“Ndzi Na N’wina”
“Ndzi Na N’wina”
“Vo tala va ta famba-famba, kutani vutivi bya ntiyiso byi ta andza.”—DAN. 12:4.
U NGA HLAMULA NJHANI?
Vanhu va swi kote njhani ku kuma “vutivi bya ntiyiso” enkarhini wa hina?
Lava amukelaka ntiyiso va ‘tale’ hi ndlela yihi?
Vutivi lebyi kongomeke byi endliwe byi “andza” hi tindlela tihi?
1, 2. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu u na hina sweswi naswona u ta va na hina enkarhini lowu taka? (b) Hi ku ya hi Daniyele 12:4, a ku ta humelela yini loko van’wana va dyondza Matsalwa hi vukheta?
TIANAKANYE u ri eParadeyisini. Mixo wun’wana ni wun’wana, u pfuka u titwa kahle naswona u tiyimisele ku sungula siku lerintshwa. A wa ha ri na switlhavi. A wa ha ri na swiphiqo swa rihanyo. Switwi swa wena hinkwaswo—swo vona, swo twa, swo nun’hwetela, swo khumba ni swo nantswa—swi tirha hi ku helela. U ni matimba yo tala, u tsakela ntirho wa wena, u ni vanghana vo tala naswona a wu vileli ha nchumu. Yoleyo i mikateko leyi u nga yi kumaka loko Mfumo wa Xikwembu wu fuma misava. Kreste Yesu, Hosi ya hina u ta katekisa vanhu lava a nga ta va fuma naswona u ta tiyiseka leswaku va dyondza hi Yehovha.
2 Hi nkarhi wolowo, Yehovha u ta va ni malandza ya yena yo tshembeka loko ma dyondzisa van’wana emisaveni hinkwayo. Xikwembu ni N’wana wa xona se va ni madzana ya malembe va ri ni vanhu vo tshembeka. Loko Yesu a nga si tlhandlukela etilweni, u tiyisekise vadyondzisiwa va yena vo tshembeka leswaku u ta va na vona. (Hlaya Matewu 28:19, 20.) Leswaku hi tiyisa ripfumelo ra hina eka xitshembiso xa Yesu, sweswi hi ta bula hi vuprofeta lebyi huhuteriweke hi Xikwembu lebyi tsariweke eBabilona wa khale malembe yo tlula 2 500 lama hundzeke. Malunghana ni “[nkarhi] wa makumu” lowu hi hanyaka eka wona sweswi, muprofeta Daniyele u tsarile a ku: “Vo tala va ta famba-famba, kutani vutivi bya ntiyiso byi ta andza.” (Dan. 12:4) Sweswi ha swi twisisa leswaku eka ndzimana leyi, ku “famba-famba” swi vula ku dyondza hi vukheta. Vuprofeta lebyi byi kombisa leswaku lava va dyondzaka Matsalwa hi vukheta a va ta kuma nkateko lowukulu wa ku kuma vutivi bya Rito ra Xikwembu bya ntiyiso kumbe lebyi kongomeke. Vuprofeta lebyi byi tlhela byi vula leswaku vo tala a va ta amukela “vutivi bya ntiyiso.” Ku tlula kwalaho, vutivi byolebyo a byi ta andza. A byi ta hangalasiwa swinene naswona a byi ta kumeka hi ku olova. Loko hi ri karhi hi kambisisa ndlela leyi vuprofeta lebyi byi hetisekeke ha yona, hi ta swi vona leswaku Yesu u ni vadyondzisiwa va yena namuntlha ni leswaku Yehovha wa swi kota ku hetisisa hinkwaswo leswi a swi tshembiseke.
VAKRESTE VA NTIYISO VA KUMA “VUTIVI BYA NTIYISO”
3. Ku humelele yini hi “vutivi bya ntiyiso” endzhaku ka ku fa ka vaapostola?
3 Vugwinehi lebyi muapostola Pawulo a profeteke ha byona byi sungurile endzhaku ka ku fa ka vaapostola, kutani byi hangalaka hi ku hatlisa ku fana ni ndzilo. (Mint. 20:28-30; 2 Tes. 2:1-3) Madzana ya malembe endzhaku ka kwalaho, vanhu lava a va nga yi tivi Bibele ni lava a va tivula Vakreste a va nga ri na byona “vutivi bya ntiyiso.” Hambileswi vafundhisi va Vujagana a va vula leswaku va pfumela eMatsalweni, a va dyondzisa mavunwa—‘tidyondzo ta madimona’ leti sandzaka Xikwembu. (1 Tim. 4:1) Hikwalaho, vanhu vo tala a va nga wu tivi ntiyiso malunghana ni Xikwembu. A va dyondzisiwa mavunwa ya leswaku Xikwembu i Vunharhu-un’we, moya-xiviri a wu fi ni leswaku mimoya-xiviri yin’wana yi hisiwa etiheleni hilaha ku nga heriki.
