Hi ku vula ka Olivier Randriamora

“Kunene ndza swi tiva ku kayivela swilo, kunene ndza swi tiva ku va ni swo tala. Eka hinkwaswo ni le ka swiyimo hinkwaswo ndzi dyondze xihundla xa ku xurha ni ku va ni ndlala . . . Eka swilo hinkwaswo ndzi ni ntamu hikwalaho ka loyi a ndzi nyikaka matimba.”—Filp. 4:12, 13.

MARITO lawa ya muapostola Pawulo i khale ma hi khutaza swinene mina ni nghamu ya mina, Oly. Ku fana na Pawulo, hi dyondze “xihundla” xexo hi ku titshega hi ku helela hi Yehovha loko hi ri karhi hi N’wi tirhela laha Madagascar.

Loko Timbhoni ta Yehovha ti sungula ku dyondza Bibele ni mana wa Oly hi 1982, mina na Oly se a hi vutanile. Na mina ndzi pfumele ku dyondzeriwa Bibele naswona Oly u ndzi joyinile endzhaku ka nkarhi. Hi 1983 hi tekanile ivi hi khuvuriwa hi 1985. Endzhakunyana ka kwalaho, hi teke vuphayona bya nkarhinyana. Hi July 1986, hi ve maphayona ya nkarhi hinkwawo.

Hi September 1987, hi sungule ku va maphayona yo hlawuleka. Ndhawu yo sungula leyi hi averiweke ku ya chumayela eka yona a ku ri exidorobanini lexi nga en’walungu-vupela-dyambu bya Madagascar, laha a ku nga ri na vandlha. Ku ni tinxaka letikulu ta vanhu ta kwalomu ka 18 swin’we ni swivongo swa ntsandza vahlayi eMadagascar naswona mindhavuko ya tinxaka teto ya hambana swinene. Ririmi ra ximfumo ra kwalaho i Ximalagasi kambe ku ni tindzimi tin’wana leti humaka eka xona leti nga yelaniki nikatsongo. Kutani hi sungule ku dyondza ririmi rin’wana leri humaka eka Ximalagasi leri vulavuriwaka emugangeni lowu a hi averiwe ku ya chumayela eka wona naswona sweswo swi endle leswaku hi amukeriwa hi mandla mambirhi kwalaho.

Eku sunguleni, Sonto yin’wana ni yin’wana a ndzi nyikela nkulumo ivi loko ndzi heta Oly a phokotela mavoko. A ho va vambirhi ntsena. A hi tlhela hi khoma nongonoko hinkwawo wa Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni naswona Oly a a nyikela nkulumo a ri yexe a endla onge u vulavula ni n’wini wa muti. Hi titwe hi rhuliwe ndzhwalo loko mulanguteri wa xifundzha a ringanyeta leswaku hi cinca ndlela leyi a hi yi khoma ha yona minhlangano.

Leswi fambiselo ro rhumela poso a ri nga hlelekanga kahle, mali leyi nhlengeletano a yi hi rhumela yona a hi nga yi kumi n’hweti ni n’hweti. Hikwalaho ka sweswo, hi dyondze ku hanya hi swakudya leswitsongo. Siku rin’wana a hi nga ri na mali leyi eneleke yo hakela bazi yo ya enhlengeletanweni ya xifundzha, leyi a yi khomeriwe endhawini leyi nga kwalomu ka tikhilomitara ta 130 ku suka laha a hi tshama kona. Hi tsundzuke xitsundzuxo xin’wana lexinene lexi makwerhu un’wana a tshameke a hi byela xona a ku: “Byelani Yehovha swiphiqo swa n’wina. Phela ntirho lowu mi wu endlaka i wa yena.” Hikwalaho, hi khongerile kutani hi endla xiboho xo famba hi milenge. Kambe loko hi nga si suka, hi endzeriwe hi makwerhu un’wana hi nga swi langutelanga naswona u hi nyike mali leyi ringaneke ku hakela bazi!

