Hi ku vula ka Elva Gjerde

Malembe ya kwalomu ka 70 lama hundzeke, muendzi un’wana loyi a a te ekaya u ringanyete mhaka yin’wana eka tatana leyi cinceke vutomi bya mina hi ku helela. Ku sukela hi siku rero ra nkoka, vanhu van’wana vo hlayanyana va ndzi pfunile swinene evuton’wini. Loko nkarhi wu ri karhi wu famba, ndzi ake xinghana xa risima swinene ku tlula hinkwaswo. Inge ndzi mi chumbutela.

NDZI velekiwe edorobeni ra Sydney, eAustralia hi 1932, hi vatswari lava a va pfumela eka Xikwembu kambe lava a va nga ngheni kereke. Manana a a ndzi dyondzisa leswaku Xikwembu a xi tshama xi ndzi veke tihlo leswaku xi ta ndzi xupula loko ndzi phungela. Mhaka yoleyo yi endle leswaku ndzi xi chava. Kambe a ndzi yi rhandza Bibele. Loko mhani-nkulu a hi endzela hi mahelo-vhiki, a a ndzi byela switori swo tala swo tsakisa swa le Bibeleni. Minkarhi hinkwayo a ndzi swi langutela hi mahlo-ngati leswaku a hi endzela.

Loko ndza ha ri xinhwanyetana, tatana u hlaye tibuku leti manana a ti kumeke eka mukhegula un’wana loyi a a ri Mbhoni ya Yehovha. Swi n’wi tsakise ngopfu leswi a swi hlayeke eka tona lerova u pfumele ku dyondza Bibele ni Timbhoni. Loko siku rin’wana a ri eku dyondzeriweni, u ndzi kume ndzi ri karhi ndzi yingisela. Loko a lava ku ndzi yisa ekamareni leswaku ndzi ya etlela, muendzi loyi a a dyondza na yena u n’wi byele a ku, “Ha yini u nga tshiki Elva leswaku a tshama a dyondza na hina?” Xiringanyeto xexo xi ve masungulo ya vutomi lebyintshwa ni ya xinghana xa mina ni Xikwembu xa ntiyiso, ku nga Yehovha.

Endzhakunyana ka kwalaho, mina na tatana hi sungule ku ya eminhlanganweni ya Timbhoni. Leswi a swi dyondzeke eka yona swi n’wi susumetele ku hundzula vutomi byakwe. Nakambe u tshike ku va ni ximbilwambilwana. Sweswo swi khutaze manana na buti Frank leswaku va ya eminhlanganweni. * Hinkwerhu va mune hi endle nhluvuko naswona hi hetelele hi khuvuriwile tanihi Timbhoni ta Yehovha. Ku sukela kwalaho, vanhu vo tala lavakulu va ndzi pfune ngopfu loko ndzi ri karhi ndzi kula.

NDZI TIVEKELA PAKANI

Loko ndza ha ri ntsongo, a ndzi rhandza ku aka xinghana ni vanhu lavakulu evandlheni. Un’wana wa vona a ku ri Alice Place, ku nga makwerhu wa xisati loyi a a dyuharile loyi ku nga yena wo sungula ku chumayela ndyangu wa ka hina. Ndzi sungule ku n’wi teka tanihi kokwa wa mina. U ndzi dyondzise ku chumayela a tlhela a ndzi khutaza leswaku ndzi khuvuriwa. Kutani loko ndzi ri ni malembe ya 15 ndzi khuvuriwile.

Ndzi tlhele ndzi aka xinghana ni mpatswa wun’wana lowu dyuhaleke, ku nga Percy na Madge [Margaret] va ka Dunham. Mpfuno lowu va ndzi nyikeke wona wu ndzi vuyerise ngopfu endzhaku ka malembe. A ndzi rhandza tinhlayo naswona a ndzi lava ku va mudyondzisi wa tona. Percy na Madge va tshame va va varhumiwa etikweni ra Latvia hi va-1930. Kambe loko ku tlhekeke Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava eYuropa, va rhambiwe ku ya tirha  eBethele ya le Australia, leyi nga edorobeni ra Sydney. Percy na Madge a va ndzi rhandza swinene. Va vule mintokoto yo tala yo tsakisa leyi va veke na yona entirhweni wa vurhumiwa. Ndzi nambe ndzi swi xiya leswaku ku dyondzisa Bibele a swi ta ndzi tisela ntsako lowukulu ku tlula ku dyondzisa tinhlayo. Kutani ndzi tivekele pakani yo va murhumiwa.

