Xana Solomoni I Xikombiso Lexinene Kumbe I Xilemukiso Eka Wena?

‘Xikwembu xa Yakobe xi ta hi letela tindlela ta xona, hi ta famba emintileni ya xona.’—ESA. 2:3.

1, 2. Hi tihi tindlela leti u nga vuyeriwaka ha tona eka swikombiso swa le Bibeleni?

XANA wa pfumela hakunene leswaku timhaka leti tsariweke eBibeleni ti nga ku vuyerisa? Eka yona u nga hlaya hi vavanuna ni vavasati vo tshembeka lava u nga tsakelaka ku tekelela mahanyelo ni timfanelo ta vona. (Hev. 11:32-34) Hambiswiritano, a swi kanakanisi leswaku u nga tlhela u hlaya hi vavanuna ni vavasati lava nga xilemukiso eka wena, lava u faneleke u papalata swiendlo swa vona.

² Entiyisweni, vanhu van’wana lava boxiweke eBibeleni i swikombiso leswinene leswi hi nga swi tekelelaka tlhelo swilemukiso leswi hi faneleke hi swi papalata. Ehleketa hi Davhida, murisi wo titsongahata loyi a tlheleke a va hosi ya matimba. I xikombiso lexinene hileswi a a rhandza ntiyiso naswona a a tshemba Yehovha. Kambe u endle swidyoho leswikulu swo tanihi ku endla vuoswi na Bati-xeba, ku dlaya Uriya ni ku humesa xileriso xa ku hlayiwa ka vanhu loku nga riki enawini. Kambe a hi kambisiseni xikombiso xa n’wana wakwe Solomoni, loyi a a ri hosi tlhelo mutsari wa tibuku tin’wana ta Bibele. Hi ta rhanga hi vulavula hi tindlela timbirhi leti a veke xikombiso lexinene eka tona.

“Vutlhari Bya Solomoni”

3. Ha yini hi nga vulaka leswaku Solomoni u hi vekele xikombiso lexinene?

³ Yesu Kreste, Solomoni Lonkulu, u vulavule kahle hi Hosi Solomoni a vula leswaku i xikombiso lexinene lexi hi nga xi tekelelaka. U byele Vayuda van’wana lava a va nga pfumeli eka yena a ku: “Hosi ya xisati ya le dzongeni yi ta pfuxiwa ni xitukulwana lexi loko ku avanyisiwa naswona yi ta xi gweva; hikuva yi tile yi huma hi le makun’wini ya misava ku ta twa vutlhari bya Solomoni, kambe maswivo, laha ku ni nchumu lowu tlulaka Solomoni.” (Mat. 12:42) Solomoni a a dume hi vutlhari lebyi a a ri na byona naswona u hi khutaze ku byi lavisisa.

4, 5. Solomoni u byi kume njhani vutlhari naswona ndlela leyi a byi kumeke ha yona yi hambane njhani ni leyi hina hi nga byi kumaka ha yona?

⁴ Loko Solomoni a vekiwe ku va hosi, Xikwembu xi humelele eka yena enorhweni kutani xi n’wi byela leswaku a kombela xin’wana ni xin’wana lexi a xi lavaka. Leswi a a swi tiva leswaku a a nga ri na ntokoto, u kombele vutlhari. (Hlaya 1 Tihosi 3:5-9.) Leswi Xikwembu xi tsakisiweke hileswi Solomoni a kombeleke vutlhari ematshan’weni ya rifuwo ni ku vangama, xi n’wi nyike “mbilu yo tlhariha ni leyi twisisaka” swin’we ni mikateko. (1 Tih. 3:10-14) Hilaha Yesu a vuleke hakona, vutlhari bya Solomoni a byi hlamarisa swinene lerova loko hosi ya xisati ya le Xeba yi twe hi ta vutlhari byakwe, yi teke riendzo ro leha leswaku yi ta n’wi vona ni ku titwela hi ta yona.—1 Tih. 10:1, 4-9.

