Minkarhi yin’wana, vayimburi va kuma swilo leswi tiyisekisaka hi ku kongoma kumbe swi nga kongomi leswaku munhu wo karhi wa le Bibeleni u tshame a va kona. Hi xikombiso, hi 2011, swidyondzi swa le Israel swi humese rungula leri tiyisekisaka mhaka yoleyo. I bokisi ro hoxa marhambu ya vafi leri nga ni malembe ya 2 000, leri endliweke hi ribye ri tlhela ri khavisiwa laha ku hoxiwaka marhambu ya munhu la feke endzhaku ka loko nyama ya yena yi borile.

Bokisi leri ri ni marito lama nge: “Meriyamu n’wana wa xisati wa Yexuwa n’wana wa jaha wa Kayafasi, muprista wa Masiya la humaka eBeth ′Imri.” Muprista lonkulu wa Muyuda loyi a a katseka eku tengisiweni ka Yesu ni le ku dlayiweni ka yena a a ku ri Kayafasi. (Yoh. 11:48-50) N’wamatimu Flavius Josephus u n’wi vula “Yosefa, loyi a a vuriwa Kayafasi.” Entiyisweni bokisi leri a ri ri ra un’wana wa maxaka ya yena. Tanihi leswi marito lawa a ma tsariwe eka bokisi leri a ri kumiwe enkarhini lowu hundzeke a ku anakanyiwa leswaku i ya muprista lonkulu loyi a n’wi vitanaka Yehosef bar Caiapha, kumbe Yosefa, n’wana wa Kayafasi, * swi nga ha endleka Meriyamu a a ri xaka ra Kayafasi.

Hi ku ya hi rungula leri humaka eka Israel Antiquities Authority (IAA), bokisi ro hoxa marhambu ra Meriyamu ri tekeriwe makhamba lawa ma phangeke esirheni ra khale. Vakambisisi va nchumu lowu lowu yimburiweke ni marito lama tsariweke eka wona swi tiyisekisa leswaku ma tshembeka.

Bokisi leri ri tlhela ri hi byela nchumu wun’wana lowuntshwa. Ri vulavula hi “Masiya,” loyi a a ri wo hetelela eka mintlawa ya vaprista ya 24, lava a va tirha hi ku cincana etempeleni eYerusalema. (1 Tikr. 24:18) Nhlangano wa IAA wu vula leswaku marito lama tsariweke eka bokisi leri ma paluxa leswaku “ndyangu wa Kayafasi a wu ri maxaka ya ntlawa wa Masiya.”

Eka marito wolawo ku tlhela ku vulavuriwa hi Beth ′Imri. Swi nga ha endleka ku ri ni tindlela timbirhi leti xiyenge lexi xa marito lawa xi hundzuluxeriweke ha tona. Nhlangano wa IAA wu ri: “Ndlela yo sungula hileswaku Beth ′Imri i vito ra ndyangu wa vaprista—vana va majaha va Imere (Ezra 2:36-37; Nehemiya 7:39-42) loyi vatukulu va yena va katsaka swirho swa ntlawa wa Masiya. Ndlela ya vumbirhi hi [leswaku Beth ′Imri i] ndhawu leyi mufi [Meriyamu] a a huma eka yona kumbe laha ndyangu wa ka vona hinkwawo a wu huma kona.” Bokisi ra Meriyamu ri nyikela vumbhoni bya leswaku Bibele yi vulavula hi vanhu va xiviri lava a va huma emindyangwini ya xiviri.