Mpatswa wa ka Dunham wu ndzi khutaze ku phayona leswaku ndzi tilunghiselela ku va murhumiwa. Kutani hi 1948, loko ndzi ri ni malembe ya 16, ndzi ve phayona naswona ndzi joyine vantshwa van’wana va khume lava a va tiphina hi ku phayona evandlheni ra ka hina eHurstville le Sydney.

Eka malembe ya mune lama landzeke, ndzi phayone emadorobeni man’wana ya mune, lawa hinkwawo ka wona a ma ri exifundzheni xa New South Wales ni xa Queensland. Xin’wana xa swichudeni swa mina swo sungula swa Bibele a ku ri Betty Law (loyi sweswi a nga wa ka Remnant). Betty a a ri ni musa naswona a a ndzi hundza hi malembe mambirhi. Endzhaku ka nkarhi u phayone na mina edorobeni ra Cowra, leri nga kwalomu ka tikhilomitara ta 230 evupela-dyambu bya Sydney. Hambileswi hi phayoneke swin’we nkarhi wo koma, mina na Betty ha ha ri vanghana ninamuntlha.

Endzhaku ka loko ndzi hlawuriwe ku va phayona ro hlawuleka, ndzi rhumeriwe edorobeni ra Narrandera, leri nga kwalomu ka tikhilomitara ta 220 edzonga-vupela-dyambu bya Cowra. Phayona lerintshwa leri ndzi phayoneke na rona a ku ri Joy Lennox (loyi sweswi a nga wa ka Hunter), na yena a a ndzi hundza hi malembe mambirhi. A ku ri hina ntsena Timbhoni edorobeni rero. Mina na Joy a hi tshama ni mpatswa wun’wana lowu nga ni malwandla, ku nga Ray na Esther va ka Irons. Vona swin’we ni vana va vona va mune, jaha rin’we ni vanhwanyana vanharhu, a va tsakela ntiyiso. Exikarhi ka vhiki, Ray ni jaha rakwe a va tirha epurasini ra tinyimpfu ni ra koroni leri a ri ri ehandle ka doroba kasi Esther ni tintombhi takwe a va khathalela yindlu leyi a va yi qachisa. Sonto yin’wana ni yin’wana, mina na Joy a hi swekela ndyangu wa ka Irons swakudya swo tala leswi a va swi dya swin’we ni vavanuna va 12 lava a va hirhe kwalaho. Vavanuna volavo lava a va tirha eka rhalaweyi a va tidyela. Mali yin’wana ya rhente ya hina a hi yi hakela hi ku sweka swakudya. Loko hi heta ku hlantswa swibya, a hi khoma dyondzo ya Xihondzo xo Rindza ya vhiki ni vhiki ni ndyangu wa ka Irons. Ray, Esther ni vana va vona va mune va amukele ntiyiso naswona va ve swirho swo sungula swa Vandlha ra Narrandera.

Hi 1951, ndzi ye entsombanweni wa Timbhoni ta Yehovha eSydney. Kwalaho ndzi ye eka nhlangano wo hlawuleka wa maphayona lama tsakelaka ku nghenela ntirho wa vurhumiwa. Enhlanganweni wolowo lowu a wu khomeriwe etendeni lerikulu, a ku ri ni vanhu lava tlulaka 300. Nathan Knorr loyi a a huma eBethele ya le Brooklyn u vulavule ni ntlawa wolowo naswona u wu hlamusele hi vuenti leswaku mahungu lamanene ma fanele ma chumayeriwa emisaveni hinkwayo. Hi n’wi yingisele hi vurhon’wana. Hi ku famba ka nkarhi maphayona yo tala lawa a ma ri kona enhlanganweni wolowo ma sungule ku chumayela hi Mfumo ematikweni ya le Pacific Dzonga ni le tindhawini tin’wana. A ndzi tsake ngopfu ku va un’wana wa maphayona ya 17 ya le Australia lama rhambiweke ku ya eka tlilasi ya vu-19 ya Xikolo xa Giliyadi hi 1952. Loko ndzi ri ni malembe ya 20, ku navela ka mina ko va murhumiwa a ku ri eku hetisekeni.

