1, 2. (a) Vanhu vo tala va ku hlamusela njhani ku humelela? (b) U nga yi xiya njhani ndlela leyi u ku tekaka ha yona ku humelela?

SWI vula yini ku humelela evuton’wini? Loko wo vutisa vanhu xivutiso lexi, va ta ku hlamula hi tindlela to hambana-hambana. Hi xikombiso, vanhu vo tala va anakanya leswaku munhu u humelerile loko a ri ni mali yo tala, ntirho lowu enerisaka kumbe a dyondzekile. Nakambe van’wana va vula leswaku munhu u va la humeleleke loko a ri ni vuxaka lebyinene ni ndyangu wa yena, vanghana va yena kumbe vanhu lava a tirhaka na vona. Van’wana lava tirhelaka Xikwembu va nga ha anakanya leswaku munhu u humelerile loko a ri ni vutihlamuleri byo karhi evandlheni kumbe loko a kuma vuyelo lebyinene entirhweni wa nsimu.

² Leswaku u xiya ndlela leyi u tekaka ku humelela ha yona, u nga ha tsala mavito ya vanhu vo karhi lava u va tekaka va ri lava humelelaka—lava u va tsakelaka swinene ni ku va xixima. Xana i vanhu va njhani? Xana i swigwili kumbe va ni ndhuma? Xana va xiximiwa? Tinhlamulo ta swivutiso leswi ti nga ha kombisa leswi nga embilwini ya wena, naswona leswi u swi tekaka swi ri swa nkoka swi nga ha swi kucetela swinene swiboho leswi u swi endlaka ni tipakani leti u tivekelaka tona.—Luka 6:45.

3. (a) Yoxuwa a a fanele a endla yini leswaku a endla ndlela ya yena yi humelela? (b) Hi ta kambisisa yini sweswi?

³ Leswi swi nga swa nkoka swinene eka hina i ndlela leyi Yehovha a ku langutaka ha yona ku humelela, naswona hi ta kuma vutomi lebyi nga heriki loko a hi languta hi ri lava humeleleke. Loko a nyika Yoxuwa ntirho wo rhangela Vaisrayele loko va nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Yehovha u n’wi byele leswaku a hlaya Nawu wa Muxe “nhlikanhi ni vusiku” nileswaku a hisekela ku hlayisa hinkwaswo leswi tsariweke eka wona. Xikwembu xi n’wi tiyisekise xi ku: “Hi kona u nga ta endla ndlela ya wena yi humelela kutani u endla hi vutlhari.” (Yox. 1:7, 8) Naswona wa swi tiva leswaku Yoxuwa u humelerile hakunene. Ku vuriwa yini hi hina? Hi nga swi vona njhani loko hi languta  ku humelela hilaha Xikwembu xi ku langutaka hakona? Leswaku hi kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi, a hi kambisiseni vutomi bya vavanuna vambirhi lava boxiweke eBibeleni.

4. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku Solomoni u humelerile?

⁴ Solomoni u humelerile swinene hi tindlela to tala. Ha yini? Hikuva ku ringana malembe yo tala, u chave a tlhela a yingisa Yehovha, la n’wi katekiseke swinene. Tsundzuka leswaku loko Yehovha a byela Solomoni leswaku a endla xikombelo, hosi leyi yi kombele vutlhari leswaku yi ta kongomisa vanhu. Xikwembu xi hlamule xikhongelo xa yena hi ku n’wi nyika vutlhari ni rifuwo. (Hlaya 1 Tihosi 3:10-14.) Vutlhari bya yena a “byi ri byikulu ku tlula vutlhari bya vanhu va le Vuxeni ni vutlhari hinkwabyo bya le Egipta.” Ndhuma ya Solomoni yi twakale “ematikweni hinkwawo, matlhelo hinkwawo.” (1 Tih. 4:30, 31) Solomoni a a fuwile swinene, lembe ni lembe a a kuma nsuku lowu ringanaka tithani ta 25! (2 Tikr. 9:13) U ake swilo swo tala swo saseka naswona u tlhele a tirhisana kahle ni matiko man’wana ni ku endla bindzu lerinene na wona. Loko Solomoni a ha tshembekile eka Xikwembu, u humelerile.—2 Tikr. 9:22-24.

