A Va Langutele Mesiya

“Vanhu a va tshama va [languterile], kutani hinkwavo a va ehleketa etimbilwini ta vona leswaku kumbexana Yohane a nga va yena Mesiya.”—LUKA 3:15, BIBELE—MAHUNGU LAMANENE.

1. Hi xihi xitiviso lexi ntsumi yi xi tiviseke varisi van’wana?

A KU ri vusiku naswona varisi van’wana a va ri enhoveni va rindze mintlhambi ya vona. Va chave ngopfu loko ntsumi ya Yehovha yi yima ekusuhi na vona kutani ku kwetsima kakwe ku vangama ku va rhendzela! Kambe va yingisile loko yi va byela mahungu yo tsakisa yi ku: “Mi nga chavi, hikuva, maswivo, ndzi mi byela mahungu lamanene ya ntsako lowukulu lowu vanhu hinkwavo va nga ta va na wona, hikuva namuntlha mi velekeriwe Muponisi, loyi a nga Kreste Hosi,” loyi a nga ta va Mesiya. Varisi volavo a va ta kuma ricece rero ri etlele exidyelweni emutini lowu nga ekusuhi ni kwalaho. Hi xitshuketa “vunyingi bya vuthu ra le tilweni” byi sungule ku dzunisa Yehovha byi ku: “Ku vangama a ku ve ehenhla-henhla eka Xikwembu, ni le henhla ka misava ku va ni ku rhula exikarhi ka vanhu lava amukelekaka.”—Luka 2:8-14.

2. Ri vula yini rito leri nge “Mesiya” naswona Mesiya a a ta tiviwa njhani?

² I ntiyiso leswaku varisi volavo va Vayuda a va swi tiva leswaku rito leri nge “Mesiya” kumbe “Kreste” ri vula “Mutotiwa” wa Xikwembu. (Eks. 29:5-7) Kambe a va ta swi tiva njhani leswi engetelekeke ni ku khorwisa van’wana leswaku ricece leri ntsumi yi vulavuleke ha rona a ri ta va Mesiya loyi a hlawuriweke hi Yehovha? A va ta tiyiseka hi ku kambisisa vuprofeta lebyi kumekaka eMatsalweni ya Xiheveru ni ku byi pimanisa ni leswi ricece rero a ri ta swi endla ni ndlela leyi a ri ta hanya ha yona.

Ha Yini Vanhu A Va Langutele Mesiya?

3, 4. Byi hetiseke njhani vuprofeta lebyi nga eka Daniyele 9:24, 25?

³ Endzhaku ka malembe yo tala, Yohane lowo Khuvula u sungule ku chumayela naswona leswi a swi vuleke ni ku swi endla swi susumetele vanhu ku vutisa loko a ri Mesiya. (Hlaya Luka 3:15.) Swi nga ha endleka leswaku van’wana va byi twisise kahle vuprofeta lebyi vulavulaka hi Mesiya bya malunghana ni “mavhiki ya 70.” Kutani va kote ku kumisisa nkarhi lowu Mesiya a a ta humelela ha wona. Xiphemu xa vuprofeta  byebyo xi ri: “Ku sukela eku humeni ka rito ro vuyisela ni ku pfuxa Yerusalema ku fika eka Mesiya lowa Murhangeri, ku ta va ni mavhiki ya nkombo, ni mavhiki ya 62.” (Dan. 9:24, 25) Vakambisisi vo hambana-hambana va pfumela leswaku mavhiki wolawo ma vula malembe. Hi xikombiso, Bibele ya Revised Standard Version yi ri: “Mavhiki ya 70 ya malembe ma bohiwile.”

⁴ Namuntlha, malandza ya Yehovha ma swi tiva leswaku mavhiki ya 69 kumbe malembe ya 483 lawa Daniyele 9:25 yi vulavulaka ha wona ma sungule hi 455 B.C.E., loko Hosi Atazekiseki wa le Peresiya a pfumelele Nehemiya leswaku a ya pfuxa marhangu ya muti wa Yerusalema. (Neh. 2:1-8) Mavhiki wolawo ma hele endzhaku ka malembe ya 483 hi 29 C.E., loko Yesu wa le Nazareta a khuvuriwa ni ku totiwa hi moya lowo kwetsima, xisweswo a va Mesiya.—Mat. 3:13-17. *

