Xana Wa Yi Tlangela Hakunene Nyiko Ya Xikwembu Ya Vukati?

“Onge Yehovha a nga mi nyika nyiko, ha un’we a kuma ndhawu yo wisela eka yona endlwini ya nuna wakwe.”—RHU. 1:9.

KUMISISA TINHLAMULO TA SWIVUTISO LESWI:

Ha yini hi nga vulaka leswaku malandza ya khale ya Xikwembu a ma yi tlangela nyiko ya xona ya vukati?

Hi swi tiva njhani leswaku Yehovha wa khathala hi munhu loyi hi n’wi hlawulaka leswaku hi tekana na yena?

Hi xihi xitsundzuxo xa Bibele malunghana ni vukati lexi u tiyimiseleke ku xi tirhisa evuton’wini bya wena?

1. Hlamusela ndlela leyi Adamu a titweke ha yona loko a kuma nsati.

“EKU heteleleni leri i rhambu ra marhambu ya mina ni nyama ya nyama ya mina. Loyi u ta thyiwa Wansati, hikuva u tekiwe eka wanuna.” (Gen. 2:23) Hakunene Adamu, wanuna wo sungula, a a tsake ni swikunwana loko a kuma nsati! A swi hlamarisi leswi a vuleke marito wolawo yo tlhokovetsela. Endzhaku ka loko Yehovha a etlerise Adamu vurhongo lebyikulu, U vumbe wansati yoloye wa mbhuri hi rin’wana ra timbambu takwe. Endzhakunyana, Adamu u n’wi thye vito leri nge Evha. Yehovha u va hlanganisile leswaku va va ni vukati lebyi tsakisaka. Leswi a tirhiseke rimbambu ra Adamu leswaku a vumba Evha, a va ri bandhi ni buruku ku tlula vatekani hinkwavo va namuntlha.

2. Ha yini wanuna ni wansati va lava ku tshama swin’we?

² Leswi Yehovha a nga ni vutlhari lebyikulu, u nghenise rirhandzu etimbilwini ta vanhu, leri endlaka leswaku wanuna ni wansati va lava ku tshama swin’we. Buku leyi nge The World Book Encyclopedia yi ri: “Loko wanuna ni wansati va tekana va tshemba leswaku va ta tiphina hi timhaka ta masangu ni ku rhandzana vutomi bya vona hinkwabyo.” Hambi ku ri vanhu va Yehovha va ehleketa tano.

A VA YI TLANGELA SWINENE NYIKO YA VUKATI

3. Isaka u n’wi kume njhani nsati?

³ Leswi Abrahama a a tshembekile, a a byi xixima ngopfu vukati. Hikwalaho, u rhume nandza wakwe lonkulu leswaku a ya eMesopotamiya a ya lavela n’wana wakwe Isaka nsati. Xikhongelo xa nandza yoloye xi tswale mihandzu leyinene. Raveka loyi a a chava Xikwembu u ve nsati loyi a rhandzekaka wa Isaka naswona u hoxe xandla eka lunghiselelo ra Yehovha ro hlayisa mbewu ya Abrahama. (Gen. 22:18; 24:12-14, 67) Mhaka leyi a yi fanelanga yi hi endla hi gimeta hileswaku munhu u fanele a hlanganisa vanhu vambirhi leswaku va rhandzana a nga komberiwanga, ku nga khathariseki leswaku  sweswo u swi endla hi xikongomelo xo va pfuna. Namuntlha, vanhu vo tala va tihlawulela munhu loyi va lavaka ku tekana na yena. Entiyisweni, Xikwembu a hi xona lexi hlanganisaka vatekani kambe xi nga pfuna Vakreste loko va lava nkongomiso emhakeni yo nghenela vukati ni le timhakeni tin’wana ta vutomi. Kambe va fanele va khongelela mpfuno wa xona naswona va pfumelela moya wa xona leswaku wu va kongomisa.—Gal. 5:18, 25.

4, 5. I yini lexi ku khorwisaka leswaku Muxulami ni jaha rakwe a va rhandzana swinene?