NDZI CINCA LANGUTELO RA MINA

Dyondzo ya le Giliyadi yi endle leswaku ndzi va ni vutivi lebyi engeteleke hi Bibele ni ku tiyisa ripfumelo ra mina. Xinakulobye xa vamakwerhu xi ndzi pfune ku cinca vumunhu bya mina. A ndza ha ri ntsongo naswona a ndzi lava ku endla swilo hi ndlela leyi hetisekeke ni ku langutela leswaku van’wana va endla tano. Swilo swin’wana a ndzi swi languta hi ndlela leyi hundzeletiweke. Hi xikombiso, loko ndzi vona Makwerhu Knorr a ri eku tlangeni ka ntlango wa baseball swin’we ni ntlawa wa vantshwa va le Bethele, ndzi hlamale ngopfu.

Valeteri va le Giliyadi lava tlhariheke ni lava nga ni ntokoto va fanele va swi xiyile leswaku langutelo ra mina a ri ndzi tsona ntsako. Va ndzi kombe musa ni ku ndzi pfuna leswaku ndzi cinca langutelo ra mina. Hakatsongo-tsongo ndzi sungule ku swi twisisa leswaku Yehovha i Xikwembu lexi nga ni rirhandzu, lexi tlangelaka leswi hi swi endlaka naswona a xi hi khomi hi voko ra nsimbi.  Swichudeni-kulorhi swin’wana swi ndzi pfunile. Xin’wana xa swona xi tshame xi ku: “Elva, Yehovha a nga hi kongomisi hi nkharisa. U nga tivekeli milawu leyi nga ehenhla ka matimba ya wena!” Marito ya xona lama nga erivaleni ma ndzi khumbe mbilu.

Endzhaku ko heta Xikolo xa Giliyadi, mina ni swichudeni-kulorhi swa mune hi rhumeriwe eNamibia le Afrika. Swi nga si ya kwihi, se a hi fambisa tidyondzo ta Bibele ta 80. A ndzi ri rhandza tiko ra Namibia swin’we ni ntirho wa vurhumiwa, kambe a ndzi rhandzana ni xichudeni-kulorhi xa le Giliyadi lexi a xi rhumeriwe etikweni ra Switzerland. Endzhaku ko heta lembe eNamibia, ndzi rhurhele eSwitzerland leswaku ndzi ta ya tirha swin’we ni jaha ra mina. Endzhaku ka loko hi tekanile, ndzi fambe na yena entirhweni wakwe wa ku va mulanguteri wa xifundzha.

NDZI WERIWA HI KHOMBO

Endzhaku ko tiphina malembe ya ntlhanu entirhweni wo endzela mavandlha, hi rhamberiwe ku ya tirha eBethele ya Switzerland. Kwalaho ndzi tsakisiwe hi ku tirha swin’we ni vamakwerhu vo tala lava wupfeke hi tlhelo ra moya.

Endzhakunyana ka nkarhi, ndzi tsemeke nhlana loko ndzi kuma leswaku nuna wa mina a a nga tshembekanga eka mina ni le ka Yehovha. Kutani ndzi hele matimba loko a famba a ndzi siya. A ndzi swi tivi leswaku a ndzi ta va ndzi swi kotise ku yini ku langutana ni xiyimo xexo loko vanghana va mina lava kuleke va le Bethele a va nga ndzi seketelanga va tlhela va ndzi komba rirhandzu. A va ndzi yingisela loko ndzi lava ku vulavula naswona a va ndzi tshika ndzi wisa loko ndzi lava ku wisa. Marito ya vona lama chavelelaka ni swiendlo swa vona swa musa swi ndzi pfunile leswaku ndzi tiyiselela ku vava lokukulu loku a ndzi ku twa naswona va ndzi pfune leswaku ndzi tshinela swinene eka Yehovha.

