Hikwalaho, Vaisrayele a va ta va vanhu va Xikwembu ntsena loko va yingisa milawu ya xona.

8. Hi wahi malunghelo lawa Vaisrayele a va ta va na wona loko a va yingise Xikwembu?

⁸ Ehleketa hi malunghelo lawa Vaisrayele a va ta ma kuma. Yehovha u va tshembise leswaku loko vo n’wi yingisa, a a ta katekisa masimu ya vona, masimu ya vona ya vhinya ni swifuwo swa vona. U tlhele a va tshembisa leswaku a a ta va sirhelela eka valala va vona. (Hlaya 1 Tihosi 10:23-27.) A va ri ni lunghelo ra ku nga fumiwi hi matiko man’wana hambi ku ri enkarhini wa Yesu lowu Varhoma a va fuma matiko yo tala. Yehovha a a lava leswaku Vaisrayele va va xikombiso lexinene eka matiko man’wana. A a lava leswaku vanhu hinkwavo va swi twisisa kahle leswaku lava yingisaka Xikwembu xa ntiyiso va ta katekisiwa.

9, 10. (a) Ha yini a swi hoxile ku va Vaisrayele va lava ku tlhelela aEgipta? (b) Xana a va ta swi kota ku gandzela Yehovha hilaha a lavaka hakona loko a va lo tlhelela aEgipta?

⁹ Vaisrayele a va ri ni lunghelo ro hlawuleka ro tirhisiwa hi Yehovha leswaku va hetisisa xikongomelo xakwe. A va ta kuma mikateko ya Yehovha va tlhela va tisela mindyangu hinkwayo leyi nga laha misaveni mikateko. (Gen. 22:18) Kambe Vaisrayele  vo tala a va ri tekanga ri ri ra nkoka lunghelo ra ku va rixaka ra Xikwembu ni ku va xikombiso eka matiko man’wana. Va kale va vula leswaku va lava ku tlhelela aEgipta. (Hlaya Tinhlayo 14:2-4.) Kambe loko a va lo tlhelela aEgipta, a va nga ta swi kota ku gandzela Yehovha hilaha a a lava hakona naswona a va nga ta swi kota ku va xikombiso eka matiko man’wana. Loko a va lo tlhela va va mahlonga aEgipta, a va nga ta swi kota ku yingisa Nawu wa Xikwembu va ntshunxekile ni ku rivaleriwa swidyoho. Loko va vula leswaku a va lava ku tlhelela aEgipta, a va tiehleketelela vona ntsena. A va nga ehleketi hi Xikwembu ni hi xikongomelo xa xona. Hi yona mhaka Yehovha a vuleke leswi ha vona: “Ndzi nyenyetsiwe hi xitukulwana lexi kutani ndzi ku, ‘Minkarhi hinkwayo va pepetseka etimbilwini ta vona, naswona vona a va ti tivanga tindlela ta mina.’ Kutani ndzi hlambanyile ndzi hlundzukile, ‘A va nge ngheni eku wiseni ka mina.’”—Hev. 3:10, 11; Ps. 95:10, 11.

¹⁰ Ku navela ka vona ku tlhelela aEgipta ku kombise leswaku a va nga yi tlangeli mikateko leyi va yi kumeke eka Yehovha. Ku ri na sweswo, Vaisrayele volavo lava nga yingisiki a va lava swakudya swo nandziha leswi a va swi dya aEgipta. (Tinhl. 11:5) A va fana na Esawu, loyi a nga yi tlangelangiki mfanelo yakwe ya ku va mativula naswona a yi xaviseke leswaku a kuma swakudya.—Gen. 25:30-32; Hev. 12:16.

11. Xana xikongomelo xa Yehovha xi cincile hileswi Vaisrayele lava humeke aEgipta va nga ri kombisangiki ripfumelo?

¹¹ Hambileswi Vaisrayele volavo lava humeke aEgipta va nga ri kombisangiki ripfumelo eka Yehovha, a nga xi cincanga xikongomelo xakwe ha vona. Vana va vona va n’wi yingise swinene ku tlula vatswari va vona. Va yingise xileriso xa Yehovha xo nghena eTikweni leri Tshembisiweke ni ku hlula tihosi ta kona. Yoxuwa 24:31 yi ri: “Israyele a ya emahlweni a tirhela Yehovha emasikwini hinkwawo ya Yoxuwa ni le masikwini hinkwawo ya vakulukumba lava va engeteleke masiku ya vona endzhaku ka Yoxuwa ni lava va tiveke ntirho hinkwawo wa Yehovha lowu a wu endleleke Israyele.”