5. Hi byihi vuprofeta lebyi hi nga ta byi kambisisa?

⁵ Sweswi a hi kambisiseni byin’wana bya vuprofeta byi nga ri byingani eka byo tala lebyi vulavulaka hi Mesiya, lebyi hetisekeke loko Yesu a velekiwa, loko a ha kula ni loko a sungula vutirheli byakwe. A swi kanakanisi leswaku sweswo swi ta endla leswaku hi yi tshemba swinene Bibele. Swi ta tlhela swi hi nyika vumbhoni lebyi heleleke bya leswaku hakunene Yesu a a ri Mesiya loyi a ku ri khale a languteriwile!

Vuprofeta Lebyi Vulavulaka Ha Yena Loko A Ha Kula

6. Hlamusela ndlela leyi Genesa 49:10 yi hetisekeke ha yona.

⁶ Mesiya a a ta velekiwa erixakeni ra Yuda eIsrayele. Loko Yakobe a katekisa vana vakwe a ri kusuhi ni ku fa, u profete a ku: “Nhonga ya vuhosi a yi nge hambukisiwi eka Yuda hambi ku ri nhonga ya ndhuna emilengeni yakwe, kukondza ku fika Xilo; naswona vanhu va ta yingisa yena.” (Gen. 49:10) Vakambisisi vo tala va khale va Vayuda a va pfumela leswaku marito lawa a ma vula Mesiya. Ku sukela emfun’weni wa Hosi Davhida wa le Yuda, nhonga ya vuhosi (matimba ya vuhosi) ni ya ndhuna (matimba yo lerisa) a ti ri erixakeni ra Yuda. “Xilo” swi vula “Loyi Byi Nga Bya Yena.” Ku tlhandlamana ka tihosi ta le Yuda a ku ta helela eka “Xilo,” tanihi Mudyandzhaka wa vuhosi wa hilaha ku nga heriki, hikuva Xikwembu xi byele Sedekiyasi, hosi yo hetelela ya le Yuda, leswaku vuhosi a byi ta nyikiwa loyi a nga ni mfanelo ya byona. (Ezek. 21:26, 27) Endzhaku ka Sedekiyasi, Yesu a ku ri yena ntsena loyi a a huma endyangwini wa Davhida, loyi a a tshembisiwe vuhosi. Loko Yesu a nga si velekiwa, ntsumi Gabriyele yi byele Mariya yi ku: “Yehovha Xikwembu u ta n’wi nyika xiluvelo xa Davhida tata wakwe, naswona u ta va hosi ehenhla ka yindlu ya Yakobe hi masiku, mfumo wakwe a wu nge vi na makumu.” (Luka 1:32, 33) Kutani Xilo ku fanele ku ri Yesu Kreste, loyi a a huma erixakeni ra Yuda ni le ndyangwini wa Davhida.—Mat. 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.

7. Mesiya u velekeriwe kwihi naswona ha yini leswi a swi hlamarisa?

⁷ Mesiya a a ta velekeriwa eBetlehema. Muprofeta Mikiya u tsale a ku: “Wena Betlehema Efurata, wena lontsongo ngopfu leswaku u va exikarhi ka magidi ya Yuda, eka wena ku ta huma loyi a nga ta va mufumi eIsrayele a ta eka mina, loyi masungulo yakwe ma sukelaka eminkarhini yo sungula, ku sukela emasikwini ya nkarhi lowu nga riki na makumu.” (Mik. 5:2) Mesiya a a ta velekeriwa edorobeni ra Betlehema le Yudiya, leri tshameke ri vitaniwa Efurata. Hambileswi Mariya, mana wa Yesu, na Yosefa, tata wakwe wa muwundli, a va tshama eNazareta, xileriso xa ku tsarisiwa lexi humesiweke hi mfumo wa Rhoma xi endle leswaku va ya eBetlehema, laha Yesu a fikeke a velekiwa kona hi 2 B.C.E. (Mat. 2:1, 5, 6) Hakunene ya hlamarisa ndlela leyi vuprofeta lebyi byi hetisekeke ha yona!

8, 9. I yini leswi profetiweke malunghana ni ku velekiwa ka Mesiya ni swiendlakalo leswi humeleleke endzhaku ka sweswo?