⁵ Namuntlha a hi nge languteli ku kuma vutlhari hi singita. Solomoni u vule leswaku “Yehovha u nyika vutlhari,” kambe u tsale leswaku hi fanele hi tikarhatela ku byi kuma: “Yingisa vutlhari hi ndleve ya wena, leswaku u voyamisela mbilu ya wena eku twisiseni.” Malunghana ni mhaka leyi, u tirhise swiga leswi nge “vitana,” ‘hambeta u lava’ ni lexi nge ‘hambeta u lavisisa’ vutlhari. (Swiv. 2:1-6) Kutani leswi swi vula leswaku hi nga swi kota ku kuma vutlhari.

6. Hi tihi tindlela leti hi nga kombisaka ha tona leswaku ha vuyeriwa eka xikombiso lexinene xa Solomoni xo kombela vutlhari?

⁶ Ku ta va vutlhari ku tivutisa hi ku, ‘Xana ndzi  tekelela Solomoni hi ku lava vutlhari lebyi humaka eka Xikwembu?’ Ku tsekatseka ka ikhonomi ku endla vanhu vo tala va karhateka ngopfu hi mintirho ni mali ya vona, kumbe ku va endla va cinca swiboho swa vona malunghana nileswaku va fanele va dyondzela tidyondzo tihi nileswaku va fanele va dyondzeka ku fikela kwihi. Ku vuriwa yini hi wena swin’we ni ndyangu wa wena? Xana swiboho swa wena swi kombisa leswaku u lavisisa vutlhari bya Xikwembu ku fana ni xuma? Xana ku cinca tipakani ta wena swi ta ku pfuna leswaku u kuma vutlhari? Vutlhari lebyi hi nga ta byi kuma byi ta hi vuyerisa hilaha ku nga heriki. Solomoni u tsale a ku: “Emhakeni yoleyo u ta twisisa ku tshembeka, vuavanyisi ni vunene, ndlela hinkwayo ya leswinene.”—Swiv. 2:9.

Ku Rhangisa Vugandzeri Bya Ntiyiso Swi Tise Mikateko

7. Swi tise ku yini leswaku Xikwembu xi akeriwa tempele yo saseka?

⁷ Endzhakunyana ka loko Solomoni a vekiwe ku va hosi, u sungule ku aka tempele yo saseka leyi siveke tabernakela leyi a yi tirhisiwa ku sukela enkarhini wa Muxe. (1 Tih. 6:1) Yi vitaniwa tempele ya Solomoni, kambe a hi yena loyi a teke ni kungu ro yi aka naswona a nga yi akelanga ku tiendlela vito. Entiyisweni, a ku ri kungu ra Davhida naswona Xikwembu xi nyike yena pulani ya tempele ni swilo leswi a yi ta va na swona. Davhida u tlhele a nyikela hi swilo swo tala leswaku a seketela ntirho wolowo. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Tikr. 22:14-16) Kambe i Solomoni loyi a a byarhisiwe vutihlamuleri bya ntirho wo aka tempele, lowu tekeke malembe ya nkombo ni hafu.—1 Tih. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Hi xihi xikombiso lexinene lexi Solomoni a hi vekeleke xona malunghana ni ku endla swilo leswinene? (b) Hi byihi vuyelo lebyi tisiweke hileswi Solomoni a rhangiseke vugandzeri bya ntiyiso?

⁸ Kutani Solomoni u hi vekele xikombiso lexinene emhakeni yo endla swilo leswinene ni ku rhangisa swilo swa nkoka evuton’wini. Loko tempele yi hetiwile ku akiwa ni loko areka ya ntwanano yi nghenisiwile eka yona, Solomoni u khongelele vanhu hinkwavo. Marito man’wana ya xikhongelo xakwe a ma ku: “Leswaku mahlo ya wena ma pfulekela yindlu leyi vusiku ni nhlikanhi, endhawini leyi u vuleke ha yona u ku, ‘Vito ra mina ri ta tshama kwalaho,’ leswaku u yingisa xikhongelo lexi nandza wa wena a xi khongelaka endhawini leyi.” (1 Tih. 8:6, 29) Vaisrayele ni vanhu vambe a va fanele va khongela etempeleni yoleyo leyi a yi vitaniwa hi vito ra Xikwembu.—1 Tih. 8:30, 41-43, 60.

