“Mi hambeta mi rindza na mina.”—MAT. 26:38.

1-3. Vaapostola va tsandzeke hi ndlela yihi ku tshama va rindzile hi vusiku byo hetelela bya Yesu loko a ri laha misaveni naswona i yini lexi kombisaka leswaku va xi lulamisile xihoxo xa vona?

ANAKANYA hi leswi endlekeke hi vusiku byo hetelela bya Yesu loko a ri laha misaveni. A a ri endhawini leyi a a yi rhandza ngopfu, ku nga ntanga wa Getsemani, lowu a wu ri evuxeni bya Yerusalema. A a ye kwalaho ni vaapostola vakwe vo tshembeka. Leswi a a karhateke ngopfu, a a lava ndhawu leyi a a ta va yexe eka yona leswaku a ta khongela.—Mat. 26:36; Yoh. 18:1, 2.

² Vaapostola vanharhu, ku nga Petro, Yakobo na Yohane, va fambe na Yesu entangeni wolowo. U va byele a ku: “Tshamani laha mi hambeta mi rindza na mina,” hiloko a famba a ya khongela. Loko a vuya u va kume va yile hi vurhongo. Hiloko a tlhela a ku eka vona: “Tshamani mi rindzile.” Hambiswiritano, va tlhele va etlela kambirhi! Hi vusiku byebyo, vaapostola hinkwavo va tsandzekile ku tshama va rindzile. Va tlhele va baleka va siya Yesu!—Mat. 26:38, 41, 56.

³ I ntiyiso leswaku endzhaku ka nkarhi vaapostola va tisorile hileswi va tsandzekeke ku tshama va rindzile. Va hatle va swi xiya leswaku va endle xihoxo. Buku ya Bibele ya Mintirho yi kombisa leswaku va veke xikombiso lexinene xo tshama va rindzile. Swi nga ha endleka leswaku ku tshembeka ka vona ku pfune Vakreste-kulobye leswaku va endla leswi fanaka. Ku sukela sweswi, hi fanele hi tshama hi rindzile ku tlula rini na rini. (Mat. 24:42) Kutani a hi kambisiseni tidyondzo tinharhu malunghana ni ku tshama hi rindzile leti hi nga ti dyondzaka ebukwini ya Mintirho.

A VA TSHAMA VA RINDZILE KU TIVA LAHA VA FANELEKE VA YA CHUMAYELA KONA

4, 5. Pawulo swin’we ni vatirhi-kulobye va wu vone njhani nkongomiso wa moya lowo kwetsima?

⁴ Dyondzo yo sungula leyi hi yi kumaka hileswaku vaapostola a va tshama va rindzile ku tiva laha va faneleke va ya chumayela  kona. Eka rungula rin’wana hi dyondza ndlela leyi Yesu a wu tirhiseke ha yona moya lowo kwetsima lowu Yehovha a n’wi nyikeke wona, leswaku a kongomisa muapostola Pawulo ni vatirhi-kulobye loko va ri eriendzweni leri nga tolovelekangiki. (Mint. 2:33) A hi kambisiseni leswi humeleleke.—Hlaya Mintirho 16:6-10.

⁵ Pawulo, Silasi na Timotiya va suke emutini wa Listra lowu nga le dzongeni wa Galatiya. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, va fike egondzweni leri sukaka eRhoma ri kongoma evupela-dyambu bya xifundzha xa Asiya lexi nga ni vaaki vo tala. A va lava ku famba hi gondzo rero leswaku va ya emitini yin’wana leyi a yi ri ni magidi ya vanhu lava a va lava ku twa swo tala hi Kreste. Kambe ku ve ni nchumu lowu va siveleke loko va ri endleleni. Ndzimana ya vutsevu yi ri: “Va tsemakanye eFrigiya ni le tikweni ra Galatiya, hikuva moya lowo kwetsima wu va arisile ku vula rito emugangeni wa Asiya.” Moya lowo kwetsima wu sivele vavanuna volavo ku ya chumayela exifundzheni xa Asiya kambe a swi hlamuseriwanga leswaku wu va sivele njhani. Swi le rivaleni leswaku Yesu, hi ku tirhisa moya lowo kwetsima wa Xikwembu, a a lava ku kongomisa Pawulo ni vatirhi-kulobye leswaku va ya endhawini yin’wana.