⁸ Mesiya a a ta velekiwa hi nhwana. (Hlaya Esaya 7:14.) Rito ra Xiheveru leri nge bethu·lahʹ ri vula leswaku “nhwana,” kambe ku tirhisiwe rito rin’wana leri nge (ʽal·mahʹ) eka Esaya 7: 14. Kwalaho ku profetiwe leswaku “nhwanyana [ha·ʽal·mahʹ]” a a ta veleka n’wana wa jaha. Rito leri nge ʽal·mahʹ ri tirhisiwe eka nhwanyana Raveka loko a nga si tekiwa. (Gen. 24:16, 43) Matewu u huhuteriwe ku tirhisa rito ra Xigriki leri vulaka “nhwana” (par·theʹnos) loko a kombisa leswaku Esaya 7:14 yi hetiseke emhakeni ya ku velekiwa ka Yesu. Matewu na Luka, vatsari va tibuku tin’wana ta Tievhangeli, va vule leswaku Mariya a a ri nhwana loyi a tikisiweke hi moya wa Xikwembu.—Mat. 1:18-25; Luka 1:26-35.

⁹ A ku ta dlayeteriwa vana endzhaku ka ku velekiwa ka Mesiya. Nchumu lowu fanaka wu humelele eka malembe-xidzana lama hundzeke loko Faro wa le Egipta a lerise leswaku tincece ta vafana ta Vaheveru ti lahleriwa eNambyeni wa Nayili. (Eks. 1:22) Kambe vuprofeta lebyi xiyekaka ngopfu hi lebyi nga eka Yeremiya 31:15, 16, laha ku vuriwaka leswaku Rahele u rilela vana vakwe lava tekiweke va yisiwa “etikweni ra nala.” Xirilo xakwe xi twiwe ni le Rhama leyi a yi ri ekule swinene, ku nga ndhawu ya Benjamini leyi nga en’walungu wa Yerusalema. Matewu u kombisa leswaku marito ya Yeremiya ma hetisekile loko Hosi Heroda a lerise leswaku ku dlayeteriwa vana va vafana eBetlehema ni le tindhawini leti vandzamaneke na kona. (Hlaya Matewu 2:16-18.) Ehleketa ndlela leyi vanhu va le ndhawini yoleyo va faneleke va ve ni gome ha yona!

10. Hlamusela ndlela leyi Hosiya 11:1 yi hetisekeke ha yona eka Yesu.

¹⁰ Mesiya a a ta vitaniwa a huma aEgipta ku fana ni Vaisrayele. (Hos. 11:1) Loko Heroda a nga si humesa xileriso xa leswaku ku dlayeteriwa vana va vafana, ntsumi yi byele Yosefa leswaku a teka Mariya na Yesu va ya aEgipta. Va tshame kona “kukondza Heroda a fa, leswaku ku hetiseka leswi vuriweke hi Yehovha hi muprofeta wakwe [Hosiya], a ku: ‘Ndzi vitane n’wana wa mina a huma aEgipta.’” (Mat. 2:13-15) Entiyisweni, Yesu a a nga ta swi kota ku kunguhata swiendlakalo leswi profetiweke leswi fambisanaka ni ku velekiwa kakwe ni leswi humeleleke loko a ha ri ntsongo.

Mesiya A Sungula Vutirheli Byakwe

11. I mani loyi a lunghiseleleke ndlela ya Mesiya?

¹¹ A ku ta va ni murhumiwa loyi a a ta lunghiselela ndlela ya Mesiya. Malakiya u profete leswaku “Eliya lowa muprofeta” a a ta endla ntirho wolowo wo lunghiselela timbilu ta vanhu leswaku ti lunghekela ku ta ka Mesiya. (Hlaya Malakiya 4:5, 6.) Yesu u vule leswaku “Eliya” yoloye i Yohane lowo Khuvula. (Mat. 11:12-14) Naswona Marka u vule leswaku ntirho wa Yohane wu hetisise vuprofeta bya Esaya. (Esa. 40:3; Mar. 1:1-4) Yesu a nga n’wi byelanga Yohane leswaku a n’wi lunghiselela ndlela hi ku endla ntirho wo fana ni wa Eliya. Ntirho wa “Eliya” loyi ku profetiweke ha yena wu endliwe hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu tanihi ndlela yo kombisa loyi a a ta va Mesiya.