12. Hi swi tivisa ku yini leswaku Vakreste namuntlha va nga nghena eku wiseni ka Xikwembu?

¹² Kambe Vaisrayele volavo lava yingiseke, va dyuharile kutani va fa. Vaisrayele lava hanyeke endzhaku ka vona ‘a va nga n’wi tivi Yehovha hambi wu ri ntirho lowu a wu endleleke Israyele.’ Kutani va sungule ku endla “swo biha ematihlweni ya Yehovha” ni ku tirhela swikwembu swa mavunwa. (Vaav. 2:10, 11) Leswi Vaisrayele lava va nga xi yingisangiki Xikwembu, a va ha vanga ni ku rhula na xona. Kutani Tiko leri Tshembisiweke a ri vanga ‘ndhawu ya vona yo wisa eka yona.’ Pawulo u tsale leswi hi Vaisrayele volavo: “Loko Yoxuwa a a va yise endhawini yo wisela eka yona, endzhaku ka sweswo Xikwembu a xi ta va xi nga vulavulanga hi siku rin’wana.” U tlhele a ku: “Kutani ku sale ku wisa hi savata ka vanhu va Xikwembu.” (Hev. 4:8, 9) “Vanhu va Xikwembu” lava Pawulo a a vulavula ha vona a ku ri Vakreste. A va katsa lava a va landzela Nawu wa Muxe va nga si va Vakreste ni lava a va nga si tshama va wu landzela. Leswi Pawulo a swi vuleke swi vula leswaku Vakreste namuntlha va nga nghena eku wiseni ka Xikwembu.

 Vakreste Van’wana A Va Nghenanga Eku Wiseni Ka Xikwembu

13, 14. (a) Eminkarhini ya Muxe, i yini leswi Vaisrayele a va fanele va swi endla leswaku va nghena eku wiseni ka Xikwembu? (b) Eminkarhini ya Pawulo, i yini leswi Vakreste a va fanele va swi endla leswaku va nghena eku wiseni ka Xikwembu?

¹³ Pawulo u tsalele Vakreste va Vaheveru hileswi van’wana va vona a va lwisana ni xikongomelo xa Xikwembu. (Hlaya Vaheveru 4:1.) A va endla yini? A va ha endla swilo swin’wana leswi lerisiweke eNawini wa Muxe. I ntiyiso leswaku ku ringana malembe ya kwalomu ka 1 500, vanhu va Xikwembu a va fanele va yingisa Nawu wa Muxe leswaku va xi tsakisa. Kambe endzhaku ka rifu ra Yesu, a va nga ha fanelanga va yingisa Nawu wa Muxe. Vakreste van’wana a va nga swi twisisi sweswo, kutani hi yona mhaka a va anakanya leswaku va ha fanele va yingisa milawu yin’wana ya Nawu. *

¹⁴ Pawulo u hlamusele Vakreste lava va Vaheveru leswaku Yesu a a ri muprista lonkulu wo antswa ku tlula vaprista lavakulu hinkwavo lava nga hetisekangiki. U kombise leswaku ntwanano lowuntshwa a wu antswa ku tlula ntwanano lowu endliweke ni Vaisrayele. U tlhele a vula leswaku tempele leyikulu ya Yehovha a yi ri ‘yikulu yi tlhela yi hetiseka ngopfu’ ku tlula tempele leyi ‘endliweke hi mavoko.’ (Hev. 7:26-28; 8:7-10; 9:11, 12) Pawulo u tirhise xikombiso xa Savata ya le Nawini wa Muxe leswaku a hlamusela ndlela leyi Vakreste va nga nghenaka ha yona esikwini ra ku wisa ra Yehovha. U tsale a ku: “Ku sale ku wisa hi savata ka vanhu va Xikwembu. Hikuva munhu la ngheneke eku wiseni ka Xikwembu na yena u wisile emintirhweni yakwe, hilaha Xikwembu na xona xi wiseke emintirhweni ya xona.” (Hev. 4:8-10) Vakreste volavo va Vaheveru a va fanele va tshika ku ehleketa leswaku munhu a nga amukeleka eka Xikwembu hikwalaho ka ‘mintirho yakwe,’ ku nga ku yingisa Nawu wa Muxe. Ku sukela hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E., ku amukeriwa hi Yehovha i nyiko leyi a yi nyikaka hi mbilu hinkwayo eka lava va kombisaka ripfumelo eka Yesu Kreste.

