Yehu U Lwele Vugandzeri Lebyi Tengeke

YEHU u lwele vugandzeri lebyi tengeke. Loko a ri karhi a lwela vugandzeri lebyi tengeke, a a gingiriteka, a a ri ni macatu, a a tiyimiserile, a a hiseka naswona a a ri ni xivindzi. U kombise timfanelo leti hi faneleke hi ti tekelela.

Yehu u nyikiwe ntirho loko tiko ra Israyele ri ri exiyin’weni xo biha. Tiko a ri ri ehansi ka nkucetelo wo biha wa Yezabele, nsati wa mufi Akabu tlhelo mana wa hosi Yehorama. U khutaze vanhu leswaku va hlanganyela eka vugandzeri bya Bali ematshan’weni yo gandzela Yehovha, u dlaye vaprofeta va Xikwembu naswona u thyakise vanhu hi “vumbhisa” ni “vuloyi” byakwe. (2 Tih. 9:22; 1 Tih. 18:4, 13) Yehovha u lerise leswaku ku dlayiwa swirho hinkwaswo swa ndyangu wa Akabu, ku katsa na Yehorama na Yezabele. Yehu hi yena loyi a a fanele a endla sweswo.

Matsalwa ma vulavula hi Yehu ro sungula a tshame ni varhangeri va vuthu ra nyimpi loko Vaisrayele va ri eku lweni ni Vasiriya eRhamoti-giliyadi. Yehu a a ri murhangeri lonkulu naswona swi nga ha endleka leswaku a a ri mukongomisi wa vuthu ra Israyele. Muprofeta Elixa u rhumele un’wana wa vana va vaprofeta leswaku a ya tota Yehu hi mafurha leswaku a va hosi, ni ku n’wi lerisa leswaku a dlaya vavanuna hinkwavo va le ndlwini ya Akabu lowa mugwinehi.—2 Tih. 8:28; 9:1-10.

Loko varhangeri-kulobye va n’wi vutise leswaku ha yini wanuna yoloye a n’wi endzerile, u kanakanile ku va byela. Kambe loko va hambete va n’wi vutisa, u va byele ntiyiso hinkwawo naswona yena na vona va sungule ku endlela Yehorama kungu. (2 Tih. 9:11-14) Swi nga ha endleka leswaku swirho swa vuthu rakwe a swi nga fambisani ni milawu ya hosi swin’we ni nkucetelo wa Yezabele. Hambiswiritano, Yehu u ehleketisise hi ndlela leyinene yo endla ntirho lowu a a nyikiwe wona.

Hosi Yehorama u vavisekile enyimpini naswona u tlhelele emutini wa Yizriyele leswaku a ta hlakarhela. Yehu a a swi tiva leswaku ku va kungu rakwe ri humelela, a ri nga fanelanga ri tiviwa eYizriyele. U te: “U nga pfumeleli munhu a huma a baleka emutini a ya endla xiviko eYizriyele.” (2 Tih. 9:14, 15) Swi nga ha endleka leswaku Yehu a a ehleketa leswaku mavuthu yo tshembeka ya Yehorama ma ta ringeta ku n’wi sivela. Kutani a a nga lavi leswaku sweswo swi endleka.

KU TSUTSUMA HI RIVILO LERIKULU

Yehu u fambe hi kalichi rakwe a suka eRhamoti-giliyadi a ya eYizriyele, ku nga mpfhuka lowu endlaka tikhilomitara ta 72, leswaku a fika va nga n’wi langutelanga. Loko a ri karhi a tsutsuma hi rivilo lerikulu a kongome eYizriyele, murindzi loyi a a ri eka xihondzo u vone “ntshungu lowukulu wa vavanuna va Yehu.” (2 Tih. 9:17) A swi kanakanisi leswaku Yehu u fambe ni vuthu lerikulu leswaku a hetisisa xikongomelo xakwe hi ku helela.