12. Hi wihi ntirho wo hlawuleka lowu Xikwembu xi wu nyikeke Mesiya?

¹² Xikwembu a xi ta nyika Mesiya ntirho wo hlawuleka. Siku rin’wana Yesu u ye esinagogeni ya le Nazareta, ku nga muti lowu a kuleleke eka wona. U hlaye buku-nsongwa ya Esaya a ku: “Moya wa Yehovha wu le henhla ka mina, hikuva u ndzi tote leswaku ndzi vula mahungu lamanene eka swisiwana, u ndzi rhume leswaku ndzi chumayela ku ntshunxiwa ka makhumbi ni ku endliwa ka lava feke mahlo leswaku va tlhela va vona, ku ntshunxa lava tshikeleriweke va tifambela, ku chumayela lembe ra Yehovha ra ku amukeriwa.” Kutani Yesu u vule leswaku vuprofeta byebyo byi vulavula ha yena. Leswi a a ri Mesiya wa xiviri a swi fanerile loko a ku: “Namuntlha tsalwa leri ma ha ku ri twaka ri hetisekile.”—Luka 4:16-21.

13. I yini leswi Esaya a swi vuleke hi ku chumayela ka Yesu eGaleliya?

¹³ Ku profetiwe leswaku Mesiya a a ta chumayela eGaleliya. Malunghana ni “tiko ra Zebuloni ni tiko ra Neftali . . . Galeliya wa matiko,” Esaya u tsale a ku: “Vanhu lava a va famba emunyameni va vone ku vonakala lokukulu. Loko ku ri lava tshamaka etikweni ra ndzhuti lowukulu, ku vonakala ku va voningerile.” (Esa. 9:1, 2) Yesu u sungule ntirho wakwe wo chumayela eGaleliya naswona a a tshama eKapernawume, laha vaaki  vo tala va le Zebuloni ni va le Neftali va vuyeriweke hi tidyondzo takwe leti a ti voninga ku fana ni ku vonakala lokukulu. (Mat. 4:12-16) Yesu u nyikele Dyondzo ya le Ntshaveni leyi tlhontlhaka mianakanyo, a hlawula vaapostola vakwe, a endla singita rakwe ro sungula naswona swi nga ha endleka leswaku endzhaku ka loko a pfuxiwile u humelele eka vadyondzisiwa va kwalomu ka 500 le Galeliya. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mar. 3:13, 14; Yoh. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Kutani u hetisise vuprofeta bya Esaya hi ku chumayela ‘etikweni ra Zebuloni ni ra Neftali.’ Entiyisweni, Yesu u ye a ya chumayela rungula ra Mfumo ni le tindhawini tin’wana ta le Israyele.

Vuprofeta Byin’wana Malunghana Na Mesiya

14. Yesu u byi hetisise njhani vuprofeta lebyi nga eka Pisalema 78:2?

¹⁴ Mesiya a a ta tirhisa swifaniso loko a dyondzisa. Mupisalema Asafa u yimbelele a ku: “Ndzi ta pfula nomu wa mina hi marito ya vutlhari.” (Ps. 78:2) Hi swi tivisa ku yini leswaku vuprofeta lebyi byi kombetela eka Yesu? Matewu u vula tano. Endzhaku ka loko Matewu a hlamusele swifaniso leswi eka swona Yesu a faniseke Mfumo ni ku kula ka ndzoho ya sinapi ni ku kukumuka ka comela, u te: “[Yesu] a a nga vulavuli na vona handle ko tirhisa xifaniso; leswaku ku ta hetiseka leswi nga vuriwa hi muprofeta la nga te: ‘Ndzi ta pfula nomu wa mina hi swifaniso, ndzi ta twarisa swilo leswi fihliweke ku sukela emasungulweni.’” (Mat. 13:31-35) Ndlela yin’wana leyi vuyerisaka leyi Yesu a a yi tirhisa loko a dyondzisa a ku ri ku tirhisa swifaniso.