Ndzi tlhele ndzi tsundzuka marito lawa vanghana va mina lava kuleke vo tlhariha va tshameke va ndzi byela wona, lava na vona va koteke ku tiyiselela maxangu ya vona. Marito wolawo ma katsa lama vuriweke hi Madge Dunham. U tshame a ndzi byela a ku: “Elva, loko u ri karhi u tirhela Yehovha, u ta langutana ni miringo yo tala kambe miringo yo nonon’hwa swinene leyi u nga ta langutana na yona swi nga ha endleka yi huma eka vanhu lava u nga ekusuhi swinene na vona. Hi nkarhi wolowo wa miringo, tshinela swinene eka Yehovha. Tsundzuka leswaku u tirhela yena ku nga ri vanhu lava nga hetisekangiki.” Xitsundzuxo xa Madge xi ndzi tiyisile loko ndzi langutane ni minkarhi yo tala ya mangava. Ndzi tibyele leswaku a ndzi nge pfuki ndzi pfumelele swihoxo swa nuna wa mina leswaku swi ndzi hambanisa na Yehovha.

Hi ku famba ka nkarhi ndzi endle xiboho xo tlhelela eAustralia leswaku ndzi ya phayona ekusuhi ni le kaya. Loko ndza ha ri eriendzweni rero ro leha ro tlhelela ekaya, ndzi sungule bulo leri tsakisaka ra Bibele ni ntlawa wa vakhandziyi lava a va ri exikepeni. Eka ntlawa wolowo a ku ri ni wanuna un’wana wo miyela wa le Norway, loyi a a vuriwa Arne Gjerde. U tsakele rungula leri a ri tweke. Endzhakunyana Arne u ndzi endzerile mina swin’we ni ndyangu wa ka hina eSydney. Hi ku hatlisa u endle nhluvuko hi tlhelo ra moya naswona u khuvuriwile. Hi 1963, mina na Arne hi tekanile naswona endzhaku ka malembe mambirhi ndzi veleke n’wana wa jaha loyi hi n’wi thyeke vito ra Gary.

NDZI WERIWA HI KHOMBO RIN’WANA

Mina, Arne na Gary a hi tshama hi tsakile endyangwini wa hina. Swi nga siya kwihi Arne u ndlandlamuxe yindlu ya hina leswaku hi ta tshama ni vatswari va mina lava se a va dyuharile. Hambiswiritano, endzhaku ka malembe ya tsevu hi catile ndzi humeleriwe hi khombo rin’wana. Ku kumiwe leswaku Arne a a ri ni khensa ya byongo. Siku ni siku a ndzi n’wi endzela exibedlhele loko a ri karhi a tshunguriwa hi matshungulelo lama vuriwaka radiation. U hlakarherile ku ringana nkarhi wutsongo kambe endzhakunyana ka nkarhi xiyimo xakwe xi nyanyile lerova a khomiwa hi vuvabyi byo oma swirho. Ndzi  byeriwe leswaku u ta hanya mavhiki ma nga ri mangani ntsena. Hambiswiritano, Arne u hanye nkarhi wo leha ku tlula wolowo naswona u tlhele a vuya ekaya laha ndzi n’wi khathaleleke kukondza a hlakarhela. Hi ku famba ka nkarhi u tlhele a kota ku famba ni ku endla mintirho yakwe tanihi nkulu evandlheni. Leswi a a tshama a tsakile naswona a rhandza ku hleka swi n’wi pfune leswaku a hlakarhela naswona swi endle leswaku swi ndzi olovela ku n’wi khathalela.

Hi 1986, Arne u tlhele a vabya swinene. Hi nkarhi wolowo vatswari va mina se a va file, kutani hi rhurhele etintshaveni to saseka leti vuriwaka Blue Mountains leti nga ehandle ka doroba ra Sydney, laha hi tshameke ekusuhi ni vanghana va hina. Endzhaku ka nkarhi, Gary u tekane na Karin, makwerhu wa xisati wo saseka, naswona va ringanyete leswaku hinkwerhu ka hina hi tshama endlwini yin’we. Kutani endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, hinkwerhu hi rhurhele endlwini leyi nga exitarateni lexi nga riki ekule ni laha mina na Arne a hi tshama kona.