5. Solomoni u xiye yini malunghana ni lava va humeleleke hakunene emahlweni ka Xikwembu?

⁵ Leswi Solomoni a nga swi tsala eka buku ya Eklesiasta swi kombisa leswaku a a ri ni langutelo lerinene hi ku humelela, a nga anakanyanga leswaku i vanhu lava nga ni rifuwo ni vulawuri ntsena lava nga humelelaka ni ku va ni ntsako. A swi tano nikatsongo. U tsale a ku: “Ndza swi tiva leswaku a ku na nchumu lexi antswaka eka vona ematshan’weni yo tsaka ni ku endla leswinene evuton’wini bya munhu; nileswaku munhu un’wana ni un’wana u fanele a dya, kunene a nwa, a kuma leswinene entirhweni wakwe hinkwawo wa matimba. I nyiko leyi humaka eka Xikwembu.” (Ekl. 3:12, 13) Nakambe u tlhele a swi xiya leswaku swilo leswi leswinene evuton’wini swi endla leswaku munhu a va ni ntsako wa xiviri ntsena loko a ri ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Solomoni u te: “Loko hinkwaswo swi twiwile, makumu ya mhaka hi lawa: Chava Xikwembu xa ntiyiso u hlayisa swileriso swa xona. Hikuva leyi hi yona mfanelo hinkwayo ya munhu.”—Ekl. 12:13.

6. Xikombiso xa Solomoni xi hi pfuna njhani ku twisisa leswi ku humelela ka xiviri ku nga swona?

⁶ Solomoni u fambe hi ku chava Xikwembu ku ringana malembe yo tala. Hi hlaya leswaku u ye “emahlweni a rhandza Yehovha hi ku famba emilawini ya Davhida tata wakwe.” (1 Tih. 3:3) Xana sweswo a wu nge swi teki tanihi ku humelela ka xiviri? Hi ku kongomisiwa hi Xikwembu, Solomoni u ake tempele ya manyunyu ya vugandzeri bya ntiyiso a tlhela a tsala tibuku tinharhu ta Bibele. I ntiyiso leswaku a hi nge endli leswi fanaka ni leswi Solomoni a swi endleke, kambe xikombiso xa Solomoni loko a ha tshembekile eka Xikwembu xi hi kombisa leswaku ku humelela ka xiviri i yini nileswaku hi fanele hi endla yini leswaku hi humelela. Hi xikombiso, Xikwembu xi huhutele Solomoni leswaku a tsala hi rifuwo, vutlhari, ndhuma ni matimba naswona vanhu vo tala va anakanya leswaku va fanele va va ni swilo leswi leswaku va ta humelela. Kambe Solomoni u vule leswaku vanhu lava tirhaka hi matimba leswaku va kuma swilo leswi va “hlongorisa mheho.” Minkarhi hinkwayo vanhu lava rhandzaka mali va lava ku kuma leyi engetelekeke. Naswona hakanyingi va vilerisiwa hi leswi va nga na swona. Nakambe, siku rin’wana rifuwo ra vona ri ta va ra van’wana.—Hlaya Eklesiasta 2:8-11, 17; 5:10-12.

7, 8. Solomoni u ve la nga tshembekangiki hi ndlela yihi naswona vuyelo byi ve byihi?

⁷ Nakambe wa swi tiva leswaku loko Solomoni a dyuharile, u tshike ku yingisa Yehovha. Rito ra Xikwembu ri ri: “Loko Solomoni a dyuhele, vasati vakwe va voyamisa mbilu yakwe leswaku yi landzela swikwembu swin’wana; mbilu yakwe a yi nga ha hetisekanga eka Yehovha Xikwembu xakwe, ku hambana ni mbilu ya Davhida tata wakwe. . . . Solomoni a sungula ku endla swilo swo biha ematihlweni ya Yehovha.”—1 Tih. 11:4-6.

⁸ Yehovha a nga tsakisiwanga hi Solomoni naswona u n’wi byele leswaku vuyelo byo biha bya ku nga yingisi ka yena ku ta va byihi, u te: “Hikwalaho ka leswi . . . u nga wu hlayisangiki ntwanano wa  mina ni milawu ya mina leswi ndzi swi vekeke swi va swileriso eka wena, hakunene ndzi ta susa mfumo eka wena, kunene ndzi ta wu nyika nandza wa wena.” (1 Tih. 11:11) Swi hlomula mbilu hakunene! Hambileswi Solomoni a humeleleke hi tindlela to tala, eku heteleleni u khomise Yehovha tingana. A nga tshamanga a tshembekile eka Yehovha. Un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tivutisa a ku: ‘Xana ndzi ta tirhisa dyondzo leyi ndzi yi kumeke evuton’wini bya Solomoni leswaku yi ndzi pfuna leswaku ndzi humelela?’

