1. Vanhu van’wana va va teka njhani vanhu vambe, kambe ha yini swi hoxile ku anakanya hi ndlela yoleyo?

HILAHA swi kombisiweke hakona exihlokweni lexi hundzeke, vanhu van’wana va tirhisa rito “munhu wumbe” hi ndlela yo poyila, leyi kombisaka ku delela hambi ku ri tekela munhu ehansi. Ku va tekela ehansi vanhu va rixaka rin’wana lava nga le tikweni ra rikwenu swi kombisa ku va delela. Ku tlula kwalaho, a nga kona la antswaka ku tlula un’wana. Xibukwana lexi nge, The Races of Mankind xi ri: “Vanhu va tinxaka to hambana-hambana i vamakwavo hilaha Bibele yi dyondzisaka hakona.” Hakanyingi vamakwavo va hambanile, kambe nilokoswiritano i vamakwavo.

2, 3. Yehovha u va teka njhani vanhu vambe?

² Ina, ku nga khathariseki leswaku hi tshama kwihi, ku ni vanhu vambe exikarhi ka hina. Sweswo a swi ri tano eka Vaisrayele va khale, lava hi ku tirhisa ntwanano wa Nawu a va ri ni vuxaka byo hlawuleka na Yehovha Xikwembu. Vanhu volavo lava a va nga ri Vaisrayele a va nga kumi timfanelo hinkwato, kambe Vaisrayele a va fanele va va khoma hi ndlela ya xichavo ni leyinene. Na hina hi fanele hi swi endla swoleswo namuntlha. Vakreste va ntiyiso a va fanelanga va va ni xihlawuhlawu kumbe va ya hi nghohe. Ha yini? Muapostola Petro u te: “Hakunene ndza swi xiya leswaku Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe eka tiko rin’wana ni rin’wana munhu loyi a xi chavaka a tlhela a endla ku lulama wa amukeleka eka xona.”—Mint. 10:34, 35.

³ Vanhu vambe eIsrayele wa khale a va vuyeriwa hi ku va ni vuxaka lebyikulu ni Vaisrayele va ntumbuluko. Sweswo a swi kombisa mianakanyo ya Yehovha emhakeni yoleyo, hilaha muapostola Pawulo a swi vuleke hakona endzhaku ka malembe yo tala loko a vutisile malunghana na Yehovha a ku: “I Xikwembu xa Vayuda ntsena ke? Xana a hi xa vona ni vanhu va matiko ke? Ina, ni vanhu va matiko i xa vona.”—Rhom. 3:29; Yuw. 2:32.

4. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku a ku na vanhu vambe eka “Israyele wa Xikwembu”?

 ⁴ Hi ku tirhisa ntwanano lowuntshwa, vandlha ra Vakreste lava totiweke ri sive tiko ra Israyele wa nyama leri Xikwembu a xi ri ni vuxaka byo hlawuleka na rona. Hikwalaho ri vitaniwa “Israyele wa Xikwembu.” (Gal. 6:16) Naswona hilaha Pawulo a hlamuseleke hakona, eka tiko leri lerintshwa, a ku “na Mugriki kumbe Muyuda, la yimbeke kumbe la nga yimbangiki, munhu wumbe, Muskita, hlonga, munhu loyi a ntshunxekeke, kambe Kreste i swilo hinkwaswo eka hinkwavo.” (Kol. 3:11) Kutani, hikwalaho ka sweswo a ku nga ta va na vanhu vambe evandlheni ra Vukreste.

5, 6. (a) Hi xihi xivutiso lexi nga ha tlakukaka malunghana na Esaya 61:5, 6? (b) I vamani “vaprista va Yehovha” ni “vanhu vambe” lava Esaya a vulavuleke ha vona? (c) Mintlawa leyimbirhi yi tirhisana hi ndlela yihi?