4. Ntlawa wa Vakreste wu sungule njhani ku lavisisa “vutivi bya ntiyiso” hi va-1870?
4 Kambe hi va-1870—loko ka ha sele malembe ya kwalomu ka 40 leswaku ku sungula ‘masiku yo hetelela’—ntlawa lowutsongo wa Vakreste va ntiyiso ePennsylvania, le U.S.A. wu hlanganile leswaku wu dyondza Bibele hi ku hiseka ni ku lavisisa “vutivi bya ntiyiso.” (2 Tim. 3:1) A wu tivitana Swichudeni swa Bibele. A va nga ri vanhu “lavo tlhariha ni lava nga ni ku twisisa” lava Yesu a vuleke leswaku a va nga ta swi kota ku kuma vutivi byolebyo. (Mat. 11:25) A va ri vanhu lava titsongahataka lava a va navela ku endla ku rhandza ka Xikwembu hi mbilu hinkwayo. A va hlaya Matsalwa hi vukheta, va bula va tlhela va anakanyisisa ha wona kutani va khongela va kombela nkongomiso wa Xikwembu. A va tlhela va ringanisa tindzimana ta le Bibeleni kutani va kambisisa matsalwa ya van’wana lava endleke ndzavisiso lowu fanaka. Hakatsongo-tsongo, Swichudeni leswi swa Bibele swi dyondze ntiyiso lowu vanhu vo tala a va nga wu tivi ku ringana madzana ya malembe.
5. Ha yini Swichudeni swa Bibele swi kandziyise swiphephana leswi vuriwaka The Old Theology?
5 Hambileswi Swichudeni swa Bibele a swi tsakisiwa swinene hi swilo leswi a swi swi dyondza, a swi tikukumuxanga kumbe ku tidzunisa hileswi swi kumeke vutivi lebyintshwa. (1 Kor. 8:1) Ku ri na sweswo swi humese swiphephana leswi vuriwaka The Old Theology. Xikongomelo xa swona a ku ri ku endla leswaku vahlayi va swiphephana leswi va tolovelana ni ntiyiso wa le Matsalweni lowu a wu ri eBibeleni. Swiphephana swo sungula a swi pfuna vanhu ku dyondza Bibele leswaku va ta fularhela “mindhavuko hinkwayo ya vanhu ya mavunwa” kutani va amukela tidyondzo ta ntiyiso ta Yesu ni vaapostola, kumbe “tidyondzo ta vukhongeri ta khale.”—The Old Theology, No. 1, April 1889, tl. 32.
6, 7. (a) Hi wihi ntiyiso lowu hi pfuniweke ku wu twisisa ku sukela hi va-1870? (b) Hi wihi ntiyiso lowu u wu dyondzeke naswona u wu tsakeleke?
6 Timbhoni ta Yehovha ti dyondze ntiyiso wo tala lowu hlamarisaka ku sukela emasungulweni wolawo lamatsongo malembe yo tlula 100 lama hundzeke! * Ntiyiso lowu a hi timhaka leti phirhaka, leti dyondzisiwaka eswikolweni leti vafundhisi va phikizanaka ha tona. I ntiyiso lowu tsakisaka, lowu ntshunxaka lowu endlaka leswaku hi va ni xikongomelo evuton’wini wu tlhela wu hi endla hi tsaka naswona hi va ni ntshembo. Wu hi pfuna ku tiva Yehovha—vumunhu bya yena bya rirhandzu ni swikongomelo swa yena. Wu tlhela wu hlamusela leswaku Yesu i mani, ha yini a tile emisaveni a tlhela a fa ni leswaku u endla yini sweswi. Ntiyiso lowu wa risima wu paluxa leswaku ha yini Xikwembu xi pfumelela vubihi, ha yini hi fa, ndlela leyi hi faneleke hi khongela ha yona ni leswaku i yini leswi nga endlaka hi tsaka hakunene.