⁹ Hi byihi vuyelo lebyi veke kona hikwalaho ka leswi Solomoni a rhangiseke vugandzeri bya  ntiyiso? Endzhaku ka nkhuvo wo khangula tempele, vanhu “va tsakile naswona mbilu ya vona yi tsakile hikwalaho ka vunene hinkwabyo lebyi Yehovha a byi endleleke Davhida nandza wakwe ni vanhu va yena, ku nga Israyele.” (1 Tih. 8:65, 66) Entiyisweni, hi nkarhi wa ku fuma ka Solomoni ka malembe ya 40, ku ve ni ku rhula lokukulu ni ku tshamiseka etikweni. (Hlaya 1 Tihosi 4:20, 21, 25.) Pisalema 72 yi vulavula hi mhaka yoleyo naswona yi hlamusela mikateko leyi hi nga ta yi kuma ehansi ka mfumo wa Solomoni Lonkulu, ku nga Yesu Kreste.—Ps. 72, 6-8, 16.

Xikombiso Xa Solomoni Lexi Nga Xilemukiso Eka Hina

10. Hi xihi xihoxo lexi Solomoni a xi endleke lexi tiviwaka ngopfu?

¹⁰ Kambe ha yini hi nga vulaka leswaku xikombiso xa Solomoni xi tlhela xi va xilemukiso eka hina? U nga ha ehleketa hi vasati ni tinhlantswa takwe timbe. Ha hlaya: “Loko Solomoni a dyuhele, vasati vakwe va voyamisa mbilu yakwe leswaku yi landzela swikwembu swin’wana; mbilu yakwe a yi nga ha hetisekanga eka Yehovha.” (1 Tih. 11:1-6) A swi kanakanisi leswaku a wu swi lavi ku endla xihoxo lexi fanaka ni xa yena. Kambe, xana xexo hi xona ntsena xilemukiso lexi hi xi kumaka evuton’wini byakwe? Kambisisa timhaka tin’wana leti humeleleke evuton’wini byakwe leti nga tekeriwiki enhlokweni, kutani u xiya leswi u nga swi dyondzaka eka tona.

11. I yini leswi hi nga swi dyondzaka eka vukati byo sungula bya Solomoni?

¹¹ Solomoni u fume malembe ya 40. (2 Tikr. 9:30) Kutani, u nga dyondza yini eka 1 Tihosi 14:21? (Yi hlaye.) Hi ku ya hi ndzimana leyi, loko Solomoni a fa, n’wana wakwe Rehobuwama u ve hosi a ri ni malembe ya 41, mana wakwe a ku ri “Nayama lowa Muamone.” Leswi swi vula leswaku loko Solomoni a nga si va hosi, u teke nsati wumbe wa le tikweni leri nga nala, leri a ri gandzela swikwembu swa hava. (Vaav. 10:6; 2 Sam. 10:6) Xana nsati yoloye a a swi gandzela swikwembu sweswo? Hambiloko a tshame a swi gandzela enkarhini lowu hundzeke, a nga ha va a swi tshikile kutani a va mugandzeri wa Xikwembu xa ntiyiso, hilaha Rahava na Rhuti va endleke hakona. (Rhu. 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Kambe, vukati byebyo byi endle leswaku Solomoni a va ni vingi ni maxaka ya Vaamone lava a va nga ri vagandzeri va Yehovha.