⁵ Hi hala tlhelo, un’wana a nga ha tivutisa hileswi swi hlamuseriweke eka ndzima ya vu-61 ya buku ya Esaya, leyi nga ni vuprofeta lebyi hetisekaka evandlheni ra Vukreste. Ndzimana 6 eka ndzima yoleyo yi vulavula hi lava nga ta va “vaprista va Yehovha.” Kambe, ndzimana 5 yi vulavula hi “vanhu vambe” lava nga ta tirhisana va tlhela va tirha ni “vaprista” volavo. Xana tindzimana leti ti fanele ti twisisiwa njhani?

⁶ Hi twisisa leswaku “vaprista [volavo] va Yehovha” i Vakreste lava totiweke lava nga ni xiphemu “eku pfukeni ko sungula ka vafi” lava nga “ta va vaprista va Xikwembu ni va Kreste, naswona va ta va tihosi swin’we na yena ku ringana malembe wolawo ya 1 000.” (Nhlav. 20:6) Ku engetela kwalaho, ku ni Vakreste vo tala vo tshembeka lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni. Vanhu lava, hambileswi va tirhisanaka va tlhela va tirha swinene ni lava nga ta hanya etilweni, i vanhu vambe hi ndlela yo fanekisela. Va va seketela hi ntsako va tlhela va tirha swin’we ni “vaprista va Yehovha,” va va “varimi” ni “varimi va masimu ya . . . vhinya” vo fanekisela. Ina, va pfuneta vatotiwa eku tiseni ka ku dzuneka eka Xikwembu hi ku chumayela ni ku dyondzisa van’wana ntiyiso. Hakunene, vatotiwa ni “tinyimpfu tin’wana” va va dyondzisa ntiyiso vanhu lava navelaka ku tirhela Xikwembu hilaha ku nga heriki kutani hi rirhandzu va va pfuna leswaku va hanya ha wona.—Yoh. 10:16.

7. Vakreste namuntlha va fana njhani na Abrahama ni vavanuna van’wana vo tshembeka va khale?

⁷ Hilaha swi hlamuseriweke hakona exihlokweni lexi hundzeke, Vakreste va ntiyiso va fana ni vanhu vambe, kumbe vatshami va nkarhinyana, emisaveni yo homboloka ya Sathana. Va  fana ni vavanuna vo tshembeka va khale—ku katsa na Abrahama—lava ku vuriweke leswaku “a va ri vafambi ni vatshami va nkarhinyana etikweni.” (Hev. 11:13) Ku nga khathariseki leswaku ntshembo wa hina wa le nkarhini lowu taka hi wihi, hi ni lunghelo ra ku va ni vuxaka byo hlawuleka na Yehovha lebyi Abrahama a a ri na byona. Yakobo u hlamusela leswaku “‘Abrahama u ve ni ripfumelo eka Yehovha, hikwalaho ka sweswo swi hlayiwe eka yena leswaku i ku lulama,’ kutani a vuriwa ‘nakulobye wa Yehovha.’”—Yak. 2:23.

8. Abrahama u tshembisiwe yini, naswona u titwe njhani hi ku hetiseka ka xitshembiso xolexo?

⁸ Xikwembu xi tshembise leswaku hi ku tirhisa Abrahama ni vatukulu va yena, mindyangu hinkwayo ya laha misaveni—ku nga ri rixaka rin’we ntsena—a yi ta katekisiwa. (Hlaya Genesa 22:15-18.) Hambileswi xitshembiso lexi xa Xikwembu a xi ta hetiseka loko Abrahama se a file, a a tiyiseka leswaku xi ta hetiseka. Ku ringana nkarhi lowu tlulaka hafu ya vutomi bya yena, yena ni ndyangu wa yena a va suka endhawini yin’wana va ya eka yin’wanyana. Nkarhi wolowo hinkwawo Abrahama u tshame a ri munghana wa Yehovha.

9, 10. (a) Hi nga tekelela xikombiso xa Abrahama hi tindlela tihi? (b) Hi xihi xirhambo lexi hi nga xi hundziselaka eka van’wana?

