Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

Mavondzo—Mukhuva Lowu Nga Hi Thyakisaka Mianakanyo

Mavondzo—Mukhuva Lowu Nga Hi Thyakisaka Mianakanyo

Mavondzo—Mukhuva Lowu Nga Hi Thyakisaka Mianakanyo

Ku nga khathariseki matimba ni ndhuma leyi Napoleon Bonaparte, Julius Caesar na Alekzanda Lonkulu a va ri na yona, etimbilwini ta vona a va ri ni mukhuva lowu nga thyakisaka mianakanyo ya munhu. Havanharhu ka vona a va vondzoka un’wana.

Bertrand Russell, mutivi un’wana wa filosofi wa Munghezi, u tsale a ku: “Napoleon u vondzoke Caesar, Caesar u vondzoke Alekzanda [Lonkulu] kasi Alekzanda u vondzoke Hercules, loyi a a nga ri munhu wa xiviri.” Munhu un’wana ni un’wana a nga va ni mavondzo, ku nga khathariseki leswaku u fuwe ku fikela kwihi, u ni timfanelo tihi letinene nileswaku swi n’wi fambela kahle ku fikela kwihi evuton’wini.

Mavondzo i ku venga van’wana hikwalaho ka nhundzu ya vona, rifuwo, mikateko ni swilo swin’wana leswi va nga na swona. Hi ku ya hi buku yin’wana ya tinhlamuselo ta Bibele, rito leri nge “mavondzo” eBibeleni a ri vuli ku navela ku fana ni munhu loyi a fuweke ntsena, kambe ri tlhela ri vula ku navela ku tekela un’wana swilo swakwe. Kutani munhu wa mavondzo a ngo vondzoka leswi van’wana va nga na swona ntsena kambe u lava ni ku va tekela swona.

Hi ta va hi endla kahle loko hi kambisisa ndlela leyi mavondzo ma nga hi nghenaka ha yona ni vuyelo lebyi nga vangiwaka hi wona. Ngopfu-ngopfu hi lava ku tiva leswaku hi wahi magoza lawa hi nga ma tekaka leswaku hi nga pfumeleli ku lawuriwa hi mavondzo.

MOYA LOWU NGA HLOHLETELAKA MAVONDZO

Leswi vanhu lava nga hetisekangiki va nga ni “mboyamelo wa mavondzo,” ku ni swilo swo hambana-hambana leswi nga hlohlotelaka mboyamelo lowu. (Yak. 4:5, NW) Loko muapostola Pawulo a vulavula hi xin’wana xa swona, u tsale a ku: “Hi nga tshuki hi tikurisa, hi pfuxa ku phikizana, hi va ni [mavondzo] eka van’wana.” (Gal. 5:26) Moya wo phikizana wu nga endla leswaku mboyamelo wa hina wa mavondzo wu tinyika matimba. Vamakwerhu vambirhi lava vuriwaka Cristina na José * va kume leswaku mhaka leyi i ntiyiso.

Cristina loyi a nga phayona ra nkarhi hinkwawo, u te: “Minkarhi yo tala ndzi tikuma ndzi vondzoka vanhu van’wana. Ndzi pimanisa swilo leswi va nga na swona ni leswi mina ndzi nga riki na swona.” Siku rin’wana, Cristina a a ri eku dyeni ka swakudya ni mpatswa wun’wana lowu nga valanguteri lava famba-fambaka. Loko a kume leswaku yena ni nuna wakwe Eric va ringana ni mpatswa wolowo hi malembe nileswaku va tshame va endla swiavelo leswi fanaka ni swa vona enkarhini lowu hundzeke, u te: “Swi ta njhani leswaku n’wina mi va valanguteri lava famba-fambaka kambe hina hi nga ri nchumu kasi nuna wa mina na yena i nkulu?” Mavondzo yakwe lawa a ma hlohloteriwa hi moya wo phikizana, ma endle leswaku a rivala ntirho wa nkoka lowu yena ni nuna wakwe a va wu endla naswona ma n’wi tsone ntsako evuton’wini.

José a a navela ku va nandza wa vutirheli evandlheni. Loko van’wana va hlawuriwe ku va malandza ya vutirheli kambe yena a nga hlawuriwi, u sungule ku va vondzoka a tlhela a venga muhlanganisi wa huvo ya vakulu. U te: “Mavondzo ma ndzi endle ndzi venga nkulu yoloye naswona a ndzi ehleketa leswaku a nga swi lavi leswaku ndzi kuma malunghelo evandlheni. Loko mavondzo ma lawula vutomi bya wena, u va ni vutianakanyi naswona a wa ha ehleketi hi ndlela leyi faneleke.”