12, 13. Hi xihi xiboho lexi hoxeke lexi Solomoni a xi endleke loko a ha ku sungula ku fuma naswona i yini leswi a nga ha vaka a tibyele swona?

¹² Swilo swi sungule ku cinca loko Solomoni a va hosi. U endle “ntwanano wa ku tekelana na Faro hosi ya le Egipta, [u teke] n’wana wa Faro, a n’wi tisa eMutini wa Davhida.” (1 Tih. 3:1) Xana wansati loyi wa Muegipta u ve mugandzeri wa Yehovha ku fana na Rhuti? Ku hava vumbhoni lebyi kombaka sweswo. Ematshan’weni ya sweswo, hi ku famba ka nkarhi Solomoni u n’wi akele yindlu (kumbexana ni malandza yakwe ya xisati ya Vaegipta) ehandle ka Muti wa Davhida. Ha yini? Matsalwa ma vula leswaku u endle tano hileswi a swi nga faneleki leswaku mugandzeri wa swikwembu swa mavunwa a tshama ekusuhi ni areka ya ntwanano.—2 Tikr. 8:11.

¹³ Swi nga ha endleka Solomoni u tibyele leswaku loko a teka n’wana wa hosi ya le Egipta a a ta aka vuxaka hi tlhelo ra tipolitiki na yona. Kambe, xana xexo a ku ri xivangelo lexi twalaka xo tiyimelela ha xona? Enkarhini lowu hundzeke, Xikwembu xi lerise vanhu va xona leswaku va nga tekelani ni Vakanana, xi tlhela xi boxa ni tinxaka ta kona. (Eks. 34:11-16) Xana Solomoni a nga ha va a tibyele leswaku tiko ra Egipta a ri nga katsiwanga eka tinxaka teto? Hambiloko a a tibyele sweswo, xana ku tiyimelela koloko a ku twisiseka? Solomoni u honise khombo leri Yehovha a ri vuleke ra leswaku Muisrayele a a ta hambukisiwa evugandzerini bya ntiyiso kutani a gandzela swikwembu swa mavunwa.—Hlaya Deteronoma 7:1-4.

14. Hi nga vuyeriwa njhani loko hi xi tekela enhlokweni xikombiso xo biha xa Solomoni?

¹⁴ Leswi Solomoni a swi endleke swi nga va xilemukiso eka hina hi ndlela yihi? Makwerhu wa xisati a nga ha ringeta ku tiyimelela malunghana ni ku rhandzana ni munhu loyi a nga riki Mbhoni, ku nga nchumu lowu lwisanaka ni xileriso xa Xikwembu xa leswaku a tekiwa “eHosini ntsena.” (1 Kor. 7:39) Mukreste a a nga ha tiyimelela malunghana ni ku tlangela xipano xo karhi kumbe ku nghenela mintlango ya le xikolweni leyi a nga bohekiki ku yi nghenela, a tsala mali ya le hansi leswaku a hakerisiwa mali yitsongo ya xibalo kumbe  a vula mavunwa loko a vutisiwa hi timhaka leti nga n’wi khomisaka tingana. Mhaka hileswaku Solomoni u tiyimelerile leswaku a tlula milawu ya Xikwembu naswona na hina hi nga wela ekhombyeni leri fanaka.

15. Yehovha u n’wi kombe tintswalo hi ndlela yihi Solomoni naswona i yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka?

¹⁵ Swa hlamarisa leswaku endzhaku ka loko Solomoni a teke n’wana wa Faro, Bibele yi vula leswaku Xikwembu xi hlamule xikombelo xakwe xo kombela vutlhari naswona xi n’wi nyike ni rifuwo. (1 Tih. 3:10-13) Hambileswi Solomoni a tluleke milawu ya Xikwembu, ku hava vumbhoni lebyi kombisaka leswaku xi nambe xi n’wi fularhela kumbe xi n’wi tshinya hi ndlela yo vava. Leswi swi kombisa leswaku Xikwembu xa swi tiva leswaku hi vanhu lava nga hetisekangiki naswona hi vumbiwe hi ntshuri. (Ps. 103:10, 13, 14) Kambe tsundzuka leswaku vuyelo bya swiendlo swa hina hi nga byi kuma hi ku hatlisa kumbe hi ku famba ka nkarhi.