⁹ Hambileswi Abrahama a a nga swi tivi leswaku xitshembiso xolexo xi ta hetiseka rini, u ye emahlweni a rhandza Yehovha a tlhela a n’wi gandzela. A a tshama a ri karhi a tsundzuka leswaku a a ri mutshami wa nkarhinyana, a a nga hanyi vutomi lebyi vanhu a va byi teka tanihi lebyi tolovelekeke eka vaaki va nkarhi hinkwawo va le tikweni. (Hev. 11:14, 15) Hi ta va hi tlharihile loko ho landzela xikombiso xa Abrahama, hi ku hanya vutomi byo olova naswona hi nga anakanyi leswaku ku va ni swilo swo tala, ku va ni ndhuma endhawini leyi hi tshamaka eka yona kumbe ku va ni ntirho lowunene i nchumu wa nkoka swinene evuton’wini. Ha yini u tikarhatela ku hanya vutomi lebyi vuriwaka lebyi tolovelekeke emafambiselweni lama nga ta herisiwa ku nga ri khale? Ha yini u fanele u rhandza misava kasi yi ta va kona nkarhinyana? Hilaha Abrahama a endleke hakona, hi rindzele nchumu wo antswa swinene ku tlula misava leyi. Hi tiyimiserile ku lehisa mbilu, hi rindza ku kondza switshembiso swa Xikwembu swi hetiseka.—Hlaya Varhoma 8:25.

¹⁰ Yehovha wa ha va rhamba vanhu va matiko hinkwawo leswaku va ta katekisiwa hi mbewu ya Abrahama. Naswona “vaprista va Yehovha” lava totiweke, swin’we ni “vanhu vambe” va tinyimpfu letin’wana, va hundzisela xirhambo lexi eka vanhu emisaveni hinkwayo hi tindzimi to tlula 600.

11. Solomoni u rhambe vanhu lava nga riki Vaisrayele leswaku va endla yini?

¹¹ Loko a nyiketela tempele hi 1026 B.C.E., naswona hi ku pfumelelana ni xitshembiso lexi Yehovha a xi tshembiseke Abrahama, Solomoni u swi xiyile leswaku vanhu va matiko hinkwawo a va ta hlanganyela eku dzuniseni ka Yehovha. U vule leswi eka xikhongelo lexi humaka embilwini: “Ni le ka munhu wumbe la nga riki xiphemu xa vanhu va wena, ku nga Israyele, loyi kunene a humaka etikweni ra le kule hikwalaho ka vito ra wena (hikuva va ta twa hi vito ra wena lerikulu ni hi voko ra wena ra matimba ni hi voko ra wena leri tshambulutiweke), kunene a fika a ta khongela endlwini leyi, onge wena u nga swi yingisa u ri ematilweni, ndhawu ya wena yo tshama eka yona, u fanele u endla hi ku landza hinkwaswo leswi munhu wumbe a swi kombelaka eka wena; ku endlela leswaku vanhu hinkwavo va misava va tiva vito ra wena leswaku va ku chava hilaha vanhu va wena, ku nga Israyele, va endlaka hakona.”—1 Tih. 8:41-43.

12. Ha yini Timbhoni ta Yehovha ti fana ni “vanhu vambe” ematikweni lawa ti tshamaka eka wona?

¹² Munhu wumbe i munhu la nga le tikweni rin’wana kumbe a tshamaka etikweni leri nga riki ra rikwavo. Sweswo swi ti hlamusela kahle Timbhoni ta Yehovha. Ti seketela ntsena Mfumo wa Xikwembu lowu nga etilweni lowu Hosi ya wona ku nga Kreste. Hikwalaho, a ti hlanganyeli etimhakeni ta tipolitiki ematikweni lawa ti tshamaka eka wona, hambiloko vanhu van’wana va anakanya leswaku ti fanele ti hlanganyela.

13. (a) Hi nga swi kotisa ku yini ku dyondza ku nga teki munhu un’wana tanihi “munhu wumbe”? (b) Xana xikongomelo xo sungula xa Yehovha a xi katsa ni mhaka ya leswaku vanhu va langutana tanihi vanhu vambe? Hlamusela.