Leswi murindzi a xiyeke leswaku un’wana wa lava a va famba hi makalichi wolawo a ku ri  wanuna wa xivindzi Yehu, u huwelele a ku: “U tsutsuma ku fana ni munhu la pengaka.” (2 Tih. 9:20) Swi nga ha endleka leswaku hi ntolovelo Yehu a a tsutsuma loko a famba hi kalichi, kambe enkarhini wolowo u fanele a tsutsume hi rivilo lerikulu swinene.

Endzhaku ka loko Yehu a ale ku vulavula ni varhumiwa vambirhi lava a va rhumiwe eka yena, u hlangane na Hosi Yehorama ni munghana wakwe Ahaziya, hosi ya Yuda, lava havambirhi ka vona a va famba hi makalichi. Yehorama u vutise a ku, “Xana ku ni ku rhula Yehu?” Hiloko yena a hlamula a ku: “Ku rhula ku nga va kona hi ndlela yihi loko ntsena ka ha ri ni vumbhisa bya Yezabele mana wa wena ni vuloyi byakwe byo tala?” Leswi Yehorama a chavisiweke hi nhlamulo leyi, u ringete ku baleka. Kambe hi ku hatlisa Yehu u kunge vurha a n’wi copa embilwini hi nseve, hiloko a wela ekalichini a fa. Hambileswi Ahaziya a koteke ku baleka, endzhakunyana Yehu u n’wi lavile kutani a lerisa leswaku na yena a dlayiwa.—2 Tih. 9:22-24, 27.

Xirho xin’wana xa yindlu ya Akabu lexi a xi ta dlayiwa a ku ri Hosi ya Xisati Yezabele lowo homboloka. Swa fanela leswi Yehu a n’wi vitaneke “munhu loyi a rhukaniweke.” Loko Yehu a ri karhi a famba hi kalichi a ya eYizriyele, u n’wi vone a langute ehansi hi le fasitereni a ri exigodlhweni. Kutani Yehu u lerise vatirhi va le xigodlhweni leswaku va n’wi lahlela hi fasitere. Nakambe u tshike tihanci takwe ti kandziyela muthyakisi yoloye wa tiko hinkwaro ra Israyele. Endzhaku ka sweswo, Yehu u dlaye swirho swo tala swa yindlu ya Akabu.—2 Tih. 9:30-34; 10:1-14.

Hambileswi madzolonga ma nga tsakisiki, hi fanele hi tiva leswaku enkarhini wolowo, Yehovha u tirhise malandza yakwe leswaku ma dlaya vanhu vo homboloka. Matsalwa ma ri: “A swi huma eka Xikwembu leswaku Ahaziya a wa hikwalaho ka leswi a teke eka Yehorama; loko a fika, u fambe na Yehorama a ya eka Yehu ntukulu wa Nimxi, loyi Yehovha a n’wi toteke leswaku a herisa yindlu ya Akabu.” (2 Tikr. 22:7) Loko Yehu a lerise leswaku ntsumbu wa Yehorama wu tlakuriwa ekalichini rakwe wu lahliwa, u xiye leswaku sweswo swi hetisisa xitshembiso xa Yehovha xa leswaku Akabu a xupuriwa hileswi a dlayeke Naboti. Ku tlula kwalaho, Yehu a a lerisiwe leswaku a “rihisela ngati ya malandza ya [Xikwembu]” leyi halatiweke hi Yezabele.—2 Tih. 9:7, 25, 26; 1 Tih. 21:17-19.

Namuntlha, ku hava nandza wa Yehovha loyi a lwaka hi ndlela ya xiviri ni vakaneti va vugandzeri lebyi tengeke. Xikwembu xi ri: “Ku rihisela i ka mina.” (Hev. 10:30) Kambe ku fana na Yehu, vakulu va nga ha teka goza hi xivindzi leswaku va sirhelela vandlha eka vanhu lava nga ha vaka ni nkucetelo wo biha eka rona. (1 Kor. 5:9-13) Naswona  swirho hinkwaswo swa vandlha swi fanele swi tiyimisela ku papalata ku vulavurisana ni vanhu lava susiweke evandlheni.—2 Yoh. 9-11.