Eka tin’hweti ta 18 leti Arne a ti hanyeke emahlweni ko va a fa, a a nga ha swi koti ku pfuka emubedweni xisweswo a a lava ku khathaleriwa nkarhi hinkwawo. Leswi a ndzi boheka ku tshama endlwini nkarhi wo tala, a ndzi heta tiawara timbirhi siku ni siku ndzi ri karhi ndzi dyondza Bibele ni minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni. Eka tiawara teto, ndzi dyondze swilo swo tala leswi ndzi pfuneke ku tiyiselela xiyimo xexo. Ndzi tlhele ndzi endzeriwa hi vamakwerhu lava kuleke va le vandlheni ra ka hina, lava van’wana va vona va langutaneke ni xiyimo lexi fanaka. Maendzo wolawo ma ndzi khutazile swinene. Arne u fe hi April 2003 naswona a a pfumela hi ku helela leswaku vafi va ta pfuxiwa.

NSEKETELO WA MINA LOWUKULU

Loko ndza ha ri ntsongo a ndzi nga va anakanyeli vanhu naswona a ndzi lava leswaku swilo hinkwaswo swi endliwa hi ndlela leyi hetisekeke. Kambe ndzi dyondze leswaku vutomi byi nga cinca hi xitshuketa. Ndzi tiphine hi mikateko yo tala naswona ndzi tlhele ndzi tiyiselela makhombo mambirhi yo vava, ku nga ku lahlekeriwa hi nuna wa mina wo sungula hikwalaho ka ku nga tshembeki ni ku feriwa hi nuna wa mina wa vumbirhi hikwalaho ka mavabyi. Kambe eka miringo ya mina hinkwayo, ndzi kume nkongomiso ni nchavelelo hi tindlela to hambana-hambana. Nseketelo wa mina lowukulu wa ha huma eka “Nkulukumba wa Masiku,” Yehovha Xikwembu. (Dan. 7:9) Xitsundzuxo xakwe xi hundzule vumunhu bya mina naswona xi endle leswaku ndzi kuma mintokoto leyi tsakisaka entirhweni wa vurhumiwa. Loko ndzi humeleriwe hi swiphiqo, ‘musa wa Yehovha wa rirhandzu wu hambete wu ndzi seketela naswona nchavelelo wakwe wu vukarhe moya-xiviri wa mina.’ (Ps. 94:18, 19) Ndzi tlhele ndzi seketeriwa ni ku kombiwa rirhandzu hi swirho swa ndyangu wa ka hina ni hi ‘vanakulorhi va ntiyiso lava velekiweke loko ku ri ni maxangu.’ (Swiv. 17:17) Vo tala va vanakulorhi volavo a ku ri vanhu lava kuleke lava nga ni vutlhari.

Yobo u vutisile a ku: “Xana vutlhari a byi kona eka lava kuleke ni ku twisisa eka lava nga ni masiku yo tala?” (Yobo 12:12) Loko ndzi ehleketa hi swilo leswi ndzi humeleleke evuton’wini, ndzi nga hlamula ndzi ku ina. Switsundzuxo swa vanhu lava kuleke swi ndzi pfunile, nchavelelo wa vona wu ndzi khutazile naswona ku aka xinghana na vona swi endle leswaku vutomi bya mina byi va lebyi vuyerisaka. Ndza tsaka hileswi ndzi akeke xinghana na vona.

Sweswi ndzi ni malembe ya 80. Leswi ndzi humeleleke evuton’wini swi ndzi endle leswaku ndzi swi tekela enhlokweni swilaveko swa vanhu van’wana lava kuleke. Ndza ha swi rhandza ku va endzela ni ku va pfuna. Kambe ndza swi tsakela ni ku endzeriwa hi vantshwa. Ndzi rhandza matimba ya vona naswona ku hiseka ka vona ka ndzi khutaza. Loko vantshwa va ta eka mina va ta kombela mpfuno, ndzi swi tsakela hi mbilu hinkwayo ku va pfuna.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Loko ndzi phayona na Joy Lennox eNarrandera

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Loko Elva a ri ni swirho swa ndyangu wa Bethele ya le Switzerland hi 1960

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Loko ndzi khathalela Arne hi nkarhi lowu a a vabya