HI ENDZELA MAVANDLHA

Hi February 1991, ndzi hlawuriwe ku va mulanguteri wa xifundzha. Hi nkarhi wolowo, ntlawa wa hina lowutsongo wu andzile wu va ni vahuweleri va kaye, lowu eka  wona a ku lo khuvuriwa vanharhu ntsena naswona vanhu lava a va va kona eminhlanganweni nkarhi ni nkarhi a va ri 50. Endzhaku ka loko ndzi leteriwile, hi endzele xifundzha lexi nga edorobeni leri nga ntsindza wa tiko rero, ku nga Antananarivo. Hi 1993, hi averiwe ku ya chumayela exifundzheni lexi nga evuxeni bya tiko rero. Swiyimo swa kwalaho a swi hambane ngopfu ni swa le dorobeni.

Leswaku hi kota ku fikelela mavandlha ni mintlawa leyi nga yoxe a hi famba hi milenge, minkarhi yin’wana a hi famba tikhilomitara leti lavaka ku endla 145 hi tsemakanya tintshava leti nga ni makhwati yo tlhuma. A hi nga khomi ndzhwalo wo tala. Kambe nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu nkulumo ya le rivaleni ya mulanguteri wa xifundzha a yi katsa nkombiso wa tisilayidi, hilaha a swi endliwa hakona minkarhi yin’wana emasikwini wolawo, a hi va ni ndzhwalo wo tika swinene. Oly a a rhwala muchini wo tlanga tisilayidi kasi mina a ndzi rhwala betri ya movha leyi nga ni tivholoto ta 12 ta gezi.

Hakanyingi a hi famba mpfhuka wa kwalomu ka 40 wa tikhilomitara hi siku leswaku hi kota ku fika evandlheni leri landzelaka. Loko hi ri karhi hi famba, a hi gonya ni ku rhelela tintshava, hi tsemakanya milambu ni tindhawu leti nga ni ndzhope. Minkarhi yin’wana a hi etlela etlhelo ka gondzo kambe hakanyingi a hi ringeta ku lava muganga lowu eka wona a hi ta kuma tindhawu ta byetlelo leti hirhisiwaka. Kasi minkarhi yin’wanyana a hi kombela byetlelo eka vanhu lava hi nga va tiviki. Endzhaku ko kuma byetlelo, a hi sungula ku sweka. Oly a a lomba poto kutani a ya enambyeni kumbe exidziveni lexi nga ekusuhi leswaku a ya ka ha rona mati. Kasi mina a ndzi lomba xihloka leswaku ndzi ya pandzela tihunyi to sweka. Ku endla swilo sweswo a swi teka nkarhi. Minkarhi yin’wana, a hi xava huku leyi a hi ta yi dlaya kutani hi yi hluva.

Loko hi heta ku dya, a hi ya ka mati yo hlamba. Minkarhi yin’wana a hi etlela exitangeni. Leswi a xi pfuta loko mpfula yi na, a hi titshega hi khumbi leswaku hi nga tsakami.

Minkarhi hinkwayo a hi chumayela vanhu lava hi rhurheleke. Loko hi fika laha a hi ya kona, vamakwerhu a va hi komba musa ni malwandla. Ndlela leyi a va ri tlangela ha yona riendzo ra hina a yi endla leswaku hi rivala swiphiqo leswi hi hlangavetaneke na swona endleleni.

Loko hi rhurheriwe hi vamakwerhu, a hi tsakela ku va pfuna hi mintirho ya le kaya. Sweswo a swi endla leswaku va kota ku famba na hina ensin’wini. A hi nga langutelanga leswaku vamakwerhu lava hi rhurheleke va hi endlela swilo leswi nga ehenhla ka matimba ya vona swo tanihi ku hi swekela switshongo kumbe ku hi lunghiselela byetlelo bya xiyimo xa le henhla.

HI ENDZELA MINTLAWA LEYI NGA EKULE

A hi tsakela ku endzela mintlawa leyi nga ekule, laha vamakwerhu a va hi hoyozela hi ntirho wo tala. Minkarhi yin’wana a hi pfumala ni nkarhi wo “wisanyana.” (Mar. 6:31) Endhawini yin’wana leyi hi yi endzeleke, mpatswa wun’wana wu rhambele swichudeni swa wona hinkwaswo swa Bibele swa 40 ekaya ra wona leswaku hi ta wu pfuna ku swi fambisela dyondzo ya Bibele. Oly na makwerhu yoloye wa xisati va dyondze ni swichudeni swa 20 kasi mina ni makwerhu wa xinuna hi dyondze ni swichudeni leswin’wana swa 20. Loko hi heta ku dyondza ni xichudeni xin’wana, hi ku hatlisa a hi sungula ku dyondza ni lexin’wana. Nindzhenga hi tshike ku fambisa tidyondzo teto leswaku hi ta khoma minhlangano ya vandlha, kambe endzhaku ka yona hi tlhele hi sungula ku fambisa tidyondzo. Hi hete ku fambisa tidyondzo teto endzhaku ka awara ya nhungu nivusiku.