U Teke Vasati Vo Tala Swinene

16. Hi wihi nawu lowu Solomoni a wu tluleke hi ku teka vasati vo tala?

¹⁶ Ebukwini ya Risimu ra Solomoni, hosi yi ndhundhuzele nhwana un’wana yi vula leswaku u xonge ngopfu ku tlula tihosi ta xisati ta 60 ni tinhlantswa ta 80. (Risim. 6:1, 8-10) Loko ku ri leswaku tindzimana teto ti kombetela eka Solomoni, swi vula leswaku se a a ri ni vasati vo tala hi nkarhi wolowo. Hambiloko vo tala va vavasati volavo kumbe hinkwavo ka vona a va ri vagandzeri va ntiyiso, xileriso xa Xikwembu lexi vuriweke hi Muxe a xi vula leswaku hosi ya Israyele a yi fanelanga yi ‘tiandzisela vavasati, leswaku mbilu ya yona yi nga hambuki.’ (Det. 17:17) Kambe Yehovha a nga n’wi fularhelanga Solomoni ni le mhakeni leyi. Entiyisweni, U tlhele a n’wi katekisa ni ku n’wi tirhisa leswaku a tsala buku ya Bibele ya Risimu ra Solomoni.

17. Hi yihi mhaka ya nkoka leyi hi nga fanelangiki hi yi honisa?

¹⁷ Xana leswi swi vula leswaku Solomoni a a ta tlula nawu wa Xikwembu handle ko xupuriwa kumbe na hina hi nga dyoha handle ko xupuriwa? A swi tano. Ematshan’weni ya sweswo, leswi swi kombisa leswaku Xikwembu xi nga hi lehisela mbilu ku ringana nkarhi wo karhi. Kambe loko munhu a tlula nawu wa xona handle ko kuma vuyelo byo biha hi nkarhi wolowo, a swi vuli swona leswaku a nge heteleli a byi kumile. Tsundzuka leswi Solomoni a swi tsaleke: “Hikuva xigwevo ehenhla ka ntirho wo biha a xi humesiwanga hi ku hatlisa, hi yona mhaka leyi mbilu ya vana va vanhu yi tshameke yi va namarherile leswaku yi endla swo biha.” U tlhele a ku: “Ndza swi lemuka leswaku swi ta va fambela kahle lava chavaka Xikwembu xa ntiyiso, hikuva a va xi chava.”—Ekl. 8:11, 12.

18. Mhaka ya Solomoni yi swi kombisa njhani leswaku marito lama nga eka Vagalatiya 6:7 ma tiyisile?

¹⁸ Hakunene a swi ta va swi n’wi fambele kahle Solomoni loko a a yingise marito wolawo ya Xikwembu! U endle swilo swo tala leswinene naswona Yehovha u n’wi katekisile. Kambe hi ku famba ka nkarhi u endle swilo leswi hoxeke hi ku phindha-phindha lerova swi kale swi hundzuka mukhuva. Hakunene marito lawa muapostola Pawulo a huhuteriweke ku ma tsala ma tiyisile: “Mi nga tshuki mi hambukisiwa: Xikwembu a hi xa ku vungunyiwa. Hikuva xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona”! (Gal. 6:7) Hi ku famba ka nkarhi, Solomoni u tshovele leswi a swi byaleke hileswi a tluleke milawu ya Xikwembu. Ha hlaya: “Hosi Solomoni a rhandza vasati vambe vo tala swin’we ni n’wana wa Faro, vavasati va Vamowabu, va Vaamone, va Vaedomu, va Vasidoni ni va Vaheti.” (1 Tih. 11:1) Swi nga ha endleka leswaku vo tala va vona a va gandzela swikwembu swa mavunwa naswona Solomoni u hlanganyerile eku swi gandzeleni. U hambukile naswona Xikwembu xa hina lexi lehisaka mbilu xi n’wi fularherile.—Hlaya 1 Tihosi 11:4-8.