⁴ Nhwanyana wa Muxulami wa le Israyele loyi a a ri mbhuri, a a nga swi lavi leswaku vanghana vakwe va n’wi sindzisa ku tekiwa hi Hosi Solomoni loyi a a ri ni vasati vo tala. U te: “Ndzi mi hlambanyisile, N’wina vanhwanyana va Yerusalema, leswaku mi nga tshuki mi ringeta ku hlohlotela kumbe ku pfuxa rirhandzu eka mina kukondza na mina ndzi titwa ndzi swi rhandza.” (Risim. 8:4) A a rhandzana ni jaha rin’wana ra murisi. Hi ku titsongahata u te: “Mina ndzo va safroni ya le rivaleni ra le ribuweni, khon’wa ra le timbaleni ta le hansi.” Kambe jaha rero ri n’wi hlamule ri ku: “Ku fana ni khon’wa exikarhi ka mfava wa mitwa, u tano nhwanyana wa mina la nga nakulorhi exikarhi ka vanhwanyana.” (Risim. 2:1, 2) Hakunene rirhandzu ra vona a ri pfurha!

⁵ Leswi Muxulami ni jaha rakwe a va rhandza Xikwembu, vukati bya vona a byi ta tiya swinene. Entiyisweni, Muxulami u byele murhandziwa wakwe a ku: “Ndzi veke ndzi va mfungho embilwini ya wena, ndzi va mfungho evokweni ra wena; hikuva rirhandzu ri ni matimba ku fana ni rifu, ku tinyiketela loku hlawulekeke a ku tsekatseki, ku fana ni Sheol. Ku hisa ka kona ku fana ni ku hisa ka ndzilo, langavi ra Yah [hikuva ri huma eka yena]. Mati yo tala a ma swi koti ku tima rirhandzu, hambi ku ri milambu a yi nge ri khukhuli. Loko munhu o hanana hi swilo swakwe hinkwaswo swa nkoka swa le ndlwini yakwe hikwalaho ka rirhandzu, vanhu va ta n’wi langutela ehansi.” (Risim. 8:6, 7) Loko nandza wa Yehovha a lava munghana wa vukati, a nga fanelanga a hlawula mani na mani.

XIKWEMBU XA KHATHALA HI MUNHU LOYI U N’WI HLAWULAKA

6, 7. Hi swi tiva njhani leswaku Xikwembu xa khathala hi munhu loyi hi n’wi hlawulaka leswaku hi tekana na yena?

⁶ Yehovha wa khathala hi munhu loyi u n’wi hlawulaka leswaku u tekana na yena. Malunghana ni vaaki va le Kanana, Vaisrayele a va nyikiwe xileriso lexi nge: “U nga tshuki u endla ntwanano wa ku tekelana na wona. U nga tshuki u nyika n’wana wa wena wa nhwanyana eka n’wana wakwe wa jaha, naswona n’wana wakwe wa nhwanyana u nga tshuki u n’wi tekela n’wana wa wena wa jaha. Hikuva yena u ta hambukisa n’wana wa wena wa jaha, a nga ha ndzi landzeli, kunene va ta tirhela swikwembu swin’wana; kutani ku hlundzuka ka Yehovha ku ta va kukulu ehenhla ka n’wina, kunene u ta mi lovisa hi ku hatlisa.” (Det. 7:3, 4) Endzhaku ka malembe ya madzana, Ezra lowa muprista u te: “N’wina mi endle hi ku pfumala ku tshembeka hikuva mi tshamisise vasati vambe leswaku mi engetela nandzu wa Israyele.” (Ezra 10:10) Nakambe muapostola Pawulo u byele Vakreste-kulobye a ku: “Wansati u bohiwile nkarhi hinkwawo loko nuna wa yena a ha hanya. Kambe loko nuna wa yena a etlela eku feni, u ntshunxekile ku tekana ni loyi a n’wi lavaka, eHosini ntsena.”—1 Kor. 7:39.

⁷ Loko Mbhoni leyi tinyiketeleke yi tekana ni munhu loyi a nga riki Mbhoni, yi ta va yi kombisa leswaku a yi n’wi yingisi Yehovha. Vaisrayele va le nkarhini wa Ezra va endle hi ku pfumala ku tshembeka hileswi va ‘tshameke ni vasati vambe,’ kutani swi ta va swi hoxile loko ho swi ba hi makatla swileriso swa Matsalwa leswi twisisekaka. (Ezra 10:10; 2 Kor. 6:14, 15) Mbhoni leyi tekanaka ni munhu loyi a nga riki Mbhoni a hi xikombiso lexinene naswona yi kombisa leswaku a yi yi tlangeli nyiko ya Xikwembu ya vukati. Kutani loko Mbhoni leyi khuvuriweke yo nghenela vukati byo tano yi nga tekeriwa malunghelo evandlheni. Nakambe swi ta va swi nga twali ku rindzela mikateko eka Yehovha kasi hi hala tlhelo u khongela u ku: ‘Yehovha, ndzi ku dyohele hi vomu kambe ndzi kombela u ndzi katekisa.’