6, 7. (a) Ku endleke yini hi Pawulo ni vatirhi-kulobye loko va ri ekusuhi ni ku fika eBitiniya? (b) Hi xihi xiboho lexi vadyondzisiwa volavo va xi endleke naswona ku ve ni vuyelo byihi?

⁶ Pawulo ni vatirhi-kulobye va kongome kwihi? Ndzimana ya vunkombo yi ri: “Ku tlula kwalaho, loko va fika eMisiya va endle matshalatshala yo ya eBitiniya, kambe moya wa Yesu a wu va pfumelelanga.” Leswi Pawulo ni vatirhi-kulobye va siveriweke ku ya chumayela eAsiya, va khome ndlela yo ya en’walungu hi xikongomelo xo ya chumayela emitini ya le Bitiniya. Hambiswiritano, loko va ri ekusuhi ni le Bitiniya, Yesu u tlhele a tirhisa moya lowo kwetsima leswaku wu va sivela ku ya emahlweni ni riendzo ra vona. Va fanele va pfilunganyekile hi nkarhi wolowo. A va ri tiva rungula leri a va fanele va ri chumayela ni ndlela leyi a va fanele va ri chumayela ha yona, kambe a va nga swi tivi leswaku va fanele va ya chumayela kwihi. Hi ndlela yo fanekisela, a swi fana ni loko va gongondze enyangweni leyi yaka eAsiya kambe va nga pfuleriwi. Nakambe va gongondze enyangweni leyi yaka eBitiniya kambe na kona a ko fana ni kwala. Xana vachumayeri lava, lava hisekaka va tshikile ku hambeta va gongondza? Nikatsongo!

⁷ Hi nkarhi wolowo, vavanuna volavo va endle xiboho lexi nga ha vonakaka xi hlamarisa. Ndzimana ya vunhungu yi ri: “Va hundza eMisiya kutani va rhelela va ya eTrowasi.” Kutani vavanuna lava va kongome evupela-dyambu va famba mpfhuka wa tikhilomitara ta 563, va ri karhi va tsemakanya miti kukondza va fika ehlalukweni ra Trowasi, laha va khandziyeke xikepe lexi yaka eMakedoniya. Loko Pawulo ni vatirhi-kulobye va fika kwalaho, va gongondze ra vunharhu hi ndlela yo fanekisela kutani va pfuleriwa! Ndzimana ya vukaye yi vika leswi endlekeke: “Nivusiku ku humelele xivono eka Pawulo: wanuna un’wana wa Mukedoniya a a yimile a n’wi kombela a ku: ‘Pelela eMakedoniya u ta hi pfuna.’” Eku heteleleni, Pawulo u kume ndhawu leyi a a fanele ku ya chumayela eka yona. Vavanuna lava a va ha yimayimanga, va nambe va khandziya xikepe va ya eMakedoniya.

8, 9. Hi nga dyondza yini eka leswi humeleleke eriendzweni ra Pawulo?

⁸ I yini leswi hi nga swi dyondzaka emhakeni leyi? Xiya leswaku moya wa Xikwembu wu sivele Pawulo endzhaku ka loko a khome ndlela leyi yaka eAsiya. Kutani, Yesu u sivele Pawulo endzhaku ka loko a ri ekusuhi ni ku fika eBitiniya. Eku heteleleni, Yesu u lerise Pawulo leswaku a ya eMakedoniya endzhaku ka loko a fike eTrowasi. Leswi Yesu a nga Nhloko ya vandlha, a nga hi kongomisa hi ndlela leyi fanaka ninamuntlha. (Kol. 1:18) Hi xikombiso, swi nga ha endleka u ehleketa hi ku teka vuphayona kumbe ku rhurhela laha ku nga ni xilaveko lexikulu xa vahuweleri va Mfumo. Kambe Yesu a nga ha ku kongomisa hi ku tirhisa moya wa Xikwembu ntsena loko se u teke magoza yo fikelela pakani ya wena. Hi xikombiso: Muchayeri wa movha a nga wu jikisa wu ya exineneni kumbe eximatsini ntsena loko wu ri eku fambeni. Hilaha ku fanaka, Yesu a nga ha hi kongomisa leswaku hi ndlandlamuxa ntirho wa hina wa nsimu ntsena loko hi tiyimisele ku endla tano.