Dyondza Eka Xikombiso Lexinene Ni Lexo Biha Xa Solomoni

19. Ha yini u nga vulaka leswaku Bibele yi ni swikombiso swo tala leswinene?

¹⁹ Yehovha u huhutele Pawulo ku tsala a ku: “Swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke swi tsaleriwe ku letela hina, leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni.” (Rhom. 15:4) Swilo sweswo  leswi tsariweke swi katsa swikombiso swo tala leswinene swa vavanuna ni vavasati lava a va ri ni ripfumelo leri tiyeke. Swa fanela leswi Pawulo a vuleke a ku: “Ndzi ta vula yini swin’wana? Hikuva ndzi ta heleriwa hi nkarhi loko ndzo ya emahlweni ndzi rungula hi ta Gidiyoni, Baraka, Samsoni, Yefta, Davhida swin’we na Samuwele ni vaprofeta van’wana, lava hi ripfumelo va hluleke mimfumo enkwetlembetanweni, va endla ku lulama, va kuma switshembiso, . . . va endliwa lava nga ni matimba ku suka exiyin’weni xo tsana.” (Hev. 11:32-34) Hi nga vuyeriwa loko hi hlaya hi swikombiso leswinene leswi nga eMatsalweni hi tlhela hi swi tekelela.

20, 21. Ha yini u tiyimisele ku dyondza eka swilemukiso leswi nga eRitweni ra Xikwembu?

²⁰ Hambiswiritano, timhaka tin’wana ta le Bibeleni ti vulavula hi vanhu lava nga swilemukiso eka hina. Van’wana va vona a ku ri vavanuna ni vavasati lava Yehovha a tshameke a va tsakela ni ku va tirhisa. Loko hi ri karhi hi hlaya Bibele, hi nga xiya swilo leswi hambukiseke van’wana va vanhu va Xikwembu ni ndlela leyi va hambukeke ha yona, xisweswo va va swilemukiso eka hina. Hi nga dyondza leswaku van’wana va sungule ku va ni langutelo leri hoxeke hakatsongo-tsongo, leri eku heteleleni ri va hoxeke ekhombyeni. Ti nga hi vuyerisa njhani timhaka teto? Hi nga ha tivutisa swivutiso swo tanihi leswi: ‘Swi te njhani leswaku va va ni langutelo rero? Xana na mina ndzi nga va ni langutelo leri fanaka? I yini leswi ndzi nga swi endlaka leswaku ndzi papalata langutelo ra vona kutani ndzi dyondza swo karhi eka xilemukiso xa vona?’

²¹ Hi fanele hi swi tekela enhlokweni swikombiso leswi hikuva Pawulo u huhuteriwe ku tsala a ku: “Swilo leswi swi va humelerile tanihi swikombiso, naswona swi tsaleriwe leswaku swi va xilemukiso eka hina lava hi fikeriweke hi makumu ya mafambiselo ya swilo.”—1 Kor. 10:11.

I Yini Leswi U Swi Dyondzeke?

• Ha yini ku ri ni swikombiso leswinene ni leswo biha eBibeleni?

• Solomoni u wu pfumelele njhani mukhuva wo biha leswaku wu dzima timitsu evuton’wini byakwe?

• U nga vuyeriwa njhani emhakeni ya Solomoni leyi nga xilemukiso eka hina?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Solomoni u tirhise vutlhari lebyi Xikwembu xi n’wi nyikeke byona

[Swifaniso leswi nga eka tluka 12]

Xana wa vuyeriwa emhakeni ya Solomoni leyi nga xilemukiso eka hina?