 TATA WA HINA WA LE TILWENI U TIVA SWILO HINKWASWO

8. Hlamusela leswaku ha yini hi fanele hi yingisa swiletelo swa Xikwembu malunghana ni vukati.

⁸ Muendli wa muchini u swi tiva kahle leswaku wu tirha njhani. Loko swiphemu swa wona swi lava ku hlanganisiwa, a nga hi byela vuxokoxoko hinkwabyo ha swona. Ku nga humelela yini loko ho honisa swiletelo swakwe kutani hi hlanganisa swiphemu sweswo hi ndlela leyi hi rhandzaka ha yona? Sweswo swi nga ha vanga khombo kumbe swi endla leswaku muchini wu nga tirhi nikatsongo. Kutani loko hi lava ku va ni vukati lebyi tsakisaka, hi fanele hi yingisa swiletelo leswi Yehovha, Musunguri wa vukati, a hi nyikaka swona.

9. Ha yini hi nga vulaka leswaku Yehovha wa swi tiva leswaku swi njhani ku va ni xivundza nileswaku vatekani va nga va ni ntsako evukatini?

⁹ Yehovha u tiva swilo hinkwaswo malunghana ni vanhu ni vukati. U nghenise ku navela ka rimbewu evanhwini leswaku va ta ‘tswalanana va andza.’ (Gen. 1:28) Wa swi twisisa leswaku swi njhani ku va ni xivundza hikuva emahlweni ko va a vumba wansati wo sungula, u te: “A hi swinene leswaku munhu a hambeta a tshama a ri yexe. Ndzi ta n’wi endlela mupfuni, a va muhetisisi wa yena.” (Gen. 2:18) Nakambe u swi tiva kahle leswaku vatekani va nga kuma ntsako lowukulu evukatini.—Hlaya Swivuriso 5:15-18.

10. I yini leswi faneleke swi kongomisa vatekani lava nga Vakreste loko swi ta etimhakeni ta masangu?

¹⁰ Hikwalaho ka xidyoho ni ku nga hetiseki leswi vanhu va swi kumeke eka Adamu loyi a dyoheke, ku hava vukati lebyi nga riki na swiphiqo namuntlha. Hambiswiritano, malandza ya Yehovha ma nga va ni vukati lebyi tsakisaka loko ma yingisa Rito rakwe. Hi xikombiso, xiya ndzayo leyi twisisekaka leyi Pawulo a yi nyikeleke malunghana ni timhaka ta masangu. (Hlaya 1 Vakorinto 7:1-5.) Matsalwa a ma swi lavi leswaku vatekani va hlanganyela timhaka ta masangu ntsena loko va lava ku va ni vana. Ku hlanganyela timhaka ta masangu swi nga enerisa swilaveko swa vona swa mintlhaveko ni swa nyama. Kambe Xikwembu a xi swi tsakeli nikatsongo swiendlo swa rimbewu leswi nga riki swa ntumbuluko. Kutani a swi kanakanisi leswaku vatekani lava nga Vakreste va ta tamela mhaka leyi ya nkoka swinene evuton’wini bya vona hi musa, xisweswo va kombana leswaku va rhandzana hakunene. Nakambe va fanele va papalata swiendlo swihi ni swihi leswi nga ta ka swi nga n’wi tsakisi Yehovha.