Loko hi lava ku ya chumayela eswimitanini swin’wana, hinkwerhu a hi suka kwalomu ka awara ya nhungu nimixo hi kongoma kona. Hinkwerhu a hi ambala swiambalo swa khale. Endzhaku ko famba mpfhuka wo leha emakhwatini, a hi fika eximutanini xa kona ninhlikanhi. Kutani  a hi ambala swiambalo leswi baseke ivi hi sungula ku chumayela hi yindlu ni yindlu. Tiyindlu ta kona a ti nga ri tingani kambe hina a hi tele. Kutani hi kote ku hlanganisa nsimu hinkwayo hi timinete ta kwalomu ka 30. Endzhaku ka sweswo hi hundzele eximutanini xin’wana. Loko hi heta ku chumayela a hi famba mpfhuka wo leha hi tlhelela ekaya. Eku sunguleni, endlelo leri a ri hi heta matimba. A hi endla matshalatshala lamakulu ni ku tirhisa nkarhi wo tala leswaku hi ya ensin’wini, kambe a hi heta kwalomu ka awara yin’we ntsena entirhweni wa yindlu ni yindlu. Hambiswiritano, sweswo a swi nga va vilerisi vamakwerhu. Minkarhi hinkwayo a va swi hisekela ku ya chumayela.

Ntlawa wun’wana lowu a wu ri edorobeni ra Taviranambo a wu tshama ekusuhi ni ntshava. Kwalaho hi kume ndyangu wa Timbhoni lowu a wu tshama endlwini leyi nga ni kamara rin’we. Kambe ekusuhi ni yindlu yoleyo a ku ri ni muako wun’wana lowutsongo lowu a ku khomeriwa minhlangano eka wona. Hi xitshuketa, makwerhu loyi a hi rhurheleke u sungule ku huwelela hi rito leri tlakukeke a ku: “Vamakwerhu!” Ku twakale rito ri hlamula entshaveni yin’wana ri ku, “Ahee!” Makwerhu yoloye u tlhele a ku, “Mulanguteri wa xifundzha se u fikile!” Ku tlhele ku twakala rito ri ku, “Swi lulamile!” Swi tikomba onge rungula rero ri byeriwe ni vanhu van’wana lava tshamaka ekule ni kwalaho. Hi ku hatlisa vanhu va sungule ku fika naswona loko minhlangano yi sungula, a ku ri ni vanhu lava tlulaka 100.

MINTLHONTLHO YA SWA VUTLEKETLI

Hi 1996 hi averiwe ku ya tirha exifundzheni lexi nga ekusuhi ni doroba ra Antananarivo, lexi nga exikarhi ka tintshava ta tiko rero. Xifundzha xexo a xi ri ni swiphiqo swa xona. A byi nga ri kona vutleketli bya mani na mani lebyi yaka etindhawini ta le kule nkarhi ni nkarhi. Hi averiwe ku endzela ntlawa wa le Beankàna (Besakay), lowu nga kwalomu ka tikhilomitara ta 240  ku suka eAntananarivo. Endzhaku ko vulavurisana ni muchayeri un’wana, hi khandziye xilorana lexi a xi kongoma laha a hi ya kona. A ku ri ni vakhandziyi va kwalomu ka 30, van’wana a va etlele ehenhla ka lwangu kasi van’wanyana a va khomelele endzhaku.