LESWI HI SWI DYONDZAKA EKA SWIKOMBISO SWA LE BIBELENI

Bibele yi ni swikombiso swo tala leswi hi lemukisaka. (1 Kor. 10:11) Swin’wana swa swikombiso sweswo swi kombisa ndlela leyi mavondzo ma sungulaka ha yona ni ndlela leyi ma nga vaka chefu ha yona evuton’wini bya lava ma pfumelelaka leswaku ma va lawula.

Hi xikombiso, Kayini, mativula ya Adamu na Evha, u hlundzukile loko Yehovha a amukele gandzelo ra Avele ku nga ri rakwe. Kayini a a ta va a swi be hi makatla sweswo kambe mavondzo ma tinyike matimba lerova u kale a dlaya makwavo. (Gen. 4:4-8) A swi hlamarisi leswi Bibele yi vulaka leswaku Kayini u ‘huma eka lowo homboloka,’ ku nga Sathana!—1 Yoh. 3:12.

Vamakwavo va khume va Yosefa va n’wi vondzokile hileswi a a ri ni vuxaka byo hlawulela ni tata wa vona. Rivengo ra vona ri nyanye ngopfu loko a va byele hi ta milorho yakwe ya vuprofeta. A va lava hambi ku ri ku n’wi dlaya. Eku heteleleni, va n’wi xavise tanihi hlonga naswona va endle leswaku tata wa vona a tshemba leswaku u file. (Gen. 37:4-11, 23-28, 31-33) Endzhaku ka malembe, va pfumele xidyoho xa vona kutani va byelana va ku: “Swi le rivaleni leswaku hi ni nandzu malunghana ni makwerhu, hikuva hi vone maxangu ya moya-xiviri wakwe loko a kombela leswaku hi n’wi twela vusiwana, kambe a hi yingisanga.”—Gen. 42:21; 50:15-19.

Kora, Dathani na Abirama va sungule ku va ni mavondzo loko va pimanisa malunghelo ya vona ni lawa Muxe na Aroni a va ri na wona. Va vule leswaku Muxe u tiendla “hosana” nileswaku u tiveka ehenhla ka van’wana. (Tinhl. 16:13) Wolawo a ku ri mavunwa ya rihlaza. (Tinhl. 11:14, 15) I Yehovha loyi a a hlawule Muxe. Kambe vaxandzuki volavo va vondzoke Muxe hikwalaho ka xikhundlha xakwe. Eku heteleleni, Yehovha u va lovisile hikwalaho ka mavondzo ya vona.—Ps. 106:16, 17.

Hosi Solomoni u vone leswi mavondzo ma nga kucetelaka vanhu leswaku va swi endla. Wansati un’wana loyi a a feriwe hi ricece rakwe leri a ra ha ku velekiwa, u ringete ku kanganyisa wansati un’wanyana hi ku vula leswaku ricece leri feke i ra yena. Loko mhaka leyi yi ri eku tengiweni, wansati loyi a vulavuleke mavunwa u kale a pfumelelana ni mhaka ya leswaku ricece leri saleke ri dlayiwa. Hambiswiritano, Solomoni u tiyisekise leswaku ricece rero ri nyikiwa mana wa rona wa xiviri.—1 Tih. 3:16-27.

Mavondzo ma nga tisa vuyelo lebyi vavaka swinene. Swikombiso swa le Bibeleni leswi hi swi kambisiseke swi kombisa leswaku mavondzo ma nga vanga rivengo, swiendlo swo biha hambi ku ri ku dlaya. Ku engetela kwalaho, vanhu hinkwavo lava a va vondzokiwa a va nga dyanga xa munhu. Hi wahi magoza lama lwisanaka ni mavondzo lawa hi nga ma tekaka?

MAGOZA YA NKOKA YO LWISANA NI MAVONDZO

Hlakulelani rirhandzu ni xinakulobye xa vumakwerhu. Muapostola Petro u tsundzuxe Vakreste a ku: “Tanihi leswi mi tengiseke mimoya-xiviri ya n’wina hi ku yingisa ntiyiso, vuyelo bya kona ku nga xinakulobye xa vumakwerhu lexi nga riki na vukanganyisi, rhandzanani swinene ku suka embilwini.” (1 Pet. 1:22) Rirhandzu i yini? Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Rirhandzu ri ni mbilu yo leha ni musa. Rirhandzu a ri na mavondzo, a ri tikurisi, a ri tikukumuxi, a ri tikhomi hi ndlela leyi nga tengangiki, a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena.” (1 Kor. 13:4, 5) Loko hi hlakulela rirhandzu ro tano etimbilwini ta hina, ri ta hi pfuna ku lwisana ni mboyamelo wa mavondzo. (1 Pet. 2:1) Ematshan’weni yo va Yonathani a vondzoka Davhida, u “n’wi [rhandze] kukota moya-xiviri wakwe.”—1 Sam. 18:1.