7 Sweswi se ha yi twisisa nhlamuselo ya vuprofeta lebyi a byi ri “xihundla” ku ringana malembe yo tala, lebyi byi hetisekaka sweswi enkarhini wa makumu. (Dan. 12:9) Vuprofeta byebyo byi katsa lebyi kumekaka eMatsalweni hinkwawo, ngopfu-ngopfu eka Tievhangeli ni le ka buku ya Nhlavutelo. Yehovha u hi pfune ku twisisa swiendlakalo leswi a hi nga ta kota ku swi vona hi mahlo ya hina—ku vekiwa ka Yesu exiluvelweni, nyimpi etilweni ni ku lahleriwa ka Sathana emisaveni. (Nhlav. 12:7-12) Xikwembu xi tlhele xi endla leswaku hi twisisa nhlamuselo ya swilo leswi hi nga swi vonaka—tinyimpi, ku tsekatseka ka misava, mintungu, ku pfumaleka ka swakudya ni leswaku ha yini vanhu va endla swilo swo biha leswi hoxaka xandla eka “minkarhi [leyi] ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.”—2 Tim. 3:1-5; Luka 21:10, 11.
8. I mani loyi hi n’wi dzunisaka hikwalaho ka swilo leswi hi swi voneke ni leswi hi swi tweke?
8 Yesu u byele vadyondzisiwa va yena a ku: “Ku tsaka mahlo lama vonaka swilo leswi mi swi vonaka. Hikuva ndza mi byela, Vaprofeta vo tala ni tihosi a va navela ku vona swilo leswi mi swi vonaka kambe a va swi vonanga, ni ku twa swilo leswi mi swi twaka kambe a va swi twanga.” (Luka 10:23, 24) Na hina hi titwa hi ndlela yoleyo namuntlha. Hi dzunisa Yehovha Xikwembu hileswi a endleke leswaku hi vona ni ku twa swilo sweswo. Naswona ha swi tlangela leswi “mupfuni,” ku nga moya lowo kwetsima wa Xikwembu, wu rhumeriweke leswaku wu kongomisa valandzeri va Yesu “entiyisweni hinkwawo”! (Hlaya Yohane 16:7, 13.) A hi fanelanga hi rivala leswaku “vutivi bya ntiyiso” i bya risima nileswaku hi fanele hi pfuna van’wana leswaku va byi dyondza!
“VO TALA” VA AMUKELA “VUTIVI BYA NTIYISO”
9. Hi xihi xirhambo lexi humesiweke eka nkandziyiso wa April 1881 wa magazini lowu?
9 Hi April 1881, endzhaku ka malembe lama nga le hansi ka mambirhi nkandziyiso wo sungula wa Xihondzo xo Rindza wu kandziyisiwile, magazini lowu wu humese xirhambo xo lava vahuweleri va 1 000. Xihloko xexo xi rhambe lava nga swi kotaka leswaku va nyikela hi hafu ya nkarhi wa vona kumbe ku tlula entirhweni wo chumayela leswaku va va makhalipotiya kumbe maphayona. Va komberiwe ku ya kun’wana ni kun’wana laha va nga kotaka ku ya kona, leswaku va lavisisa Vakreste lava gingiritekaka lava rhandzaka Xikwembu kambe va nga ri na vutivi lebyi kongomeke naswona va va dyondzisa ntiyiso malunghana ni Xikwembu ni Bibele.
10. Vanhu va angule njhani eka xirhambo xo lava vachumayeri va nkarhi hinkwawo?
10 Swichudeni swa Bibele swi rhambe van’wana leswaku va ta chumayela hikuva a swi xiye leswaku Vakreste va ntiyiso va fanele ku chumayela mahungu lamanene. Hi nkarhi wolowo a ko vanhu va madzana ma nga ri mangani lava a va ta eminhlanganweni ya Swichudeni swa Bibele, hikwalaho a va nga talanga vanhu lava nga amukela xirhambo xolexo. Hambiswiritano, endzhaku ko hlaya xiphephana kumbe magazini, vanhu vo tala va swi xiyile leswaku va kume ntiyiso naswona a va lava ku pfuna van’wana. Hi xikombiso, hi 1882 munhu un’wana wa le London, eNghilandhi, loko a hlaye nkandziyiso wa Xihondzo xo Rindza ni xibukwana leswi kandziyisiweke hi Swichudeni swa Bibele u tsale a ku: “Ndzi kombela mi ndzi dyondzisa ku chumayela ni leswi ndzi faneleke ndzi chumayela ha swona leswaku ndzi ta kota ku endla ntirho lowu katekisiweke lowu Xikwembu xi lavaka leswaku wu endliwa.”
11, 12. (a) Hi wihi nchumu lowu hi wu endlaka lowu a wu endliwa hi makhalipotiya? (b) Hi yihi ndlela leyi makhalipotiya a ma yi tirhisa leswaku ma simeka mavandlha lamantshwa?