 ⁹ Kambe, u ta endla yini loko u vona onge matshalatshala lawa u ma endlaka a ma ku vuyerisi ha nchumu? Xana u fanele u lan’wa kutani u gimeta hi ku vula leswaku moya wa Xikwembu a wu ku kongomisi? Tsundzuka leswaku Pawulo na yena a swi pfa swi nga n’wi fambeli kahle. Nilokoswiritano, u hambete a gongondza etinyangweni to hambana-hambana hi ndlela yo fanekisela, kukondza a pfuleriwa. Hilaha ku fanaka, loko u hambeta u lavisisa “nyangwa leyikulu leyi yisaka entirhweni,” na wena u nga ha kuma hakelo.—1 Kor. 16:9.

A VA TSHAMA VA RI KARHI VA KHONGELA

10. I yini lexi kombisaka leswaku ku khongela nkarhi ni nkarhi i swa nkoka leswaku hi tshama hi rindzile?

¹⁰ Sweswi a hi kambisiseni dyondzo ya vumbirhi ya ku tshama hi rindzile, leyi hi nga yi kumaka eka Vakreste va lembe-xidzana ro sungula: A va tshama va ri karhi va khongela. (1 Pet. 4:7) Ku khongela minkarhi hinkwayo i swa nkoka loko hi lava ku tshama hi rindzile. Tsundzuka leswaku loko Yesu a nga si khomiwa entangeni wa Getsemani, u byele vaapostola vakwe vanharhu a ku: “Tshamani mi rindzile naswona mi hambeta mi khongela.”—Mat. 26:41.

11, 12. Ha yini Heroda a xanise Vakreste ku katsa na Petro naswona u va xanise njhani?

¹¹ Petro loyi a a ri kona eka xiendlakalo xexo, hi ku famba ka nkarhi u tivonele hi ya yena ndlela leyi xikhongelo lexi humaka embilwini xi nga ni matimba ha yona. (Hlaya Mintirho 12:1-6.) Eka tindzimana to sungula, hi kuma leswaku Heroda u sungule ku xanisa Vakreste hileswi a a lava ku tsakeriwa hi Vayuda. Swi nga ha endleka leswaku a a swi tiva leswaku Yakobo a a ri muapostola tlhelo munghana lonkulu wa Yesu. Hikwalaho, Heroda u lerise leswaku Yakobo a dlayiwa “hi banga.” (Ndzimana ya vumbirhi) Kutani vandlha ri lahlekeriwe hi muapostola loyi a a rhandzeka. Hakunene vamakwerhu volavo a va langutane ni ndzingo lowukulu!

¹² Heroda u endle yini endzhaku ka sweswo? Ndzimana ya vunharhu yi ri: “Tanihi leswi a voneke leswaku a swi tsakisa Vayuda, u khome na Petro.” Kambe emahlweni ka kwalaho, vaapostola van’wana va ntshunxiwe hi singita loko va ri ekhotsweni naswona Petro a a ri un’wana wa vona. (Mint. 5:17-20) Swi nga ha endleka leswaku Heroda a a swi tiva sweswo. Leswi a a nga lavi leswaku Petro a baleka, u n’wi yise eka “mintlawa ya mune, ya masocha ya mune, leyi a yi siyerisana ku n’wi rindza, hileswi a a kunguhate ku n’wi humesela vanhu endzhaku ka paseka.” (Ndzimana ya vumune) Anakanya hi mhaka yoleyo! Heroda u lerise leswaku Petro a bohiwa hi timpecana exikarhi ka masocha mambirhi ni varindzi va 16 lava nga ta cincana vusiku ni nhlikanhi ku rindza khotso leswaku a nga tshuki a baleka. Heroda a a tiyimisele ku dlaya Petro endzhaku ka Paseka hi xikongomelo xo tsakisa ntshungu. Tanihi leswi Petro a a khome nyarhi hi timhondzo, xana Vakreste-kulobye a va ta endla yini?