9. Hi ku ya hi vanhu vo tala, xana Pawulo a a humelerile? Hlamusela.

⁹ Vutomi bya muapostola Pawulo a byi hambane swinene ni bya Hosi Solomoni. Pawulo a nga hanyanga vutomi bya vulovolovo exigodlhweni kumbe a dya ni ku nwa ni tihosi. Ematshan’weni ya sweswo, u langutane ni minkarhi ya ndlala, torha, xirhami ni ku swela. (2 Kor. 11:24-27) Endzhaku ka loko Pawulo a amukele Yesu tanihi Mesiya, van’wana va vukhongeri bya Vayuda a va nga ha n’wi xiximi. Ematshan’weni ya sweswo, varhangeri va vukhongeri bya Vayuda a va n’wi venga. U khotsiwile, a biwa hi ximoko ni hi tinhonga a tlhela a khandliwa hi maribye. Pawulo u vule leswaku yena ni vamakwavo va yena va Vakreste a va rhuketeriwa, va xanisiwa ni ku susiwa xindzhuti. U tlhele a ku: “Hi fane ni thyaka ra misava, tala ra swilo hinkwaswo, ku ta fikela sweswi.”—1 Kor. 4:11-13.

10. Ha yini vanhu va nga ha vaka va anakanye leswaku Pawulo u tlange hi lunghelo ra ku va la humelelaka?

¹⁰ Loko muapostola Pawulo a ha ri jaha, loko a ha vitaniwa hi vito ra Sawulo, a a vonaka a pfulekeriwe hi tindlela to tala. Leswi a a velekiwe endyangwini lowu dumeke, u dyondzisiwe hi Gamaliyele, mudyondzisi la xiximiwaka, naswona endzhaku u tsale a ku: “A ndzi endla nhluvuko lowukulu eka Xiyuda ku tlula vo tala va tintangha ta mina.” (Gal. 1:14) Sawulo a a xi vulavula kahle Xiheveru ni Xigriki nakambe a a ri muaka-tiko wa Rhoma naswona hikwalaho ka sweswo, a a ri ni malunghelo ni timfanelo to hlawuleka leti a ti naveriwa ngopfu. Loko a a hambete a ringeta ku va la humelelaka emisaveni, kumbexana a a ta va a ve ni ndhuma a tlhela a xiximiwa swinene. Kambe u hlawule ndlela ya vutomi leyi eka van’wana—kumbexana hambi ku ri maxaka man’wana ya yena—a va anakanya leswaku i vuphukuphuku. Ha yini?

11. A ku ri xihi xikongomelo xa Pawulo ni leswi a a swi teka swi ri swa nkoka, naswona ha yini?

¹¹ Pawulo a a rhandza Yehovha naswona a a lava ku amukeleka eka yena ku tlula ku va ni rifuwo ni ndhuma. Loko Pawulo a dyondze ntiyiso, u sungule ku tlangela swilo leswi vanhu vo tala emisaveni va nga swi tiviki kumbe va nga riki na mhaka na swona, swo fana ni nkoka wa nkutsulo, ntirho wa Vukreste ni ntshembo wa ku hanya etilweni. Pawulo a a swi tiva leswaku ku ni mphikamakaneta leyi faneleke yi lulamisiwa. Sathana a a vule leswaku a nga endla leswaku munhu un’wana ni un’wana a tshika ku tirhela Xikwembu. (Yobo 1:9-11; 2:3-5) Hikwalaho xikongomelo xa Pawulo a ku ri ku hambeta  a gandzela Xikwembu hi ku tshembeka ku nga khathariseki miringo leyi a a fanele a yi tiyisela. Lexi i xikongomelo lexi vanhu vo tala laha misaveni lava lavaka ku humelela va nga riki na xona.