11 Hi 1885, kwalomu ka 300 wa Swichudeni swa Bibele a swi ri makhalipotiya. Vatirhi volavo va nkarhi hinkwawo a va ri ni xikongomelo lexi fanaka ni xa hina namuntlha—xa ku endla vadyondzisiwa va Yesu Kreste. Hambiswiritano, a va tirha hi ndlela leyi hambaneke ni ya hina. Namuntlha, hi dyondza Bibele ni munhu ha un’we, hi n’wi dyondzisa a ri yexe. Endzhaku hi rhamba xichudeni xolexo xa Bibele leswaku xi hlanganyela ni vandlha. Enkarhini lowu hundzeke, makhalipotiya a ma fambisa tibuku kutani ma rhamba vanhu lava tsakelaka leswaku va hlangana va dyondza Bibele. Ematshan’weni yo dyondza ni munhu ha un’we, ma simeke “titlilasi” kumbe mavandlha.
12 Hi xikombiso, hi 1907 ntlawa wun’wana wa makhalipotiya wu nghene edorobeni rin’wana wu lava hinkwavo lava nga ni tikopi ta buku leyi vuriwaka Millennial Dawn (leyi nakambe a yi vuriwa Studies in the Scriptures). Xihondzo xo Rindza xi te: “A ku hlanganiwa ekaya ra un’wana la tsakelaka kutani ku khomiwa minhlangano ni [lava tsakelaka]. Sonto hinkwayo Mukhalipotiya a a nyikela nkulumo leyi a yi vulavula hi Kungu Ra Xikwembu Ku Sukela Eku Sunguleni, kutani eka Sonto leyi landzelaka u khutaze hinkwavo lava a va ri kona leswaku va ya emahlweni va khoma minhlangano minkarhi hinkwayo.” Hi 1911, vamakwerhu va ringete ndlela yin’wana yo endla vadyondzisiwa. Vamakwerhu va 58 va nyikele tinkulumo ta le rivaleni etikweni hinkwaro ra United States ni ra Canada. A va tsala mavito ni tiadirese ta vanhu lava tsakelaka lava a va ta va ta yingisela tinkulumo naswona a va va hlela hi mintlawa va hlanganyela emakaya ya vanhu kutani va vumba mavandlha lamantshwa. Hi 1914, a ku ri ni mavandlha ya 1 200 ya Swichudeni swa Bibele emisaveni hinkwayo.
13. I yini lexi ku tsakisaka hi ndlela leyi “vutivi bya ntiyiso” byi andzeke ha yona namuntlha?
13 Namuntlha emisaveni hinkwayo ku ni mavandlha ya kwalomu ka 109 400, naswona vamakwerhu va xinuna ni va xisati va 895 800 i maphayona. Vanhu va kwalomu ka timiliyoni ta nhungu sweswi va amukele “vutivi bya ntiyiso” va byi tirhisa evuton’wini bya vona. (Hlaya Esaya 60:22.) * Ku andza loku ka hlamarisa, hikuva Yesu u profete leswaku “vanhu hinkwavo va ta . . . venga” vadyondzisiwa vakwe hikwalaho ka vito ra yena. U tlhele a vula leswaku valandzeri vakwe a va ta xanisiwa, va khotsiwa hambi ku ri ku dlayiwa. (Luka 21:12-17) Vanhu va Yehovha va ya emahlweni ni ku endla vadyondzisiwa naswona va kuma vuyelo lebyinene ku nga khathariseki nkaneto wa Sathana, madimona yakwe ni vanhu. Namuntlha va chumayela “emisaveni hinkwayo leyi akiweke,” ku sukela etindhawini leti hisaka ngopfu ku ya fika eka leti titimelaka swinene, etintshaveni, emakwandzasini, emadorobeni ni le tindhawini leti ku nga tshamiki vanhu vo tala. (Mat. 24:14) Ntirho lowu hinkwawo va kota ku wu endla hi ku pfuniwa hi Xikwembu.
“VUTIVI BYA NTIYISO” BYI “ANDZA”
14. “Vutivi bya ntiyiso” byi andze hi ndlela yihi hi ku tirhisa minkandziyiso ya hina?