15. Hi swi tiva njhani leswaku hi fanele hi yingisa Yehovha leswaku hi nghena eku wiseni kakwe?

¹⁵ Ha yini Vaisrayele va le nkarhini wa Muxe va nga nghenanga eTikweni leri Tshembisiweke? Hikuva a va n’wi yingisanga Yehovha. Ha yini Vakreste van’wana va le nkarhini wa Pawulo va nga nghenanga eku wiseni ka Xikwembu? Hikwalaho ka xivangelo lexi fanaka. A va n’wi yingisanga Yehovha.  A va nga pfumeli leswaku Yehovha se a a lava leswaku vanhu vakwe va n’wi gandzela hi ndlela yin’wana naswona va tshika ku yingisa Nawu wa Muxe.

Ndlela Leyi Hi Nga Nghenaka Ha Yona Eku Wiseni Ka Xikwembu Namuntlha

16, 17. (a) Vakreste va nga nghena njhani eku wiseni ka Xikwembu namuntlha? (b) Hi ta vulavula hi yini exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁶ Hinkwerhu namuntlha ha swi tiva leswaku Vakreste a va fanelanga va yingisa Nawu wa Muxe leswaku va ponisiwa. Marito lawa Pawulo a ma tsaleleke Vaefesa ma yi veka erivaleni mhaka leyi: “Hakunene, hi musa lowu lowu nga faneriwiki, mi ponisiwile hi ripfumelo; naswona leswi a swi vangiwanga hi n’wina, i nyiko ya Xikwembu. E-e, a swi vangiwi hi mintirho.” (Efe. 2:8, 9) Hikwalaho, Vakreste va nga nghena njhani eku wiseni ka Xikwembu namuntlha, leswi vulaka ku hlanganyela eku wiseni ka xona? Tsundzuka leswaku Yehovha u hlawule siku rakwe ra ku wisa leswaku ri va siku leri a nga ta hetisa xikongomelo xakwe hi misava ni hi vanhu lava yingisaka. Yehovha u hi byela xikongomelo xakwe ni leswi a swi languteleke eka hina hi ku tirhisa nhlengeletano yakwe. Hi nga nghena eku wiseni ka Yehovha loko hi n’wi yingisa hi tlhela hi tirhisana ni nhlengeletano yakwe.

¹⁷ Kambe loko hi nga ri yingisi hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha kumbe loko hi hlawula ku yingisa ntsena leswi hi ehleketaka leswaku i swa nkoka, hi ta va hi lwisana ni xikongomelo xa Yehovha. Naswona loko hi lwisana ni xikongomelo xa Yehovha, a hi nge vi vanghana vakwe. Exihlokweni lexi landzelaka, hi ta vulavula hi swiyimo swin’wana leswi hi pfulelaka ndlela yo kombisa loko hi ri vanhu lava yingisaka. Swiboho leswi hi swi endlaka loko hi ri eswiyin’weni sweswo, swi ta kombisa loko hi nghenile eku wiseni ka Xikwembu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Swivutiso Swo Anakanyisisa Ha Swona

• I yini leswi Yehovha a a lava ku swi endla hi siku ra vunkombo?

• Hi swi tivisa ku yini leswaku ka ha ri siku ra vunkombo ninamuntlha?

• Ha yini Vaisrayele va le nkarhini wa Muxe ni Vakreste van’wana va le nkarhini wa Pawulo va nga nghenanga eku wiseni ka Xikwembu?

• Hi nga nghena njhani eku wiseni ka Xikwembu namuntlha?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 27]

Hi nga nghena eku wiseni ka Yehovha loko hi n’wi yingisa hi tlhela hi tirhisana ni nhlengeletano yakwe

[Swifaniso leswi nga eka matluka 26, 27]

I yini leswi vanhu va Xikwembu va faneleke va hambeta va swi endla namuntlha leswaku va nghena eku wiseni ka xona?