13, 14. (a) Vandlha ri endle yini loko Petro a khotsiwile? (b) Hi nga dyondza yini eka xikombiso lexi vekiweke hi Vakreste-kulobye va Petro loko swi ta emhakeni ya xikhongelo?

¹³ Vandlha a ri swi tiva leswi a ri fanele ri swi endla. Ndzimana ya vuntlhanu yi ri: “Hikwalaho Petro a a hlayisiwe ekhotsweni; kambe vandlha a ri n’wi khongelela swinene eka Xikwembu.” Swirho swa vandlha swi endle swikhongelo leswi humaka embilwini hikuva a swi n’wi rhandza. A swi lan’wanga hikwalaho ka rifu ra Yakobo; kambe a swi swi tiva kahle leswaku xikhongelo i xa nkoka swinene. Ematshan’weni ya sweswo, a swi swi tiva leswaku Yehovha wa swi amukela swikhongelo swa vagandzeri vakwe vo tshembeka. Loko swikhongelo sweswo swi pfumelelana ni ku rhandza kakwe, wa swi hlamula.—Hev. 13:18, 19; Yak. 5:16.

¹⁴ Hi dyondza yini eka ndlela leyi Vakreste-kulobye va Petro va anguleke ha yona? Ku tshama hi rindzile swi vula leswaku a hi fanelanga hi khongelela swilaveko swa hina ntsena kambe hi fanele hi khongelela ni vamakwerhu. (Efe. 6:18) Xana va kona vapfumeri-kuloni lava u tivaka leswaku va langutane ni miringo? Van’wana va nga ha va va ri eku tiyiseleni ka nxaniso, ku yirisiwa ka ntirho wa hina hi tihulumendhe kumbe timhangu ta ntumbuluko. Ha yini u nga va katsi eswikhongelweni swa wena? Nakambe u nga ha va u tiva van’wana lava langutaneke ni swiphiqo swin’wana leswi nga xiyekiki hi ku olova. Va nga ha va va karhatiwa hi  swiphiqo swa ndyangu, ku hetiwa matimba kumbe mavabyi. Ha yini u nga ehleketi hi vanhu vo karhi lava u nga boxaka mavito ya vona loko u ri karhi u khongela eka Yehovha, “Mutwi wa xikhongelo”?—Ps. 65:2.

15, 16. (a) Hlamusela ndlela leyi ntsumi ya Yehovha yi kutsuleke Petro ekhotsweni ha yona. (Vona xifaniso lexi nga laha hansi.) (b) Ha yini swi chavelela ku anakanyisisa hi ndlela leyi Yehovha a poniseke Petro ha yona?

¹⁵ Kambe ku humelele yini eka Petro? Hi vusiku byakwe byo hetelela ekhotsweni loko a ha etlele bya n’wantenyana exikarhi ka varindzi vambirhi lava a va n’wi veke tihlo, u vone swiendlakalo leswi hlamarisaka hi ku landzelana ka swona. (Hlaya Mintirho 12:7-11.) Vona leswi humeleleke hi mahlo ya mianakanyo: Hi xitshuketa ku vonakala lokukulu ku funengete khotso leri a a pfaleriwe eka rona. Kutani ntsumi yi yima kwalaho handle ko voniwa hi varindzi ivi hi ku hatlisa yi pfuxa Petro. Hiloko timpecana leti a a bohiwe ha tona ti wela ehansi! Kutani ntsumi yoleyo yi fambe na yena va huma ekhotsweni va hundza varindzi lava a va tshame ehandle ka khotso ivi va huma hi le nyangweni leyikulu ya nsimbi leyi nga lo “tipfulekela” hi yoxe. Endzhaku ka loko va humile ekhotsweni ntsumi yoleyo yi nyamalarile, hiloko Petro a ntshunxiwa!