14 “Vutivi bya ntiyiso” byi andzile hileswi vo tala va chumayelaka mahungu lamanene. Byi tlhele byi andza hikwalaho ka leswi ku kandziyisiwaka minkandziyiso yo tanihi tibuku ni timagazini. Hi July 1879, Swichudeni swa Bibele swi kandziyise nkandziyiso wo sungula wa magazini lowu, lowu a wu vitaniwa Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Eka nkandziyiso wolowo lowu kandziyisiweke hi feme yo karhi, ku kandziyisiwe tikopi ta 6 000 hi Xinghezi ntsena. Charles Taze Russell loyi a a ri ni malembe ya 27 u hlawuriwe ku va muhleri wa wona naswona Swichudeni swa Bibele swin’wana leswi wupfeke swa ntlhanu a swi tsala swihloko swa magazini lowu nkarhi na nkarhi. Sweswi Xihondzo xo Rindza xi kandziyisiwa hi tindzimi ta 195. I magazini lowu fambisiwaka swinene emisaveni hinkwayo, lowu ku fambisiwaka tikopi ta 42182 000 eka nkandziyiso ha wun’we. Magazini wa vumbirhi lowu fambisiwaka swinene i Xalamuka! lowu ku fambisiwaka tikopi ta 41 042 000 hi tindzimi ta 84. Ku engetela kwalaho, ku kandziyisiwa tibuku ni Tibibele ta kwalomu ka 100 wa timiliyoni lembe ni lembe.
15. Hi yi kuma kwihi mali yo kandziyisa minkandziyiso ya hina?
15 Ntirho lowu lowukulu wu seketeriwa hi minyikelo ya ku tirhandzela. (Hlaya Matewu 10:8.) Lava nga ni mabindzu ya ku kandziyisa swa va hlamarisa leswi tanihi leswi va swi tivaka leswaku michini, maphepha, inki ni swilo swin’wana swa durha swinene. Makwerhu loyi a xavaka swilo leswi tirhisiwaka etindhawini to gandlisela eTibethele to karhi u ri: “Van’wamabindzu lava endzelaka tindhawu ta hina ta vugandliselo va hlamala ku vona leswaku michini ya manguva lawa leyi nga ni rivilo swinene yi hakeleriwa hi minyikelo ya ku tirhandzela. Va tlhela va hlamarisiwa ni hileswi vatirhi va le Bethele va ha riki vantshwa naswona va tsakeke.”
VUTIVI BYA XIKWEMBU BYI TA TATA MISAVA
16. Hi xihi xikongomelo xa ku endla leswaku “vutivi bya ntiyiso” byi tiviwa?
16 “Vutivi bya ntiyiso” byi andzile hikwalaho ka xikongomelo lexinene. Ku rhandza ka Xikwembu hileswaku “vanhu va mixaka hinkwayo va ponisiwa naswona va fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso.” (1 Tim. 2:3, 4) Yehovha u lava leswaku vanhu va tiva ntiyiso leswaku va ta n’wi gandzela hi ndlela leyi faneleke kutani a va katekisa. Hi ku endla leswaku “vutivi bya ntiyiso” byi tiviwa, Yehovha u hlengelete masalela yo tshembeka ya Vakreste lava totiweke. U tlhela a hlengeleta “ntshungu lowukulu,” lowu humaka eka “matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato,” lowu nga ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni.—Nhlav. 7:9.
17. Ku andza ka vagandzeri va ntiyiso ku kombisa yini?
17 Ku andza ka vagandzeri va ntiyiso eka malembe ya 130 lama hundzeke ku swi kombisa kahle leswaku Xikwembu ni Hosi leyi xi yi vekeke, Yesu Kreste, va ni malandza ya xona emisaveni—va ma kongomisa, va ma sirhelela, va ma hlela ni ku ma dyondzisa. Ku andza ka wona ku tlhela ku tiyisekisa leswaku switshembiso swa Yehovha swa nkarhi lowu taka swi ta hetiseka. “Kunene misava yi ta tala hi ku tiva Yehovha kukota mati lama funengetaka lwandle.” (Esa. 11:9) Mawaku mikateko leyi nga ta kumiwa hi vanhu hi nkarhi wolowo!
[Tinhlamuselo ta le hansi]
^ par. 6 U ta vuyeriwa loko wo hlalela DVD leyi nge, Timbhoni Ta Yehovha Ti Ni Ripfumelo, Xiyenge 1: Ti Fularhela Munyama ni leyi nge, Timbhoni Ta Yehovha Ti Ni Ripfumelo, Xiyenge 2: Ku Vonakala A Ku Voninge.
^ par. 13 Vona buku leyi nge, Vuprofeta Bya Esaya—I Rivoningo Eka Vanhu Hinkwavo II, tluka 320.
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]
Swichudeni swa Bibele swa khale a swi ri vanhu lava titsongahataka lava a va navela ku endla ku rhandza ka Xikwembu hi mbilu hinkwayo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Yehovha u teka matshalatshala ya n’wina eku hangalaseni ka “vutivi bya ntiyiso” bya Xikwembu ma ri ya nkoka