11. Rhuti u katekisiwe njhani hileswi a endleke swilo hi ndlela ya Yehovha?

¹¹ Evukatini ku fanele ku va ni ntsako, ku nga ri gome ni vuhlonga. Kaya ra Mukreste ri fanele ri va ndhawu leyi nga ni ku rhula ni yo wisela eka yona. Xiya leswi humeleleke emalembeni ya kwalomu ka 3 000 lama hundzeke loko Nawomi, mukhegula loyi a nga noni, swin’we na Orpa na Rhuti, tinhlomi takwe leti nga tinoni, va suka eMowabu va kongoma eYuda. Nawomi u kombele tinhlomi takwe leswaku ti tlhelela eka rikwavo. Leswi Rhuti  lowa Mumowabu a nga n’wi siyangiki Nawomi, u kombise leswaku wa tshembeka eka Xikwembu xa ntiyiso kutani u kume ‘hakelo leyi hetisekeke leyi humaka eka Yehovha, loyi a laveke vutumbelo ehansi ka timpapa takwe.’ (Rhu. 1:9; 2:12) Kutani leswi Rhuti a a yi tlangela swinene nyiko ya Xikwembu ya vukati, u ve nsati wa Bowasi, mukhalabye loyi a a ri mugandzeri wa Yehovha. Loko a ta pfuxiwa emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, u ta tsaka swinene ku tiva leswaku u ve kokwa wa Yesu Kreste. (Mat. 1:1, 5, 6; Luka 3:23, 32) Hakunene u katekisiwe ngopfu hileswi a endleke swilo hi ndlela ya Yehovha!

SWITSUNDZUXO LESWINENE LESWI NGA ENDLAKA LESWAKU VUKATI BYI HUMELELA

12. Hi nga swi kuma kwihi switsundzuxo malunghana ni vukati?

¹² Musunguri wa vukati u hi byela leswi hi faneleke hi swi tiva leswaku hi ta va ni vukati lebyi humelelaka. Ku hava munhu loyi a nga ni vutivi byo fana ni bya yena. Bibele yi hi nyika switsundzuxo leswinene minkarhi hinkwayo naswona ndlela yin’we ntsena leyi munhu a nga kumaka switsundzuxo leswinene malunghana ni vukati i ku yingisa swiletelo leswi nga eka yona. Hi xikombiso, muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsala a ku: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a a rhandze nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona; hi hala tlhelo, wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Efe. 5:33) Vakreste lava wupfeke va yi twisisa kahle ndzayo yoleyo ya Bibele. Kambe xivutiso lexi tlakukaka hi lexi: Xana va ta ri tirhisa Rito ra Yehovha? Va ta ri tirhisa ntsendze loko hakunene va yi tlangela nyiko ya vukati. *

13. Hi byihi vuyelo lebyi nga ha vaka kona loko wanuna a nga xi tirhisi xitsundzuxo lexi nga eka 1 Petro 3:7?

¹³ Wanuna loyi a nga Mukreste u fanele a khoma nsati wakwe hi musa. Muapostola Petro u tsale a ku: “N’wina vavanuna lava tekeke, hambetani mi tshama na vona hi mukhuva lowu fanaka hi ku ya hi vutivi, mi va xixima leswi va nga xibya xo tsana swinene, xa xisati, tanihi leswi na n’wina mi nga vadyandzhaka va tintswalo leti nga faneriwiki ta vutomi swin’we na vona, leswaku swikhongelo swa n’wina swi nga siveriwi.” (1 Pet. 3:7) Loko wanuna a nga swi tirhisi switsundzuxo leswi humaka eka Yehovha, swikhongelo swakwe swi nga siveriwa. Nakambe vuxaka lebyi vatekani va nga na byona na Yehovha byi nga onhaka swinene naswona sweswo swi nga vanga ntshikilelo lowukulu, timholovo ni ku khomana hi ndlela ya tihanyi.

14. Hi swihi swilo leswinene leswi wansati loyi a nga ni rirhandzu a nga swi endlaka endyangwini wakwe?

¹⁴ Wansati loyi a kongomisiwaka hi Rito ra Yehovha ni hi moya lowo kwetsima, a nga endla leswaku muti wakwe wu va ndhawu leyi nga ni ku rhula ni ntsako. Hi ntumbuluko, wanuna loyi a chavaka Xikwembu u rhandza nsati wakwe naswona wa n’wi sirhelela hi tlhelo ra nyama ni ra moya. Kasi nsati wakwe u tsakela ku rhandziwa kutani u kombisa timfanelo leti endlaka leswaku nuna wakwe a n’wi rhandza swinene. Swivuriso 14:1 yi ri: “Wansati la tlhariheke hakunene, u [aka] yindlu yakwe, kambe loyi a nga xiphukuphuku wa yi hirimuxa hi mavoko yakwe.” Wansati wo tlhariha a tlhela a va ni rirhandzu u hoxa xandla leswaku ndyangu wakwe wu humelela wu tlhela wu va ni ntsako. Nakambe u kombisa leswaku wa yi tlangela hakunene nyiko ya Xikwembu ya vukati.