YEHU A NGA PFUMELANGA LESWAKU KU KWETLEMBETANIWA NA YEHOVHA

Marito lawa Yehu a ma byeleke Yonadabu lowo tshembeka ma kombisa leswi n’wi susumeteleke ku endla ntirho lowu a a lerisiwe wona: “Famba swin’we na mina, u vona ndlela leyi ha yona ndzi nga pfumeriki leswaku ku kwetlembetaniwa na Yehovha.” Yonadabu u pfumerile ku famba na yena naswona u khandziye ekalichini ra Yehu ivi va famba swin’we va ya eSamariya. Kwalaho, Yehu “u endle hi mano, hi xikongomelo xo lovisa vagandzeri va Bali.”—2 Tih. 10:15-17, 19.

Yehu u tivise vanhu leswaku u lava ku endlela Bali “xitlhavelo lexikulu.” (2 Tih. 10:18, 19) Mukambisisi un’wana u te: “Laha Yehu u ma tirhise hi vutlhari marito lama nga ni nhlamuselo leyi tumbeleke.” Hambileswi xiga lexi tirhisiweke laha “hi ntolovelo xi vulaka ‘xitlhavelo,’ kambe xi tlhela xi tirhisiwa ku vula ku ‘dlaya’ vagwinehi.” Leswi Yehu a a lava leswaku vagandzeri hinkwavo va Bali va va kona eka xiendlakalo lexi, u va hlengelete hinkwavo endlwini ya Bali naswona u va lerise leswaku va ambala swiambalo swo hlawuleka. “Hi ku hatlisa loko [Yehu] a hete ku endla gandzelo ro hisiwa,” u lerise vavanuna va 80 lava hlomeke leswaku va dlaya vagandzeri va Bali. Nakambe u lerise leswaku ku mbundzumuxiwa yindlu ya Bali naswona ndhawu ya yona yi tirhiseriwa ku va swihambukelo leswaku yi nga ha faneleki ku va ndhawu ya vugandzeri.—2 Tih. 10:20-27.

I ntiyiso leswaku Yehu u halate ngati yo tala. Kambe Matsalwa ma n’wi hlamusela tanihi wanuna wa xivindzi loyi a ntshunxeke tiko ra Israyele eka nkucetelo wo biha wa Yezabele ni ndyangu wakwe. Leswaku murhangeri un’wana ni un’wana wa tiko ra Israyele a kota ku endla leswi, a a fanele a va wanuna wa xivindzi, loyi a tiyimiseleke a tlhela a hiseka. Xihlamusela-marito xin’wana xa Bibele xi ri: “Ntirho lowu a wu tika naswona wu endliwe hi vukheta lebyikulu. Loko a ku nga tekiwanga magoza ya vukarhi, swi nga ha endleka leswaku vugandzeri bya Bali eIsrayele a byi ta va byi nga herisiwanga.”

A swi kanakanisi leswaku swiyimo leswi Vakreste va langutanaka na swona namuntlha swi lava leswaku va kombisa tin’wana ta timfanelo leti Yehu a a ri na tona. Hi xikombiso, i yini leswi hi faneleke hi swi endla loko hi ringeka ku endla nchumu wihi ni wihi lowu nga amukelekiki eka Yehovha? Hi fanele hi wu papalata hi ku hatlisa, hi ku tiyimisela, hi xivindzi ni hi ku hiseka. Loko swi ta emhakeni ya ku tinyiketela ka hina eka Xikwembu, a hi nge pfumeleli nchumu lowu nga ta kwetlembetana na xona.

TIKARHATELE KU FAMBA ENAWINI WA YEHOVHA

Hi kuma xilemukiso eka leswi humeleleke emakumu ka mhaka ya Yehu. Yehu ‘a nga hambukanga eku landzeleni ka marhole ya nsuku lawa a ma ri eBethele ni le Dani.’ (2 Tih. 10:29) Swi tise ku yini leswaku munhu loyi a tikombiseke a hisekela vugandzeri bya ntiyiso a pfumelela vugandzeri bya swifaniso swa hava?