 ¹³ Hakanyingi vanhu vambe va voniwa hi ku hambana ko karhi loku ntlawa wa ka vona wu nga na kona. Ku nga ha va ririmi leri va ri vulavulaka, mikhuva ya vona, ndlela leyi va langutekaka ha yona, kumbe ni ndlela leyi va ambalaka ha yona. Kambe, swilo leswi vanhu va matiko hinkwawo va fanaka ha swona i swa nkoka swinene ku tlula ku hambana loku. Hikwalaho entiyisweni munhu wumbe u tekiwa tano hikwalaho ka leswi a hambaneke ni van’wana hi tindlela to karhi. Kutani loko hi dyondza ku nga anakanyi hi tindlela leti munhu a hambaneke na hina ha tona, handle ko kanakana a hi nge n’wi teki tanihi “munhu wumbe.” Loko emisaveni hinkwayo a ku ri ni hulumendhe yin’we ntsena kumbe ku ri ni tiko rin’we ntsena, a ku nga ta va ni munhu loyi a a ta va munhu wumbe. Entiyisweni, xikongomelo xo sungula xa Yehovha a ku ri leswaku vanhu hinkwavo va va ni vun’we tanihi ndyangu wun’we ehansi ka vulawuri byin’we—vulawuri bya yena. Xana swi nga koteka sweswi leswaku vanhu va matiko hinkwawo va tshika ku teka van’wana tanihi vanhu vambe?

14, 15. Timbhoni ta Yehovha ti kote ku endla yini tanihi ntlawa?

¹⁴ Emisaveni leyi vanhu vo tala va nga ni vutianakanyi naswona va anakanyaka leswaku tiko ra ka vona ra antswa swinene, swa phyuphyisa ku kuma vanhu lava rhandzaka vanhu va matiko hinkwawo. I ntiyiso, swi nga ha tika ku tshika xihlawuhlawu. Ted Turner, musunguri wa xitichi xa thelevhixini xa CNN, u vulavula hi ku tirha ka yena ni vanhu vo hlayanyana lava nga ni vuswikoti lava humaka ematikweni yo hambana-hambana, a ku: “Ku hlangana ni vanhu lava a swi tsakisa swinene. Ndzi sungule ku teka vanhu lava humaka ematikweni man’wana tanihi vaaki-kulorhi eka pulanete leyi ku nga ri ‘vanhu vambe.’ Ndzi sungule ku teka rito ‘munhu wumbe’ tanihi rito ro poyila kutani ndzi veke nawu wa leswaku vanhu lava tirhaka eka CNN a va nga pfumeleriwanga ku tirhisa rito rero loko va haxa kumbe loko va bula ehofisini. Ku ri na sweswo a va fanele va tirhisa rito leri nge, ‘lava humaka ematikweni yo hambana-hambana.’”

¹⁵ Timbhoni ta Yehovha hi tona ntsena ntlawa lowu nga emisaveni hinkwayo lowu tekelelaka ndlela leyi Xikwembu xi va langutaka ha yona vanhu hinkwavo va le matikweni hinkwawo. Ti dyondze ku languta vanhu hi ndlela leyi Yehovha a va langutaka ha yona naswona hikwalaho ka sweswo ti cince ndlela leyi ti anakanyaka ni ku titwa ha yona hi van’wana. Ematshan’weni yo va ti venga vanhu lava humaka ematikweni man’wana kumbe ti anakanya leswaku vanhu vambe a va nge tshembiwi, ti tsakela ku vona swilo swo hambana-hambana eka vanhu ni vuswikoti byo hambana-hambana lebyi vanhu va nga na byona. Xana u anakanyisise hi mhaka leyi ni ndlela leyi yi ku vuyeriseke ha yona loko u tirhisana ni van’wana?

16, 17. Ku hetiseka ka Nhlavutelo 16:16 na Daniyele 2:44 ku nga vula yini eka wena?