12. Ha yini u hlawule ku veka ntshembo wa wena eka Xikwembu?

¹² Xana u ni xikongomelo lexi fanaka ni xa Pawulo? Ku va la tshembekaka a swi olovi minkarhi hinkwayo, kambe loko hi tshama hi tshembekile eka Yehovha, u ta hi katekisa hi tlhela hi amukeleka eka yena, naswona leswi hi swona leswi nga ta endla leswaku hi humelela hakunene. (Swiv. 10:22) Hi ta vuyeriwa sweswi, naswona hakunene hi nga langutela mikateko enkarhini lowu taka. (Hlaya Marka 10:29, 30.) Hikwalaho, a hi fanelanga hi veka ntshembo wa hina “erifuweni leri nga tiyangiki, kambe [hi] wu veka eka Xikwembu, lexi hi nyikaka swilo hinkwaswo hilaha ku fuweke leswaku hi tiphina.” Hi “tivekela hi ku hlayiseka masungulo lamanene ya nkarhi lowu taka, leswaku [hi] ta khomelela swinene evuton’wini bya xiviri.” (1 Tim. 6:17-19) Ina, hi nga tiyiseka hi ku helela leswaku eka malembe ya dzana ku sukela sweswi, hambi eka malembe ya gidi kumbe ku tlula, hi ta anakanya hi swilo leswi humeleleke enkarhini lowu hundzeke kutani hi ku, “Vutomi bya mina byi humelerile hakunene!”

13. Yesu u vule yini malunghana ni ku tihlayisela xuma?

¹³ Yesu u vule leswi malunghana ni xuma: “Tshikani ku tihlayisela xuma emisaveni, laha nsumba ni nkurhe swi dyaka kona, ni laha makhamba ma tshovaka kona ma yiva. Ku ri na sweswo, tihlayiseleni xuma etilweni, laha nsumba ni nkurhe swi nga dyiki kona, ni laha makhamba ma nga tshoviki kona ma yiva. Hikuva laha xuma xa wena xi nga kona, hi laha ni mbilu ya wena yi nga ta va kona.”—Mat. 6:19-21.

14. Ha yini ku nga ri vutlhari ku tihlayisela xuma laha misaveni?

¹⁴ Xuma xa munhu xa laha misaveni ku nga ha va ku nga ri mali ntsena. Xi nga ha katsa swin’wana swa swilo leswi Solomoni a tsaleke ha swona ni leswi vanhu va swi tekaka swi ri swa nkoka swinene, ku nga ndhuma kumbe vulawuri. Leswi Yesu a vulavuleke ha swona swa fana ni leswi Solomoni a tsaleke ha swona ebukwini ya Eklesiasta—xuma xa laha misaveni a xi tshami hilaha ku nga heriki. Hilaha u swi tivaka hakona, swilo swo tano swi nga hela kumbe swi lahleka hi ku olova. Loko Profesa F. Dale Bruner a hlamusela hi xuma xolexo u tsarile a ku: “Swa tiveka leswaku ndhuma a yi tshami nkarhi wo leha. Munhu la dumeke vhiki leri nga hela hi Mugqivela u rivariwa hi ku hatlisa. Munhu loyi a kumaka mali yo tala lembe leri yi nga ha n’wi lahlekela hinkwayo lembe leri taka. . . . [Yesu] wa va rhandza vanhu. U va khutaza leswaku va papalata gome leri nga papalatekiki leri vangiwaka hi ndhuma leyi nyamalalaka hi xihatla. A yi tshami hilaha ku nga heriki. Yesu a nga lavi leswaku vadyondzisiwa va yena va khomisiwa tingana. ‘Siku ni siku misava yi jikela vanhu.’” Hambileswi vanhu vo tala va nga pfumelelanaka ni marito wolawo, kambe i vanhu vangani lava pfumelelaka marito ya Yesu ma khumba vutomi bya vona? Wena ke?

15. I ku humelela ka njhani loku hi faneleke hi tikarhatela ku ku fikelela?

¹⁵ Varhangeri van’wana va vukhongeri va chumayela leswaku swi hoxile ku endla matshalatshala  yo lava ku humelela. Kambe, xiya leswaku Yesu a a nga vuli leswaku a hi fanelanga hi ringeta ku va lava humelelaka. A a vula leswaku vadyondzisiwa va yena va fanele va endla matshalatshala leswaku va ta humelela hi ndlela ya xiviri, a va khutaza leswaku va tihlayisela “xuma etilweni” lexi nga ta tshama hilaha ku nga heriki. Xikongomelo xa hina lexikulu ku fanele ku va ku tikarhatela ku va lava humelelaka hi ndlela ya Yehovha. Ina, marito ya Yesu ma hi tsundzuxa leswaku munhu un’wana ni un’wana u ni lunghelo ro tihlawulela leswi a lavaka ku swi kuma evuton’wini. Ntiyiso wa mhaka hileswaku leswi nga etimbilwini ta hina, i swilo leswi hi nga ta endla matshalatshala leswaku hi swi kuma evuton’wini.