Kumbexana Yehu a a ehleketa leswaku ku va mfumo wa Israyele wu tihambanisa ni mfumo wa Yuda a swi lava leswaku mimfumo leyimbirhi yi hambana hi tlhelo ra vukhongeri. Hikwalaho, ku fana ni tihosi ta khale ta Israyele, u ringete ku yi hambanisa hi ku pfumelela vanhu leswaku va hambeta va gandzela rhole. Kambe leswi a swi ta kombisa leswaku a a nga ri na ripfumelo eka Yehovha, loyi a n’wi hlawuleke leswaku a va hosi.

Yehovha u bumabumele Yehu hileswi ‘a endleke kahle hi ku endla leswi lulameke ematihlweni Yakwe.’ Nilokoswiritano, Yehu “a nga fambanga hi mbilu yakwe hinkwayo enawini wa Yehovha Xikwembu xa Israyele.” (2 Tih. 10:30, 31) Mhaka leyi yi nga ha ku hlamarisa yi tlhela yi ku twisa ku vava loko u ehleketa hi swilo hinkwaswo leswi Yehu a swi endleke eku sunguleni. Kambe hi dyondza swo karhi emhakeni leyi. A hi fanelanga hi byi tekela ehansi vuxaka bya hina na Yehovha. Siku ni siku hi fanele hi hlakulela ku tshembeka eka Xikwembu hi ku dyondza Rito ra xona, hi ku anakanyisisa ha rona ni hi ku khongela hi mbilu hinkwayo eka Tata wa hina wa le tilweni. Xisweswo, a hi tikarhateleni ku hambeta hi famba enawini wa Yehovha hi timbilu ta hina hinkwato.—1 Kor. 10:12.

[Bokisi leri nga eka tluka 4]

Tibuku Ta Matimu Leti Vulavulaka Hi Yehu

Vaxopaxopi va Bibele hakanyingi va kanakana loko vanhu lava ku vulavuriwaka ha vona eMatsalweni va tshame va hanya hakunene. Xana byi kona vumbhoni byin’wana lebyi kombisaka leswaku Yehu u tshame a hanya handle ka lebyi nga eBibeleni?

Matsalwa man’wana manharhu lama humaka etikweni ra khale ra Asiriya ma boxa vito ra hosi leyi ya Israyele. Rin’wana ra matsalwa wolawo ri vula leswaku ri ni xifaniso xa Yehu kumbe un’wana wa vayimeri vakwe, a khinsame emahlweni ka Hosi Xalmanezere wa Vunharhu wa le Asiriya kutani a n’wi nyika ndzuvo. Marito lama fambisanaka ni xifaniso xexo ma hlayekisa xileswi: “Ndzuvo wa Yehu (Ia-ú-a), n’wana wa Omri (Hu-um-ri); eka yena ndzi kume silivhere, nsuku, nkambana wa nsuku wa saplu, mbita ya nsuku leyi nga ni tshaku ro tontswa, nkomichi yo leha ya nsuku, mabakiti ya nsuku, thini, nhonga ya vuhosi (ni) puruhtu ya ntsandza [a swi tiviwi leswaku rito leri nge puruhtu ri vula yini].” Yehu a a nga ri “n’wana wa ngati wa Omri,” kambe xiga lexi a xi kombetela eka tihosi ta le Israyele leti tlhandlameke Omri, kumbexana hikwalaho ka leswi a a dumile ni leswi a akeke muti wa Samariya, ku nga ntsindza wa tiko ra Israyele.

Ku hava vumbhoni lebyi seketelaka leswi hosi ya le Asiriya yi swi vuleke malunghana ni ndzuvo lowu ku vuriwaka leswaku Yehu u wu humesile. Hambiswiritano, yi boxe vito ra Yehu kanharhu—eka tsalwa, exifanisweni xa Xalmanezere ni le ka swiviko swa khale swa le vuhosini bya Asiriya. Matsalwa wolawo ma hi tiyisekisa hi ku helela leswaku Yehu, loyi ku vulavuriwaka ha yena eBibeleni, hakunene u tshame a hanya.