Tihlanganiseni ni vanhu lava chavaka Xikwembu. Mutsari wa Pisalema 73 u vondzoke vanhu vo homboloka lava swilo a swi va fambela kahle naswona a va hanya emafurheni. Hambiswiritano, u hlule mavondzo wolawo hi ku ya “evukwetsimelweni lebyikulu bya Xikwembu.” (Ps. 73:3-5, 17) Ku tihlanganisa kakwe ni vagandzeri-kulobye swi n’wi pfune ku xiya mikateko leyi a a yi kuma hi ku “tshinela eka Xikwembu.” (Ps. 73:28) Na hina hi nga pfuneka hi ndlela leyi fanaka loko minkarhi hinkwayo hi tihlanganisa ni vagandzeri-kulorhi eminhlanganweni ya Vukreste.

Lavani tindlela to endla leswinene. Endzhaku ka loko Xikwembu xi vone leswaku Kayini u fukamele mavondzo ni rivengo, xi n’wi byele xi ku: “Hundzuka u endla leswinene.” (Gen. 4:7) Ku “endla leswinene” swi katsa yini eka Vakreste? Yesu u vule leswaku hi ‘fanele hi rhandza Yehovha Xikwembu xa hina hi timbilu ta hina hinkwato ni hi mimoya-xiviri ya hina hinkwayo ni hi mianakanyo ya hina hinkwayo naswona hi fanele hi rhandza vaakelani va hina kukota loko hi tirhandza.’ (Mat. 22:37-39) Ntsako lowu hi wu kumaka loko hi tirhisa vutomi bya hina entirhweni wa Yehovha ni ku pfuna van’wana, wu nga hi pfuna leswaku hi hlula mavondzo. Ku hlanganyela hi xitalo entirhweni wo chumayela ni wo endla vadyondzisiwa, swi hi tisela “nkateko wa Yehovha” naswona i ndlela leyinene yo n’wi tirhela ni yo pfuna vaakelani va hina.—Swiv. 10:22.

“Tsakani ni vanhu lava tsakaka.” (Rhom. 12:15) Yesu u tsakile loko vadyondzisiwa vakwe va kume vuyelo lebyinene entirhweni wo chumayela naswona u vule leswaku a va ta endla swo tala entirhweni wolowo ku tlula yena. (Luka 10:17, 21; Yoh. 14:12) Hi malandza ya Yehovha lama nga ni vun’we, hi yona mhaka leyi hi tsakaka loko un’wana wa hina swi n’wi fambela kahle. (1 Kor. 12:25, 26) Kutani, xana a hi fanelanga hi tsaka ematshan’weni yo va ni mavondzo loko van’wana va kuma malunghelo lama engetelekeke?

A SWI OLOVI KU LWISANA NI MAVONDZO

Hi fanele hi lwisana ni mavondzo nkarhi ni nkarhi. Cristina u ri: “Ndza ha ri ni mboyamelo lowukulu wa mavondzo. Hambileswi ndzi ma vengaka, kambe ma le ngatini naswona ndzi fanele ndzi lwisana na wona minkarhi hinkwayo.” José u le nyimpini leyi fanaka. U ri: “Yehovha u ndzi pfunile leswaku ndzi tlangela timfanelo letinene ta muhlanganisi wa huvo ya vakulu. Ku va ni vuxaka lebyinene na Yena swi ndzi pfunile swinene.”

Mavondzo i yin’wana ya “mintirho ya nyama” leyi Mukreste un’wana ni un’wana a faneleke a lwisana na yona. (Gal. 5:19-21) Loko hi nga ma pfumeleli mavondzo leswaku ma hi lawula, hi ta endla leswaku vutomi bya hina byi tsakisa hi tlhela hi tsakisa Yehovha, Tata wa hina wa le tilweni.

[Nhlamuselo ya le hansi]

^ par. 7 Mavito ma cinciwile.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 17]

“Tsakani ni vanhu lava tsakaka”