¹⁶ Hakunene swi tiyisa ripfumelo ku anakanyisisa hi ndlela leyi Yehovha a ma tirhisaka ha yona matimba yakwe leswaku a kutsula malandza yakwe! I ntiyiso leswaku namuntlha a hi nge languteli leswaku Yehovha a hi kutsula hi singita. Hambiswiritano, hi ni ntshembo wa leswaku ninamuntlha u tirhisa matimba yakwe leswaku a sirhelela vanhu vakwe. (2 Tikr. 16:9) Hi ku tirhisa moya wakwe lowo kwetsima, a nga endla leswaku hi kota ku tiyisela miringo leyi hi nga ha langutanaka na yona. (2 Kor. 4:7; 2 Pet. 2:9) Ku nga ri khale Yehovha u ta tirhisa N’wana wakwe leswaku a ntshunxa vanhu va ntsandza-vahlayi ekhotsweni leri va nga kotiki ku huma eka rona, ku nga rifu. (Yoh. 5:28, 29) Ku va ni ripfumelo eka switshembiso swa Xikwembu swi nga hi nyika xivindzi loko hi langutana ni miringo namuntlha.

KU NYIKELA VUMBHONI HI RIXALADZA KU NGA KHATHARISEKI SWIHINGA

17. Pawulo u veke xikombiso lexinene hi ndlela yihi loko swi ta emhakeni yo chumayela hi ku hiseka ni hi xihatla?

¹⁷ Dyondzo ya vunharhu malunghana ni ku tshama hi rindzile leyi hi yi kumaka eka vaapostola hi leyi: Va hambete va nyikela vumbhoni ku nga khathariseki swihinga leswi a va langutana na swona. Ku chumayela hi ku hiseka ni hi xihatla i swa nkoka loko hi lava ku tshama hi rindzile. Muapostola Pawulo i xikombiso lexinene emhakeni leyi. U tirhe hi matimba entirhweni wo chumayela naswona u fambe mimpfhuka yo leha ni ku simeka mavandlha yo tala. Hambileswi a tiyiseleleke maxangu yo tala, u hambete a chumayela hi ku hiseka ni hi xihatla.—2 Kor. 11:23-29.

18. Pawulo u hambete a chumayela hi ndlela yihi loko a khotsiwile eRhoma?

¹⁸ A hi kambisiseni rungula ro hetelela leri vulavulaka hi Pawulo leri nga ebukwini ya Mintirho ndzima 28. Pawulo u fike eRhoma, laha a a fanele a tengisiwa emahlweni ka Nero. U pfaleriwe ekhotsweni  naswona swi nga ha endleka leswaku u bohiwe hi timpecana leti a ti fasiwe eka murindzi wakwe. Hambiswiritano, sweswo a swi n’wi pfalanga nomu muapostola loyi wo hiseka, u hambete a kuma tindlela to chumayela. (Hlaya Mintirho 28:17, 23, 24.) Endzhaku ka masiku manharhu, Pawulo u hlengelete vakulukumba va Vayuda leswaku a ta va chumayela. Kutani hi siku leri va ri hlawuleke, u nyikele vumbhoni lebyikulu. Ndzimana 23 yi ri: “Hiloko [Vayuda va kwalaho] va hlela siku na yena, kutani va ta endhawini leyi a tshamaka eka yona va tele. Kutani a va hlamusela mhaka leyi hi ku nyikela vumbhoni bya rixaladza malunghana ni mfumo wa Xikwembu ni hi ku tirhisa timhaka leti khorwisaka malunghana na Yesu hi ku landza nawu wa Muxe ni Vaprofeta, ku sukela nimixo ku fikela nimadyambu.”

19, 20. (a) Ha yini Pawulo a a humelela loko chumayela? (b) Pawulo u titwe njhani loko van’wana va nga ma amukeli mahungu lamanene?