16. I yini leswi hi nga tiyisekaka ha swona?

¹⁶ Loko hi hlawula ku tirha hi matimba leswaku hi tsakisa Yehovha, hi nga tiyiseka leswaku u ta hi nyika swilo leswi hi swi lavaka. Ku fana na muapostola Pawulo, minkarhi yin’wana hi nga ha va hi nga ri na swakudya kumbe swakunwa. (1 Kor. 4:11) Kambe hi fanele hi landzela ndzayo ya Yesu leyi nge: “Mi nga tshuki mi vilela kutani mi ku, ‘Xana hi ta dya yini?’ kumbe, ‘Xana hi ta nwa yini?’ kumbe, ‘Xana hi ta ambala yini?’ Hikuva hinkwaswo leswi i swilo leswi va matiko va swi lavisisaka hi mapfundza. Hikuva Tata wa n’wina wa le tilweni wa swi tiva leswaku ma swi lava swilo leswi hinkwaswo. Kutani, hambetani mi lava mfumo ni ku lulama ka yena ku sungula, xisweswo swilo leswin’wana hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.”—Mat. 6:31-33.

17, 18. (a) Ku humelela ka xiviri ku titshege hi yini? (b) I yini leswi ku humelela ku nga titshegangiki ha swona?

¹⁷ Yinhla ya nkoka hileswaku: Ku va lava humelelaka hi ndlela ya xiviri a swi titsheganga hi ku va hi endle swilo swo tala leswikulu kumbe hi ku va ni xikhundlha emisaveni. Ku engetela kwalaho, ku humelela ka xiviri a swi titsheganga hi vutihlamuleri lebyi hi nga na byona evandlheni ra Vukreste. Hi nga ha va hi kume mikateko yoleyo hikwalaho ka ku yingisa ka hina ni ku tshembeka ka hina eka Xikwembu, lexi hi tiyisekisaka xi ku: “Leswi laviwaka eka valanguteri hileswaku munhu a kumiwa a tshembekile.” (1 Kor. 4:2) Naswona hi fanele hi hambeta hi tshama hi tshembekile. Yesu u te: “Loyi a tiyiselaka ku ya fika emakumu hi yena loyi a nga ta ponisiwa.” (Mat. 10:22) Loko vanhu lava tshembekeke va ponisiwa, swi ta va erivaleni leswaku va humelerile hi ndlela ya xiviri.

¹⁸ Hi ku ya hi leswi nga laha henhla, wa swi xiya leswaku ku tshembeka eka Xikwembu a ku fambisani ni xikhundlha, dyondzo, kumbe ku va ni mali; naswona ku tshembeka a ku titsheganga hi ku va ni ku twisisa, nyiko kumbe vuswikoti. Eka xiyimo xin’wana ni xin’wana lexi hi nga ha langutanaka na xona, hi nga tshama hi tshembekile eka Xikwembu. Vanhu va Xikwembu va hi lembe-xidzana ro sungula, van’wana a va fuwile, van’wana a va ri swisiwana. Eka lava a va fuwile, ndzayo ya Pawulo leyi nge, “va endla leswinene, va fuwa hi mintirho leyinene, va hanana, va tiyimisela ku avelana ni van’wana,” a yi fanela. Hinkwavo lava a va fuwile ni lava a va ri swisiwana a va ta “khomelela swinene evuton’wini bya xiviri.” (1 Tim. 6:17-19) Sweswo swi tano ninamuntlha. Hinkwerhu ka hina hi ni malunghelo lama fanaka ni vutihlamuleri lebyi fanaka: Hi fanele hi tshama hi tshembekile ni ku “fuwa hi mintirho leyinene.” Loko hi endla tano, hi ta va lava humelelaka ematihlweni ya Muvumbi wa hina ni ku tsakisiwa hi ku tiva leswaku ha n’wi tsakisa.—Swiv. 27:11.

19. U ta endla yini leswaku u humelela?

¹⁹ A wu nge swi koti ku cinca ndlela leyi misava yi ku langutaka ha yona, kambe u nga swi kota ku cinca ndlela leyi u langutaka xiyimo xa wena ha yona. Tikarhatele ku tshama u tshembekile eka xiyimo xin’wana ni xin’wana lexi u langutanaka na xona. Naswona u ta tsaka loko u tiva leswaku u endle matshalatshala. Tiyiseka leswaku Yehovha u ta ku katekisa swinene—sweswi ni hilaha ku nga heriki. U nga ma rivali marito lawa Yesu a ma byeleke Vakreste lava totiweke loko a ku: “Tikombiseni mi tshembekile ku ya fikela eku feni, kutani ndzi ta mi nyika harhi ya vutomi.” (Nhlav. 2:10) Hakunene koloko i ku humelela ka xiviri!