15. Hi xihi xitsundzuxo lexi nga eka Vaefesa 5:22-25?

¹⁵ Vatekani lava tekelelaka ndlela leyi Yesu a ri  khomeke ha yona vandlha rakwe va kombisa leswaku va yi tlangela nyiko ya Xikwembu ya vukati. (Hlaya Vaefesa 5:22-25.) Hakunene vatekani va ta kuma mikateko yo tala loko va rhandzana swinene naswona va nga pfumeleli ku tikukumuxa, moya wa vuhlangi wo tsuva loko va holovile kumbe mikhuva yin’wana leyi nga riki ya Vukreste yi hlakata vukati bya vona!

KU NGA TSHUKI KU VA NI MUNHU LOYI A VA HAMBANISAKA

16. Ha yini Vakreste van’wana va nga byi ngheneli vukati?

¹⁶ Hambileswi vanhu vo tala va kunguhataka ku nghenela vukati siku rin’wana, malandza man’wana ya Xikwembu a ma byi ngheneli hileswi ma nga si n’wi kumaka munhu loyi ma nga tsakelaka ku tekana na yena ni loyi a amukelekaka eka xona. Kasi malandza man’wanyana ma ni nyiko leyi humaka eka Xikwembu ya ku nga naveli ku nghenela vukati naswona sweswo swi endla leswaku ma tinyiketela hi ku helela entirhweni wa xona handle ka swikavanyeto swa vukati. Hambiswiritano, malandza wolowo ma fanele ma tiphina hi nyiko yoleyo ehansi ka milawu leyi vekiweke hi Yehovha.—Mat. 19:10-12; 1 Kor. 7:1, 6, 7, 17.

17. (a) Hi wahi marito lawa Yesu a ma vuleke malunghana ni vukati lawa hi faneleke hi ma tsundzuka? (b) Loko Mukreste a sungula ku navela nsati kumbe nuna wa un’wana, i yini leswi a faneleke a swi endla hi xihatla?

¹⁷ Ku nga khathariseki leswaku hi nghenele vukati kumbe a hi byi nghenelanga, hinkwerhu hi fanele hi tsundzuka marito ya Yesu lama nge: “Xana a mi hlayanga leswaku [Yehovha] loyi a va tumbuluxeke eku sunguleni u va endle va va waxinuna ni waxisati kutani a ku, ‘Hikwalaho ka sweswo, wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u ta namarhela nsati wakwe, kutani lavambirhi va ta va nyama yin’we’? Kutani a va ha ri vambirhi, kambe i nyama yin’we. Hikokwalaho, leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.” (Mat. 19:4-6) Ku navela nsati kumbe nuna wa munhu un’wana i xidyoho. (Det. 5:21) Loko Mukreste a sungula ku ehleketa hi ku navela koloko ko biha, hi ku hatlisa u fanele a teka goza ro tsuvula ku navela koloko hambiloko sweswo swi ta n’wi twisa ku vava swinene embilwini hileswi a tshikeke ku navela ka vutianakanyi ku mila embilwini yakwe. (Mat. 5:27-30) Kutani i swa nkoka leswaku hi lulamisa langutelo ro tano ivi hi tshika ku navela ko biha loku vangiwaka hi mbilu leyi kanganyisaka.—Yer. 17:9.

18. Hi fanele hi titwa njhani hi nyiko ya Xikwembu ya vukati?

¹⁸ Vanhu vo tala lava nga n’wi tiviki kumbe lava n’wi tivaka katsongo Yehovha Xikwembu ni hi ta nyiko yakwe yo hlamarisa ya vukati, va kombise leswaku va byi tlangela vukati hi mpimo wo karhi. Kutani hina lava tinyiketeleke eka Yehovha, “Xikwembu lexi tsakeke,” hi fanele hi ma tsakela hi mpimo lowu tlurisaka malunghiselelo yakwe hinkwawo ni ku kombisa leswaku hakunene ha yi tlangela nyiko yakwe ya vukati.—1 Tim. 1:11.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

Vukati lebyi humelelaka byi yisa ku dzuneka eka Yehovha naswona byi endla leswaku swirho swa ndyangu swi tsaka swinene

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Rhuti u kombise leswaku wa yi tlangela nyiko ya Xikwembu ya vukati

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Xana ma swi kombisa leswaku hakunene ma yi tlangela nyiko ya Yehovha ya vukati?