15. Kombisa ndlela leyi vuprofeta lebyi nga eka Esaya 53:4 byi hetisekeke ha yona.

¹⁵ Mesiya a a ta tshungula vanhu. Esaya u profete a ku: “Entiyisweni yena u rhwale mavabyi ya hina; naswona u rhwale switlhavi swa hina.” (Esa. 53:4) Matewu u vule leswaku endzhaku ka loko Yesu a tshungule mana wa nsati wa Petro, u tshungule ni van’wana leswaku ku ta “hetiseka leswi nga vuriwa hi Esaya lowa muprofeta, a ku: ‘Yena u teke mavabyi ya hina ni ku rhwala swifo swa hina.’” (Mat. 8:14-17) Lexi ko va xiendlakalo xin’wana eka swo tala laha Yesu a tshunguleke vanhu.

16. Muapostola Yohane u swi kombise njhani leswaku Yesu u hetisise vuprofeta lebyi nga eka Esaya 53:1?

¹⁶ Vanhu vo tala a va nga ta pfumela eka Mesiya hambileswi a endleke mintirho leyinene. (Hlaya Esaya 53:1.) Leswaku muapostola Yohane a kombisa ndlela leyi vuprofeta lebyi byi hetisekeke ha yona, u tsale a ku: “Hambileswi [Yesu] a endleke masingita yo tala swonghasi emahlweni ka vona, a va nga pfumeli eka yena, leswi hetisiseke rito ra Esaya lowa muprofeta loko a ku: ‘Yehovha, i mani loyi a veke ni ripfumelo eka swilo leswi hi swi tweke? Naswona loko ku ri voko ra Yehovha, xana ri hlavuteriwe mani?’” (Yoh. 12:37, 38) Naswona a va talanga vanhu lava amukeleke mahungu lamanene lama vulavulaka hi Yesu lowa Mesiya, enkarhini wa muapostola Pawulo.—Rhom. 10:16, 17.

17. Byi hetiseke njhani vuprofeta lebyi nga eka Pisalema 69:4?

¹⁷ Mesiya a a ta vengiwa handle ka xivangelo. (Ps. 69:4) Muapostola Yohane u tshahe marito ya Yesu lama nge: “Loko a ndzi nga endlanga mintirho leyi ku nga riki na un’wana la tshameke a yi endla exikarhi ka vona, a va nga ta va na xidyoho; kambe sweswi va ndzi vonile va tlhela va ndzi venga swin’we ni Tata wa mina. Kambe swi endla leswaku ku hetiseka rito leri tsariweke eNawini wa vona, ‘Va ndzi vengile ku nga ri na xivangelo.’” (Yoh. 15:24, 25) Hakanyingi rito leri nge “Nawu” ri vula Matsalwa hinkwawo. (Yoh. 10:34; 12:34) Tibuku ta Tievhangeli ti kombisa leswaku Yesu a a vengiwa hi vanhu, ngopfu-ngopfu vafundhisi va vukhongeri bya Xiyuda. Ku engetela kwalaho, Kreste u te: “Misava a yi na xivangelo xa ku mi venga, kambe yi venga mina, hikuva ndzi nyikela vumbhoni bya yona leswaku mintirho ya yona yi hombolokile.”—Yoh. 7:7.

18. I yini leswi hi nga ta swi dyondza exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁸ Valandzeri va Yesu va lembe-xidzana ro sungula a va tiyiseka leswaku Yesu a a ri Mesiya hikuva u byi hetisise hi ku helela vuprofeta  lebyi vulavulaka hi Mesiya eMatsalweni ya Xiheveru. (Mat. 16:16) Hilaha hi swi voneke hakona, byin’wana bya byona byi hetiseke loko Yesu wa le Nazareta a ha ri ntsongo ni le nkarhini wa vutirheli byakwe. Vuprofeta lebyi engetelekeke lebyi vulavulaka hi Mesiya byi ta tlhuvutsiwa exihlokweni lexi landzelaka. Loko hi ehleketisisa hi vuprofeta byebyo hi ta pfumela hakunene leswaku Yesu Kreste i Mesiya loyi a a hlawuriwe hi Yehovha, Tata wa hina wa le tilweni!

[Nhlamuselo ya le hansi]

U Nga Hlamula Njhani?

• Hi byihi vuprofeta lebyi hetisekeke malunghana ni ku velekiwa ka Yesu?

• I mani loyi a lunghiseleleke ndlela ya Mesiya?

• Hi byihi vuprofeta lebyi nga eka Esaya ndzima 53 lebyi hetisekeke eka Yesu?

[Swivutiso Swa Dyondzo]