¹⁹ Ha yini Pawulo a a humelela loko a chumayela? Xiya leswaku ndzimana 23 yi kandziyisa swivangelo swo hlayanyana. (1) A a chumayela hi Mfumo wa Xikwembu na Yesu Kreste. (2) A a ringeta ku koka rinoko ra vayingiseri vakwe “hi ku tirhisa timhaka leti khorwisaka.” (3) A a hlamula vanhu hi ku tirhisa Matsalwa. (4) A a khathala swinene hi vanhu hikuva a a chumayela “ku sukela nimixo ku fikela nimadyambu.” Pawulo u chumayele hi ku hiseka kambe a hi vanhu hinkwavo lava amukeleke rungula rakwe. Ndzimana 24 yi ri: “Van’wana va sungula ku kholwa swilo leswi vuriwaka; van’wanyana va nga kholwi.” Ku ve ni mholovo hiloko vanhu va sungula ku hangalaka.

²⁰ Xana Pawulo u hele matimba hileswi van’wana va nga ma amukelangiki mahungu lamanene? Doo! Mintirho 28:30, 31 yi ri: ‘U tshame malembe mambirhi hinkwawo endlwini yakwe leyi a yi hirheke, naswona a a va amukela hi musa hinkwavo lava a va ta eka yena, a chumayela hi mfumo wa Xikwembu eka vona ni ku va dyondzisa swilo leswi khumbaka Hosi Yesu Kreste hi ntshunxeko lowukulu wo vulavula, handle ka xihinga.’ Buku ya Mintirho leyi huhuteriweke yi gimeta hi marito wolawo lama khutazaka.

21. Hi nga dyondza yini eka xikombiso lexi Pawulo a xi vekeke loko a pfaleriwe endlwini?

²¹ Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Pawulo? Loko a pfaleriwe endlwini, a a nga swi koti ku chumayela hi yindlu ni yindlu. Hambiswiritano, u tshame a tsakile naswona a a chumayela vanhu hinkwavo lava a va n’wi endzela. Hilaha ku fanaka, vanhu vo tala va Xikwembu namuntlha va tshama va tsakile naswona va hambeta va chumayela hambiloko va pfaleriwa swi nga fanelanga hikwalaho ka ripfumelo ra vona. Vamakwerhu van’wana lava rhandzekaka a va swi koti ku huma etindlwini naswona van’wana va tshama emakaya ya vadyuhari hileswi va dyuhaleke kumbe va vabyaka. Va chumayela madokodela, vatirhi va kwalaho, vaendzi ni van’wana lava taka eka vona hilaha va nga swi kotaka hakona. Va swi lava hi timbilu ta vona hinkwato ku nyikela vumbhoni bya rixaladza hi Mfumo wa Xikwembu. Hakunene ha xi tlangela swinene xikombiso lexi va hi vekelaka xona!

22. (a) Hi rihi lunghiselelo leri hi pfunaka ku twisisa buku ya Bibele ya Mintirho? (Hlaya bokisi leri nga laha henhla.) (b) I yini leswi u tiyimiseleke ku swi endla loko wa ha rindzele ku lovisiwa ka mafambiselo lawa ya khale ya swilo?

²² Handle ko kanakana, ku ni swo tala leswi hi nga swi dyondzaka malunghana ni ku tshama hi rindzile eka vaapostola ni le ka Vakreste van’wana va lembe-xidzana ro sungula lava boxiwaka ebukwini ya Bibele ya Mintirho. Tanihi leswi ha ha rindzeleke ku lovisiwa ka mafambiselo lawa ya khale ya swilo, a hi tiyimiseleni ku tekelela Vakreste volavo hi ku va hi chumayela hi xivindzi ni hi ku hiseka. Hakunene ku hava lunghelo lerikulu leri hi nga vaka na rona leri tlulaka ku ‘chumayela Mfumo wa Xikwembu hi rixaladza’!—Mint. 28:23.

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Bokisi leri nga eka tluka 13]

“SE NDZI YI RHANDZA NGOPFU BUKU YA MINTIRHO”

Endzhaku ka loko mulanguteri un’wana wa xifundzha a hlaye buku leyi nge ‘Chumayela Mfumo Wa Xikwembu Hi Rixaladza,’ u te: “Se ndza yi rhandza ngopfu buku ya Mintirho. Ndzi ri hlaye ko tala rungula leri nga eka yona kambe a ndzi nga ri twisisi kahle. Sweswi se ndza ri twisisa.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

Ntsumi yi humese Petro hi le nyangweni leyikulu ya nsimbi