¹⁶ Ku nga ri khale matiko lama nga kona namuntlha ma ta jamelana na Yesu Kreste ni mavuthu ya yena ya le tilweni eka nyimpi yo hetelela, ma lwisana ni vulawuri bya Xikwembu, nyimpi yoleyo yi “[vuriwa] Har–Magedoni hi Xiheveru.” (Nhlav. 16:14, 16; 19:11-16) Emalembeni lama tlulaka 2 500 lama hundzeke, muprofeta Daniyele u huhuteriwe ku profeta vuyelo bya tihulumendhe ta vanhu leti a ti lwisana ni xikongomelo xa Xikwembu, a ku: “Emasikwini ya tihosi teto Xikwembu xa le tilweni xi ta veka mfumo lowu wu nga ta ka wu nga lovisiwi. Mfumo lowu wu nga ka wu nga hundziseriwi eka vanhu van’wana. Wu ta pfotlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo, kambe wona wu ta tshama hilaha ku nga riki na makumu.”—Dan. 2:44.

¹⁷ Anakanya hileswi ku hetiseka ka vuprofeta byebyo ku nga ta vula swona eka wena. Mindzilakana leyi endliweke hi vanhu, leyi namuntlha hi ndlela yo karhi yi endlaka munhu un’wana ni un’wana a va munhu wumbe, yi ta va yi nga ha ri kona. Hambileswi vanhu va nga ta va va ha hambanile, leswi swi ta kombisa ku hambana-hambana ko tsakisa loku Xikwembu xi ku endleke eka ntumbuluko wa xona. Ntshembo wolowo lowu tsakisaka wu fanele wu hi susumetela hinkwerhu ka hina ku ya emahlweni hi dzunisa ni ku fundzha Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu, hilaha hi nga kotaka hakona.

18. I swilo swihi leswi swa ha ku endliwaka leswi kombisaka leswaku mhaka ya ku teka van’wana tanihi vanhu vambe yi nga hluriwa?

¹⁸ Xana swi nga koteka leswaku vanhu emisaveni hinkwayo va nga teki van’wana tanihi vanhu vambe? Hi nga tiyiseka hakunene leswaku leswi swi ta endleka. Ni sweswi, rito leri nge “munhu wumbe” a ri tirhi eka Timbhoni ta Yehovha hikuva a ti na mhaka leswaku vanhu lava nga exikarhi ka tona va huma etikweni rihi. Hi xikombiso, ku nga ri khale tihofisi ta tona ta marhavi letitsongo ti hlanganisiwile leswaku ku olovisiwa ntirho wa vulanguteri nileswaku ntirho wo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wu endliwa hi ndlela yo olova hilaha swi nga kotekaka hakona. (Mat. 24:14) Swiboho leswi a swi nga sekeriwanga eka mindzilakana leyi vekiweke hi matiko handle ka loko nawu a wu lava leswaku va endla tano. Lebyi i vumbhoni byin’wana lebyi nga erivaleni bya leswaku Yesu Kreste, loyi a nga Mufumi la vekiweke exiluvelweni hi Yehovha, u endla leswaku vanhu va nga avanyisiwi hi mindzilakana naswona hi yena loyi ku nga ri khale a nga ta “hetisa ku hlula ka yena”!—Nhlav. 6:2.

19. Vanhu va Yehovha va kote ku endla yini hikwalaho ka ririmi leri tengeke ra ntiyiso?

¹⁹ Leswi Timbhoni ta Yehovha ti humaka ematikweni yo tala naswona ti vulavulaka tindzimi to tala, ti tikarhatela ku seketela ririmi leri tengeke ra ntiyiso. Leswi swi endla leswaku ti va ni vun’we lebyi swi nga kotekiki ku byi herisa. (Hlaya Sofaniya 3:9.) Lowu i ndyangu lowu nga kona emisaveni hinkwayo lowu bohekaka ku hanya emisaveni yo homboloka sweswi kambe a hi xiphemu xa yona. Ndyangu lowu lowu nga ni vun’we sweswi i vumbhoni bya leswaku emisaveni leyintshwa, a nga kona loyi a nga ta va a ri munhu wumbe. Kutani un’wana ni un’wana la nga ta va a hanya, u ta pfumelelana hi ntsako ni ntiyiso wa leswi xibukwana lexi tshahiweke eku sunguleni xi swi vuleke xi ku: “Vanhu va tinxaka to hambana-hambana i vamakwavo hilaha Bibele yi dyondzisaka hakona.”—The Races of Mankind.