Hilaha a swi tala ku endleka hakona, xilorana xexo xi onhakile endzhaku ko famba mpfhukanyana naswona hi ye emahlweni ni riendzo ra hina hi milenge. Endzhaku ko famba tiawara to hlayanyana, ku humelele lori leyikulu. Muchayeri wa yona u yimile hambileswi se a yi tele hi vanhu ni nhundzu. Kutani hi khandziyile hambileswi a hi ta boheka ku yima. Endzhakunyana hi fike enambyeni, lowu buloho ra wona a ri ri eku lunghisiweni. Hi tlhele hi famba hi milenge naswona eku heteleleni hi fike eximutanini lexi eka xona a ku tshama maphayona yo hlawuleka. Hambileswi a hi nga byeriwanga leswaku hi ma endzela, hi chumayele na wona loko ha ha yimele ku lunghisiwa ka buloho leswaku timovha ti ta kota ku hundza.

Hi ye emahlweni ni riendzo ra hina endzhaku ka vhiki  loko ku humelele movha yin’wana. Gondzo ra kona a ri tele magoji. Minkarhi yo tala a hi boheka ku chovha movha endhawini leyi nga ni mati lawa a ma fika ematsolweni, hakanyingi a hi khuguleka kutani hi wa. Hi matakuxa hi fike hi chika eximutanini xin’wana. Hi tshike gondzo lerikulu kutani hi hambeta hi famba hi milenge hi tsemakanya masimu ya rhayisi, laha a ku ri ni mati lama nga ni ndzhope lawa a ma fika emasengeni, hi kongoma laha a hi ya kona.

Leswi a ku ri ro sungula ku va hi endzela ndhawu yoleyo, hi hlele ku chumayela vanhu van’wana lava a va tirha emasin’wini wolowo naswona hi va kombele leswaku va hi komba ndlela yo ya emakaya ya Timbhoni ta kwalaho. Hi tsake ngopfu loko hi kuma leswaku vatirhi volavo a va ri vamakwerhu va moya.

HI KHUTAZA VAN’WANA LESWAKU VA VA MAPHAYONA

Loko malembe ma ri karhi ma famba, swi hi tsakise ngopfu ku vona vuyelo byo khutaza van’wana leswaku va va maphayona. Loko hi endzele vandlha rin’wana leri a ri ri ni maphayona ya nkarhi hinkwawo ya kaye, hi khutaze phayona ha rin’we leswaku ri tivekela pakani yo pfuna muhuweleri un’we leswaku a va phayona. Loko hi endzele vandlha rero endzhaku ka tin’hweti ta tsevu, hi kume leswaku nhlayo ya maphayona ya nkarhi hinkwawo yi andzile yi va 22. Vamakwerhu vambirhi va xisati lava nga maphayona va khutaze vatata wa vona, lava a va ri vakulu evandlheni, leswaku va va maphayona ya nkarhi hinkwawo. Kutani vakulu volavo va khutaze nkulu un’wana leswaku a va joyina. Endzhakunyana ka nkarhi, nkulu yoleyo ni nsati wakwe va ve maphayona yo hlawuleka. Hi ku famba ka nkarhi, u ve mulanguteri wa xifundzha. Ku humelele yini hi vakulu lavan’wana vambirhi? Un’wana i mulanguteri wa xifundzha kasi lowun’wana i mutirhi wa ku tirhandzela wo aka Tiholo ta Mfumo.

Siku ni siku hi nkhensa Yehovha hileswi a hi pfunaka hikuva ha swi xiya leswaku handle ka mpfuno wakwe ku hava lexi a hi ta xi endla. I ntiyiso leswaku minkarhi yin’wana ha karhala naswona ha vabya, kambe ha tsaka loko hi ehleketisisa hi vuyelo bya ntirho wa hina. Yehovha u katekisa ntirho lowu hi wu endlaka. Ha tsaka leswi na hina hi hoxaka xandla entirhweni lowu tanihi leswi sweswi hi nga maphayona yo hlawuleka. Hakunene hi dyondze “xihundla” xo titshega hi Yehovha, “loyi a [hi] nyikaka matimba.”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]

Hi dyondze “xihundla” xo titshega hi Yehovha

[Mepe/Swifaniso leswi nga eka tluka 4]

Madagascar, leyi vitaniwaka Xihlala Lexikulu xo Tshwuka, i xihlala xa vumune hi vukulu emisaveni. Xi ni misava ya hondzosi naswona xi ni mixaka yo tala ya swiharhi swo hlawuleka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

A hi tsakela ku fambisa tidyondzo ta Bibele

[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]

Vutleketli a ku ri wun’wana wa mintlhontlho leyikulu leyi hi langutaneke na yona